“Καταγραφή Προστατευόµενης Ερπετοπανίδας ∆άσους «Σέιχ Σου» Θεσσαλονίκης”

ΑΜΦΙΒΙΑ: ΑΝΟΥΡΑ:

Bombina variegata Μήκος: 5εκ. ∆ιατροφή: Έντοµα (υδρόβια και µη) και τις προνύµφες τους, σκουλήκια και άλλα ασπόνδυλα µαλάκια. Συναντιέται σε ρυάκια και ποτάµια µε ήρεµη ροή,

όπως επίσης σε λίµνες και βρόχινες λιµνούλες, σε υψόµετρο µέχρι 2.500µ. Είναι ντροπαλός φρύνος και δραστηριοποιείται κυρίως την ηµέρα. Οι φρύνοι αυτοί, όταν απειλούνται από αρπακτικά, επιδεικνύουν τη κοιλιά τους, προειδοποιώντας ότι πρόκειται για τοξικό µεζέ. Ωστόσο, είναι αβλαβή για τον άνθρωπο. Τα θηλυκά ανά εποχή γεννούν αρκετές φορές, περίπου 120-170 αυγά. Ονοµάζεται και κιτρινοµποµπίνα.

Bufo bufo Μήκος: 18εκ. ∆ιατροφή: Έντοµα, σκουλήκια, σαλιγκάρια και γυµνοσάλιαγκες, ακόµη και µικρά τρωκτικά.

Είναι κυρίως στεριανό ζώο. Τα θηλυκά γεννούν από 3.000 έως 7.000 αυγά, όπου το πάχος της ταινίας κυµαίνεται σε πλάτος από 5 έως 10εκ. και σε µήκος έως 5µ. Όταν απειληθεί, φουσκώνει το σώµα του και παράγει µια λευκή, γαλακτώδεις και τοξική ουσία που παράγεται από αδένες. Ονοµάζεται και µπράσκα ή κοινός φρύνος.

Pelophylax kurtmuelleri

Μήκος: 10εκ. ∆ιατροφή: Έντοµα, σκουλήκια, µαλάκια και γαστερόποδα. Είναι υδρόβιος βάτραχος και συναντιέται κυρίως σε ποτάµια και ρυάκια µε ήρεµη ροή και λίµνες. Μπορούν να βρεθούν σε

ύψος µεγαλύτερο των 1.000µ. Τα θηλυκά γεννούν έως 10.000 αυγά. Οι παλιές ονοµασίες του ήταν Rana balcanica και Rana kurtmuelleri. Μερικοί ερπετολόγοι θεωρούν πως ανήκει σε υποείδος του βαλτοβάτραχου (Rana ridibundus).

Rana dalmatina Μήκος: 9εκ. ∆ιατροφή: Έντοµα, σκουλήκια, µαλάκια και γαστερόποδα. Η φωνή τους είναι ένα

σιγανό ‘‘rog…rog…rog…’’ και µπορεί να κρατήσει για 12

δευτερόλεπτα, ακόµη και κάτω απ’ το νερό. Απαντώνται µέχρι 1.700µ. υψόµετρο.

Τα αρσενικά µπορούν να φτιάξουν οµάδα 20 ατόµων για να προσελκύσουν θηλυκά κατά τις πρώτες 20 µέρες του Μαρτίου, δηλαδή στην αναπαραγωγική εποχή. Τα θηλυκά γεννούν από 450 έως 1.800 αυγά κοντά σε κλαδιά δέντρων και σε υδρόβια φυτά. Η διάµετρος των αυγών κυµαίνεται από 1,5 έως 2,1χιλ. Ονοµάζεται και πηδοβάτραχος.

ΟΥΡΟ∆ΗΛΑ:

Lissotriton vulgaris Μήκος: 13εκ.

∆ιατροφή: Σκουλήκια, γυµνοσάλιαγκες, έντοµα και τις προνύµφες τους, µικρά οστρακόδερµα,

µαλάκια, νεογέννητα ψάρια, γυρίνους αµφιβίων, ψύλλους νερού (daphnia pullex), bloodworms και whiteworms.

Κατά την αναπαραγωγική εποχή (Μάρτιο µε Απρίλιο, αµέσως µετά τη χειµερία νάρκη), το αρσενικό προσελκύει το θηλυκό µε τα χρώµατά του και το έντονο κούνηµα της ουράς του, αφήνοντας σπερµατικές µάζες, τις οποίες το θηλυκό πρέπει να µαζέψει. Το θηλυκό γεννά 7-12 αυγά καθηµερινά, διπλώνοντας ένα φύλλο ενός υδρόβιου φυτού, όπου και τα εναποθέτει. Μπορεί να γεννήσει έως 400 αυγά κάθε σεζόν. Όταν οι προνύµφες ενηλικιωθούν, θα έχουν µήκος περίπου 5εκ. και θα περιπλανηθούν στη ξηρά για 2 χρόνια, έως ότου να πάρουν το τελικό µέγεθός τους και να επιστρέψουν στο νερό για να αναπαραχθούν. Τα αρσενικά κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου, αποκτούν χτένια, παχύτερη αµάρα και παχύτερα πίσω πόδια, τα οποία βοηθούν στη προσέλκυση των θηλυκών. Οι τρίτωνες αυτοί, διαχειµερεύουν κάτω από πέτρες, ξύλα, τύρφη και βρύα σφάγνου, συνεπώς σε υγρά µέρη. Παλαιότερα, ονοµαζόταν Triturus vulgaris, το γένος του όµως µεταφέρθηκε σε Lissotriton. Οι κοινές του ονοµασίες είναι common newt (κοινός τρίτωνας) και smooth newt (λείος τρίτωνας), καθώς το δέρµα του είναι λείο και ευαίσθητο.

ΕΡΠΕΤΑ: ΧΕΛΩΝΙΑ:

Testudo graeca Μήκος: 30εκ. ∆ιατροφή: Φρούτα, λαχανικά και άλλα φυτά, ακόµη και ασπόνδυλα. Τα νεαρά άτοµα καταναλώνουν 30% ζωική τροφή, ενώ τα ενήλικα 15%.

Η χελώνα αυτή έχει µια πλάκα πάνω απ’ την ουρά της. Τα θηλυκά είναι µεγαλύτερα, ενώ στα αρσενικά το κάτω µέρος του καβουκιού είναι κοίλο. Την άνοιξη, τα αρσενικά αναµετρώνται ξεφυσώντας δυνατά. Κυνηγούν τη θηλυκιά δαγκώνοντας τα πίσω πόδια για να καταφέρουν να ανέβουν πάνω στο καβούκι της. Το θηλυκό, 3 φορές το χρόνο, από τον Απρίλιο έως τέλη Ιουλίου γεννά 1-12 αυγά σε χαλαρό, αµµώδες έδαφος. Η επώαση στους 28ο C αποδίδει κυρίως αρσενικά που εκκολάπτονται σε 60-65 ηµέρες, ενώ στους 32ο C αποφέρει κυρίως θηλυκά, τα οποία εκκολάπτονται σε 55-60 ηµέρες. Τα νεαρά χελωνάκια δεν πρέπει να ζυγίζουν περισσότερο από 40γραµ. όταν είναι ενός έτους και 70γραµ. όταν είναι 2 ετών.

Ενώ στη φύση µπορούν να ζήσουν έως 50 χρόνια, σε ένα ερπετάριο µπορούν να ζήσουν περισσότερο από 110 χρόνια.

Testudo hermanni Μήκος: 25εκ. ∆ιατροφή: (Βλέπε

Testudo graeca) Ξεχωρίζει απ’ την Ελληνική χελώνα από το καβούκι που έχει 2 πλάκες πάνω απ’ την ουρά αντί για µια, στην άκρη της οποίας υπάρχει µια προεξοχή σαν νύχι. Τα πίσω πόδια της δεν έχουν προεξέχοντες κόµβους

στο εσωτερικό τους τµήµα, όπως στην Ελληνική. Το πίσω µέρος του καβουκιού απ’ τη µεριά της κοιλιάς δεν είναι κινητό όπως συµβαίνει στην Ελληνική χελώνα. Είναι ποικιλόµορφο είδος και αναπτύσσει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ανάλογα µε τη περιοχή που ζει.

Στη βορειοανατολική Ελλάδα αντικαθίσταται µε την Ελληνική χελώνα, παρ’ όλο που αµφισβητείται τελευταία. Τα ζώα της Ελλάδας ανήκουν στο υποείδος boettgeri, που ορισµένοι ερπετολόγοι θεωρούν ξεχωριστό είδος. Βρίσκονται υπό προστασία CITES A, γιατί µέχρι το 1977 εισήχθησαν

εκατοµµύρια ζώα ως κατοικίδια. Τα θηλυκά γεννούν 2-15 αυγά που εκκολάπτονται µετά από 2 µήνες.

Mauremys caspica Μήκος: 30εκ. ∆ιατροφή: Αµφίβια και οι γυρίνοι τους, ψάρια, καρκινοειδή γλυκού νερού και φυτά, ενώ δεν έχει πρόβληµα να φάει ψόφια ζώα. Ζουν σε βάλτους, ποτάµια και ρυάκια µε τρεχούµενα ή στάσιµα νερά, όχι πιο πάνω από 800µ. υψόµετρο. Τα θηλυκά γεννούν την άνοιξη 4 έως 6 αυγά, τα οποία θάβουν σε µια τρύπα στο χώµα και έχουν µήκος έως 3,5εκ. Τα αυγά εκκολάπτονται τον Αύγουστο.

ΣΑΥΡΙΑ:

Hemidactylus turcicus Μήκος: 10εκ.

∆ιατροφή: Έντοµα (κυρίως νυχτοπεταλούδες), κατσαρίδες και αράχνες, γι’ αυτό και θα έπρεπε να είναι καλοδεχούµενα σε όλα τα σπίτια, παρ’ όλο που οι περισσότεροι άνθρωποι τα σκοτώνουν. Συνήθως τα συναντούµε σε σπίτια στην εξοχή, κοντά στη θάλασσα, όχι περισσότερο από 300µ., το βράδυ κοντά σε λάµπες. Είναι το πιο διαδεδοµένο είδος της οικογένειας Gekkonidae.Το όνοµα σαµιαµίδι έχει αρχαία προέλευση. Προέρχεται από τη λέξη ψιµύθιο, δηλαδή φτιασίδι, διότι οι αρχαίες Ελληνίδες χρησιµοποιούσαν τα περριτώµατα των σαυρών αυτών για να βάφουν το πρόσωπό τους. Έχει και άλλα πολλά ονόµατα: Μολυντήρι στις Κυκλάδες, σαµιάµιθος στην Κρήτη, µυόνυχας στην Ίο, ψαµατίτης στην Ικαρία, σαµνιόµυτας στη Κάλυµνο, κωλόπαπας στο Αίγιο και µύσαρος στη Κύπρο. Χαρακτηριστικό του είναι ότι µέσω των βεντουζών του, µπορεί να περπατήσει ακόµα και ανάποδα σε γυαλί! Ακόµα, διαθέτει διαφανές σώµα που επιτρέπει να φαίνονται τα όργανά του. Τα µάτια του είναι µεγάλα και λαµπερά µε µια µαύρη κάθετη κόρη. Τη µέρα έχει πιο σκουρόχρωµη απόχρωση από τη νύχτα. Μπορεί να αποβάλλει την ουρά τους σε περίπτωση επίθεσης. Παραµονεύει το θύµα του περιµένοντας να περάσει από δίπλα του και να κάνει απότοµη κίνηση για να το πιάσει, ή το προσεγγίζει µε µικρά βήµατα µέχρι να το φτάσει. Όταν απειληθεί, εξαφανίζεται µε γρήγορες, κυµατοειδείς κινήσεις. Τα σαµιαµίδια έχουν µεγάλη γκάµα σκουξιµάτων, τσιριγµάτων και ήχων που χρησιµοποιούνται ο καθένας για διαφορετικό σκοπό. Τα θηλυκά γεννούν 1-2 αυγά 2-3 φορές τον χρόνο.

Laudakia stellio Μήκος: 30εκ. ∆ιατροφή: Φρούτα, λουλούδια και έντοµα. Απαντώνται σε πέτρινους τοίχους και φωλιάζουν ανάµεσα σε σωρούς από πέτρες ή σε

τρύπες. Είναι µοναχικά ζώα και µπορούν, αν και σπάνια, να δηµιουργήσουν δεσµό για όλη τη ζωή τους!

Ζευγαρώνουν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, τα θηλυκά γεννούν 6 έως 10 αυγά τον Ιούλιο και τα ίδια εκκολάπτονται τον Αύγουστο ή τον Σεπτέµβριο. Όταν είναι έτοιµα να ζευγαρώσουν, τα αρσενικά αποκτούν έντονα χρώµατα. Μπορούν να αλλάξουν χρώµα ανάλογα µε τη διάθεσή τους, όπως οι χαµαιλέοντες. Τα αρσενικά κροκοδειλάκια υπερασπίζονται την περιοχή τους, αρχικά µε ταλαντώσεις του σώµατός και του κεφαλιού τους και απειλητικές στάσεις και αργότερα µε κατά µέτωπον επίθεση στους εισβολείς. Τα ζώα αρχίζουν να κυνηγιούνται δαγκώνοντας το ένα το άλλο. Το ισχυρό δάγκωµα τους θα µπορούσε να επιφέρει σοβαρούς τραυµατισµούς σε συνδυασµό µε τα λεπτά και κοφτερά δόντια τους, εάν δεν είχαν τις σκληρές και ανθεκτικές φολίδες τους. Γι’ αυτό ονοµάζονται και κροκοδειλάκια. Παλαιότερα, ονοµάζονταν Agama stellio.

Lacerta viridis Μήκος: 30εκ. ∆ιατροφή: Έντοµα, µικρότερες σαύρες, ακόµα και µικρά τρωκτικά. Η ουρά έχει το διπλάσιο µέγεθος του σώµατός της και µπορεί να την

αποβάλλει αν απειληθεί. Το σαγόνι είναι µπλε στα αρσενικά και σε µικρότερο βαθµό στα θηλυκά. Την άνοιξη, το θηλυκό εναποθέτει 5-23 αυγά. Περίπου 2 έως 3 µήνες αργότερα εµφανίζονται τα µικρά, τα οποία έχουν καφέ χρώµα και µήκος από 3 έως 4εκ.

Lacerta trilineata Μήκος: 30 έως 50εκ. Η ουρά µπορεί να φτάσει στο τριπλάσιο µέγεθος του σώµατός της. ∆ιατροφή: Κυρίως µεγάλα έντοµα, ασπόνδυλα και µικρότερα ερπετά.

Απαντάται σε θαµνώδης βλάστηση, αµµώδεις ακτές, καλλιεργήσιµη γη και βοσκότοπους. Μπορεί επίσης να βρεθεί κοντά σε ρέµατα. ∆εν ξεπερνά τα 1.600µ. πάνω απ’ τη θάλασσα .Πρόκειται για σαύρα που εµφανίζεται µόνο στη βαλκανική χερσόνησο. Τα ονόµατά της είναι πολλά: θεριοαπίτα, κολόστραβη, σαλαβρίχι, τσαπέκος, κοροσάβλα κ.α. Πρόκειται για είδος µε επιµέρους χρωµατικές παραλλαγές από άτοµο σε άτοµο, ανάλογα µε την ηλικία, το φύλλο και το βιότοπο. Τα ενήλικα άτοµα έχουν πράσινο χρώµα, σε αντίθεση µε τα µικρά που είναι καφετιά. Έχουν αναφερθεί σπάνιες περιπτώσεις ατόµων µε σκούρο µαύρο χρώµα. Μοιάζει µε την πράσινη σαύρα (Lacerta viridis), απ’ την οποία όµως είναι µεγαλύτερη. Μερικοί επιστήµονες πιστεύουν ότι τα δυο είδη δηµιουργούν υβρίδια. Το θηλυκό εναποθέτει 7-30 αυγά που εκκολάπτονται µετά από ένα µήνα.

Pseudopus apodus Μήκος: 1,35εκ. ∆ιατροφή: Τρωκτικά, άλλες σαύρες, φίδια, αµφίβια, σκουλήκια,

γυµνοσάλιαγκες, σαλιγκάρια, σπάνια νεοσσούς και έντοµα. Αυτό το ζώο, φαίνεται να

είναι φίδι, στη πραγµατικότητα όµως, όπως λέει και το όνοµά του, ο τυφλίτης είναι µια άποδη σαύρα. Επίσης, διαφέρει από τα άλλα φίδια, γιατί διαθέτει βλέφαρα και ακουστικούς πόρους. Μπορούν να κόψουν την ουρά τους εάν πιαστούν. Τα ζώα της Ελλάδας, σύµφωνα µε ορισµένους ερπετολόγους, ανήκουν στο βαλκανικό υποείδος thracicus. Παλιά λέγονταν Ophisaurus apodus. Το θηλυκό γεννά 6 έως 12 αυγά που εκκολάπτονται τον Αύγουστο. Τα µικρά έχουν µήκος περίπου 10εκ.

ΦΙ∆ΙΑ: ΑΝΙΟΒΟΛΑ

Typhlops vermicularis Μήκος: 35εκ. ∆ιατροφή: Ασπόνδυλα, όπως µυρµήγκια, τερµίτες, ακρίδες, αράχνες κ.α., καθώς και τις προνύµφες τους.

Είναι το µικρότερο, ακίνδυνο φίδι της Ευρώπης. Μοιάζει µε σκουλήκι, εξού και η κοινή ονοµασία σκουληκόφιδο. Είναι τυφλό, καθώς τα µάτια του είναι καλυµµένα µε δέρµα. Έχει προσαρµοστεί στην υπόγεια ζωή. Παρατηρείται σπάνια στην επιφάνεια. ∆ραστηριοποιείται µέσα σε τρύπες ασπόνδυλων ή σκάβει σε µαλακό χώµα κάτω από πέτρες. Η ουρά του, παρ’ όλο που είναι στρογγυλή, έχει µυτερή κατάληξη και τη χρησιµοποιεί για να µετακινείται µέσα στις τρύπες. Εάν πιαστούν, καταβάλλουν έντονη προσπάθεια να ξεφύγουν και πιέζουν µε την άκρη της ουράς τους. Τα θηλυκά γεννούν 4-8 αυγά διαµέτρου 1,1-2,5εκ.

Natrix tessellata Μήκος: 1,30µ. ∆ιατροφή: Τρέφονται αποκλειστικά µε ψάρια και µε αµφίβια. Τα λιµνόφιδα ζουν σε υγρότοπους και ποτάµια µέχρι τα 2.200µ. ύψος. Περνούν την

περισσότερη ώρα του στο νερό. Κολυµπούν γρήγορα χωρίς να φαίνονται µέσα από τα πρασινωπά χρώµατα της λίµνης. ∆ραστηριοποιούνται κυρίως την ηµέρα. Τα θηλυκά είναι µεγαλύτερα από τα αρσενικά. Ζευγαρώνουν τον Απρίλιο και το Μάιο. Τα θηλυκά γεννούν τον Ιούλιο 5 µε 15 αυγά

ανάµεσα σε πέτρες. Εκκολάπτονται µέχρι τον Αύγουστο και τα φιδάκια έχουν µήκος 15-22εκ. Εάν πιαστούν, ή εκκρίνουν ένα δύσοσµο υγρό, ή κάνουν τα ψόφια γυρίζοντας ανάποδα µε ανοιχτό το στόµα και έξω τη γλώσσα, ή σφυρίζουν για να τροµάξουν το θύτη, καθώς δεν διαθέτουν δηλητήριο.

Natrix natrix Μήκος: 1,30µ. ∆ιατροφή: Τρωκτικά, αµφίβια, ερπετά, έντοµα, ψάρια και νεοσσοί πουλιών. Τα αρσενικά είναι µικρότερα απ’ τα θηλυκά και αλλάζουν δέρµα 2 φορές

το χρόνο, ενώ τα θηλυκά µια. Την άνοιξη µπορούµε να δούµε πολλά αρσενικά να εµπλέκονται µεταξύ τους για να ζευγαρώσουν µε ένα θηλυκό. Η ιεροτελεστία διαρκεί πολλές ώρες. Τα θηλυκά γεννούν από 2 έως 30 αυγά που τοποθετούνται σε σχισµές, λαγούµια ή κάτω από πέτρες. Σε ψυχρότερες περιοχές θάβουν τα αυγά τους κάτω από φύλλα, όπου η αποσύνθεση διατηρεί υψηλότερη θερµοκρασία, απαραίτητη για δίµηνη επώαση. Ζουν έως 28 χρόνια. Τα νερόφιδα απαντώνται και σε ορεινές περιοχές, όπως οι δρακόλιµνες, τρεφόµενα µε τους τρίτωνες της περιοχής (Ichthyosaura alpestris). Στις ξηρές τοποθεσίες, όπως στα νησιά των Κυκλάδων, τρέφονται µε σαµιαµίδια και διάφορες άλλες σαύρες, αφού το καλοκαίρι το νερό

στερεύει.

Platyceps najadum Μήκος: 1,35µ. ∆ιατροφή: Ερπετά, έντοµα και σπάνια µε µικρά τρωκτικά. Συναντάτε το πολύ στα

2.000µ. Η σαΐτα είναι ηµερόβια, ασύγκριτα γρήγορη, νευρική και ευκίνητη, εξού και η κοινή ονοµασία. Καταδιώκει επίµονα το θύµα του,

συχνά για µεγάλες αποστάσεις. Μπορεί να σκαρφαλώσει σε θάµνους και βράχους. Ζευγαρώνει την άνοιξη και το θηλυκό γεννά το καλοκαίρι 3-16 αυγά. Παλαιότερα ονοµαζόταν Coluber najadum. Σε µερικές περιοχές πιστεύεται λανθασµένα ότι είναι δηλητηριώδες, στη πραγµατικότητα όµως είναι ακίνδυνο.

Dolichophis caspius Μήκος: 2µ. ∆ιατροφή: Τρωκτικά, ερπετά και πτηνά. Είναι ηµερόβιο φίδι. Συναντάτε σε υψόµετρο µέχρι των 1.600µ. Ο εφιός Είναι γρήγορο και νευρικό

φίδι που καταδιώκει τη λεία του χωρίς να διστάσει να σκαρφαλώσει σε δέντρα και θάµνους. Εάν απειληθεί, σηκώνει όρθιο το µπροστινό τµήµα του σώµατός του και σφυρίζει για να τροµάξει τον εχθρό. Μπορεί να δαγκώσει δυνατά σε περίπτωση που πιαστεί. Πριν το ζευγάρωµα, το αρσενικό πραγµατοποιεί επιδεικτικές κινήσεις µε σήκωµα του κεφαλιού. Κατά τη διάρκεια του ζευγαρώµατος, το αρσενικό δαγκώνει το θηλυκό στον λαιµό. Το καλοκαίρι το θηλυκό γεννά 1-15 αυγά. Τα φιδάκια όταν εκκολάπτονται έχουν µήκος 30εκ. Ωριµάζουν σεξουαλικός ύστερα από 3 χρόνια περίπου, οπότε έχουν αποκτήσει ήδη µήκος 70εκ. Στη φύση ζει µέχρι και 10 χρόνια, ενώ στην αιχµαλωσία πολύ περισσότερο. Παλαιότερα ονοµαζόταν Coluber caspius.

Zamenis situla Μήκος: 1,2µ. ∆ιατροφή: Κυρίως τρωκτικά, αν και συµπεριλαµβάνονται στο µενού του άλλα ερπετά, αµφίβια και νεοσσοί πουλιών.

Υπάρχουν δυο ποικιλίες, η στικτή και η ραβδωτή. Παλαιότερα, οι ερπετολόγοι ξεχώριζαν τα ραβδωτά από τα στικτά άτοµα σε δυο διαφορετικά υποείδη (E.s.situla τα ραβδωτά και E.s.leopardina τα στικτά). Όµως επειδή είχε παρατηρηθεί στην ίδια γέννα να υπάρχουν φίδια και από τις δυο µορφές, η άποψη έχει απορριφθεί. ∆ραστηριοποιείται την ηµέρα, κυρίως νωρίς το πρωί και το σούρουπο. ∆εν διστάζει να κολυµπήσει για να συλλάβει τη λεία του. Το σπιτόφιδο σκοτώνει τα θηράµατά του µε σύσφιξη, καθώς δεν διαθέτει δηλητήριο. Απαντάται µέχρι και τα 1.600µ. Τα θηλυκά ζευγαρώνουν κάθε δεύτερο χρόνο και είναι λίγο µεγαλύτερα από τα αρσενικά. Το αρσενικό, κατά την διάρκεια του ζευγαρώµατος, προσπαθεί να ακινητοποιήσει το θηλυκό δαγκώνοντάς τo στο λαιµό. Το θηλυκό γεννά 2 µε 8 αυγά που έχουν κυλινδρικό σχήµα και µεγάλο µέγεθος. Εκκολάπτονται µετά από 6-9 εβδοµάδες. Τα µικρά έχουν αρχικό µήκος 36εκ. και ωριµάζουν σεξουαλικός µετά από 3 έως 4 χρόνια. Σε ερπετάρια, τα φίδια αυτά µπορούν να ζήσουν µέχρι 25 χρόνια. Παλιά ονοµαζόταν Elaphe situla.

Elaphe

quatuorlineata Μήκος: 1,5µ. Μπορούν να φτάσουν τα 2,5, αν και σπάνια. ∆ιατροφή: Μικρά θηλαστικά, σαύρες, βατράχια, τρωκτικά και µικρά πουλιά που

ακινητοποιεί µε σύσφιξη. Το 480 π.Χ., ο Θεµιστοκλής προσπάθησε να πείσει τους Αθηναίους ότι τα ξύλινα τείχη που ανέφερε ο χρησµός του µαντείου των ∆ελφών, τα οποία θα έσωζαν την Αθήνα, ήταν τα πλοία και όχι αυτά που έφτιαξαν γύρω από την Ακρόπολη, αφού µετά την κατασκευή τους εξαφανίσθηκαν τα ιερά φίδια που ζούσαν σε αυτή. Προφανώς αναφερόταν στους οίκουρους όφεις της Αθήνας που φυλάσσονταν µέσα στο Ερέχθειο. Από το γεγονός ότι στις σωζόµενες παραστάσεις διακρίνονται στα φίδια αυτά 4 ραβδώσεις, συµπεραίνουµε ότι πρόκειται για το συγκεκριµένο φίδι.

Ο λαφίτης (λαφιάτης) είναι ηµερόβιο φίδι που µπορεί να σκαρφαλώσει και να κολυµπήσει. Απαντάται σε υψόµετρο µέχρι 1.400µ. Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν το ακίνδυνο φίδι αυτό «παρεία», επειδή φουσκώνει τα µάγουλά του όταν βρίσκεται σε αµυντική στάση. Τα θηλυκά γεννούν από 3 έως 16 αυγά κάθε χρόνο. Τα µικρά εκκολάπτονται µετά από ενάµιση µήνα και έχουν µήκος 40εκ. Γενετικές µελέτες των υποειδών quatuorlineata και sauromates, σε συνδυασµό µε τη γενική συµπεριφορά, κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι πρόκειται για δυο διαφορετικά είδη. ΙΟΒΟΛΑ:

Malpolon insignitus Μήκος: Έως 2,5µ. ∆ιατροφή: Αµφίβια, πτηνά, ερπετά και τρωκτικά. Ο σαπίτης, ζει σε υψόµετρα µέχρι 2.000µ.

και κυνηγά τη λεία του γρήγορα, µε σηκωµένο το ένα τρίτο του σώµατός του και κοιτά τριγύρω σαν κόµπρα. Όταν την συλλάβει την καταπίνει και ταυτόχρονα εκχύει δηλητήριο από τα πίσω δόντια, κάτι που το κάνει ακίνδυνο για τον άνθρωπο. Ακόµα όµως και αν δηλητηριαστεί ένας, στη χειρότερη περίπτωση θα ανεβεί πυρετός και τα συµπτώµατα θα φύγουν σε λίγες ώρες χωρίς ιατρική φροντίδα. Για να αµυνθεί, φουσκώνει τα πλάγια των πλευρών του σαν κόµπρα και σφυρίζει συγχρόνως µε ένταση που αυξάνεται όσο πλησιάζει ο εχθρός, όπως το κροτάλισµα του κροταλία. Ζευγαρώνει από τον Απρίλιο έως τον Μάιο και το θηλυκό γεννά έως 20 αυγά που εκκολάπτονται σε ενάµιση µήνα περίπου. Τα φιδάκια δεν ξεπερνούν σε µήκος τα 30εκ. Οι θηλυκοί σαπίτες µπορούν να ζήσουν έως 15 χρόνια και οι αρσενικοί µέχρι τα 25. Παλαιότερα ονοµαζόταν Malpolon monspessulanus.

Telescopus fallax Μήκος: Σπάνια ξεπερνά το 1µ., αλλά έχουν καταγραφεί και περιπτώσεις έως 1,3µ. ∆ιατροφή: Σαύρες, µικρά τρωκτικά και νεοσσοί πουλιών. To αγιόφιδο, είναι το

φίδι που στη Κεφαλονιά στις γιορτές του Αγίου Γερασίµου, οι ντόπιοι πιστοί το βάζουν πάνω στο σώµα τους, χωρίς να το φοβούνται. Στην πραγµατικότητα είναι δηλητηριώδες, αλλά τα δόντια που εκχύουν το δηλητήριο βρίσκονται στην πίσω πλευρά του στόµατος, κάτι που το κάνει αδύνατο να γίνει στον άνθρωπο. Ακόµα όµως και αν γίνει, η ποσότητα και η ισχυρότητα του δηλητηρίου είναι τόσο µικρές, που δεν εµφανίζει καν συµπτώµατα, αν και δρα αποτελεσµατικά στο θύµα του. Βρίσκεται σε πετρώδεις τοποθεσίες, δίπλα σε ποτάµια ή σε ερείπια σπιτιών. Ζει µέχρι τα 1.300µ. υψόµετρο. ∆ραστηριοποιείται το σούρουπο και το βράδυ. Εάν απειληθεί, κουλουριάζει το πίσω µέρος του σώµατός του και υψώνει το µπροστινό, κάνοντας ταυτόχρονα µια φωνή σαν νιαούρισµα. Χαρακτηριστικό του είναι η κάθετη κόρη του µατιού του. Επίσης έχει καλή όραση, εξού και η ονοµασία Telescopus του γένους του. Τα θηλυκά γεννούν από 5 έως 9 αυγά που εκκολάπτονται στα µέσα του Αυγούστου.

Vipera ammodytes Μήκος: 1µ. ∆ιατροφή: Μικρά θηλαστικά, σαύρες, αµφίβια και πουλιά. Η οχιά χαρακτηρίζεται από το πλατύ κεφάλι της, το χοντρό της σώµα, το

σχήµα «ζιγκ ζαγκ» στη ράχη της και κυρίως την απόφυση στην άκρη του ρύγχους της που µοιάζει µε κέρατο. Επίσης, η κόρη του µατιού της είναι κάθετη. Ζει κρυµµένη κάτω από πέτρες και θάµνους. ∆ραστηριοποιείται τις δροσερές ώρες της άνοιξης και του καλοκαιριού. Το δηλητήριο της οχιάς είναι ιδιαίτερα ισχυρό και κατά το παρελθόν προκαλούσε συχνά θάνατο, καθώς τότε δεν υπήρχαν οι σύγχρονες µέθοδοι αντιµετώπισης. Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη µετά από τη χειµερία νάρκη, καθώς όσο αναπαυόταν, συσσωρευόταν δηλητήριο και θέλοντας να το αποβάλλει, θα το εκχύσει όλο σε µια µόνο επίθεση χωρίς να απειληθεί πολύ. Όλο τον υπόλοιπο χρόνο όµως είναι ακίνδυνη, αφού θα προτιµήσει να φύγει για να µην σπαταλήσει δηλητήριο. Κατά τη διάρκεια του ζευγαρώµατος, το ζευγάρι πραγµατοποιεί τελετουργικό χορό. Ζευγαρώνει στα τέλη της άνοιξης και το θηλυκό γεννά 4 µε 20 νεογνά προς τα τέλη Αυγούστου. Πέφτει σε χειµερία νάρκη τον Οκτώβριο και ξυπνά Φεβρουάριο ή Μάρτιο. Τα περισσότερα είδη καταγράφηκαν στον δασικό δρόµο «Χίλια ∆έντρα-Εξοχή». Η υλοποίηση ενός τέτοιου έργου σε µια τόσο µεγάλης σηµασίας για την άγρια πανίδα δασική έκταση, µειώνει δραµατικά τους πληθυσµούς των παραπάνω ειδών, µε κίνδυνο την εξαφάνισή τους από τη γύρω περιοχή, καθώς οι αλφατοστρωµένοι δρόµοι αποτελούν τον µεγαλύτερο εχθρό των ερπετών και των αµφιβίων, εξολοθρεύοντας χιλιάδες άτοµα ετησίως και αποµακρύνοντας από την περιοχή όσα επιζούν. ∆εδοµένου ότι το δάσος Σέιχ Σου περιβάλλεται από οδικά δίκτυα ταχείας κυκλοφορίας, η µετακίνηση ερπετών, αµφιβίων και θηλαστικών εντός και εκτός του δάσους καθίσταται ανέφικτη. Παρατηρήθηκε αισθητή µείωση των πληθυσµών της Ελληνικής Χελώνας (Testudo graeca) και της Μεσογειακής Χελώνας (Testudo hermanni) στην περιοχή, πιθανότατα λόγω παράνοµων αιχµαλωτίσεων σε συνδυασµό µε τους θανάτους από διερχόµενα αυτοκίνητα στους δασικούς δρόµους. Επίσης, παρατηρήθηκαν αλεπούδες (Vulpes vulpes), σκίουροι (Sciurus vulgaris), σκαντζόχοιροι (Erinaceus concolor) και άλλα µικρά θηλαστικά, εντός της δασικής έκτασης, ζώα που επίσης προστατεύονται. Η περιοχή χρήζει άµεσα περιβαλλοντικής µελέτης. Σύµφωνα µε τη σύµβαση

της Βέρνης, το κράτος οφείλει να προστατέψει τους οικότοπους των ειδών αυτών. Το κείµενο αυτό γράφτηκε και τελειοποιήθηκε στις 22 Μαρτίου 2010 από τον Nikosz2010. Βιβλιογραφία:

1. ΚΡΥΟ ΑΙΜΑ, τα ερπετά και τα αµφίβια µε τον φακό του Γιώργου Αβαγιάνου, ειδική έκδοση του περιοδικού ‘‘Explore Nature’’, εκδότρια εταιρία Πήγασος Εκδοτική Α.Ε.

2. ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙ∆ΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΠΕΤΩΝ, συγγραφέας ο Eugene Bruins, εκδότρια εταιρεία οι Εκδόσεις Καρακωτσόγλου.

Άδεια χρήσης: CC-BY

Επιτρέπεται η χρήση, η αντιγραφή, η αναπαραγωγή, η τροποποίηση, η µετάφραση και η πώληση, αλλά µόνο εφ’ όσον αναφέρεται το όνοµα του δηµιουργού και του

διανοµέα (Nikosz2010, kongr45gpen).