Transcript
Page 1: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΣΤΕΦ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

Visible Analyst

∆ρ. Γεωργία ΓΚΑΡΑΝΗ

Page 2: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή 3

Εργαστήριο 1: Γνωρίζοντας την Visible Analyst 5

Εργαστήριο 2: Βασικές ∆ιαγραµµατικές Έννοιες (Μέρος 1ο) 16

Εργαστήριο 3: Βασικές ∆ιαγραµµατικές Έννοιες (Μέρος 2ο) 31

Πρακτική Εφαρµογή-Ασκήσεις

Εργαστήριο 4: ∆οµηµένες Τεχνικές Μοντελοποίησης 33

Εργαστήριο 5: ∆ιαγράµµατα Λειτουργικής Ανάλυσης-Ασκήσεις 43

Εργαστήριο 6: Μοντελοποίηση διαδικασίων 47

Εργαστήριο 7: ∆ιαγράµµατα Ροής ∆εδοµένων-Ασκήσεις 63

Εργαστήριο 8: Μοντελοποίηση οντοτήτων-συσχετίσεων 67

Εργαστήριο 9: Χρησιµοποιώντας Μοντέλα Ο-Σ για την 80

Υλοποίηση Βάσεων ∆εδοµένων

Εργαστήριο 10: Αντικειµενοστραφής µοντελοποίηση 84

2

Εργαστήριο 11: Επανάληψη-Γενικές Ασκήσεις 99

Page 3: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εισαγωγή

Ένα Πληροφοριακό Σύστηµα (ΠΣ) είναι ένα οργανωµένο σύστηµα που αποτελείται από

ανθρώπους, υλικό, λογισµικό και διαδικασίες. Το ΠΣ, µέσα στα πλαίσια λειτουργίας

ενός επιχειρησιακού συστήµατος (επιχείρησης ή οργανισµού), έχει ως σκοπό την

παραλαβή δεδοµένων από διάφορες πηγές, την επεξεργασία αυτών των δεδοµένων και τη

µετατροπή τους σε πληροφορίες, στηριζόµενο σε κάποιες προδιαγραφές τις οποίες

καθορίζουν οι χρήστες του Πληροφοριακού Συστήµατος και τις υλοποιούν οι αναλυτές.

Ο Αναλυτής ενός ΠΣ είναι ο άνθρωπος-κλειδί για την ανάπτυξή του. Ο στόχος του είναι

να συλλάβει, να σχεδιάσει και να κατασκευάσει ένα νέο ΠΣ, το οποίο να λειτουργεί

αποδοτικά, αποτελεσµατικά και οικονοµικά.

Η αλµατώδης ανάπτυξη της πληροφορικής, καθώς και η αυξανόµενη χρήση της για την

επεξεργασία δεδοµένων, σε συνδυασµό µε τη διάδοση του ∆ιαδικτύου, συνετέλεσαν στο

να αυξηθεί σηµαντικά η ανάγκη σε αναλυτές.

3

Στο εργαστήριο του µαθήµατος Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων οι φοιτητές θα

γνωρίσουν καλύτερα τη δουλειά του αναλυτή Πληροφοριακού Συστήµατος. Η

µεγαλύτερη έµφαση δίνεται στις τεχνικές, τα εργαλεία και τις µεθόδους που

υποστηρίζουν το έργο του αναλυτή, στην πειθαρχηµένη και σωστή χρήση τους καθώς

και στη διασύνδεση και ενοποίησή τους σε µια ολοκληρωµένη διαδικασία, µε στόχο τη

σωστή σχεδίαση του ΠΣ για να ικανοποιεί τον επιδιωκόµενο σκοπό. Οι φοιτητές

καλούνται να εξασκηθούν, χρησιµοποιώντας το πρόγραµµα Visible Analyst, σε τεχνικές

διαγραµµατικής σχεδίασης ενός Πληροφοριακού Συστήµατος. Οι τεχνικές αυτές

βοηθούν στο να ορίσουµε, να περιγράψουµε και να αναπαραστήσουµε ένα ΠΣ. Επίσης,

βοηθούν να γίνει το ίδιο µε βασικά στοιχεία ΠΣ, όπως είναι τα δεδοµένα, και οι

επεξεργασίες στις οποίες εµπλέκονται. Το πλεονέκτηµα όλων των τεχνικών είναι ότι

µπορούν να περιγράψουν µεγάλο όγκο πληροφοριών µε σαφή και συνοπτικό τρόπο.

Επιπλέον, η χρήση των τεχνικών αυτών µπορεί να κάνει πιο εύκολη, κατανοητή και

αξιόπιστη τη δουλειά των αναλυτών του ΠΣ. Όλες οι τεχνικές αυτές αποτελούν µια

διεθνώς αποδεκτή και κατανοητή γλώσσα επικοινωνίας. Η καλή γνώση της αποτελεί

πλεονέκτηµα για όποιον πρόκειται να δουλέψει στην ανάπτυξη ΠΣ και σε ευρύτερη

κλίµακα για έναν καλό επιστήµονα πληροφορικό.

Page 4: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Στα εργαστήρια θα ασχοληθούµε µε τέσσερεις διαφορετικές διαγραµµατικές τεχνικές:

1. ∆ιαγράµµατα Λειτουργικής Ανάλυσης,

2. ∆ιαγράµµατα Ροής ∆εδοµένων,

3. ∆ιαγράµµατα Οντοτήτων/Συσχετίσεων,

4. ∆ιαγράµµατα Τάξης

4

Για κάθε µία από αυτές τις διαγραµµατικές τεχνικές υπάρχει µια σύντοµη θεωρητική

παρουσίαση, ανάπτυξη µιας εφαρµογής µέσα από µια σειρά καλά διατυπωµένων

βηµάτων και τέλος, ανάπτυξη, από τη πλευρά του φοιτητή, ασκήσεων βασισµένες στη

θεωρία και την εφαρµογή που προηγήθηκαν.

Page 5: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 1

Γνωρίζοντας την Visible Analyst

Εισαγωγή Τα εργαλεία CASE (Computer Aided Software Engineering) αποτελούν τη βάση για τον

ορισµό, σχεδιασµό, κατασκευή, εξέταση, τεκµηρίωση και υποστήριξη πληροφοριακών

συστηµάτων και προϊόντων λογισµικού. Τα εργαλεία CASE βασίζονται στην λογική

ανάλυση του πραγµατικού κόσµου σε κατανοητά µοντέλα, µεθόδους και εξαρτήµατα. Τα

εργαλεία CASE έχουν µηχανισµούς για να εκτιµούν τις τρέχουσες πληροφοριακές

δραστηριότητες, να ορίζουν προτεινόµενες αλλαγές, να παράγουν και να καθιστούν

έγκυρες νέες πληροφοριακές µεθόδους καθώς και να επικεντρώνονται στις αλλαγές που

θα βελτιώνουν την απόδοση και την λειτουργία ενός οργανισµού. Η επιτυχηµένη

λειτουργία των εργαλείων CASE απαιτεί την κατανόηση βαθύτερων εννοιών και της

λογικής καθώς και µια καλύτερη γνώση της λειτουργίας και χρήσης των εργαλείων

CASE.

Η Visible Analyst δηµιουργήθηκε για να κάνει την υλοποίηση των τεχνικών CASE µια

πρακτική, φυσική και εύκολη στην εκτέλεση διεργασία. Η Visible Analyst ενοποιεί

όλες τις φάσεις σχεδιασµού, ανάλυσης και παραγωγής κώδικα. Παρέχει ευκολίες για την

µοντελοποίηση λειτουργιών (function), αντικειµένων/τάξεων (object/class),

διαγραµµάτων µετάβασης καταστάσεων (state transition diagrams), δεδοµένων (data),

ροών δεδοµένων (data flow), δράσεων (activity), περιπτώσεων χρήσης (use cases),

διαγραµµάτων ακολουθίας (sequence diagrams) και διαγραµµάτων συνεργασίας

(collaboration diagrams) για ένα ΠΣ. Επίσης, παρέχει µια ενοποιηµένη αποθήκη

(repository) που αποτελείται από τα στοιχεία του µοντέλου που έχουν οριστεί,

εκτεταµένους επιπρόσθετους ορισµούς και ελεύθερες σηµειώσεις καθώς και ορισµούς

πεδίων για την σχεδίαση και ανάπτυξη µεθόδων. Η αποθήκη της Visible Analyst

χρησιµοποιείται για αναφορές του περιεχοµένου εργασιών και για να παράγει

διαφορετικές φόρµες σχήµατος και εφαρµογές κώδικα λογισµικού.

5

Τα εργαστήρια καλύπτουν την εκµάθηση της Visible Analyst καθώς και την κατανόηση

βασικών εννοιών σχετικών µε τα Case tools. Αυτές οι έννοιες είναι απλές και λογικές

και επιτρέπουν το σπάσιµο του πολύπλοκου πραγµατικού κόσµου σε µικρότερα

κοµµάτια πιο εύχρηστα, τα οποία µπορούν να οριστούν πιο γρήγορα και στη συνέχεια

Page 6: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

να δηµιουργήσουν λειτουργικά κοµµάτια, που θα λειτουργούν στον πολύπλοκο

πραγµατικό κόσµο. Καθένα από τα Case µοντέλα αποτελεί µια διαφορετική εικόνα του

πραγµατικού κόσµου. Η Visible Analyst συνδέει αυτά τα µοντέλα και παρέχει ένα µέσο

που τα χρησιµοποιεί για να ορίζει και να υπολογίζει τρέχουσες πληροφοριακές

λειτουργίες. Προτεινόµενες αλλαγές στις πληροφοριακές διαδικασίες και αλληλουχίες

αντανακλούνται στα Case µοντέλα και στη συνέχεια χρησιµοποιούνται για να

δηµιουργήσουν ένα καινούριο σετ για τις προτεινόµενες αλλαγές. Οι αναλυτές,

σχεδιαστές και χρήστες αλληλοεπιδρούν µε τα µοντέλα της Visible Analyst και την

αποθήκη δεδοµένων για να επαληθεύσουν και να καταστήσουν έγκυρα τα βήµατα και

τις διαδικασίες για τις επιχειρήσεις τους.

Όταν η αρχιτεκτονική του νέου πληροφοριακού συστήµατος θεωρηθεί σωστή, ο

σχεδιαστής λογισµικού ορίζει και χτίζει τα νέα εξαρτήµατα και τον κώδικα. Η Visible

Analyst υποστηρίζει τον ορισµό και εγγραφή ψευδοκώδικα στην αποθήκη της. Από

αυτούς τους ορισµούς και το µοντέλο δεδοµένων, η Visible Analyst παράγει σχήµα

βάσεων δεδοµένων, SQL κώδικα και κώδικα δηµιουργίας του κελύφους της εφαρµογής

(application shell code).

Σύνοψη CASE εννοιών

6

Οι CASE έννοιες ασχολούνται µε τη δηµιουργία και τον ορισµό διαφορετικών µοντέλων

του πραγµατικού κόσµου και στη συνέχεια χρησιµοποιούν αυτά τα µοντέλα για να

αναλύσουν και να αναπτύξουν αλλαγές και τροποποιήσεις στις διαδικασίες

πληροφοριών των επιχειρήσεων. Μερικά από αυτά τα µοντέλα παρέχουν ορισµούς

τεκµηριωµένων αντικειµένων, όπως για παράδειγµα λειτουργίες επιχείρησης,

αντικειµένων και οντότητες δεδοµένων. Άλλα δείχνουν ροές δεδοµένων, συνδέσµους ή

σχέσεις του ενός µε το άλλο. Μερικά µοντέλα αναπτύσσονται και επεκτείνονται, έτσι

ώστε να ανταποκρίνονται στην πραγµατικότητα, ενώ άλλα δηµιουργούνται σαν

στιγµιότυπα. Οι απόψεις γίνοται γραφικά, χρησιµοποιώντας συµβολικά αντικείµενα,

συνδετικές γραµµές και κανόνες λογικής και δοµής. Τα αντικείµενα παίρνουν ονόµατα

που ονοµάζονται «ετικέτες» (labels), οι οποίες αποθηκεύονται στην αποθήκη δεδοµένων

(data repository) ως δεδοµένα εισόδου που µπορούν να ανακληθούν, να επεκταθούν και

να χρησιµοποιηθούν για να ορίσουν και να τεκµηριώσουν τα περιεχόµενα της εργασίας.

Υπάρχουν λογικοί κανόνες για πολλά µέρη του µοντέλου. Τα µοντέλα µπορούν να

εξεταστούν και να αξιολογηθούν για πληρότητα, συνέπεια, τήρηση κανόνων και για

άλλους παράγοντες. Όλα τα µοντέλα και η αποθήκη σχετίζονται, µερικά µοιράζονται

Page 7: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

κοινά στοιχεία, όπως βάσεις δεδοµένων, αντικείµενα και/ή ενέργειες. Η ικανότητα να

πάµε από το ένα µοντέλο στο άλλο και να δουλεύουµε σε διαφορετικά µοντέλα

διαφορετικές χρονικές στιγµές είναι πολύ κρίσιµη για ένα πετυχηµένο εργαλείο CASE.

Οι κανόνες του CASE ασχολούνται µε τον έλεγχο της συνέπειας και των λογικών δοµών

όπως ονόµατα και συνδέσµους. Λάθη που υπάρχουν στα µοντέλα αναφέρονται κατά τη

διάρκεια της διαδικασίας «analyze». Αυτά τα λάθη πρέπει να διορθωθούν, ώστε να

διατηρηθεί η συνέπεια και η ορθότητα των µοντέλων. Παρόλα αυτά, η Visible Analyst,

αντίθετα µε τους άλλους µεταγλωττιστές, επιτρέπει τη συνέχεια µε οποιαδήποτε λογική

CASE πράξη/λειτουργία, χωρίς να περιµένει να διορθωθούν όλα τα λάθη. Αυτό σας

επιτρέπει να συνεχίσετε την εργασία, σας αφήνει όµως υπεύθυνους για να επιστρέψετε

και να διορθώσετε τα λάθη που αφήσατε.

Τα βασικά CASE µοντέλα Τα βασικά CASE µοντέλα περιλαµβάνουν:

Functional Decomposition Model

Μοντέλο Λειτουργικής Ανάλυσης ∆είχνει τις λειτουργίες και τις διαδικασίες των επιχειρήσεων σχεδιασµένες σε

ιεραρχική δοµή.

Entity Relationship Model

Μοντέλο Οντοτήτων-Συσχετίσεων ∆είχνει τις οντότητες (entities) της εφαρµογής και τις σχέσεις (relationships) µεταξύ

των οντοτήτων. Οι ιδιότητες των δεδοµένων ορίζονται για τις οντότητες µέσω της

αποθήκης και στη συνέχεια φαίνονται στο διάγραµµα. Οντότητες και συσχετίσεις

µπορούν να επιλεγούν σε υποσύνολα και να δηµιουργήσουν «απόψεις» του µοντέλου

δεδοµένων.

Use Case Model

Μοντέλων Περιπτώσεων Χρήσης ∆είχνει τις σχέσεις µεταξύ του χρήστη και του υπολογιστικού συστήµατος.

7

Page 8: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Object Model

Μοντέλο Αντικειµένων ∆είχνει τάξεις αντικειµένων, υποτάξεις και κληρονοµικότητα. Ορίζει επίσης δοµές για

µια εφαρµογή.

Collaboration Model

Μοντέλο Συνεργασίας ∆είχνει την αλληλεπίδραση ανάµεσα στα αντικείµενα και τους συνδέσµους ανάµεσά

τους.

State Transition Model

Μοντέλο Μετάβασης Κατάστασης ∆είχνει τον τρόπο µε τον οποίο τα αντικείµενα µεταβάλλονται από και προς

διαφορετικές καταστάσεις ή συνθήκες και τα γεγονότα ή εναύσµατα που προκαλούν τις

αλλαγές µεταξύ των διαφορετικών καταστάσεων.

Process Model

Μοντέλο ∆ιαδικασιών ∆είχνει τον τρόπο µε τον οποίο συµβαίνουν τα πράγµατα σε µία επιχείρηση µέσω µιας

σειράς ενεργειών, δραστηριοτήτων, αποθεµάτων, εισόδων και εξόδων. Οι ενέργειες

αναλύονται σε περισσότερες λεπτοµέρειες, παράγοντας µια ιεραρχική δοµή.

Product Model

Μοντέλο Προϊόντων ∆είχνει έναν ιεραρχικό, προς τα κάτω σχεδιασµένο χάρτη για το πώς η εφαρµογή θα

προγραµµατιστεί, κατασκευαστεί, συγκροτηθεί και δοκιµαστεί.

Activity Model

Μοντέλο ∆ραστηριοτήτων Είναι µια ειδική κατηγορία διαγράµµατος κατάστασης, όπου οι καταστάσεις

αναπαριστούν την απόδοση ενεργειών ή υποδραστηριοτήτων. Αλλαγές προκαλούνται µε

την ολοκλήρωση ενεργειών ή υποδραστηριοτήτων.

8

Page 9: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Sequence Model

Μοντέλο Ακολουθίας ∆είχνει τον τρόπο µε τον οποίο τα διάφορα αντικείµενα συνεργάζονται.

Repository or Library Model

Μοντέλο Αποθήκης ή Βιβλιοθήκης Αποθηκεύει τις εγγραφές από όλα τα εγγραφόµενα αντικείµενα και τις σχέσεις των

διαγραµµάτων, λαµβάνοντας υπόψη τον ορισµό λεπτοµερειών και προεκτάσεων

ξεχωριστών πραγµάτων. Χρησιµεύει για εκτιµήσεις, αναφορές και παραγωγή

λεπτοµερειών σχετικά µε ένα έργο και τα προϊόντα του.

Υπάρχουν πέντε «κλειδιά» για να χρησιµοποιήσει κανείς τη Visible Analyst ή

οποιοδήποτε άλλο CASE εργαλείο. Το πρώτο «κλειδί» είναι να αναπτύξει κανείς τις

επιστηµονικές γνώσεις τις οποίες θα εφαρµόσει και να ακολουθήσει τα βήµατα και τις

διεργασίες της τεχνικής που χρειάζεται. Το δεύτερο «κλειδί» είναι να αναπτύξει κανείς

τις ικανότητες για να κατανοήσει εννοιολογικά τα µοντέλα CASE και να

αναπαραστήσει τις απαιτήσεις του πραγµατικού κόσµου. Το τρίτο «κλειδί» είναι να

είναι κανείς συνεπής µε το πώς ορίζει και περιγράφει τον πραγµατικό κόσµο. Το

τέταρτο «κλειδί» είναι να είναι κανείς πλήρης µε όλους τους ορισµούς όλων των

µεγάλων µερών των εφαρµογών του πραγµατικού κόσµου. Το πέµπτο «κλειδί» είναι να

προχωρήσει σταδιακά από τις εννοιολογικές στις τελεστικές προδιαγραφές και στην

κατασκευή µιας διεργασίας πληροφοριακού συστήµατος.

Αρχιτεκτονική της Visible Analyst Τα βασικά µέρη από τα οποία αποτελείται η Visible Analyst είναι: ένα σετ από

διαγραµµατικά εργαλεία, µια µονάδα κανόνων και µια αποθήκη δεδοµένων. Τα

διαγραµµατικά εργαλεία χρησιµοποιούνται στη δηµιουργία διαγραµµάτων και

παρέχουν επίσης βασικές πληροφορίες για τις χρήσεις των διαγραµµάτων.

9

Ένα σύστηµα σχεδιάζεται και δηµιουργείται σύµφωνα µε κάποιους κανόνες και οι

κανόνες διαχειρίζονται τις µεθοδολογίες των εργαλείων της Visible Analyst για σένα. Η

Visible Analyst σου επιτρέπει να διαλέξεις το σετ των κανόνων σαν κατευθυντήριες

γραµµές για την ανάπτυξη του συστήµατός σου. Αυτοί οι κανόνες είναι απαραίτητοι, για

να καθορίσουν την εµφάνιση των διαγραµµάτων σου καθώς και την συνολική δοµή του

συστήµατος. Για τις ανάγκες των εργαστηρίων θα µάθετε τις τεχνικές που υποστηρίζει η

Visible Analyst καθώς και τον τρόπο µε τον οποίο θα σχεδιάζετε το σετ των κανόνων

Page 10: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

που θα χρησιµοποιείτε και τα διαφορετικά είδη συµβόλων που χρησιµοποιούνται για

καθεµιά µεθοδολογία κανόνων.

Η αποθήκη ελέγχου (repository module) ελέγχει τις ανεξάρτητες αποθήκες από κάθε

εργασία σας. Η αποθήκη µιας εργασίας αποθηκεύει λεπτοµερείς πληροφορίες για τα

αντικείµενα που χρειάζονται στην ανάπτυξη του συστήµατος. Ένα αντικείµενο στην

αποθήκη περιλαµβάνει διεργασίες, οντότητες, γραµµές σχέσεων, τάξεις κ.λπ. Ο τύπος

της πληροφορίας που περιλαµβάνεται σε µια αποθήκη για κάθε αντικείµενο εµπεριέχει

περιγραφή, σύνθεση, τιµές και έννοιες, αναφορές σε θέσεις και άλλες πολύ

συγκεκριµένες πληροφορίες. Η αποθήκη κάνει τη Visible Analyst ένα πολύ σηµαντικό

εργαλείο ανάπτυξης συστηµάτων. Η Visible Analyst είναι πολύ περισσότερο από ένα

απλό εργαλείο για διαγράµµατα. Η αποθήκη της και το σετ των κανόνων παρέχει

ορισµούς, τεκµηριώσεις και συνεπείς δυνατότητες για ολόκληρο το σύστηµα.

10

Σχ.1.1: Επιφάνεια εργασίας στη Visible Analyst

Page 11: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Άσκηση 1: Βρέστε και σηµειώστε πάνω στην παραπάνω εικόνα ποιες είναι οι 4 εργαλειοθήκες:

Standard Tool Bar, Diagram Tool Bar, View Tool Bar, Font Tool Bar καθώς και η

Control Bar, το Object Browser και το Project Root.

Επιλέγοντας ένα Αντικείµενο ∆ιαγράµµατος Ένα αντικείµενο διαγράµµατος είναι οιτιδήποτε υπάρχει σε ένα διάγραµµα: σύµβολο,

γραµµή, κείµενο ή µπλοκ. Όταν επιλέγετε ένα αντικείµενο µε το ποντίκι, αυτό γίνεται

το «επιλεγµένο αντικείµενο» και µπορείτε να εκτελέσετε διάφορες λειτουργίες σ’ αυτό.

Υπάρχουν 5 διαφορετικοί τρόποι για να επιλέξετε ένα αντικείµενο.

Άσκηση 2: Μπορείτε να τους βρείτε;

1.

2.

3.

4.

5.

Επιλογή ενός µπλοκ Για να επιλέξετε ένα µπλοκ, δηλ. µια οµάδα αντικειµένων σε ένα διάγραµµα, πατήστε

και κρατήστε το αριστερό κουµπί από το ποντίκι και σύρτε το ποντίκι, έτσι ώστε να

σχηµατίσει ένα κουτί γύρω από τα αντικείµενα. Όλα τα αντικείµενα που είναι

ολόκληρα µέσα στο κουτί αλλάζουν χρώµα για να δείξουν ότι είναι επιλεγµένα. Όταν

ένα µπλοκ είναι επιλεγµένο, µπορείτε να εκτελέσετε διάφορες λειτουργίες σ΄αυτό, όπως

για παράδειγµα αποκοπή, επικόλληση, µετακίνηση, αλλαγή ρυθµίσεων κειµένου για τα

περιλαµβανόµενα αντικείµενα και άλλες πράξεις.

Άσκηση 3: Βρείτε 3 τρόπους για να αναιρέσετε την επιλογή ενός αντικειµένου:

1.

11

2.

Page 12: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

3.

Άσκηση 4: 1. Επιλέξτε ένα αντικείµενο.

2. Επιλέξτε µια οµάδα αντικείµενων.

3. Αναιρέστε την επιλογή ενός αντικειµένου.

Shortcut Keys Τα Shortcut Keys παρέχουν γρήγορη πρόσβαση σε διάφορες λειτουργίες, χωρίς να

χρειάζεται να χρησιµοποιούµε το µενού.

Άσκηση 5: Βρείτε τι λειτουργίες κάνουν τα επόµενα Shortcut Keys:

CTRL+A

CTRL+C

CTRL+D

CTRL+E

CTRL+F

CTRL+L

CTRL+N

CTRL+O

CTRL+P

CTRL+Q

CTRL+R

CTRL+S

CTRL+T

12

CTRL+U

Page 13: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

CTRL+V

CTRL+Y

CTRL+X

CTRL+Z

DEL

F1

ALT+R

SHIFT+F1

SHIFT+F10

Άλλος τρόπος για να έχετε πρόσβαση σε µια εντολή του µενού, χωρίς να

χρησιµοποιήσετε το ποντίκι, είναι να πατήσετε το ALT και στη συνέχεια το γράµµα µε

το οποίο αρχίζει η εντολή του µενού που θέλετε να επιλέξετε. Για παράδειγµα, για να

επιλέξετε το µενού File πατήστε το ALT και στη συνέχεια το F.

Μπάρα ελέγχου (Control Bar) Η µπάρα ελέγχου βρίσκεται πάνω από το χώρο εργασίας διαγραµµάτων και σας παρέχει

γρήγορη πρόσβαση στις πιο συνηθισµένες λειτουργίες και τύπους αντικειµένων που

µπορούν να εισαχθούν σε ένα διάγραµµα. Η µπάρα ελέγχου µπορεί να περιλαµβάνει

µέχρι 4 µπάρες εργαλείων.

Η στάνταρ εργαλειοθήκη περιλαµβάνει βασικά κουµπιά, όπως Select Project,

Open Diagram, κλπ.

Η διαγραµµατική εργαλειοθήκη περιλαµβάνει τα σύµβολα, γραµµές, και

κουµπιά κειµένου σχετικά µε το τρέχον διάγραµµα.

Η εργαλειοθήκη απεικόνισης (view) περιλαµβάνει ελέγχους που αλλάζουν τη

µεγέθυνση/σµίκρυνση (zoom) καθώς και το επίπεδο άποψης οντοτήτων/τάξεων.

Η εργαλειοθήκη γραµµατοσειρών περιλαµβάνει ελέγχους που αλλάζουν τα

τρέχοντα χαρακτηριστικά των γραµµάτων, όπως για παράδειγµα τύπο

γραµµάτων, µέγεθος γραµµάτων κ.λπ.

13

Μπορείτε να αλλάξετε τη µπάρα ελέγχου επιλέγοντας Control Bar από το µενού

Options και εµφανίζοντας το Customize Control Bar κουτί διαλόγου. Χρησιµοποιώντας

το µπορείτε να επιλέξετε τις εργαλειοθήκες που θέλετε να εµφανίζονται και να

Page 14: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

επιλέξετε επιλογές για τη µπάρα ελέγχου, όπως Show Tooltips, Large Buttons, Flat

Buttons, Hot Buttons. Μπορείτε επίσης να πατήσετε µε το δεξί κουµπί του ποντικιού

τη µπάρα ελέγχου, για να εµφανίσετε ιδιότητες που σας επιτρέπουν να έχετε πρόσβαση

στις εργαλειοθήκες ή να επιλέξετε την εντολή Customize.

Άσκηση 6: Βρείτε τι συµβαίνει όταν δεν είναι επιλεγµένη η εντολή Docked από το Diagram Tools

στο Customize κουτί διαλόγου.

Το πλήκτρο χρησιµοποιείται για να αλλάξετε την κατάσταση σε κατάσταση

επιλογής. Στην

διάγραµµα για

από πολλά αντι

κειµένου.

ΆσκησηΕπιλέξτε ένα α

διάγραµµα και

κατάσταση βρίσ

ΆσκησηΠαρατηρήστε τι

Options.

ΆσκησηΠειραµατιστήτε

Analyst και παρ

File Menu

Edit Menu

View Menu

Options Menu

Repository Men

Diagram Menu

κατάσταση επιλογής αντικείµενα µπορούν να επιλεγούν σε ένα

να αλλάξουν ή να µετακινηθούν ή ένα κουτί µπορεί να σχεδιαστεί γύρω

κείµενα για µετακίνηση, αποκοπή, επικόλληση ή αλλαγή στις ρυθµίσεις

7: πό τα σύµβολα σχεδίασης από τη µπάρα ελέγχου και προσθέστε το στο

θα διαπιστώσετε ότι ο κέρσορας αµέσως αλλάζει για να δείξει σε τι

κεστε.

8: κάνει η εντολή Object Browser, όταν είναι επιλεγµένη ή όχι στο µενού

9: για να εξοικιωθείτε µε τα 9 µενού που εµφανίζονται στη Visible

ατηρήστε τι κάνουν οι διάφορες εντολές στο καθένα από αυτά.

u

14

Page 15: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Tools Menu

Windows Menu

Help Menu

Άσκηση 10: Βρείτε αν υπάρχουν έτοιµα project στη Visible Analyst και ποια είναι αυτά;

Άσκηση 11: Ενεργοποιήστε το χάρακα και το πλέγµα για να είναι πιο εύκολη η σχεδίαση ενός

διαγράµµατος.

15

Θα δούµε µια-µια όλες τις εντολές που υπάρχουν στα διάφορα µενού σε επόµενα

εργαστήρια.

Page 16: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 2

Βασικές ∆ιαγραµµατικές Έννοιες (Μέρος 1ο)

Εισαγωγή Το µάθηµα αυτό αποτελεί µια εισαγωγή στα διαγραµµατικά εργαλεία. Συγκεκριµένα,

αντικείµενο του µαθήµατος είναι η διδασκαλία των βασικών τεχνικών για τη

δηµιουργία και τροποποίηση κάθε τύπου διαγράµµατος σε Visible Analyst.

Χρησιµοποιούµε τη µη δοµηµένη διαγραµµατική µορφή, που δεν απαιτεί από κάποιον

«να ακολουθήσει τους δοµηµένους κανόνες». Αυτό µας επιτρέπει να επικεντρωθούµε

στα βασικά της σχεδιαστικής διαδικασίας, χωρίς να µας ενδιαφέρουν οι κανόνες και η

αποθήκη. Μερικές φορές θέλετε να σχεδιάσετε απλώς ένα διάγραµµα, όχι ως τµήµα της

διαδικασίας ανάλυσης ή σχεδίασης µιας εργασίας. Επίσης, µερικά διαγράµµατα

δηµιουργηµένα από κάποιους συγκεκριµένους τύπους διαγραµµάτων, όπως

διαγράµµατα clusters στα διαγράµµατα οντοτήτων-συσχετίσεων (ERDs), είναι πάντοτε

µη δοµηµένα. Πρέπει κανείς να γνωρίζει πώς να έχει πρόσβαση σ’ αυτά.

Οι βασικές τεχνικές για το σχεδιασµό διαγραµµάτων ισχύουν για µη δοµηµένα καθώς

και δοµηµένα διαγράµµατα. Μπορούµε επίσης να χρησιµοποιούµε τα διαγράµµατα

τύπου DFD καθώς και τα διαγράµµατα τύπου ERD, για να διδάξουµε τις βασικές

διαγραµµατικές τεχνικές, αλλά δεν έχουν όλοι οι χρήστες την έκδοση της Visible

Analyst που περιέχει όλους τους τύπους διαγραµµάτων. Όµως, όλα τα πακέτα της

Visible Analyst έχουν δυνατότητες µη δοµηµένων διαγραµµάτων. Το διάγραµµα που

σχεδιάζεται στο µάθηµα αυτό δεν είναι τίποτα άλλο παρά µια άσκηση και βέβαια δεν

είναι τµήµα κανενός άλλου µαθήµατος.

∆ηµιουργώντας ένα καινούριο project

16

Κάθε project που δηµιουργούµε παριστάνει ένα ολοκληρωµένο σύστηµα. Ένα project

µπορεί επίσης να αποτελεί ένα κοµµάτι ενός πολύ µεγάλου συστήµατος. ∆ιατηρώντας

ολόκληρο το σύστηµα σε ένα µόνο project, η Visible Analyst εγγυάται ότι ολόκληρο το

σύστηµα παραµένει συνεπές κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ανάπτυξης παρά

ελέγχοντας για συνολική συνέπεια όταν όλα τα κοµµάτια συγχωνεύονται. Η LAN

έκδοση της Visible Analyst επιτρέπει πολλούς σχεδιαστές να δουλεύουν διαγράµµατα

του ίδιου project.

Page 17: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Άνοιγµα του µενού: 1. Επιλέξτε το µενού File µε το αριστερό

κουµπί του ποντικιού.

2. Επιλέξτε Νew Project. Εµφανίζεται ένα

κουτί διαλόγου.

Ονοµασία του

Project:

3. Πληκτρολογήστε TUTOR στο πεδίο Project

Name. Ένα όνοµα project µπορεί να είναι

µέχρι 128 χαρακτήρες. Πρέπει να αρχίζει µε

γράµµα και µπορεί να αποτελείται από

γράµµατα και αριθµούς.

Περιγραφή του

project:

4. Πατήστε τον κέρσορα µέσα στο κουτί

Description. Πληκτρολογήστε τη λέξη

“Tutorial Project”. ∆οκιµάστε να πάτε τον

κέρσορα στο ίδιο κουτί µε τη βοήθεια του TAB.

Τα επόµενα βήµατα σας βοηθούν να εξοικειωθείτε µε τις διαθέσιµες επιλογές όταν

δηµιουργείτε ένα project.

17

Επιλογή της

Database

Engine:

5. Επιλέξτε Βtrieve για Database Engine. Το

Βtrieve περιλαµβάνεται στη Visible Analyst.

Επιλογή των

κανόνων που θα

εφαρµόζονται:

6. Στο κουτί που ονοµάζεται Rules επιλέξτε

Gane & Sarson. Σ’ αυτό το σηµείο επιλέγετε τους

κανόνες που θέλετε να εφαρµόζονται στο project.

Ένα αδόµητο διάγραµµα δεν ακολουθεί κάποιους

κανόνες, αλλά είναι απαραίτητο να επιλέγετε τον

τύπο των κανόνων που θα εφαρµόζονται σε όλα

τα διαγράµµατα που πιθανόν να δηµιουργηθούν

σ΄αυτό το project.

Επιλογή ERD

Notation:

7. Στην περιοχή µε τίτλο ERD Notation η

προεπιλογή είναι Crowsfoot. Αυτό επιλέγει τον

τύπο της γραµµής συσχέτισης που θα

χρησιµοποιήσετε στα ∆ιαγράµµατα Οντοτήτων-

Συσχετίσεων.

8. Στο κουτί µε τίτλο Names Per Relationship, η

προεπιλογή είναι 2. Αυτό αναφέρεται στον τρόπο

Page 18: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

µε τον οποίο οι γραµµές συσχέτισης

χαρακτηρίζονται.

Ενεργοποίηση

του project:

9. Επιλέξτε ΟΚ, για να ενεργοποιήσετε το

project. Το κουτί διαλόγου New Diagram

εµφανίζεται αυτόµατα.

Μόλις δηµιούργησατε ένα project. Το όνοµα του project εµφανίζεται στο κάτω δεξιό

µέρος της επιφάνειας εργασίας της εφαρµογής. Αν κλείσετε τη µπάρα βοήθειας από το

µενού Options το όνοµα του project δεν εµφανίζεται. Το επόµενο βήµα είναι να

δηµιουργήσετε ένα διάγραµµα.

Σχήµα 2.1

∆ηµιουργία ένα νέου διαγράµµατος

Μετά τη δηµιουργία ενός project και πριν από τη δηµιουργία ενός διαγράµµατος, η

οθόνη θα πρέπει να δείχνει ότι έδειχνε όταν ανοίξαµε τη Visible Analyst· η µόνη

διαφορά είναι ότι το όνοµα του project σας εµφανίζεται στην κάτω δεξιά γωνία. Για να

δηµιουργήσετε ένα νέο διάγραµµα, ακολουθήστε τα παρακάτω στάδια:

18

Page 19: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

19

Ανοίξτε το Μενού: 1. Επιλέξτε το µενού File (ή επιλέξτε το

εικονίδιο New Diagram στη στάνταρ

εργαλειοθήκη).

2. Επιλέξτε New Diagram. Ένα κουτί διαλόγου

σαν εκείνο του σχήµατος 2.1 εµφανίζεται.

Ορίστε τον τύπο

του

∆ιαγράµµατος:

3. Ανοίξτε το κουτί επιλογής για το Diagram

Type πατώντας το βέλος στο τέλος αυτού του

πεδίου. Επιλέξτε Unstructured. Το πεδίο που

ονοµάζεται Boilerplate πρέπει να λέει None. Το

Boilerplate είναι πρότυπο που µπορείτε να

δηµιουργήσετε για να αποθηκεύσετε

πληροφορίες, όπως για παράδειγµα ηµεροµηνία

δηµιουργίας διαγράµµατος και τίτλος

διαγράµµατος, χωρίς να χρειάζεται να

ξαναγράψετε αυτές τις πληροφορίες κάθε φορά

που δηµιουργείτε ένα καινούριο διάγραµµα.

(Σηµείωση: τα Boilerplates δεν είναι διαθέσιµα

στο educational version της Visible Analyst.)

Επιλέξτε µια

επιφάνεια

εργασίας:

4. Στην περιοχή που τιτλοφορείται επιφάνεια

εργασίας (Workspace), επιλέξτε Standard.

Αυτή η επιλογή µας δίνει το µέγεθος µιας

σελίδας για το διάγραµµά σας. Η επιλογή

«Multi-Page» µας επιτρέπει να εντάξουµε

µεγάλα διαγράµµατα µε επιφάνεια εργασίας

πάνω από 90*88 ίντσες. Αν υπάρχει η

προοπτική να χρειαστείτε µεγαλύτερα από το

προαναφερθέν µέγεθος διαγράµµατα, µπορείτε

τώρα ή στη συνέχεια να επιλέξετε µεγαλύτερες

σελίδες. (Η επιλογή «Multi-Page» δεν

προσφέρεται στις εκπαιδευτικές εκδόσεις της

Visible Analyst).

Επιλέξτε τον

προσανατολισµό

της σελίδας

(Orientation):

5. Στην περιοχή «Orientation», επιλέξτε

«Landscape».

Επιλέξτε το 6. Ανοίξτε τη λίστα «Page Size» (µέγεθος

Page 20: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

µέγεθος της

σελίδας:

σελίδας) και επιλέξτε 8-1/2*11.

Επιλέξτε Scaling: 7. Αποδεχθείτε το προεπιλεγµένο, δηλαδή 100%

scaling.

∆ηµιουργήστε ένα

διάγραµµα:

8. Επιλέξτε ΟΚ, για να ανοίξετε ένα κενό

διάγραµµα.

Η µπάρα ελέγχου (control bar) βρίσκεται ακριβώς πάνω από το διάγραµµα και κάτω από

το µενού. Το πλήκτρο είναι επιλεγµένο.

Πάνω από τα µενού, προσέξτε τον τίτλο του διαγράµµατός σας. Επειδή δεν έχει σωθεί,

ορίζεται ως Untitled: US. Η ένδειξη US σηµαίνει ότι το παράθυρο περιέχει ένα µη

δοµηµένο διάγραµµα.

Επεξεργασία ενός διαγράµµατος

Προσθέστε σύµβολα σε ένα διάγραµµα Τώρα προσθέστε σύµβολα σε ένα διάγραµµα, για να αποκτήστε άνεση µε τις διάφορες

µεθόδους:

20

Ανοίξτε τα

Σύµβολα Auto

Label:

1. Ανοίξτε τα µενού Options. Πρέπει να

υπάρχει ένα σήµα ελέγχου δίπλα στην επιλογή

Auto Label Symbols. Αυτό σας υποδεικνύει ότι

πρέπει να ονοµάσετε ένα σύµβολο αµέσως µόλις

το σχεδιάσετε. Αν δεν υπάρχει σήµα ελέγχου

δίπλα στην επιλογή Auto Label Symbols,

δηµιουργήστε τη δυνατότητα αυτή κάνοντας

κλικ στην επιλογή.

Αλλαγή σε

κατάσταση

«προσθήκης

Συµβόλου»:

2. Επιλέξτε το πρώτο κουµπί συµβόλου στη

µπάρα ελέγχου (control bar) κι έπειτα αργά

µετακινήστε τον κέρσορα από κουµπί σε

κουµπί. Όπως µετακινείτε το ποντίκι πάνω σε

κάθε κουµπί, µια σύντοµη περιγραφή

εµφανίζεται στη µπάρα βοηθείας (help bar) η

οποία εξηγεί τη λειτουργία της.

Σχεδιασµός

συµβόλου:

3. Τοποθετήστε τον κέρσορα στο σηµείο εκείνο

του διαγράµµατος που θέλετε να εµφανιστεί το

Page 21: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

σύµβολο και πατήστε το αριστερό κουµπί του

ποντικιού. Το σύµβολο σχεδιάζεται. Επειδή

είναι επιλεγµένο το Auto Label Symbols,

εµφανίζεται ένα κουτί διαλόγου για την

ονοµασία του συµβόλου.

Ονοµασία του

συµβόλου:

4. Πληκτρολογήστε First µέσα στο πεδίο Text.

5. Πατήστε το κουµπί ΟΚ.

Επανάληψη για

άλλο σύµβολο:

6. Πατήστε το τρίτο σύµβολο και προσθέστε το

στο διάγραµµα, όπως προηγουµένως.

7. Πληκτρολογήστε Second µέσα στο πεδίο

Text. Πατήστε το κουµπί ΟΚ. Παρατηρήστε ότι

το νέο σύµβολο είναι τώρα φωτισµένο,

δείχνοντας ότι είναι το επιλεγµένο αντικείµενο,

και το προηγούµενο σύµβολο που προσθέσατε

επανήλθε σε φυσιολογική µορφή.

Αποθήκευση και

ονοµασία του

διαγράµµατος:

8. Από το µενού File, επιλέξτε Save.

9. Πληκτρολογήστε την ετικέτα του

διαγράµµατος Diagramming Technique.

10. Επιλέξτε ΟΚ. Η ετικέτα του διαγράµµατος

εµφανίζεται στην µπάρα τίτλος παραθύρου.

Σηµείωση:

21

Η µόνη διαφορά ανάµεσα στο να σώσετε ένα νέο διάγραµµα από το να σώσετε ένα

υπάρχον είναι ότι στο νέο διάγραµµα πρέπει να δώσετε ένα όνοµα στο κουτί διαλόγου

που εµφανίζεται. Οι µόνοι περιορισµοί που αφορούν στις ετικέτες διαγράµµατος είναι

ότι δεν είναι δυνατόν να ξεπερνούν τους 40 χαρακτήρες και ότι πρέπει να είναι

µοναδικές στον τύπο του διαγράµµατος του project. Για να αλλάξετε το όνοµα ενός

διαγράµµατος, επιλέξτε Save With New Name από το File µενού. Μετά από αυτό, η

διαδικασία είναι πανοµοιότυπη µε αυτή που περιγράψαµε για ένα νέο διάγραµµα,

παραπάνω.

Page 22: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Αλλαγή χαρακτηριστικών σε ένα σύµβολο

Αλλαγή σε κατάσταση

επιλογής:

1. Επιλέξτε το πλήκτρο στην µπάρα

ελέγχου ή πατήστε το πλήκτρο Esc. Αυτό

αλλάζει τον κέρσορα δείχνοντας ότι η Visible

Analyst είναι σε κατάσταση επιλογής.

Χρησιµοποίηση του µενού

αντικειµένων (Object

Menu):

2. Τοποθετήστε τον κέρσορα πάνω στο

σύµβολο που ονοµάζεται First και επιλέξτε

το µε το δεξί κουµπί του ποντικιού.

Εµφανίζεται ένα µενού µε λειτουργίες που

µπορούν να εκτελεστούν πάνω στο σύµβολο.

3. Επιλέξτε Stylize.

Αλλαγή χαρακτηριστικών

στο σύµβολο:

4. Στο κουτί διαλόγου ρυθµίστε το βαθµό

έντονου χρώµατος πατώντας δύο φορές το

δεξί βέλος της µπάρα κύλισης µε τη λέξη

Boldness.

5. Επιλέξτε το κουµπί Apply. Το σύµβολο στο

κουτί δείχνει πώς φαίνεται το σύµβολο του

διαγράµµατος (βλ. Σχήµα 2.2).

6. Επιλέξτε το πλήκτρο ΟΚ και τα

χαρακτηριστικά που έχετε επιλέξει

αποδίδονται στο σύµβολο στο διάγραµµα.

22

Page 23: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχήµα 2.2

Μετακίνηση, αποκοπή και επικόλληση ενός συµβόλου

23

Επιλογή συµβόλου: 1. Τοποθετήστε τον κέρσορα µέσα στο σύµβολο

Second και πατήστε το αριστερό κουµπί του

ποντικιού. Το σύµβολο αλλάζει χρώµα, για να

δείξει ότι είναι το επιλεγµένο αντικείµενο.

Μετακίνηση του

συµβόλου:

2. Τοποθετήστε τον κέρσορα µέσα στο σύµβολο

Second, πατήστε και κρατήστε πατηµένο το

αριστερό κουµπί του ποντικιού. Μετακινήστε

το σύµβολο τραβώντας το. Ένα ορθογώνιο

κουτί εµφανίζεται εξωτερικά του συµβόλου

που ονοµάζεται «bounding box». Αφήστε το

ποντίκι εκεί που θέλετε να τοποθετηθεί το

σύµβολο ή πατήστε ESC, αν θέλετε να

αναιρέσετε τη µετακίνηση.

Αποκοπή και

Επικόλληση του

Συµβόλου:

3. Με επιλεγµένο το σύµβολο πατήστε το

µενού Edit.

4. Επιλέξτε Cut (Αποκοπή). Το σύµβολο

εξαφανίζεται από το διάγραµµα, αλλά

Page 24: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

αποθηκεύεται στο Windows Clipboard.

5. Επιστρέψτε στο µενού Edit και επιλέξτε

Paste (Επικόλληση). Το σύµβολο εµφανίζεται

περιβαλλόµενο µε σκιώδη περίγραµµα,

δείχνοντας ότι το αντικείµενο είναι το

επιλεγµένο αντικείµενο. Τοποθετήστε τον

κέρσορα µέσα στο outline του συµβόλου,

κρατήστε το αριστερό κουµπί του ποντικιού

κάτω και τραβήξτε το αντικείµενο στην

επιθυµητή θέση µέσα στο διάγραµµα.

6. Πατώντας το αριστερό κουµπί του

ποντικιού σε κενό µέρος µέσα στο διάγραµµα

αναιρείται η επιλογή του επιλεγµένου

αντικείµενου.

Άσκηση 1: Επαναλάβετε τις παραπάνω διαδικασίες χρησιµοποιώντας µόνο τα keyboard shortcuts.

Προσθήκη γραµµών στο διάγραµµα Θα προσθέσετε τώρα µια γραµµή, για να συνδέσετε τα δύο σύµβολα που σχεδιάσατε.

24

Άνοιγµα της

εντολής Auto

Label Lines:

1. Ανοίξτε το µενού Options. Πρέπει να είναι

επιλεγµένη η εντολή Auto Label Lines. Αυτό

σηµαίνει ότι θα σας ζητηθεί αυτόµατα να

ονοµάσετε τη γραµµή αµέσως µόλις την

σχεδιάσετε. Αν δεν είναι επιλεγµένη η εντολή,

επιλέξτε την µόνοι σας.

Θέστε το

διάγραµµα σε

κατάσταση

σχεδίασης

γραµµής:

2. Επιλέξτε το πρώτο σύµβολο γραµµής από την

διαγραµµατική εργαλειοθήκη, για να βρεθείτε

σε κατάσταση σχεδίασης γραµµής (Line-

Drawing).

Σχεδιάστε την

γραµµή:

3. Τοποθετήστε τον κέρσορα στην άκρη του

συµβόλου First που βρίσκεται πιο κοντά στο

σύµβολο Second.

Page 25: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

4. Πατήστε και κρατήστε κάτω το αριστερό

κουµπί του ποντικιού.

5. Τραβήξτε τη γραµµή στην άκρη του συµβόλου

Second.

6. Αφήστε το ποντίκι, για να δείξετε το τέλος

της γραµµής. Αν αφήστε το ποντίκι µέσα στο

σύµβολο, η γραµµή αυτόµατα συνδέεται µέχρι

την άκρη του συµβόλου. Όταν η γραµµή

ολοκληρώνεται, αλλάζει χρώµα και κουτάκια

εµφανίζονται στις άκρες της. Ένα κουτί

διαλόγου εµφανίζεται, για να ονοµάσετε τη

γραµµή.

Ονοµασία της

γραµµής:

7. Πληκτρολογήστε «Flowname».

8. Πατήστε OK, για να σχεδιάσετε την ετικέτα

µε το όνοµα δίπλα στη γραµµή του

διαγράµµατος. Μετακινήστε την ετικέτα, όπου

εσείς θέλετε.

Επιλογή και Ρύθµιση Γραµµών Επιστροφή σε

κατάσταση

επιλογής:

1. Πατήστε το εικονίδιο επιλογής από τη µπάρα

ελέγχου ή πατήστε το ESC.

Επιλογή της

γραµµής:

2. Αν η γραµµή δεν είναι επιλεγµένη, πατήστε

οπουδήποτε πάνω στη γραµµή.

Ορισµός των

χαρακτηριστικών

των γραµµών:

3. Από το µενού Options επιλέξτε Line

Settings.

4. Επιλέξτε για Line Type Single Dashed.

5. Πατήστε ΟΚ. Η γραµµή ξανασχεδιάζεται

χρησιµοποιώντας το νέο τύπο.

Αν κάνετε την ίδια διαδικασία, χωρίς να έχετε πριν επιλέξει κάποια γραµµή, τότε τα

χαρακτηριστικά που διαλέγετε θα ισχύουν για την επόµενη γραµµή που θα σχεδιάσετε.

25

Page 26: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εισαγωγή λεζάντας στο διάγραµµα Μπορείτε να προσθέσετε κείµενο σε µορφή τίτλου ή παραγράφου. Το κείµενο αυτό

χρηµοποιείται για να εισαγάγετε τον ορισµό του διαγράµµατος και των µερών του. Όταν

εισάγετε το κείµενο, πατήστε ENTER, για να συνεχίσετε το κείµενο σε µια άλλη σειρά.

26

Κατάσταση

λεζάντας:

1. Επιλέξτε το µεγάλο Τ (text) στην µπάρα

ελέγχου.

Επιλογή της θέσης

για τη λεζάντα:

2. Τοποθετήστε τον κέρσορα στην κορυφή του

διαγράµµατος και πατήστε µε το αριστερό κουµπί

του ποντικιού.

Εισαγωγή του

κειµένου:

3. Πληκτρολογήστε «Unstructured Diagram

#1». Έπειτα πατήστε ENTER, για να

µετακινήσετε τον κέρσορα στη επόµενη σειρά.

Πληκτρολογήστε «Diagram Drawing

Techniques».

4. Επιλέξτε ΟΚ.

5. Επιλέξτε το εικονίδιο επιλογής στην µπάρα

ελέγχου ή πατήστε ESC, για να επιστρέψετε στη

διαδικασία επεξεργασίας.

Αλλαγή των

χαρακτηριστικών

της λεζάντας:

6. Επιλέξτε µε το δεξί κουµπί του ποντικιού

τον τίτλο που µόλις προσθέσατε, για να

εµφανιστεί το µενού Object της λεζάντας.

7. Επιλέξτε Text Settings από το µενού

Object.

8. Επιλέξτε Times New Roman στο κουτί

που επιγράφεται Typeface. Άλλαξε το

µέγεθος των γραµµάτων στο 16, στο κουτί του

µεγέθους.

9. Επιλέξτε Bold (έντονο) στο κουτί που

επιγράφεται Style.

Page 27: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

10. Επιλέξτε Center (κέντρο) στο κουτί που

επιγράφεται Format Options.

11. Πατήστε ΟΚ και στη συνέχεια

επιστρέψτε σε κατάσταση επιλογής. Το

πλήρες διάγραµµα πρέπει να εµφανιστεί

περίπου όπως αυτό που φαίνεται στο Σχήµα

2.3.

Σχήµα 2.3: Το πλήρες διάγραµµα

Σηµείωση:

Το εικονίδιο Τ δεν πρέπει να χρησιµοποιείται για να ορίσει σύµβολα ή γραµµές. Για να

ονοµάσετε ένα διαγραµµατικό αντικείµενο που δεν έχει όνοµα, επιλέξτε µε το δεξί

κουµπί του ποντικιού το αντικείµενο και διαλέξτε Change Item από το µενού.

Άλλες διαγραµµατικές λειτουργίες

Τώρα µπορούµε να ρίξουµε µια µατιά σε µερικές άλλες λειτουργίες που διατίθενται, για

να µας βοηθούν να δηµιουργήσουµε διαγράµµατα µε τη Visible Analyst.

27

Page 28: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Χρώµατα

∆ιαφορετικά αντικείµενα εµφανιζόµενα στην οθόνη µε διαφορετικά χρώµατα τα κάνουν

πιο εύκολα να τα ξεχωρίσουµε. Έχουµε έναν αριθµό από επιλογές, για να

πειραµατιστείτε και να βρείτε ένα συνδυασµό που σας ευχαριστεί.

Ανοίξτε το µενού: 1. Για να αλλάξετε τα χρώµατα των συµβόλων,

γραµµών και κειµένων επιλέξτε Colors από το

µενού Options.

Αλλάξτε το χρώµα: 2. Κάτω από το Object Type επιλέξτε Symbol

Color. ∆ιαλέξτε ένα χρώµα επιλέγοντας ένα από

τα τετράγωνα χρωµάτων ή ρυθµίζοντας τις

µπάρες.

3. Επιλέξτε ΟΚ. Αν δεν έχουν επιλεγεί

αντικείµενα, τα προεπιλεγµένα χρώµατα

υιοθετούνται. Αν έχουν επιλεγεί αντικείµενα,

µόνο αυτά αλλάζουν.

Εκθέτοντας και αποκρύπτοντας ετικέτες συµβόλων Είναι µερικές φορές ευκολότερο να δείτε τη συνολική διάταξη των αντικειµένων σε ένα

διάγραµµα, αν δεν υπάρχουν ετικέτες κειµένου που να αποσπούν την προσοχή σας από

τη δοµή που το διάγραµµα εκπροσωπεί. Η Visible Analyst σας επιτρέπει να κρύβετε τις

ετικέτες των συµβόλων αν το επιθυµείτε.

Απόκρυψη ετικετών: 1. Από το µενού View επιλέξτε Show Symbol

Names. Τα σύµβολα των ετικέτων πρέπει να

έχουν κρυφτεί τώρα.

Επανεµφάνιση ετικετών: 2. Από το µενού View επιλέξτε ξανά Show

Symbol Names, για να επανεµφανιστούν οι

ετικέτες.

Σηµείωση:

Η εµφάνιση ή όχι των ετικετών στα σύµβολα δεν είναι το ίδιο µε το να µην έχουν τα

σύµβολα καθόλου ετικέτες. Μια γραµµή ή ένα σύµβολο δεν υφίσταται αν δεν έχει

προηγουµένως ονοµαστεί µε κάποια ετικέτα όσον αφορά την αποθήκη (repository).

28

Page 29: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Αλλαγή χαρακτηριστικών κειµένου σε ένα µπλοκ

διαγραµµατικών αντικειµένων Επιλογή ενός

γκρουπ µε

αντικείµενα:

1. Σχεδιάστε ένα κουτί γύρω από όλα τα

σύµβολα του διαγράµµατος. Τοποθετήστε τον

κέρσορα στην πάνω αριστερή γωνία του

διαγράµµατος και κρατώντας κάτω το αριστερό

κουµπί του ποντικιού τράβηξε το ποντίκι στην

κάτω δεξιά γωνία του διαγράµµατος. Ένα κουτί

σχεδιάζεται. Όλα τα αντικείµενα που είναι εξ

ολοκλήρου µέσα στο κουτί επιλέγονται.

Αλλαγή του

κειµένου

2. Από το µενού Options επιλέξτε Text

Settings.

3. Επιλέξτε Symbol Labels στο κουτί Text

Type.

4. Επιλέξτε Typeface και Point Size ό,τι

θέλετε.

5. Επιστρέψτε στο κουτί Text Type και

επιλέξτε Line Labels.

6. Επιλέξτε Typeface και Point Size ό,τι

θέλετε.

7. Πατήστε OK.

8. Πατήστε στην άδεια επιφάνεια έξω από το

κουτί, για να αναιρέσετε την επιλογή.

Οι ετικέτες των συµβόλων και των γραµµών που βρίσκονται εξ ολοκλήρου µέσα στο

κουτί αλλάζουν στις καινούριες ρυθµίσεις κειµένου.

Κλείσιµο ενός διαγράµµατος

29

Για να κλείσετε

ένα διάγραµµα:

1. Πατήστε το κουµπί του µενού Control του

διαγράµµατος στην πάνω δεξιά γωνία του

παραθύρου του διαγράµµατος ή από το µενού File

επιλέξτε την εντολή Close Diagram.

2. Επιλέξτε Close.

3. Η Visible Analyst σας προτρέπει να

αποθηκεύσετε το διάγραµµα. Επιλέξτε Yes, για

Page 30: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

να το κλείσετε. Αν επιλέξτε No το διάγραµµα θα

κλείσει, χωρίς να αποθηκευτούν οι αλλαγές που

έχουν γίνει ύστερα από την τελευταία φορά που

που έγινε αποθήκευση.

Για τα επόµενα εργαστήρια θα προσθέτετε διαγράµµατα σε ήδη υπάρχον project.

Άσκηση 2: Ανοίξτε το project TEST. Πώς είστε σίγουροι ότι έχει ανοίξει;

Το project TEST είναι τώρα το τρέχον project.

Συµπέρασµα:

30

Τώρα που καταλάβατε τις βασικές µεθόδους για τον σχεδιασµό διαγραµµάτων, γραµµών

και κειµένου, καθώς επίσης και τον τρόπο µε τον οποίο µπορείτε να αλλάξετε

προαιρετικές ρυθµίσεις, είστε έτοιµοι να δηµιουργήσετε πιο προχωρηµένα

διαγράµµατα.

Page 31: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 3

Βασικές ∆ιαγραµµατικές Έννοιες (Μέρος 2ο)

Πρακτική Εφαρµογή-Ασκήσεις

Άσκηση 1: Τι συµβαίνει στην περίπτωση που δεν είναι επιλεγµένη η εντολή Docked από το

Diagram Tools στο Customize κουτί διαλόγου; ( )

Άσκηση 2: Ποιο shortcut key αντιστοιχεί στο εικονίδιο επιλογής από την µπάρα ελέγχου; ( )

Άσκηση 3: ∆ηµιουργήστε ένα καινούριο project µε όνοµα ERGASTHRIO3 στο Path:

C:\SPS13\επίθετό σας. Στην περιγραφή γράψτε: PRAKTIKH EFARMOGH, επιλέξτε

για αποθήκη (µηχανή της βάσης δεδοµένων) το Btrieve και κανόνες τους Gane &

Sarson. Στην περιοχή µε τίτλο ERD Notation επιλέξτε τον Crowsfoot τύπο της

γραµµής συσχέτισης και στο πεδίο Names Per Relationship, επιλέξτε Two για τον

τρόπο µε τον οποίο χαρακτηρίζονται οι γραµµές συσχέτισης.

Άσκηση 4: ∆ηµιουργήστε ένα διάγραµµα µη δοµηµένο, µε µέγεθος σελίδας standard, κάθετο

προσανατολισµό σελίδας, µέγεθος σελίδας Α4 και κλίµακα συµβόλων 100%. Το

Boilerplate πρέπει να είναι none και το Drawing Method πρέπει να είναι standard.

Άσκηση 5: Πώς µπορείτε να διαπιστώστε ότι δουλεύετε στο σωστό project και ότι το διάγραµµα που

δηµιουργήσατε είναι µη δοµηµένο; ( )

Άσκηση 6:

31

Προσθέστε ένα σύµβολο στο διάγραµµα που δηµιουργήσατε. Βρείτε τι συµβαίνει όταν

δεν υπάρχει το σήµα ελέγχου δίπλα στην επιλογή Auto Label Symbols από το µενού

Page 32: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Options. Προσθέστε ένα ακόµη σύµβολο, ονοµάστε το και σώστε το διάγραµµά σας µε

όνοµα Diagram_Ex6. ( )

Άσκηση 7: Εισάγετε τίτλο στο διάγραµµα: Diagram_Ex7. Αλλάξτε την γραµµατοσειρά σε Arial,

µέγεθος 16 και Bold. Eπιλέξτε ο τίτλος να εµφανίζεται στο κέντρο. Μετονοµάστε τον

τίτλο από Diagram_Ex7 σε Practice Diagram. Μετονοµάστε τα σύµβολα που έχετε

εισαγάγει στο διάγραµµα σε One, Two κ.λπ. και αλλάξτε το χρώµα του περιγράµµατος.

Άσκηση 8: Ενώστε τα σύµβολα µε µια ευθεία γραµµή. Παρατηρήστε τι συµβαίνει αν δεν είναι

επιλεγµένη η εντολή Auto Label Lines. Επιλέξτε η γραµµή να είναι Single Dashed.

Αλλάξτε το χρώµα της γραµµής. ( )

Άσκηση 9: Επιλέξτε τα αντικείµενα που έχετε εισαγάγει στο διάγραµµα και ευθυγραµµίστε τα

χρησιµοποιώντας το κατάλληλο shortcut key.

Πώς γίνεται η ίδια διαδικασία χρησιµοποιώντας τις εντολές από τα µενού; ( )

Άσκηση 10: Αποκρύψτε τις ετικέτες των συµβόλων που έχετε εισαγάγει στο διάγραµµα.

Άσκηση 11: Απεικονίστε το πρόβληµα των ναρκωτικών µε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραµµο και

προσπαθήστε να το αναλύσετε σε απλούστερα υποπροβλήµατα δηµιουργώντας µια

διαγραµµατική αναπαράσταση του προβλήµατος σε τρία επίπεδα. Αποθηκεύστε το

διάγραµµα αυτό µε όνοµα Diagram_Ex11.

Άσκηση 12: Τι κάνει το πλήκτρο Ctrl+A; Εφαρµόστε το στο προηγούµενο διάγραµµα. Τι

παρατηρείται; ∆ικαιολογήστε την απάντησή σας. ( )

32

Page 33: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 4

∆οµηµένες Τεχνικές Μοντελοποίησης

Εισαγωγή Οι τεχνικές για σχεδιασµό, µοντελοποίηση διαδικασιών, µοντελοποίηση δεδοµένων,

µοντελοποίηση µεταβολής καταστάσεων και δοµηµένου σχεδιασµού βοηθά στη

δηµιουργία σωστών και συνεπών διαγραµµάτων και τεκµηρίωσης. Η χρήση δοµηµένων

τεχνικών οδηγεί σε τυποποίηση της λογικής κατά τη διάρκεια της ανάλυσης του

συστήµατος. Τα πλεονεκτήµατα από αυτή την προσέγγιση είναι προφανή:

1. Μεγάλα συστήµατα µπορούν να χωριστούν σε υποσυστήµατα ή υπολειτουργίες

για περισσότερη ανάλυση.

2. Ο καθορισµός των ανεξάρτητων συστατικών του συστήµατος είναι απλούστερος,

γρηγορότερος και πιο ακριβής, για να οριστεί από ό,τι το συνολικό σύστηµα.

3. Η αλληλεπίδραση µεταξύ των µερών µπορεί να σχεδιαστεί, εκτιµηθεί και

υλοποιηθεί, για να αντανακλά βελτιωµένες πληροφορίες ροής και ελέγχου.

4. Περισσότερα από ένα άτοµα µπορούν να δουλεύουν στο ίδιο σύστηµα στη

δικτυακή έκδοση.

5. Τα τυποποιηµένα σχήµατα και η γραµµατική επαυξάνουν και απλοποιούν την

επικοινωνία και συντήρηση.

∆οµηµένη σχεδίαση Ο σχεδιασµός χρησιµοποιεί µια δοµηµένη τεχνική βασισµένη σε «λειτουργική ανάλυση»

(functional decomposition) για να περιγράψει αλληλεξαρτήσεις µεταξύ οργανισµών,

συγκεκριµένες λειτουργίες οργανισµών και τα συστήµατα που υποστηρίζουν αυτές τις

λειτουργίες. Η δοµηµένη σχεδίαση εγκαθιστά υπευθυνότητες του οργανισµού σε

λειτουργικά επίπεδα και στη συνέχεια ορίζει τις διαδικαστικές υπευθυνότητες µεταξύ

αυτών των λειτουργιών.

Ο σκοπός της δοµηµένης σχεδίασης είναι:

Να αναγνωρίσει τις συγκεκριµένες λειτουργίες µιας επιχείρησης ή ενός

οργανισµού, περιλαµβανοµένων ρόλων, στόχων, και σκοπών, οι οποίες πρέπει να

αυτοµατοποιηθούν ή να επανασχεδιασθούν.

33

Να αναγνωρίσει τις διεργασίες του υπάρχοντος συστήµατος που υποστηρίζουν

αυτή τη λειτουργία.

Page 34: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Να παρέχει ένα κέντρο για ανάλυση απαιτήσεων στην υποστήριξη

αναγνωρισµένων στόχων και σκοπών.

Για παράδειγµα, λειτουργίες σε έναν οργανισµό που µπορούν να αναλυθούν µπορεί να

είναι Οικονοµία, Πωλήσεις και Έρευνα. Μια λειτουργία συνήθως ορίζεται µε ένα

ουσιαστικό. Αυτές οι λειτουργικές περιοχές µπορούν να χωριστούν σε διαδικασίες που

είναι οµάδες από δραστηριότητες απαραίτητες για τη λειτουργία του οργανισµού. Για

παράδειγµα, η λειτουργία Πωλήσεις µπορεί να αναλυθεί στις εξής διαδικασίες: Σχέσεις

Πελατών, Πωλήσεις και ∆ιαχείριση. Αυτές οι διαδικασίες µπορούν να αναλυθούν στη

συνέχεια περισσότερο σε επιµέρους διαδικασίες χρησιµοποιώντας ένα διάγραµµα ροής.

Εξαιτίας της υψηλού επιπέδου λειτουργικής φύσης αυτού του τύπου µοντελοποίησης, η

τεχνική συγκεκριµένα εφαρµόζεται σε λειτουργίες και όχι σε δεδοµένα που αυτές οι

λειτουργίες χρησιµοποιούν. Επειδή η µοντελοποίηση Λειτουργικής Ανάλυσης

εµφανίζεται ως το υψηλότερο επίπεδο της επιχειρησιακής σχεδίασης, είναι πιθανόν το

σηµείο για να αρχίσετε όταν θέλετε να ορίσετε τη συνολική λειτουργικότητα µιας

επιχείρησης. ∆εν υπάρχει κάποιος κανόνας για να ξεκινήσετε εδώ αλλά, κάποια

πράγµατα είναι πιο εύκολα αν τα κάνετε πρώτα. Για να σχεδιάσετε ανεξάρτητα projects

µπορεί να είναι πιο αποτελεσµατικό να ξεκινήσετε µε ένα µοντέλο λειτουργιών ή µε ένα

µοντέλο δεδοµένων (ή και τα δύο συγχρόνως).

Σχεδιασµός και Χρήση ∆ιαγραµµάτων Λειτουργικής

Ανάλυσης Στην Visible Analyst ο σχεδιασµός γίνεται µε ∆ιαγράµµατα Λειτουργικής

Ανάλυσης (FDDs). Σας επιτρέπουν να κάνετε σχεδιασµό υψηλού επιπέδου των

λειτουργιών µιας επιχείρησης και τις ιεραρχικές σχέσεις τους και ταυτόχρονα να

εισάγονται στην αποθήκη. Μπορείτε να µπαίνετε σε λειτουργίες επιχείρησης που

ορίζετε στα διαγράµµατα και να τα σπάτε σε επιτυχηµένες διαβαθµίσεις. Σε κάποιο

σηµείο (που είναι στην δικαιοδοσία σας) µπορείτε να σπάσετε τις λειτουργίες των

επιχειρήσεων σε διαδικασίες. Αυτές οι διαδικασίες µπορούν στη συνέχεια να σπάσουν σε

µικρότερα κοµµάτια (χαµηλού-επιπέδου διαδικασίες) στο FDDs.

34

Τα FDDs διαµορφώνονται ανάλογα µε το χρήστη. Περιγράφοντας τις υπευθυνότητες

του οργανισµού, µεταφράζονται σε λειτουργίες. Όταν αρχίζουν να περιγράφουν τί

κανουν, αυτό δείχνει ότι µετατρέπονται σε διαδικασίες. Αυτό είναι το σηµείο όπου

Page 35: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

θέλετε να δείξετε πιο λεπτοµερείς διαβαθµίσεις λειτουργιών όπως διαδικασίες.

Μπορείτε να σχεδιάσετε όλες τις διαδικασίες από αυτό τον κλάδο του διαγράµµατος

Λειτουργικής Ανάλυσης, µαζί µε τις ιεραρχικές σχέσεις τους. Στη συνέχεια, µπορείτε

να ζητήσετε από την Visible Analyst να παράγει ένα σετ από διαγράµµατα ροής

δεδοµένων γι΄αυτό τον κλάδο διαδικασιών. Αυτή η διαδικασία ονοµάζεται «διαδικασία

γέννησης» DFDs (Data Flow Diagrams) από µια FDD λειτουργία. Μπορείτε µετά να

δουλέψετε µε τα DFDs και να προσθέσετε δεδοµένα ροής, εξωτερικές οντότητες κλπ.

Αυτό το εργαστήριο σας οδηγεί στις διεργασίες εκείνες δηµιουργίας ενός διαγράµµατος

Λειτουργικής Ανάλυσης. Επίσης, σας εισάγει σε έναν αριθµό νέων τεχνικών που

χρησιµοποιείται συχνά µε την Visible Analyst. Η τεχνική της «γέννησης» δείχνεται

επίσης.

Όσο δηµιουργείτε FDDs, δηµιουργούνται καταχωρήσεις στην αποθήκη. Όταν δείχνετε

ιεραρχικές σχέσεις µεταξύ λειτουργιών και/ή διαδικασιών, αυτές είναι γνωστές στην

Visible Analyst, ακόµη και αν δεν φαίνονται στην αποθήκη. Αφού υπάρχει κάποια

αλληλεπικάλυψη στην υποστήριξη της αποθήκης µεταξύ DFDs και FDDs, είναι

σηµαντικό ποιους κανόνες µεθοδολογίας διαλέγετε, όταν δηµιουργείτε ένα project.

Μπορείτε να αναλύσετε το FDDs είτε ανεξάρτητα ή σαν µία οµάδα, για να εντοπίσετε

ασυνέπειες και παραβιάσεις των κανόνων µεθοδολογίας. Οι τύποι της ανάλυσης και η

Analyze λειτουργία εξηγούνται παρακάτω.

Σηµείωση:

Ένα διάγραµµα Λειτουργικής Ανάλυσης είναι πολύ διαφορετικό από ένα διάγραµµα

Ανάλυσης ∆ιαδικασιών. Το πρώτο αποτελεί µια πλήρη διαγραµµατική µεθοδολογία για

οργάνωση επιχειρήσεων. Το δεύτερο είναι απλά ένα µη δοµηµένο διάγραµµα, όπου

φαίνεται η ιεραρχία των διεργασιών που είναι απόγονοι µιας ενδεδειγµένης διεργασίας.

Ορισµοί Υπάρχουν 4 αντικείµενα που εµφανίζονται σε ένα FDD:

Λειτουργία (Function): Μια λειτουργία ορίζεται µε ένα ορθογώνιο. Είναι το πρώτο

από τα τρία εικονίδια συµβόλων που εµφανίζονται στην

µπάρα ελέγχου.

35

∆ιαδικασία (Process): Μια διαδικασία ορίζεται µε ένα ορθογώνιο µε

στρογγυλεµένες γωνίες. Ο διαχωρισµός µεταξύ

Page 36: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

λειτουργιών και διαδικασιών είναι τυχαίος και εξ’

ολοκλήρου εξαρτάται από εσάς. Το εικονίδιο της

διαδικασίας είναι το δεύτερο σύµβολο στην µπάρα ελέγχου.

Σύνδεσµος (Connector): Οι γραµµές µεταξύ λειτουργιών, µεταξύ διαδικασιών και

µεταξύ λειτουργιών και διαδικασιών ονοµάζονται

«σύνδεσµοι». Σας επιτρέπουν να ορίσετε τις ιεραρχικές

σχέσεις µεταξύ των λειτουργικών στοιχείων στο µοντέλο

σας. Το σύµβολο υψηλότερου επιπέδου αναφέρεται ως

«γονέας» και κάθε ένα από τα χαµηλότερης τάξης σύµβολα

µε τα οποία συνδέεται ονοµάζονται «παιδί» αυτού του

γονέα. Οι σύνδεσµοι µεταξύ διαδικασιών αντιπροσωπεύουν

τον ίδιο τύπο σχέσης γονέα/παιδιού, όπως και στα

διαγράµµατα DFD. ∆ιαδικασίες µε τους ίδιους γονείς θα

εµφανίζονται στο ίδιο DFD, όταν η λειτουργία του πατέρα

θα έχει «γεννηθεί». Αυτή η τεχνική εξηγείται παράκατω

στο εργαστήριο. Υπάρχουν τρία εικονίδια γραµµών στην

µπάρα ελέγχου.

Σύνδεσµος Σελίδας

36

(Page Connector): Σε αντίθεση µε ένα διάγραµµα ροής δεδοµένων που αφορά

µια δενδροειδή δοµή διαφορετικών διαγραµµάτων σε

διαφορετικά επίπεδα, ένα διάγραµµα λειτουργικής

ανάλυσης βρίσκεται εξ’ ολοκλήρου σε ένα διάγραµµα. Αν

ένα µεγάλο µοντέλο εµφανίζεται εξ ολοκλήρου σε µία µόνο

σελίδα, δεν θα µπορεί να διαβαστεί εύκολα, έτσι είστε

ελεύθεροι να το απλώσετε σε όσες σελίδες το επιθυµείτε. H

Visible Analyst είναι ικανή να κρατήσει απευθείας

λεπτοµέρειες, αν εσείς υποδείξετε πώς οι σελίδες

συνδέονται µεταξύ τους µε τη βοήθεια των συνδέσµων

σελίδων. Το εικονίδιο συνδέσµου σελίδας είναι το τρίτο

εικονίδιο στην µπάρα ελέγχου.

Page 37: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

∆ιαγραµµατικά σύµβολα Λειτουργικής Ανάλυσης

Σύµβολα µεθοδολογίας

Λειτουργία ∆ιαδικασία Σύνδεσµος σελίδας

Σχ. 4.1: FDD Σύµβολα

∆ηµιουργώντας ένα FDD Προσθήκη συµβόλων σε ένα FDD Στη συνέχεια θα προσθέσετε σύµβολα σε ένα διάγραµµα, για να δηµιουργήσετε ένα

γενικό διάγραµµα λειτουργικής ανάλυσης. Τα σύµβολα είναι τακτοποιηµένα µε

ιεραρχικό τρόπο, µε τα χαµηλότερου επιπέδου σύµβολα διαδικασιών στο κάτω µέρος.

1. ∆ηµιουργήστε ένα καινούριο διάγραµµα επιλέγοντας στην επιλογή Diagram

Type τη λέξη Decomposition.

2. Αν υπάρχουν άλλα διαγράµµατα ανοιχτά, πατήστε το κουµπί Maximize. Θέστε

το επίπεδο zoom στο 66%.

3. Επιλέξτε το πρώτο εικονίδιο συµβόλου, το σύµβολο λειτουργίας και προσθέστε 4

λειτουργίες. Ονοµάστε τες µε τα ακόλουθα ονόµατα: Department of Motor

Vehicles, Registration Department, Licensing Department και Motor Vehicle

Regulation Department.

4. Ευθυγραµµίστε τις 3 λειτουργίες: Registration Department, Licensing

Department και Motor Vehicle Regulation Department χρησιµοποιώντας την

εντολή Snap Symbols.

5. ∆ηµιουργήστε 3 διαδικασίες επιλέγοντας από τη µπάρα ελέγχου το δεύτερο

σύµβολο. ∆ώστε τα ονόµατα: Registration System, Driver’s Licensing System

και Regulation System. Ευθυγραµµίστε τις 3 διαδικασίες. Το διάγραµµά σας θα

πρέπει να φαίνεται όπως στο Σχ. 4.2.

37

Page 38: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 4.2

6. Στη συνέχεια θα προσθέσετε χαµηλότερου επιπέδου διαδικασίες στο διάγραµµα.

Κάτω από τη διαδικασία Driver’s Licensing System προσθέστε µία διαδικασία µε

το όνοµα Issue License. Αυτό είναι το όνοµα µιας διαδικασίας που περιέχεται

στο δεύτερο επίπεδο DFD που υπάρχει στο project TEST.

Σηµείωση:

Από τη στιγµή που οι διαδικασίες υπάρχουν στην αποθήκη, µπορείτε να ψάξετε για

ονόµατα κατά τη διάρκεια της ονοµατοθεσίας επιλέγοντας το εικονίδιο Find.

7. Κάτω από το Issue License προσθέστε 3 διαδικασίες: Get Photograph, Create

License και Update DMV Database.

8. Αποθηκεύστε το διάγραµµα µε το όνοµα: Department of Motor Vehicles.

Προσθήκη συνδετικών γραµµών σε ένα FDD

38

Τώρα µπορείτε να προσθέσετε γραµµές στο διάγραµµα, έτσι ώστε να ορίσετε τις

ιεραρχικές σχέσεις µεταξύ λειτουργιών και διαδικασιών. Η διαδικασία που

ακολουθείται σε ένα διάγραµµα λειτουργικής ανάλυσης είναι σχεδόν αυτόµατη.

Page 39: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

1. Επιλέξτε τις λειτουργίες Department of Motor Vehicles, Licensing Department,

Registration Department και Motor Vehicle Regulation Department

χρησιµοποιώντας το πλήκτρο SHIFT.

2. Από το µενού Diagram επιλέξτε Connect. Οι γραµµές σχεδιάζονται αυτόµατα,

όπως φαίνεται στο σχ. 4.3

Σχ. 4.3: Το ολοκληρωµένο διάγραµµα FDD

Σηµείωση:

Αυτή η διαδικασία γίνεται µόνο στην περίπτωση που επιθυµούµε να συνδεθούν δύο

επίπεδα. Αν διαλέξετε περισσότερα από δύο επίπεδα σε ένα µπλοκ και τα συνδέσετε, η

Visible Analyst υποθέτει ότι υπάρχει µόνο ένας γονέας και ότι όλα τα άλλα σύµβολα

είναι παιδιά του.

3. Κάντε την ίδια διαδικασία για τα παρακάτω µπλοκ συµβόλων:

i) Licensing Department και Driver’s Licensing System,

ii) Driver’s Licensing System και Issue License,

iii) Issue License, Get Photograph, Create License και Update DMV

Database.

39

Page 40: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

4. Σχεδιάστε µια γραµµή µεταξύ των Registration Department και Registration

System.

5. Επιλέξτε το τρίτο εικονίδιο γραµµής και συνδέστε µ΄αυτή τα Driver’s Licensing

System και Motor Vehicle Department.

6. Αποθηκεύστε όσα κάνατε.

Ανάλυση ενός FDD Χρησιµοποιώντας την εντολή Analyze µπορείτε να ελέγξετε το διάγραµµά σας για τη

σωστή σύνταξη.

1. Από το µενού Diagram επιλέξτε Analyze. Βεβαιωθείτε ότι έχουν επιλεγεί τα:

Current Diagram και Syntax Check. Πατήστε OK. Εµφανίζετε ένα κουτί

διαλόγου, όπου υπάρχουν όλα τα λάθη του διαγράµµατός σας. Βλέπετε ότι

υπάρχει ένα λάθος για µία επιπλέον γραµµή που υπάρχει στο Driver’s Licensing

System, όπως επίσης και προειδοποιήσεις (warnings) σχετικά µε σύµβολα

λειτουργιών που δεν υπάρχουν στο διάγραµµα ροής δεδοµένων. Αυτές οι

προειδοποιήσεις είναι υπευνθύµιση ότι µπορείτε να αναλύσετε περαιτέρω αυτές

τις λειτουργίες, έτσι ώστε να έχετε ένα πλήρες project.

2. Πατήστε Cancel.

3. Πατήστε το εικονίδιο επιλογής από την µπάρα ελέγχου.

4. Για να διορθώσετε το διάγραµµά σας θα πρέπει να αφαιρέσετε την επιπλέον

γραµµή. Θα πρέπει να επιλέξετε προσεκτικά τη σωστή γραµµή που θέλετε να

αφαιρέσετε, γιατί πολλές φορές οι γραµµές είναι η µία πάνω στην άλλη. Πατήστε

πάνω στην γραµµή, για να την επιλέξετε. Με το δεξί κουµπί του ποντικιού πάνω

στην γραµµή εµφανίζεται το Object µενού.

5. Επιλέξτε Cut ή Delete, για να αφαιρέσετε τη γραµµή.

6. Ελέγξτε τώρα αν υπάρχουν λάθη στο διάγραµµά σας εκτελώντας και πάλι την

εντολή Analyze.

∆ηµιουργία διαγραµµάτων ροής δεδοµένων από ένα διάγραµµα FDD

(γέννηση)

40

Η εντολή Spawn χρησιµοποιείται, για να παραγάγει διαγράµµατα ροής δεδοµένων από

τις διαδικασίες ανάλυσης που περιλαµβάνονται στα διαγράµµατα λειτουργικής

ανάλυσης. Η εντολή Spawn δουλεύει µόνο µε λειτουργίες που έχουν αναλυθεί σε

διαδικασίες άµεσα. ∆ε θα µπορούσε να δουλέψει για τη λειτουργία Department of

Motor Vehicles ή για οποιαδήποτε διαδικασία στο διάγραµµα.

Page 41: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

1. Επιλέξτε µε το δεξί κουµπί του ποντικιού τη λειτουργία µε όνοµα Licensing

Department.

2. Επιλέξτε Spawn από το µενού Object και New DFD Set. Μ΄αυτή την εντολή

δηµιουργείται ένα νέο διάγραµµα ροής δεδοµένων, αλλά εδώ υπάρχει ήδη ένα

που περιέχει τη διαδικασία Driver’s Licensing System. Υπάρχει επίσης ένα

παιδί (child) διάγραµµα αυτής της διαδικασίας που περιλαµβάνει τη διαδικασία

Issue License. Έτσι η εντολή Spawn τσεκάρει αν υπάρχουν συνδέσεις και

ανοίγει ένα κουτί διαλόγου, όπου εξηγεί ότι θέλει να προσθέσει τις τρεις

χαµηλού επιπέδου διαδικασίες, που µόλις δηµιουργήσατε σε ένα διάγραµµα µε

όνοµα τη διαδικασία γονέα αυτού του διαγράµµατος, που σ΄αυτή την περίπτωση

είναι η Issue License.

3. Επιλέξτε Update DFDs. H Visible Analyst προσθέτει τις τρεις νέες διαδικασίες

σε ένα DFD και ανοίγει το υψηλού επιπέδου DFD. Αυτό είναι ένα διάγραµµα

που ανήκει στο project TEST και φαίνεται στο σχ. 4.4.

Σχ. 4.4

41

Page 42: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σηµείωση:

Αν εµφανιστεί το µήνυµα «Decomposition hierarchy incompatible with data flows

diagrams» τσεκάρετε αν γράψατε σωστά το όνοµα της διαδικασίας Driver’s

Licensing System.

Σηµείωση:

42

Η διεργασία Spawn παράγει λεπτοµερούς επιπέδου DFDs. Μπορείτε να ορίσετε, να

κτίσετε και στη συνέχεια να εµφωλεύσετε τα κατάλληλα υψηλότερου επιπέδου

DFDs στα γεννηθέντα. Η διεργασία Spawn (γέννησης) µπορεί να χτίσει σε ένα κενό

διάγραµµα περιβάλλοντος (context). Μπορείτε να προσθέσετε ένα context διάγραµµα

και στη συνέχεια να ανοίξετε και να ολοκληρώσετε το παραγόµενο υψηλού επιπέδου

διάγραµµα. Οι συνδέσεις Nest πρέπει να δηµιουργηθούν στη συνέχεια, πράγµα που

θα το δούµε σε επόµενο εργαστήριο.

Page 43: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 5

∆ιαγράµµατα Λειτουργικής Ανάλυσης

Ασκήσεις

Άσκηση 1: Στηριζόµενοι στην παρακάτω περιγραφή καλείστε να σχεδιάσετε το αντίστοιχο

διάγραµµα λειτουργικής ανάλυσης.

Το διάγραµµα θα αφορά το γυµναστήριο BODY TRAINING Α.Ε. Το γυµναστήριο

παρέχει υπηρεσίες άθλησης, αισθητικής και διαιτολογίας. Αποτελείται έτσι, από τρία

τµήµατα: το τµήµα της άθλησης, το τµήµα της αισθητικής και το τµήµα της

διαιτολογίας.

Τα τρία τµήµατα θα απεικονιστούν στο διάγραµµα λειτουργικής ανάλυσης µε τρεις

λειτουργίες που θα ονοµάζονται αντίστοιχα: Τµήµα Άθλησης, Τµήµα Αισθητικής και

Τµήµα ∆ιαιτολογίας.

Η γραµµατοσειρά στις λειτουργίες αυτές να είναι Arial, µεγέθους 14, έντονης γραφής

και η στοίχιση στο κέντρο.

Οι υπηρεσίες άθλησης αφορούν στη χρήση οργάνων και στη συµµετοχή σε τµήµατα

αερόµπικς. Έτσι, η λειτουργία Τµήµα Άθλησης θα πρέπει να αποτελείται από δύο

λειτουργίες µε ονόµατα Τµήµα Οργάνων και Τµήµα Αερόµπικς.

Οι υπηρεσίες αισθητικής περιλαµβάνουν το σολάριουµ, το µακιγιάζ και το µασάζ.

Συνεπώς, η αντίστοιχη λειτουργία θα πρέπει να αποτελείται από τρεις άλλες

λειτουργίες µε ονόµατα Μασάζ, Μακιγιάζ και Σολάριουµ.

Οι υπηρεσίες διαιτολογίας περιλαµβάνουν τη λιποµέτρηση και τη δίαιτα. Έτσι, η

λειτουργία Τµήµα ∆ιαιτολογίας θα πρέπει να αποτελείται από δύο άλλες λειτουργίες µε

ονόµατα Λιποµέτρηση και ∆ίαιτα.

Η γραµµατοσειρά στις λειτουργίες σ’ αυτό το επίπεδο είναι Verdana, µεγέθους 12,

έντονης γραφής και η χωρίς στοίχιση.

Η αίθουσα οργάνων αποτελείται από εξοπλισµό και η εταιρεία φροντίζει τόσο για τη

σωστή χρήση του όσο και για τη συντήρησή του. Γι’αυτό το λόγο θα πρέπει να

δηµιουργήσετε δύο διαδικασίες κάτω από τη λειτουργία Τµήµα Οργάνων που να

ονοµάζονται Χρήση Εξοπλισµού και Συντήρηση Εξοπλισµού.

43

Για κάθε µία από τις τρεις υπηρεσίες Μασάζ, Μακιγιάζ και Σολάριουµ απαιτείται

αρχικά ραντεβού και στη συνέχεια, πραγµατοποιείται η διεξαγωγή της αντίστοιχης

υπηρεσίας από το κατάλληλο προσωπικό. Συνεπώς, θα πρέπει να δηµιουργήσετε δύο

Page 44: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

διαδικασίες κάτω από κάθε µία από τις τρεις παραπάνω λειτουργίες µε κατάλληλα

ονόµατα.

Η οργάνωση της δίαιτας περιλαµβάνει τα εξής στάδια: τη συµπλήρωση

ερωτηµατολογίου, την υπόδειξη του µενού της δίαιτας και τέλος, την παρακολούθηση

του ατόµου µε επισκέψεις για τη µέτρηση του βάρους του. Έτσι, η λειτουργία ∆ίαιτα θα

πρέπει να περιλαµβάνει τρεις διαδικασίες µε ονόµατα Συµπλήρωση Ερωτηµατολογίου,

Υπόδειξη Μενού ∆ίαιτας και Παρακολούθηση. Η Παρακολούθηση µε τη σειρά της θα

πρέπει να περιλαµβάνει µία µόνο διαδικασία που θα ονοµάζεται Μέτρηση Βάρους.

Οι εκάστοτε απαιτήσεις των πελατών επηρεάζουν τις αποφάσεις της εταιρείας για την

προµήθεια νέου εξοπλισµού. Έτσι, η διαδικασία Χρήση Εξοπλισµού θα πρέπει να

αποτελείται από δύο άλλες διαδικασίες που θα ονοµάζονται Απαιτήσεις Πελατών και

Προµήθεια Νέου Εξοπλισµού.

Η γραµµατοσειρά στις διαδικασίες στο τέταρτο επίπεδο είναι Verdana, µεγέθους 11,

έντονης γραφής και η στοίχιση στο κέντρο. Το οριζόντιο µέγεθος των διαδικασιών είναι

65% του αρχικού. Επίσης, τη διαδικασία Συµπλήρωση Ερωτηµατολογίου κάντε την

130% του αρχικού µεγέθους.

Τέλος, στο τελευταίο επίπεδο η γραµµατοσειρά είναι Tahoma, µεγέθους 12, έντονης

γραφής και η στοίχιση στο κέντρο. Το οριζόντιο µέγεθος των διαδικασιών είναι 70% του

αρχικού.

Στο πρώτο επίπεδο που θα περιλαµβάνει µόνο µία λειτουργία µε όνοµα Γυµναστήριο

BODY TRAINING A.E. η γραµµατοσειρά είναι Arial, µεγέθους 18, έντονης γραφής και

η στοίχιση στο κέντρο. Το οριζόντιο µέγεθος της λειτουργίας είναι 180% του αρχικού.

Στις λειτουργίες ή διαδικασίες που βρίσκονται σε κάθε επίπεδο του διαγράµµατος που

φτιάξατε βάλτε διαφορετικό χρώµα, ίδιο για κάθε επίπεδο.

Το διάγραµµα λειτουργικής ανάλυσης που φτιάξατε πρέπει να είναι ίδιο µε αυτό που

φαίνεται στο Σχήµα 5.1.

Ελέξτε αν το διάγραµµα που φτιάξατε είναι σωστό και αν υπάρχουν λάθη διορθώστε τα.

44

Page 45: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 5.1

Άσκηση 2: Το τµήµα Τεχνολογίας Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών του ΑΤΕΙ Λάρισας αποτελείται

από τη Γραµµατεία, το Τµήµα των Εκπαιδευτικών και το Τεχνικό Τµήµα. Η Γραµµατεία

είναι υπεύθυνη για την εγγραφή των νέων φοιτητών, τη διεξαγωγή των εξετάσεων και την

απονοµή των πτυχίων στους αποφοίτους. Η διεξαγωγή των εξετάσεων περιλαµβάνει τον

καθορισµό του προγράµµατος, τις εξετάσεις και τέλος, τη διόρθωση των γραπτών από τους

διδάσκοντες.

Οι εκπαιδευτικοί έχουν ως αρµοδιότητες τη διεξαγωγή των µαθηµάτων κατά τη διάρκεια

των οποίων λύνουν απορίες των φοιτητών και παραδίδουν νέα µαθήµατα καθώς και την

επίβλεψη πτυχιακών.

45

Το τεχνικό προσωπικό ασχολείται µε τη συντήρηση και την επιδιόρθωση των υπολογιστών

µε πρώτο στάδιο τη διάγνωση της βλάβης και στη συνέχεια την αγορά ανταλλακτικών και

την τελική αποκατάσταση της βλάβης.

Page 46: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Στηριζόµενοι στην παραπάνω περιγραφή καλείστε να σχεδιάσετε το µοντέλο

λειτουργικής ανάλυσης για τµήµα Τεχνολογίας Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών.

Άσκηση 3: Σχεδιάστε το πληροφοριακό σύστηµα του εργοστασίου επίπλων ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ Α.Ε., το

οποίο παράγει συναρµολογούµενα κοµµάτια επίπλων.

Η εταιρεία ασχολείται µε την παραγωγή των προϊόντων, τον τρόπο διάθεσής τους, τις

πωλήσεις τους καθώς και τη διαφήµιση, έτσι ώστε τα προϊόντα να γίνουν όσο γίνεται

περισσότερο γνωστά στο καταναλωτικό κοινό. Αποτελείται έτσι, από το τµήµα των

προϊόντων, το τµήµα διανοµής, το τµήµα πωλήσεων και το τµήµα διαφήµισης.

Τα συναρµολογούµενα κοµµάτια επίπλων που κατασκευάζει η εταιρεία πωλούνται σε

πακέτα στους πελάτες είτε σε χονδρική, είτε σε λιανική τιµή.

Τα προϊόντα του εργοστασίου διατίθενται σε καταστήµατα τόσο στο εσωτερικό όσο και

στο εξωτερικό. Τα καταστήµατα του εσωτερικού προωθούν καταλόγους δωρεάν στο

καταναλωτικό κοινό και φυσικά διαθέτουν εκθέσεις επίπλων.

Για τα προϊόντα που αγοράζονται µε χονδρική τιµή απαιτείται η έκδοση τιµολογίου και

τα µεταφέρει η ίδια η εταιρεία στους αγοραστές, ενώ για όσα αγοράζονται µε λιανική

τιµή παραλαµβάνονται από τους ίδιους τους αγοραστές την ώρα της αγοράς και

απαιτείται η έκδοση απόδειξης.

Το τµήµα προϊόντων αποτελείται από το τµήµα παραγωγής των προϊόντων και το τµήµα

αποθήκης. Η παραγωγή των προϊόντων αφορά την κατασκευή τους (τόσο µε την

επεξεργασία των προϊόντων, όσο και τον έλεγχό τους για την τελική πιστοποίηση ότι

είναι έτοιµα) και στη συνέχεια το πακετάρισµά τους.

46

Στηριζόµενοι στην παραπάνω περιγραφή καλείστε να σχεδιάσετε το αντίστοιχο

διάγραµµα λειτουργικής ανάλυσης.

Page 47: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 6

Μοντελοποίηση διαδικασίων

Εισαγωγή Η µοντελοποίηση διαδικασιών, γνωστή και ως δοµηµένη ανάλυση, είναι η τεχνική της

γραφικής απεικόνισης ενός συστήµατος. Η τεχνική της µοντελοποίησης διαδικασιών

περιγράφει ένα σύστηµα εστιάζοντας στις µετατροπές των δεδοµένων εισόδου σε

δεδοµένα εξόδου µε τη βοήθεια διαδικασιών. Είτε εξετάζετε ένα υπάρχον σύστηµα, είτε

σχεδιάζετε ένα καινούριο (είτε και τα δύο), αυτό είναι το βήµα κλειδί προς την πλήρη

κατανόηση του συστήµατος. Τα διαγράµµατα που σχεδιάzετε σας επιτρέπουν να δείξετε,

σε επίπεδα προχωρηµένης λεπτοµέρειας, τον τρόπο µε τον οποίο τα δεδοµένα ρέουν

µέσα στο σύστηµα και τί συµβαίνει σε αυτό κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας.

Συγκεκριµένα, η µοντελοποίηση διαδικασιών χρησιµοποιείται, για να αναγνωρίσει τη

ροή των δεδοµένων σε µια διαδικασία, τους κανόνες της επιχείρησης ή τη λογική που

χρησιµοποιείται για τη µετατροπή των δεδοµένων καθώς και την απορρέουσα ροή

δεδοµένων εξόδου.

47

Η διαγραµµατική τεχνική που χρησιµοποιείται για µοντελοποίηση διαδικασιών στη

δοµηµένη ανάλυση είναι το διάγραµµα ροής δεδοµένων (DFD). Το DFD

αποτελείται από ροές δεδοµένων, διαδικασίες, αποθήκευση δεδοµένων και εξωτερικές

οντότητες. Ροή δεδοµένων είναι δεδοµένα που είναι σε κίνηση µέσα στο σύστηµά σας.

Παριστάνεται µε ένα βέλος που δείχνει την κατεύθυνση που ρέουν τα δεδοµένα. Μια

ροή δεδοµένων ονοµάζεται µε ένα ουσιαστικό που δείχνει τα συγκεκριµένα δεδοµένα

που µεταφέρονται. Μία διαδικασία είναι ένα συστατικό διαδικασίας, ένα παράγωγο

µεταβολής στο σύστηµα. Μετατρέπει εισόδους σε εξόδους. Μία διαδικασία δείχνεται µε

ένα ρήµα ενεργής κατάστασης που περιγράφει το είδος της µεταβολής που συµβαίνει.

Για παράδειγµα, «Ετοίµασε τραπεζική κατάθεση» µπορεί να καθορίζει µία διαδικασία.

Μία αποθήκη δεδοµένων, που ονοµάζεται επίσης και αρχείο, αναπαριστάνει ένα λογικό

αρχείο, µία βάση δεδοµένων ή ακόµη και µία αρχειοθήκη. Σ’ ένα σύστηµα έχουµε

δεδοµένα «σε στάση» µέσα στα όρια του συστήµατος. Μία εξωτερική οντότητα, που

ονοµάζεται επίσης και πηγή/δέκτης, παρέχει δεδοµένα στο σύστηµα από έξω από το

πεδίο του συστήµατος ή λαµβάνει δεδοµένα από το σύστηµα. Οι εξωτερικές οντότητες

είναι έξω από το σύστηµα και συνεπώς πέρα από το πεδίο της ανάλυσης. Η αποθήκη

δεδοµένων, η πηγή και ο δέκτης ονοµάζονται µε ουσιαστικά.

Page 48: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Ένας αριθµός µεθοδολογιών είναι διαθέσιµος στη µοντελοποίηση διαδικασιών. Αυτά

που χρησιµοποιούνται συνήθως είναι: Yourdon/De Marco, Gane & Sarson, SSADM και

Métrica. Η Visible Analyst υλοποιεί όλες αυτές τις τεχνικές. Το πιο αξιοσηµείωτο είναι

η µικρή διαφορά των συµβόλων που χρησιµοποιούνται. Επίσης, τα σύµβολα ονοµάζονται

λίγο διαφορετικά.

H µεθοδολογία που θα χρησιµοποιείται εξαρτάται εξ ολοκλήρου από εσάς. Είναι όλα

εξίσου χρήσιµα και τα αποτελέσµατα τα ίδια. Εµείς στο εργαστήριο θα

χρησιµοποιήσουµε τη µεθοδολογία των Gane & Sarson, αλλά αφού είναι όλα παρόµοια

µεταξύ τους, σας δείχνει τις βασικές αρχές που χρησιµοποιούνται.

∆ιαγράµµατα Ροής ∆εδοµένων Όπως αναφέραµε και νωρίτερα ένα διάγραµµα ροής δεδοµένων (DFD) χρησιµοποιείται

για µοντελοποίηση διαδικασιών. Αυτή η τεχνική µοντελοποίησης δείχνει τη ροή και

µετατροπή των δεδοµένων, χωρίς να ασχολείται µε τις λεπτοµέρειες της δοµής των

δεδοµένων ή τον τύπο τους. Αναπαριστά ξεκάθαρα τις συναλλαγές και τις µετατροπές

που συµβαίνουν στο σύστηµά σας.

Τα διαγράµµατα ροής δεδοµένων δεν είναι σχεδιασµένα για να δείχνουν πώς ρέουν τα

υλικά, παρά µόνο τα δεδοµένα. Για παράδειγµα, αν θέλετε να µοντελοποιήσετε ένα

βιβλιοπωλείο, και συγκεκριµένα, πώς όλες οι αποδείξεις, τα τιµολόγια, η απογραφή

εµπορευµάτων και οι οικονοµικές µεταβολές πραγµατοποιούνται, τότε αυτά µπορούν να

φανούν στο διάγραµµά σας, αλλά τα ίδια τα βιβλία όχι. Τα βιβλία είναι υλικά και η

κίνησή τους από τον εκδότη στα ράφια του βιβλιοπωλείου και από εκεί στη τσάντα του

πελάτη είναι ροή υλικών και όχι µέρος ενός διαγράµµατος ροής δεδοµένων.

48

Σε οποιαδήποτε µεθοδολογία δεδοµένων ανάλυσης, η πρώτη δουλειά είναι να σχεδιάσετε

ένα διάγραµµα υψηλού επιπέδου, µία απλή περίληψη του ολικού συστήµατος. Εκεί

φαίνονται το περιβάλλον του συστήµατος, οι βασικές είσοδοι και έξοδοι και µερικές

φορές ονοµάζεται ως η βασική δήλωση του προβλήµατος. Αυτό είναι συνήθως πολύ

λιγότερο συγκεκριµένο από τον τρόπο µε τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι

απεικονίζουν ένα σύστηµα, αφού πολλές λεπτοµέρειες παραλείπονται. Θα πρέπει να

αποτελείται από µία, δύο ή τρεις διαδικασίες και πολύ λίγες εξωτερικές οντότητες

(πηγές/δέκτες). Στο παράδειγµα που ακολουθεί θα χρησιµοποιήσετε µόνο µία

διαδικασία και δύο πηγές/δέκτες, παρόλο που ένα διάγραµµα υψηλού επιπέδου θα

µπορούσε να αποτελείται από λίγες ακόµη. Θα αναλύσετε αυτά τα στοιχεία υψηλού

επιπέδου σε πιο συγκεκριµένες διαδικασίες και ροές. Μερικοί µεθοδολόγοι και

αναλυτές χρησιµοποιούν µία µόνο διαδικασία για να αναπαραστήσουν το υψηλότερο

επίπεδο των διαγραµµάτων ροής δεδοµένων. Αυτό ονοµάζεται context διάγραµµα και

Page 49: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

µόνο µία διαδικασία επιτρέπεται σ΄αυτό, που παριστάνει ολόκληρο το σύστηµα. Για

διαγράµµατα «παιδιά» µπορείτε να έχετε πολλές διαδικασίες σε ένα διάγραµµα.

H ιδέα πίσω από τη δηµιουργία ενός γενικού υψηλού επιπέδου διαγράµµατος είναι δύο

πτυχών:

Για να σιγουρέψουµε τη συµφωνία και την κατανόηση της θεµελιώδους και

συνολικής αποστολής του συστήµατος. ∆ηµιουργείται σύγχυση πιο συχνά από

ό,τι φανταζόµαστε και οι λεπτοµέρειες δεν δουλεύουν σωστά, αν η συνολική

αποστολή του συστήµατος είναι ασαφής.

Για να κάνουµε σαφή την πηγή και την παραγωγή των πιο συγκεκριµένων

λειτουργιών του συστήµατος. Συχνά είναι το δεύτερο ή τρίτο επίπεδο σχεδίασης

που λαµβάνεται ως σηµείο εκκίνησης. Ορίζοντας µε σαφή τρόπο την προέλευση

είναι κάτι σηµαντικό και για τη συνέπεια της σχεδίασης και για την πληρότητα

της συνακόλουθης τεκµηρίωσης. Αν θέσετε σε εκκίνηση τη Visible Analyst στο

υψηλότερο επίπεδό της, η διαµόρφωση όλων των συνακόλουθων παραγωγών

προκύπτει αυτόµατα από την τεκµηρίωση των αποθηκευµένων αρχείων.

Υπάρχουν 4 αντικείµενα στα διαγράµµατα ροής δεδοµένων:

49

∆ιαδικασία

(Process)

Είναι το πρώτο σύµβολο στη µπάρα ελέγχου. Αν

χρησιµοποιείται τους κανόνες του Yourdon, µία

διαδικασία αναπαριστάνεται µε κύκλο. Αν χρησιµοποιείτε

τους κανόνες των Gane & Sarson, µία διαδκασία

αναπαριστάνεται µε ένα τετράγωνο µε στρογγυλεµένες

γωνίες. Στους κανόνες SSADM και Métrica µία διαδκασία

αναπαριστάνεται µε ένα τετράγωνο.

Μία διαδικασία δείχνει ότι κάτι συµβαίνει, για να

µεταβληθούν τα δεδοµένα. Στο υψηλότερο επίπεδο

µπορείτε να δείξετε όλο το βιβλιοπωλείο ως µία µόνο

διαδικασία.

Αφού δηµιουργήσετε το context (ή υψηλού επιπέδου)

διάγραµµα, στη συνέχεια µπορείτε να σπάσετε αυτό το

διάγραµµα σε διαδικασίες που αναπαριστούν τα διάφορα

τµήµατα του µαγαζιού, µετά σε διαδικασίες που

παριστάνουν τις λειτουργίες των τµηµάτων και

ακολούθως σε υποδιαιρέσεις αυτών των διαδικασίων και

Page 50: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

50

ούτω καθεξής, σε όσο πιο λεπτοµερές επίπεδο ανάλυσης

επιθυµείτε. Αυτό επιτυγχάνεται µε το να συνθέτετε ή να

αποσυνθέτετε µία διαδικασία και δηµιουργώντας ένα

διάγραµµα «παιδί» σε µεγαλύτερο επίπεδο λεπτοµέρειας,

όπου θα φαίνονται εκεί όλες οι είσοδοι και οι έξοδοι από

και προς την διαδικασία «γονέα» και σας επιτρέπει έτσι

να δείξετε τί συµβαίνει στο εσωτερικό. Οι διαδικασίες

έχουν αριθµούς που αναπαριστούν την ιεραρχία της

αποσύνθεσης.

Αποθήκη

δεδοµένων ή

Αρχείο (Data

Store ή File)

Μία αποθήκη δεδοµένων ή ένα αρχείο δηµιουργείται

χρησιµοποιώντας το δεύτερο σύµβολο στη µπάρα ελέγχου.

Αν χρησιµοποιείτε τους κανόνες Yourdon, ένα αρχείο

αναπαριστάνεται µε δύο οριζόντιες παράλληλες γραµµές.

Για τους κανόνες Gane & Sarson, SSADM και Métrica,

µία αποθήκη δεδοµένων φαίνεται ως ένα ορθογώνιο

παραλληλόγραµµο µε τη δεξιά γωνία ανοιχτή και έχει και

ένα νούµερο. Μία αποθήκη δεδοµένων είναι ένα µέρος

όπου τα δεδοµένα κρατούνται όσο δεν είναι σε κατάσταση

ενεργητικής επεξεργασίας. Το µοντέλο διαδικασιών σας

δεν δείχνει τον τρόπο µε τον οποίο είναι αποθηκευµένο.

Τα δεδοµένα µπορούν µόνο να εισέρχονται σε µία

αποθήκη δεδοµένων από µία διαδικασία και µπορούν

µόνο να φύγουν από µία αποθήκη δεδοµένων για µία

διαδικασία. Τα λεπτοµερή στοιχεία δεδοµένων σε µία

αποθήκη δεδοµένων µπορούν να οριστούν στην αποθήκη

(repository) της Visible Analyst.

Εξωτερική

οντότητα (ή

πηγή/ δέκτης)

Μια εξωτερική οντότητα γίνεται προσβάσιµη µε τη χρήση

του τελευταίου εικονιδίου στη µπάρα ελέγχου.

Αναπαρίσταται από ένα µεγάλο τετράγωνο στους κανόνες

Yourdon. Στους κανόνες Gane και Sarson αναπαρίσταται

µε ένα τετράγωνο τονισµένο, ενώ στους κανόνες SSADM

και Metrica µε ένα οβάλ. Μια εξωτερική οντότητα είναι

κάτι πέρα από τα όρια του συστήµατος που σχεδιάζετε˙

Page 51: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

αυτή είτε στέλνει δεδοµένα στο σύστηµα είτε λαµβάνει

από αυτό. Είναι στην ουσία ένα µαύρο κουτί, στο οποίο

ό,τι συµβαίνει µέσα στην εξωτερική οντότητα δεν είναι

σηµαντικό για την περιγραφή του συστήµατος. Υπάρχει

εκεί για να κάνει κατανοητό κάτι από το περιβάλλον στο

οποίο το σύστηµά σας εγκαθίσταται. Οι εξωτερικές

οντότητες είναι προαιρετικές. Σηµειώστε ότι µια

εξωτερική οντότητα δεν έχει καµία σχέση µε την

οντότητα που είναι µέρος σχεδιασµού σχέσεων µεταξύ

οντοτήτων. Είναι απλώς µια ατυχής διπλή χρήση της

ορολογίας.

Ροή δεδοµένων Μια ροή δεδοµένων απεικονίζει την κίνηση από ένα σε

πολλά δεδοµένα. ∆εδοµένα µπορούν να εισαχθούν στο

σύστηµα από έξω, όπως οι εισαγωγές που εµφανίζονται σε

µια απόδειξη ενός εκδότη ή σε µια λίστα συσκευασίας.

Αυτή η διαδικασία µπορεί να στείλει µερικά από τα

δεδοµένα να αποθηκευτούν, µερικά να τυπωθούν και

µερικά να µη ληφτούν υπόψη. Αυτά τα στοιχεία µπορούν

ή όχι να συνδυαστούν µε άλλα στοιχεία από άλλες ροές

δεδοµένων εισόδου και στη συνέχεια να εγκαταλείψουν

τη διαδικασία ως µέρη άλλων ροών δεδοµένων. Για να

σχεδιάσετε µία ροή δεδοµένων, επιλέξτε έναν τύπο

γραµµής από τη µπάρα ελέγχου.

51

Page 52: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Proces File Source/Sink

Process Data Store External Entity

Process Data Store External Entity

Σχ. 7.1

Σ’ αυτό το εργαστήριο θα δηµιουργήσετε διαδικασίες για ένα µοντέλο διαδικασιών Gane

& Sarson. Βασικές τεχνικές σχεδίασης και ανάλυσης σε δευτερεύοντα διαγράµµατα

«παιδιά» δείχνονται. Επίσης, θα δείτε πώς το σύστηµα καθίσταται έγκυρο,

χρησιµοποιώντας τους κανόνες της Visible Analyst.

52

Page 53: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

∆ηµιουργώντας και γεµίζοντας ένα διάγραµµα υψηλού επιπέδου Η βασική διαδικασία για τη δηµιουργία ενός υψηλού επιπέδου DFD είναι ίδια µε τη

δηµιουργία ενός αδόµητου διαγράµµατος. Η µόνη διαφορά είναι ότι αν επιλέξετε ένα

διάγραµµα context, µαρκάροντας το κουτί που βρίσκεται στο κάτω µέρος του παραθύρου

New Diagram, µία διαδικασία τοποθετείται αυτόµατα στο διάγραµµα και καλείστε να

της δώσετε ένα όνοµα. Ένα διάγραµµα context επιτρέπει µόνο µία διαδικασία. Μπορείτε

στη συνέχεια εσείς να προσθέσετε ροές δεδοµένων και άλλα σύµβολα στο διάγραµµα.

Αυτό το διάγραµµα έχει ήδη δηµιουργηθεί για σας, έτσι ώστε να µην χρειάζεται να το

σχεδιάσετε. Ονοµάζεται DMV System και φαίνεται στο σχ. 7.2. Είναι το διάγραµµα

υψηλού επιπέδου που έχετε παραγάγει από το FDD σας. Αυτό το διάγραµµα επίσης έχει

ένα διάγραµµα «παιδί» που ονοµάζεται Driver’s Licensing System.

Σχ. 7.2

Φωλιάζοντας µία διαδικασία Σ΄αυτή την ενότητα θα αναλύσετε µία διαδικασία. Αυτό ονοµάζεται επίσης «nesting» ή

«exploding» µία διαδικασία. Στο µενού File µπορείτε να βρείτε την εντολή Nest και στο

υποµενού της την εντολή Explode. Την εντολή Explode µπορείτε να τη βρείτε επίσης

αν επιλέξετε µία διαδικασία που θέλετε να µοντελοποιήσετε µε περισσότερη

λεπτοµέρεια, µε το δεξί κουµπί του ποντικιού.

53

Αν η διαδικασία δεν έχει προηγουµένως αναλυθεί, τότε παράγεται ένα διάγραµµα

«παιδί» από αυτή τη διαδικασία «γονέας». Όλες οι ροές δεδοµένων που συνδέονται µε

Page 54: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

αυτή τη διαδικασία «γονέας» αυτόµατα πηγαίνουν στο διάγραµµα «παιδί». Αυτές οι ροές

µπορούν να συνδεθούν µε τις χαµηλού επιπέδου διαδικασίες που εσείς δηµιουργείτε στο

διάγραµµα «παιδί». Αυτές οι χαµηλού επιπέδου διαδικασίες µπορούν να φωλιαστούν

περισσότερο, για να αυξηθεί έτσι ο βαθµός λεπτοµέρειας. Στο τρέχον διάγραµµα, το

διάγραµµα «παιδί» δηµιουργήθηκε µε τη λειτουργία Spawn που εσείς εκτελέσατε σε

προηγούµενο εργαστήριο και οι διαδικασίες που προσθέσατε στο FDD τοποθετήθηκαν σ΄

αυτό.

1. Ανοίξτε το διάγραµµα ροής δεδοµένων DMV System. Αυτό είναι το context

διάγραµµα σε αυτό το project.

2. Με το δεξί κουµπί του ποντικιού πάνω στη διαδικασία Driver’s Licensing

System ανοίξτε το Object µενού και διαλέξτε Explode. Αυτό ανοίγει το «παιδί»

διάγραµµα Driver’s Licensing System και είναι ένας εναλλακτικός τρόπος να

πάτε από το ένα διάγραµµα στο άλλο µέσα στο ίδιο project, αποφεύγοντας το

µενού File.

3. Επιλέξτε και πάλι το Explode στη διαδικασία Issue License. Οι ροές που

συνδέονται µε τη διαδικασία «γονέα» προχωρούν «προς τα κάτω» στο νέο

διάγραµµα που ονοµάζεται Issue License, όπου τοποθετούνται οι τρεις

διαδικασίες από το διάγραµµα λειτουργικής ανάλυσης (σχ. 7.3).

Σχ. 7.3

54

Page 55: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

4. Μετακινήστε τα σύµβολα και τις ροές όπως φαίνεται στην εικόνα 7.4. Προς το

παρόν αγνοήστε ό,τι άλλο υπάρχει στο διάγραµµα. Θα το προσθέσετε αργότερα

σ΄αυτό.

5. Προσθέστε δύο νέες ροές δεδοµένων: License-Approval και Photograph. Επειδή

αυτές είναι εσωτερικές ροές, η Nest δεν µπορεί να τις δηµιουργήσει.

6. Αν θέλετε να αλλάξετε τη γραµµή της ροής δεδοµένων από ευθεία σε ευθεία µε

γωνία τότε έχοντας επιλεγµένη τη γραµµή, επιλέγετε Line Settings από το

µενού Options και εκεί αλλάζετε το Line Orientation σε elbow. ∆ιαφορετικά

µπορείτε να διαλέξετε το κατάλληλο σύµβολο από τη µπάρα ελέγχου, πριν να

σχεδιάσετε τις γραµµές σας.

7. Προσθέστε στο διάγραµµά σας την επικεφαλίδα Issue License επιλέγοντας το

σύµβολο Τ από τη µπάρα ελέγχου.

8. Μπορείτε επίσης να προσθέσετε το αρχείο (data store) DMV Database στο

διάγραµµά σας. Το διάγραµµά σας πρέπει τώρα να είναι ολοκληρωµένο, όπως

φαίνεται στο σχ. 7.4.

9. Αποθηκεύστε το διάγραµµά σας.

Σχ. 7.4

55

Page 56: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

∆ηµιουργία ενός καινούριου διαγράµµατος Μέχρι τώρα δουλέψατε µε διαγράµµατα που ήδη υπήρχαν στην Visible Analyst ή

δηµιουργήθηκαν µε τη διαδικασία Spawn. Τώρα θα δηµιουργήσετε ένα νέο διάγραµµα

µόνοι σας και θα κάνετε πρακτική κάποιες νέες διαγραµµατικές τεχνικές. Θα αναλύσετε

τη διαδικασία Administer Road Test (σχεδιάζοντας ένα διάγραµµα τρίτου επιπέδου),

όπου φαίνονται όλες οι λεπτοµέρειες που συµβαίνουν µέσα στη διαδικασία Administer

Road Test.

1. Θέστε το επίπεδο εστίασης στο 66%.

2. Επιλέξτε Nest από το µενού File.

3. Επιλέξτε Parent από το υποµενού. Εµφανίζεται το διάγραµµα Driver’s

Licensing System.

4. Επιλέξτε τη διαδικασία Administer Road Test.

5. Από το µενού File επιλέξτε Nest και στη συνέχεια Explode.

6. Επιλέξτε Create New Diagram. Αν έχετε πιο πριν δηµιουργήσει αυτό το

διάγραµµα, τότε θα εµφανιστεί αυτόµατα. Ένα νέο, λοιπόν, διάγραµµα

σχηµατίζεται µε ροές εισόδου στην πάνω αριστερή γωνία του διαγράµµατος και

ροές εξόδου στην πάνω δεξιά γωνία, όπως φαίνεται στο σχ. 7.5.

Σχ. 7.5

56

Page 57: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

7. Επιλέξτε Save από το µενού File. Ο τίτλος από το διάγραµµά σας έχει όνοµα

αυτό της διαδικασίας «γονέα». Η Visible Analyst δείχνει ότι αποθηκεύει

αυτόµατα και τα δύο διαγράµµατα. Αυτό συµβαίνει, γιατί παίρνουν µέρος και τα

δύο στη φωλιασµένη σχέση και οι δύο πλευρές από τη φωλιασµένη αυτή σχέση

πρέπει να αποθηκευτούν στην αποθήκη (repository).

Προσθήκη διαδικασιών σε ένα διάγραµµα «παιδί» Προσθέστε τώρα διαδικασίες στο διάγραµµα «παιδί» που ονοµάζεται Administer Road

Test. Οι διαδικασίες που περιλαµβάνονται σε αυτό το διάγραµµα είναι οι διαδικασίες

εκείνες από τις οποίες αποτελείται η διαδικασία «γονέα» Administer Road Test. Αυτό το

διάγραµµα είναι µία πιο λεπτοµερής παρουσίαση των αλλαγών και αλληλεπιδράσεων

που συµβαίνουν σιις ροές δεδοµένων µέσα στη διαδικασία «γονέα».

1. Επιλέξτε το πρώτο σύµβολο διαδικασίας στη µπάρα ελέγχου.

2. Προσθέστε τρεις διαδικασίες: Validate Applicant, Τest Vehicle Knowledge, Test

Driving Capabilities.

3. Αποθηκεύστε το διάγραµµά σας.

Συνδέοντας δεδοµένα ροής στα σύµβολα Οι ροές δεδοµένων εισόδου στην αριστερή πλευρά του διαγράµµατος και οι ροές

δεδοµένων εξόδου στη δεξιά πλευρά του διαγράµµατος πηγαίνουν προς τα κάτω στο

διάγραµµα «παιδί» µε την εντολή Nest.

Πρέπει να συνδεθούν οι ροές δεδοµένων στις αντίστοιχες διαδικασίες στο διάγραµµα

«παιδί». Για να γίνει αυτό ακολουθείστε τα παρακάτω βήµατα:

1. Επιλέξτε τη ροή δεδοµένων Learners-Permit.

2. Μετακινείστε τη στη µία πλευρά της διαδικασίας Validate Applicant, όπως

φαίνεται στο σχ. 7.6.

57

3. Μετακινείστε και τις άλλες ροές, όπως φαίνεται στο σχ. 7.6.

Page 58: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 7.6

4. Προσθέστε µία ροή από τη διαδικασία Validate Applicant στη διαδικασία Test

Vehicle Knowledge και ονοµάστε τη Validate Applicant.

5. Προσθέστε µία ροή εισόδου επιλέγοντας την ευθεία γραµµή από τη µπάρα

ελέγχου προς τη διαδικασία Test Driving Capabilities και ονοµάστε τη Test-

Criteria.

6. Προσθέστε µία ροή από τη διαδικασία Test Vehicle Knowledge στη διαδικασία

Test Driving Capabilities, αλλά αφήστε την χωρίς όνοµα.

7. Προσθέστε µία ροή δεδοµένων µε όνοµα Driving-Criteria, χωρίς να τη συνδέσετε

µε κάποια διαδικασία. Αυτό δείχνει τη δυνατότητα να επιλέξετε µία ροή από το

διάγραµµα, όταν η ροή διασπάται.

8. Από το µενού File επιλέξτε Save.

∆ιάσπαση ροών δεδοµένων

58

Αποσυνθέτοντας ή διασπώντας µία ροή δεδοµένων µπορείτε να χωρίσετε ροές δεδοµένων

εισόδου ή εξόδου σε υπορροές, δηµιουργώντας µια πιο λεπτοµερής αναπαράσταση σε

διαγράµµατα χαµηλού επιπέδου. Αυτό φαίνεται στο σχ. 7.7. Αυτή η δυνατότητα βοηθά

πολύ στη διαδικασία ανάλυσης του συστήµατος δείχνοντας πιο σύνθετες ροές δεδοµένων

στα υψηλά επίπεδα της δοµηµένης περιγραφής και µικρότερες ή ακόµη και ατοµικές

ροές δεδοµένων στα χαµηλότερα επίπεδα της δοµηµένης περιγραφής. Αυτή η

δυνατότητα ανάλυσης παρέχει καλύτερη κατανόηση ολόκληρου του συστήµατος και των

Page 59: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

µελών του. Όταν µία ροή δεδοµένων χωρίζεται σε υπορροές, η αρχική ροή διαγράφεται

από το τρέχον διάγραµµα και αντικαθίσταται από τις δηµιουργηµένες υπορροές.

Σχ. 7.7

1. Για τη ροή δεδοµένων Road-Test-Criteria εµφανίστε το µενού Object, πατώντας

µε το δεξί κουµπί του ποντικιού στο ένα της άκρο.

2. Επιλέξτε Split Data Flow.

3. Στο κουτί µε όνοµα Enter Subflows πληκτρολογήστε “Vehicle-Familiarity-

Criteria”. Με αυτή την επιλογή σχεδιάζετε µία νέα ροή (µία υπορροή του Road-

Test-Criteria) στο διάγραµµα. Αν θέλετε να προσθέσετε περισσότερα από ένα

ονόµατα στο κουτί πατήστε ENTER, για να θέσετε τον κέρσορα στην επόµενη

γραµµή.

4. Στο κουτί µε όνοµα Select Flows from Diagrams επιλέξτε Driving-Criteria.

Μ΄αυτή την επιλογή επιτρέπεται να επιλέξετε µία υπάρχουσα ροή ως υπορροή

στη Road-Test-Criteria.

59

5. Παρατηρήστε τώρα ότι στο διάγραµµά σας δεν υπάρχει η ροή Road-Test-Criteria,

αλλά έχει προστεθεί η Vehicle-Familiarity-Criteria.

Page 60: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

6. Συνδέστε τη ροή Driving-Criteria στη διαδικασία Test Driving Capabilities µε

το βέλος να δείχνει µακριά από τη διαδικασία.

Ανάλυση για ισορροπία και πληρότητα Όσο το project µεγαλώνει µε έναν αριθµό φωλιασµένων αναλύσεων, ροές δεδοµένων να

χωρίζουν, διάφορα αντικείµενα να κινούνται και άλλες επεξεργασίες, υπάρχει

σηµαντική πιθανότητα ροές δεδοµένων να χρησιµοποιούνται λανθασµένα ή αντικείµενα

να έχουν ξεχαστεί. Η εντoλή Analyze χρησιµοποιείται, για να βρίσκει λάθη πληρότητας

καθώς και λογικά λάθη. Ελέγχει τα διαγράµµατα για:

1. ετικέτες σε όλα τα αντικείµενα,

2. µη συνδεδεµένα αντικείµενα,

3. τουλάχιστον µία ροή εισόδου και µία ροή εξόδου σε κάθε διαδικασία,

4. οι ροές ειδόδου θα πρέπει να χρησιµοποιούνται παντού ως ροές εισόδου και όχι

ως ροές εξόδου και οι ροές δεδοµένων θα πρέπει να δικαιολογούνται κατάλληλα σε

όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας στο διάγραµµα.

Το διάγραµµά σας τώρα θα πρέπει να αναλυθεί για συµφωνία µε τους κανόνες

µεθοδολογίας των Gane & Sarson.

1. Ελέγξτε αν υπάρχουν λάθη στο διάγραµµά σας, χρησιµοποιώντας την εντολή

Analyze.

2. Θα πρέπει να υπάρχουν πέντε µηνύµατα:

i. Data Flows labelled ‘Vehicle-Familiarity-Criteria’ is dangling

Αυτό δείχνει ότι η ‘Vehicle-Familiarity-Criteria’ δεν είναι συνδεδεµένη

µε κάποια διαδικασία.

ii. There are 1 unnamed Data Flow(s)

Αυτό αναφέρεται στη ροή δεδοµένων που αφήσατε χωρίς όνοµα.

iii. Net input Data Flow ‘Test-Criteria’ is not attached to parent Process

Αυτό δείχνει ότι η ‘Test-Criteria’ έχει προστεθεί στο διάγραµµα «παιδί»

αλλά δεν λαµβάνεται υπόψην στο διάγραµµα «γονέα».

iv. Driving-Criteria’ should be shown as a net input Data Flow

Αυτό δείχνει ότι η ‘Driving-Criteria’ χρησιµοποιείται ως ροή εξόδου στο

διάγραµµα, ενώ χρησιµοποιείται ως ροή εισόδου στο διάγραµµα «γονέα».

v. Input Data Flow ‘Road-Test-Criteria’ on parent is not shown

60

Αυτό το µήνυµα είναι αποτέλεσµα του γεγονότος ότι η ‘Vehicle-

Familiarity-Criteria’, µία ροή «παιδί» της ‘Road-Test-Criteria’, δεν είναι

Page 61: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

συνδεδεµένη µε µία διαδικασία ως ροή εισόδου, παρόλο που υπάρχει στο

διάγραµµα.

∆ιορθώντας τα λάθη 1. Συνδέστε τη ροή δεδοµένων Vehicle-Familiarity-Criteria στη διαδικασία Test

Vehicle Knowledge, όπως φαίνεται στο σχ. 7.8.

Σ

Σχ. 7.8

2. Αντιστρέψτε τη φορά της Driving-Criteria, έτσι ώστε να γίνει ροή εισόδου στη

Test Driving Capabiblities.

3. ∆ιαγράψτε την ανώνυµη ροή δεδοµένων επιλέγοντας τη γραµµή µε το δεξί

κουµπί του ποντικιού και επιλέγοντας Change Item από το µενού Object. Στη

συνέχεια εισάγετε την ετικέτα Vehicle-Knowledge και πατήστε OK.

4. Επιλέξτε Analyze από το µενού Diagram. Τώρα πρέπει το διάγραµµά σας να

είναι σωστό.

Παράγοντας ένα µοντέλο διαδικασίας ανάλυσης

61

Ένα µοντέλο διαδικασίας ανάλυσης για µία διαδικασία δείχνει την ιεραρχική δοµή από

µία αναλυµένη διαδικασία που έχει φωλιαστεί.

Page 62: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σηµείωση:

Ένα µοντέλο διαδικασίας ανάλυσης είναι πολύ διαφορετικό από ένα µοντέλο

λειτουργικής ανάλυσης. Το πρώτο είναι απλά ένα αδόµητο διάγραµµα, όπου φαίνεται η

ιεραρχία από τις διαδικασίες που είναι απόγονοι µιας διαδικασίας. Το δεύτερο είναι µία

πλήρης διαγραµµατική µεθοδολογία για την εκτέλεση ενός σχεδιασµού µίας

επιχείρησης.

1. Ανοίξτε το µενού Windows και επιλέξτε το “DMV System: DFD”.

2. Επιλέξτε τη διαδικασία Driver’s Licensing System µε το δεξί κουµπί του

ποντικιού.

3. Επιλέξτε Decompose. Ένα αδόµητο διάγραµµα παράγεται που δείχνει την

ιεραρχική δοµή της διαδικασίας, όπως φαίνεται στο σχ. 7.9.

4. Αποθηκεύστε το διάγραµµα αυτό µε το όνοµα Process Decomposition.

62

Σχ. 7.9

Page 63: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 7

∆ιαγράµµατα Ροής ∆εδοµένων

Ασκήσεις

Άσκηση 1: Στηριζόµενοι στην περιγραφή της ‘Ασκησης 1 του Εργαστηρίου 5, καλείστε να παράγετε

το διάγραµµα ροής δεδοµένων που αφορά στο τµήµα οργάνων που διαθέτει το

γυµναστήριο.

Η παραγωγή του διαγράµµατος αυτού γίνεται επιλέγοντας τη λειτουργία TMHMA

ORGANWN από το αντίστοιχο διάγραµµα λειτουργικής ανάλυσης και στη συνέχεια, µε

το δεξί κουµπί του ποντικιού, την εντολή Spawn και κατόπιν New DFD Set.

Παράγεται έτσι, το πρώτο διάγραµµα ροής δεδοµένων που αφορά στο πρώτο επίπεδο

διαδικασιών. Το διάγραµµα αυτό αποτελείται από δύο διαδικασίες: XRHSH

EKSOPLISMOY και SYNTHRHSH EKSOPLISMOY.

Το τµήµα οργάνων του γυµναστηρίου BODY TRAINING Α.Ε. χρησιµοποιεί

µηχανήµατα γυµναστικής και κάποια βοηθητικά εξαρτήµατα (π.χ. βάρη). Επίσης,

κάποιο γραφείο διακόσµησης έκανε τη µελέτη χώρου για το συγκεκριµένο τµήµα, έτσι

ώστε τα µηχανήµατα να είναι όσο γίνεται περισσότερο λειτουργικά και ο χώρος

περισσότερο όµορφος αλλά και πρακτικός. Οι βλάβες που διαπιστώνονται από τη

συντήρηση των µηχανηµάτων καταχωρούνται σε µία κατάλληλη βάση δεδοµένων.

Στηριζόµενοι στην παραπάνω περιγραφή προσθέστε κατάλληλες ροές δεδοµένων

(τουλάχιστον έξι), εξωτερικές οντότητες (τουλάχιστον µία) και αρχεία δεδοµένων

(τουλάχιστον ένα).

Στη συνέχεια, δηµιουργήστε το διάγραµµα ροής δεδοµένων που αφορά στη χρήση του

εξοπλισµού της αίθουσας των οργάνων κάνοντας Explode πάνω στη διαδικασία XRHSH

EKSOPLISMOY.

Θα πρέπει να συµπεριλάβετε στο πρώτο διάγραµµα ροής δεδοµένων µια ροή δεδοµένων

που θα αφορά τα µηχανήµατα και η οποία στο δεύτερο διάγραµµα ροής δεδοµένων θα

µετατρέπεται κατάλληλα σε παλαιά µηχανήµατα και σε νέα µηχανήµατα.

63

Επίσης, ενώστε µε τα κατάλληλα σύµβολα τις ροές δεδοµένων που προέρχονται από το

προηγούµενο διάγραµµα ροής δεδοµένων και προσθέστε όσες ακόµη ροές δεδοµένων

κρίνετε απαραίτητες. Προσθέστε εξωτερικές οντότητες (τουλάχιστον µία) και αρχεία

δεδοµένων (τουλάχιστον ένα), διαφορετικά από το προηγούµενο διάγραµµα.

Page 64: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Οι ροές δεδοµένων και στα δύο διαγράµµατα να έχουν µέγεθος γραµµατοσειράς 12,

χρώµα φούξια και η στοίχισή τους στα αριστερά.

Οι διαδικασίες να έχουν διάφορα χρώµατα, οριζόντιο µέγεθος 200%, πλαίσιο χρώµατος

κόκκινο και µέγεθος γραµµατοσειράς 16.

Τα δύο διαγράµµατα ροής δεδοµένων πρέπει να είναι παρόµοια µε τα ακόλουθα δύο

διαγράµµατα (Σχ. 8.1 και Σχ. 8.2).

Προσθέστε επίσης, κατάλληλους τίτλους και στα δύο διαγράµµατα, όπως φαίνεται στα

παρακάτω σχήµατα.

Ελέξτε αν τα διαγράµµατα που φτιάξατε είναι σωστά και αν υπάρχουν λάθη διορθώστε

τα.

64

Σχ. 8.1

Page 65: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 8.2

Άσκηση 2: Στηριζόµενοι στην περιγραφή της ‘Ασκησης 2 του Εργαστηρίου 5 καλείστε να παράγετε

το διάγραµµα ροής δεδοµένων που αφορά στη γραµµατεία, χρησιµοποιώντας κατάλληλες

ροές δεδοµένων (τουλάχιστον τέσσερις), εξωτερικές οντότητες (τουλάχιστον µία) και

αρχεία δεδοµένων (τουλάχιστον ένα).

Στη συνέχεια, δηµιουργήστε το διάγραµµα ροής δεδοµένων που αφορά στη διεξαγωγή

των εξετάσεων.

Θα πρέπει να συµπεριλάβετε στο πρώτο διάγραµµα ροής δεδοµένων µια ροή δεδοµένων

που θα αφορά τους καθηγητές και η οποία στο δεύτερο διάγραµµα ροής δεδοµένων θα

µετατρέπεται κατάλληλα σε διδάσκοντες και επιτηρητές .

Άσκηση 3:

65

Στηριζόµενοι στην περιγραφή της ‘Ασκησης 3 του Εργαστηρίου 5 καλείστε να παράγετε

το διάγραµµα ροής δεδοµένων που αφορά στην παραγωγή των προϊόντων,

χρησιµοποιώντας κατάλληλες ροές δεδοµένων (τουλάχιστον

Page 66: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

τέσσερις), εξωτερικές οντότητες (τουλάχιστον µία) και αρχεία δεδοµένων (τουλάχιστον

ένα).

Στη συνέχεια, δηµιουργήστε το διάγραµµα ροής δεδοµένων που αφορά στην κατασκευή

των προϊόντων.

66

Θα πρέπει να συµπεριλάβετε στο πρώτο διάγραµµα ροής δεδοµένων µια ροή δεδοµένων

που θα αφορά το εργατικό δυναµικό και η οποία στο δεύτερο διάγραµµα ροής δεδοµένων

θα µετατρέπεται κατάληλα στους κατασκευαστές και τους ελεγκτές.

Page 67: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 8

Μοντελοποίηση οντοτήτων-συσχετίσεων

Εισαγωγή Όταν σχεδιάζετε, αναπτύσσετε, αναδοµείτε ή συντηρείτε ένα σύστηµα είναι

σηµαντικό να είστε ικανοί να δείχνετε τις σχέσεις των δεδοµένων που

χρησιµοποιούνται. Η τεχνική που χρησιµοποιείται από τη Visible Analyst για να

αναπαραστήσει δεδοµένα είναι γνωστή ως µοντελοποίηση οντοτήτων-συσχετίσεων

ή µοντελοποίηση δεδοµένων. Ο σκοπός της τεχνικής αυτής είναι να

απεικονίζεται γραφικά ο τρόπος µε τον οποίο οι οντότητες σχετίζονται η µία µε

την άλλη. Μία οντότητα αναπαριστά ένα συγκεκριµένο ή αφηρηµένο πράγµα που

είναι απαραίτητο για µία επιχείρηση για την οποία τα δεδοµένα της χρειάζονται

να αποθηκευτούν. Για παράδειγµα, µία οντότητα µπορεί να είναι Υπάλληλος,

Προϊόν, Προµηθευτής, Πώληση ή κάποια άλλη ετικέτα µε τη µορφή ουσιαστικού

στον ενικό αριθµό. Μία οντότητα αντιστοιχεί σε έναν πίνακα σε µία σχεσιακή

βάση δεδοµένων.

Η διαγραµµατική τεχνική που συνήθως χρησιµοποιείται για να απεικονίσει

γραφικά ένα µοντέλο δεδοµένων είναι το διάγραµµα οντοτήτων-συσχετίσεων

(entity-relationship diagram-ERD). Παρέχει µία καθαρή και περιεκτική µέθοδο

για την περιγραφή δεδοµένων µε τη χρησιµοποίηση συµβόλων οντοτήτων που

είναι συνδεδεµένα µε γραµµές συσχετίσεων. Οι συσχετίσεις µεταξύ οντοτήτων

αποτελούνται από συγκεκριµένους συνδέσµους που περιγράφονται µε όρους

πληθικότητας και συνήθως ονοµάζονται µε ρήµατα ενέργειας. Η πληθικότητα

αναφέρεται στην αριθµητική σκοπιά των συνδέσµων µεταξύ των οντοτήτων, όπως

σύνδεσµος ένας προς ένας (µία πώληση συνδέεται µε έναν πελάτη), σύνδεσµος

ένας προς πολλά (ένας προµηθευτής προµηθεύει πολλά προϊόντα) ή σύνδεσµος

πολλά προς πολλά (πολλοί πωλητές πουλούν πολλά προϊόντα). Οι όροι «ένας προς

ένας», «ένας προς πολλά» και «πολλά προς πολλά» είναι συνήθεις δηλώσεις που

χρησιµοποιούνται για να περιγράψουν την πληθικότητα µία συσχέτισης.

Υπάρχουν συγκεκριµένα ERD σύµβολα που χρησιµοποιούνται για να δηλώσουν

την πληθικότητα, οι καταλήξεις στις γραµµές συσχέτισης.

67

Οι συσχετίσεις επιτρέπονται να είναι προαιρετικές αντί για υποχρεωτικές.

Υπάρχουν µερικές φορές περιπτώσεις όπου δύο οντότητες συνδέονται αλλά όχι

Page 68: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

για όλα τα στιγµιότυπα. Για παράδειγµα, ένας υπάλληλος µπορεί να του

ανατίθεται κανένα, ένα ή πολλά projects. Η προαιρετική συσχέτιση είναι

απαραίτητη όταν καθορίζεται ένα σύστηµα όπου το λογισµικό πρέπει να

επιβάλλει ακεραιότητα αναφορών, δηλ. να εξετάζει ότι κάτι εισάγεται ή

διαγράφεται από τη βάση δεδοµένων που δε θα είχε νόηµα για κάποια άλλη

καταχώρηση. Για παράδειγµα, µία πώληση συνδέεται µε ένα ή πολλά προϊόντα,

αλλά θα ήταν λάθος να είχαµε το ένα χωρίς το άλλο. Η προαιρετική συσχέτιση

επιβάλλει καθαρή σχεδίαση ποιας πληροφορίας µπορεί να παραληφθεί ή να είναι

προαιρετική µέσα στη βάση δεδοµένων χωρίς να ενοχλεί άλλες αναφορές.

Μία συσχέτιση είναι ουσιαστικά δύο κατευθύνσεων και µπορεί να θεωρηθεί ότι

αποτελείται από µία συσχέτιση σε µία κατεύθυνση και µία αντίθετη συσχέτιση

προς την άλλη κατεύθυνση. Γενικά, σε κάθε κατεύθυνση σε µία συσχέτιση

δίνεται ένα όνοµα. Αν θεωρήσετε µία συσχέτιση προς µία κατεύθυνση ως µία

πρόταση, υποκείµενο-ρήµα-αντικείµενο, δηλ. οντότητα_1-συσχέτιση-οντότητα_2,

η εικόνα γίνεται πολύ ξεκάθαρη.

Μερικοί πιστεύουν ότι η µοντελοποίηση οντοτήτων-συσχετίσεων θα πρέπει να

είναι το αρχικό σηµείο για τη σχεδίαση ενός συστήµατος γιατί είναι απαραίτητο

να γνωρίζουµε τη φύση των δεδοµένων για να ορίσουµε την επεξεργασία που

γίνεται πάνω τους. Άλλοι πιστεύουν ότι το µοντέλο διαδικασιών είναι το

καλύτερο σηµείο έναρξης γιατί η επεξεργασία δεδοµένων είναι το σύστηµα και τα

δεδοµένα και η αποθήκευσή τους µπορεί να σχεδιαστούν για να ταιριάζουν στην

απαραίτητη διαδικασία. Η Visible Analyst δίνει και τις δύο προσεγγίσεις και σας

επιτρέπει να χτίσετε πάνω σ΄αυτό που έχετε κάνει πριν. Μπορείτε µετά να

χρησιµοποιείσετε τα διαγράµµατα που φτιάξατε και τις πληροφορίες της

αποθήκης για να βελτιώσετε την περιγραφή του µοντέλου σας και να βοηθηθείτε

στην κανονικοποίηση των δεδοµένων σας.

Το µοντέλο οντοτήτων-συσχετίσεων δείχνει τα πιο σηµαντικά αντικείµενα

δεδοµένων µιας εφαρµογής και πώς σχετίζονται µεταξύ τους χρησιµοποιώντας τις

συσχετίσεις. Μπορείτε να ορίσετε πρωτεύοντα κλειδιά για τις οντότητες

δεδοµένων και την περιγραφή των γνωρισµάτων των οντοτήτων στην αποθήκη

της Visible Analyst. Στη συνέχεια µπορείτε αυτά να τα βλέπετε στο διάγραµµά

σας διαλέγοντας αυτή την επιλογή από το µενού View.

68

Ένα διάγραµµα που αποτελείται από µία εικόνα ολόκληρου ή και µέρους των

δεδοµένων σας ονοµάζεται «άποψη». Κάθε άποψη µπορεί να δείχνει ένα τυχαίο

µικρό ή µεγάλο µέρος του µοντέλου δεδοµένων. Μπορείτε να δείξετε

Page 69: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

διαφορετικές απόψεις του µοντέλου σας περιλαµβάνοντας διαφορετικούς

συνδυασµούς οντοτήτων και συσχετίσεων στα διαφορετικά διαγράµµατα. Παρόλα

αυτά ολόκληρο το µοντέλο -περιλαµβανοµένων και των δεδοµένων που

απαρτίζουν κάθε οντότητα- διατηρείται στην αποθήκη και µπορεί να είναι

προσβάσιµο, δηµιουργώντας µία συνολική άποψη του µοντέλου δεδοµένων.

Ορισµοί Τα πιο σηµαντικά σύµβολα στη µοντελοποίηση οντοτήτων-συσχετίσεων είναι:

Οντότητα (Entity) Μία οντότητα (ή καλύτερα, ένας τύπος οντότητας) δεν είναι τίποτα περισσότερο

από ένα αντικείµενο του πραγµατικού κόσµου που θέλετε να περιγράψετε.

Αποτελείται από δεδοµένα στοιχείων (γνωρίσµατα) που µπορείτε να τα

περιγράψετε στο πεδίο σύνθεσης της αποθήκης οντοτήτων. Στο διάγραµµα

οντοτήτων-συσχετίσεων αναπαριστάνεται µε ένα ορθογώνιο και η πρόσβαση

γίνεται µε το πρώτο σύµβολο στην µπάρα ελέγχου.

Οντότητα σχέσης (associative entity) Μερικές φορές ονοµάζεται και οντότητα τοµής. Είναι µία συσχέτιση για την

οποία θέλουµε να αποθηκεύσουµε πληροφορίες. Μπορεί µόνο να υπάρχει µεταξύ

δύο οντοτήτων. Για παράδειγµα, η συσχέτιση µεταξύ ενός πελάτη και ενός

προϊόντος παράγει την οντότητα σχέσης παραγγελία αγοράς. Η οντότητα

παραγγελία αγοράς δεν υπάρχει χωρίς τη συσχέτιση µεταξύ των δύο άλλων

οντοτήτων. Μία οντότητα σχέσης παριστάνεται µε ένα ορθογώνιο µε ευθείες

διαγώνιες γραµµές σε κάθε γωνία. Είναι το δεύτερο εικονίδιο στη µπάρα ελέγχου.

Εξαρτηµένη οντότητα (Attributive entity)

69

Χρησιµοποιείται για να δείχνει δεδοµένα που είναι πλήρως εξαρτηµένα από την

ύπαρξη µιας βασικής οντότητας. Επίσης, χρησιµοποιείται για να δείξει

επαναληπτικές υποοµάδες δεδοµένων. Για παράδειγµα, η οντότητα σχέσης

παραγγελία αγοράς µπορεί να έχει µία εξαρτηµένη οντότητα που ονοµάζεται

αποστολή η οποία να δείχνει την πλήρη ή µερική αποστολή που πληρεί τις

παραγγελίες αγορών. Παριστάνεται µε ένα ορθογώνιο µε στρογγυλεµένες

γραµµές στις γωνίες και η πρόσβαση γίνεται µε το τελευταίο εικονίδιο στη µπάρα

ελέγχου.

Page 70: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Συσχέτιση (Relationship) Μια συσχέτιση δείχνει πώς µία οντότητα αλληλεπιδρά µε ή µπορεί να συνδέεται

µε κάποια άλλη οντότητα. Εµφανίζεται σε ένα διάγραµµα µε µία γραµµή που

σχεδιάζεται µεταξύ δύο οντοτήτων. Οι συσχετίσεις έχουν δύο ετικέτες, µία για

κάθε κατεύθυνση. Οι γραµµές συσχετίσεων µπορούν να έχουν καταλήξεις που να

δείχνουν ότι οι οντότητες σχετίζονται µεταξύ τους βάση ένα προς ένα, ένα προς

πολλά και πολλά προς πολλά καθώς και αν η συσχέτιση είναι υποχρεωτική ή

προαιρετική. Υπάρχουν 4 εικονίδια γραµµών στη µπάρα ελέγχου. Οι τύποι των

γραµµών µπορούν να αλλάξουν αφού σχεδιαστούν στο διάγραµµα.

Υπέρτυπος/Υπότυπoς (Sypertype/Subtype) Ειδικοί υπότυποι οντοτήτων µπορούν να δηµιουργηθούν που να βασίζονται σε

γενικευµένους υπέρτυπους οντοτήτων και να µοιράζονται κοινά γνωρίσµατα.

Μόνο τα γνωρίσµατα που είναι µοναδικά στον ειδικό υπότυπο οντοτήτων

χρειάζεται να εµφανίζονται στον υπότυπο οντοτήτων. Αυτό σχετίζεται στενά µε

την έννοια της κληρονοµικότητας στα αντικείµενα τάξεων. Το εικονίδιο

υπέρτυπων/υπότυπων είναι το πέµπτο εικονίδιο γραµµής στη µπάρα ελέγχου.

Οµάδα (Cluster)

70

Είναι µία συλλογή οντοτήτων και συσχετίσεων µεταξύ τους. ∆εν είναι

πραγµατικό µέρος του µοντέλου σας αφού δεν φέρει καµία νέα πληροφορία.

Παρόλα αυτά µπορεί να είναι πολύ χρήσιµο όταν θέλετε να δείξετε πολύ µεγάλα

µοντέλα δεδοµένων σε ένα µόνο διάγραµµα και να παραµένουν αυτά περιεκτικά.

Έχετε τη δυνατότητα να οµαδοποιείτε οµάδες από οντότητες και να δείξετε αυτές

τις οµάδες και τις συσχετίσεις τους σε περιληπτική µορφή στο διάγραµµα. Αυτό

περιορίζει το ποσό της λεπτοµέρειας στο διάγραµµα έτσι ώστε τα κύρια σηµεία

που περιέχονται στο µοντέλο σας να είναι πιο εµφανή. Τα αντικείµενα αυτά δεν

είναι διαθέσιµα στο εκπαιδευτικό πακέτο της Visible Analyst. Ένα cluster

δηµιουργείται στην αποθήκη και οι οντότητες εισέρχονται στο πεδίο σύνθεσής

του. Μία άποψη cluster µπορεί στη συνέχεια να δηµιουργηθεί από τη Visible

Analyst για να εµφανίζει τις ψευδο-συσχετίσεις µεταξύ των clusters παρά τις

πραγµατικές συσχετίσεις µεταξύ των συγκεκριµένων οντοτήτων. Το διάγραµµα

που παράγει η Visible Analyst είναι ένα αδόµητο διάγραµµα αλλά οι

πληροφορίες που περιέχονται στο διάγραµµα χαρακτηρίζουν τα διαγράµµατα

οντοτήτων-συσχετίσεων.

Page 71: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Αντικείµενο άποψης (View Object) Ένα αντικείµενο άποψης είναι ένας παράγωγος πίνακας. Αποτελείται από δύο

µέρη: µία λίστα µε ονόµατα στηλών και µία δήλωση συνθήκης που

χρησιµοποιείται για να φιλτράρει την πληροφορία των πινάκων στην άποψη. Για

κάθε άποψη υπάρχει µία κύρια δήλωση συνθήκης και οποιοσδήποτε αριθµός

υποσυνθηκών και συνθηκών ένωσης. Χρησιµοποιώντας το κουτί διαλόγου Define

View επιλέγετε τους πίνακες και τις στήλες και ορίζετε τις συσχετίσεις σύζευξης

που θα χρησιµοποιηθούν στην άποψη. Τα αντικείµενα άποψης δεν είναι

διαθέσιµα στο εκπαιδευτικό πακέτο της Visible Analyst.

Σχ. 9.1: ∆ιαγραµµατικά σύµβολα οντοτήτων-συσχετίσεων

Πληθικότητα Συσχετίσεων

71

Η Visible Analyst υποστηρίζει 4 διαφορετικές σηµειογραφίες πληθικότητας

συσχετίσεων: IDEF1X, Crowsfoot, Arrow, Bachman. Το ποιο θα διαλέξετε

εξαρτάται αποκλειστικά από εσάς και το επιλέγετε όταν δηµιουργείτε ένα νέο

project. Ο αριθµός των ονοµάτων ανά γραµµή συσχέτισης είναι επίσης επιλογή

σας. Μπορείτε να υποδηλώνετε ένα ή δύο ονόµατα ανά συσχέτιση. Στο εργαστήριο

αυτό θα χρησιµοποιήσουµε το στάνταρ Crowsfoot µε δύο ονόµατα ανά συσχέτιση.

Page 72: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Αναπτύσσοντας το δικό σας µοντέλο δεδοµένων Κάθε διάγραµµα οντοτήτων-συσχετίσεων είναι ολοκληρωµένο και δείχνει µία

άποψη του µοντέλου δεδοµένων του project σας. (Θυµηθείται ότι µία άποψη

είναι ένα κοµµάτι ολόκληρου του µοντέλου δεδοµένων που αναπαρίσταται σε ένα

διάγραµµα). Όταν ξεκινάτε το µοντέλο σας, πρέπει να προσθέσετε καινούριες

οντότητες και συσχετίσεις σε ένα διάγραµµα. Στη συνέχεια, µπορείτε να

προσθέσετε απόψεις χρησιµοποιώντας από το µενού File την εντολή View of

Data Model για να επιλέξετε υπάρχουσες οντότητες και συσχετίσεις από την

αποθήκη. Η Visible Analyst αυτόµατα σχεδιάζει για σας τις απόψεις. Στη

συνέχεια µπορείτε να προσθέσετε ή να αφαιρέσετε από κάθε άποψη και να την

ξανατακτοποιήσετε όπως εσείς επιθυµείτε. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγετε να

σχεδιάσετε κοµµάτια του µοντέλου σας πολλές φορές σε διαφορετικές απόψεις.

Προσθήκη οντοτήτων σε µία άποψη 1. Από το µενού View, επιλέξτε 66%, έτσι ώστε να µπορείτε να βλέπετε όλη

την επιφάνεια εργασίας.

2. Από το µενού File επιλέξτε New Diagram. Επιλέξτε τον τύπο του

διαγράµµατος να είναι Entity Relationship µε standard drawing method.

Επιλέξτε το Page Size να είναι Standard.

3. Επιλέξτε το πρώτο εικονίδιο, το ορθογώνιο. Αυτό είναι µία βασική

οντότητα.

4. Τοποθετήστε τον κέρσορα στο κέντρο της επιφάνειας εργασίας και

σχεδιάστε εκεί την πρώτη οντότητα. Ονοµάστε την Student Driver.

5. Προσθέστε ακόµη µία βασική οντότητα κάτω από την πρώτη και ονοµάστε

την Driving School.

6. Προσθέστε ακόµη µία βασική οντότητα κάτω από την Driving School και

ονοµάστε την Driving Lessons.

7. Από το µενού File επιλέξτε Save και ονοµάστε το διάγραµµά σας Driving

School View.

72

Page 73: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 9.2: Νέες οντότητες

Αλλαγή ενός τύπου συµβόλου Στο διάγραµµα που σχεδιάσατε, η οντότητα Driving Lessons είναι στην

πραγµατικότητα µία εξαρτηµένη οντότητα γιατί η οντότητα αυτή υπάρχει

αποκλειστικά και µόνο ως ένα γνώρισµα της βασικής οντότητας. Επειδή την

βάλατε στο διάγραµµά σας ως βασική οντότητα, είναι απαραίτητο να αλλάξετε τον

τύπο του συµβόλου.

1. Εµφανίστε το µενού Object πατώντας πάνω στην οντότητα Driving

Lessons µε το δεξί κουµπί του ποντικιού.

2. Επιλέξτε Change Item. Στο Scope επιλέξτε Global. Αυτή η επιλογή είναι

σηµαντική όταν αλλάζετε τον τύπο ενός αντικειµένου ή µίας ετικέτας.

Έτσι η αλλαγή συµβαίνει σε κάθε διάγραµµα όπου υπάρχει αυτό το

αντικείµενο. Αν επιλέξετε Individual τότε η αλλαγή γίνεται µόνο στο

επιλεγµένο αντικείµενο. Μία τοπική (Local) αλλαγή τροποποιεί όλες τις

εµφανίσεις στο τρέχον διάγραµµα. Όλες οι αλλαγές στον τύπο ενός

συµβόλου πρέπει να είναι Global.

3. Επιλέξτε Change Type.

4. Επιλέξτε Attributive Entity και πατήστε OΚ.

73

5. Πατήστε ΟΚ στο κουτί διαλόγου Change Object. Το σύµβολο αλλάζει στο

διάγραµµα.

Page 74: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 9.3: Αλλαγµένος τύπος οντότητας

Προσθήκη γραµµών συσχετίσεων 9. Επιλέξτε το πρώτο εικονίδιο γραµµής στην µπάρα ελέγχου.

10. Σχεδιάστε µία γραµµή από το Driving School στο Student Driver.

Σηµείωση:

Όταν χρησιµοποιείται µία γραµµή µε γωνία και η γωνία στη γραµµή δεν έχει

κατεύθυνση προς τη µεριά που θέλετε, πατήστε το δεξί κουµπί του ποντικιού όσο

κρατάτε κάτω το αριστερό και η γωνία αναποδογυρίζει.

74

3. Εισάγετε την ετικέτα Instructs στην πρώτη συσχέτιση. Για την

πληθικότητα της συσχέτισης θέστε One για την Minimum και Μany για

την Maximum. Αυτό σηµαίνει ότι η σχολή οδήγησης (Driving School)

εκπαιδεύει (instructs) έναν ή πολλούς µαθητές οδηγούς (Student

Drivers). Αν γνωρίζετε τον ακριβή αριθµό των συσχετίσεων µπορείτε να

τον εισάγετε στο αντίστοιχο κουτί.

Page 75: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 9.4: Κουτί διαλόγου ετικέτας συσχετίσεων

4. Θέστε Attends ως όνοµα της ανάποδης συσχέτισης. Για την πληθικότητα

της συσχέτισης θέστε One για την Minimum και Μany για την

Maximum. Σηµαίνει ότι ένας µαθητής οδηγός παρακολουθεί (attends)

από ένα µέχρι πολλά σχολεία οδήγησης. Και οι δύο συσχετίσεις είναι

υποχρεωτικές γιατί είναι απραίτητο να είναι κανείς µαθητής οδηγός για

να παρακολουθεί ένα σχολείο οδήγησης και είναι επίσης απαραίτητο να

υπάρχουν µαθητές σε ένα σχολείο οδήγησης. Βεβαιωθείται ότι το Type

είναι στο Normal και πατήστε OΚ.

5. Σχεδιάστε µία γραµµή από την Driving School στην Driving Lessons. Για

την πρώτη ετικέτα πληκτρολογήστε «Offers» και θέστε στο Minimum Zero

και στο Maximum Many. Για την δεύτερη ετικέτα, πληκτρολογήστε «Are

Provided By». Επειδή αυτή είναι µία προσδιορισµένη συσχέτιση η

πληθικότητα τίθεται στο 1:1. Πατήστε ΟΚ.

6. Αποθηκεύστε το διάγραµµά σας.

Ανάλυση του διαγράµµατος

75

Η εντολή Analyze ελέγχει αν το διάγραµµα είναι συντακτικά σωστό, δηλ. αν όλες

οι γραµµές συσχέτισης και τα σύµβολα έχουν ετικέτες. Επίσης, µπορείτε να

Page 76: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

χρησιµοποιήσετε την εντολή Analyze για να βρείτε τυχόν λάθη

κανονικοποίησης.

1. Επιλέξτε Analyze από το µενού Diagram. Επιλέξτε Current Diagram και

Syntax Check. Πατήστε OK. Το µήνυµα λέει ότι το διάγραµµά σας είναι

σωστό.

2. Προσθέστε ένα σύµβολο στο διάγραµµα χωρίς να το ονοµάσετε.

3. Τρέξτε ξανά την εντολή Analyze. Βλέπετε ένα µήνυµα λάθους που λέει

ότι υπάρχει µία οντότητα χωρίς όνοµα. ∆ιαγράψτε την οντότητα που

µόλις προσθέσατε.

4. Τρέξτε και πάλι την εντολή Analyze, αλλά αυτή τη φορά επιλέξτε

Normalization. Βλέπετε στο µήνυµα λάθους ότι η συσχέτιση “Driving

School [Instructs] Student Driver” δεν είναι κανονικοποιηµένη. Το λάθος

αναφέρεται στο ότι η πληθικότητα είναι 0:many ή many:many και στις

δύο κατευθύνσεις. ∆ίνεται ως λάθος γιατί optional:optional και

many:many συσχετίσεις είναι δύσκολο να υλοποιηθούν. Πατήστε Cancel

για να κλείσετε το παράθυρο.

5. Για να αλλάξετε την πληθικότητα της συσχέτισης Attends, πατήστε τη

γραµµή συσχέτισης µε το δεξί κουµπί του ποντικιού. Επιλέξτε Change

Item. Αλλάξτε την πληθικότητα για το Attends από το maximum Many

σε maximum One. Πατήστε ΟΚ.

6. Επιλέξτε Analyze από το µενού Diagram. Πατήστε Normalization και

στη συνέχεια OK. Το διάγραµµα τώρα είναι σωστό.

76

Page 77: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 9.5: Κανονικοποιηµένο διάγραµµα

Αυτόµατη παραγωγή άποψης στο µοντέλο δεδοµένων σας Μία δυνατότητα της Visible Analyst είναι να παράγει απόψεις µοντέλων

δεδοµένων αυτόµατα. Επειδή ένα µοντέλο δεδοµένων µπορεί να γίνει πολύ

µεγάλο και µερικές φορές δύσκολο να βγάλει κάποιος νόηµα µε πολλές γραµµές

συσχέτισης και σύµβολα, η παραγωγή µιας συγκεκριµένης άποψης του µοντέλου

δεδοµένων σας επιτρέπει να εστιάσετε την προσοχή σας σε ένα µέρος του

µοντέλου χωρίς να πρέπει να ξανασχεδιάσετε όλα τα σύµβολα και τις συνδέσεις

που θέλετε να έχετε στο διάγραµµα. Η διαδικασία για την παραγωγή µιας

άποψης βρίσκεται στο υποµενού View of Data Model του µενού File.

Υπάρχουν τρεις διαφορετικές επιλογές για την παραγωγή µιας άποψης.

77

Υπάρχει µία επιλογή για την παραγωγή µιας γενικής άποψης του

µοντέλου σας. Όλες οι οντότητες και οι συσχετίσεις που υπάρχουν στην

αποθήκη τοποθετούνται στο διάγραµµα. Αυτή η δυνατότητα είναι

σηµαντική όταν γίνονται προσθήκες σε ένα µέρος του µοντέλου

δεδοµένων και θα θέλατε να δείτε πώς αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν

ολόκληρο το µοντέλο. Μία άλλη χρήση αυτής της δυνατότητας είναι η

παραγωγή ενός διαγράµµατος οντοτήτων-συσχετίσεων µε σκοπό την

εισαγωγή πληροφοριών που αφορούν οντότητες.

Page 78: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Μπορείτε να παράγετε µία νέα άποψη που σας επιτρέπει να διαλέξετε από

τις οντότητες που ήδη δηµιουργήσατε στο διάγραµµά σας ή που

βρίσκονται στην αποθήκη και τις συνδεδεµένες συσχετίσεις που θα θέλατε

να εµφανιστούν στο καινούριο σας διάγραµµα. Αυτό σας επιτρέπει να

κάνετε αλλαγές ή προσθήκες σε ολόκληρο το µοντέλο σας καθόσο εσείς

συγκεντρώνεστε σε ένα µόνο µέρος του.

Η άλλη επιλογή από το View Data Model είναι η Process. Μία άποψη

διαδικασίας «process view» είναι ένα διάγραµµα οντοτήτων-συσχετίσεων

το οποίο παριστάνει ένα υποσύνολο του µοντέλου σας και βασίζεται σε µία

διαδικασία η οποία υπάρχει σε ένα διάγραµµα ροής δεδοµένων ή στην

αποθήκη. ∆εδοµένα που εισάγονται ή εξάγονται από αυτή τη διαδικασία

σε µορφή ροής δεδοµένων και που περιλαµβάνονται στην σύνθεση των

οντοτήτων προκαλούν αυτές τις οντότητες να εµφανίζονται στην άποψη

διαδικασίας µαζί µε τις συσχετίσεις που υπάρχουν µεταξύ των οντοτήτων.

Μία άποψη διαδικασίας σας επιτρέπει να συγκεντρωθείτε στο

συγκεκριµένο κοµµάτι του µοντέλου σας που εµπλέκεται στην

επιλεγµένη διαδικασία. Αυτός είναι ο τύπος της άποψης που

δηµιουργήσατε τώρα. Οι πληροφορίες που αφορούν τις οντότητες που

εµφανίζονται καθώς και οι πληροφορίες για τη συγκεκριµένη διαδικασία

έχουν ήδη εισαχθεί στα διαγράµµατα-παραδείγµατα που φτιάξαµε. Έτσι

δεν χρειάζεται να προσθέσετε εσείς τις απαιραίτητες πληροφορίες για να

δείξετε αυτή τη δυνατότητα της Visible Analyst.

1. Επιλέξτε View of Data Model από το µενού File και στη συνέχεια

επιλέξτε Process. Το παράθυρο Select Process for Views εµφανίζεται.

2. Επιλέξτε την διαδικασία Ιssue License και πατήστε ΟΚ. H Visible

Analyst ψάχνει την αποθήκη για οντότητες που περιέχουν στοιχεία

δεδοµένων κοινά µε τις ροές δεδοµένων που συνδέονται µε το Issue

License και δηµιουργεί µία άποψη «View» του µοντέλου δεδοµένων.

3. Επιλέξτε Save από το µενού File.

78

4. Βάλτε για τίτλο στο διάγραµµά σας «Process View: Issue License». To

διάγραµµα αυτό είναι υποσύνολο ολόκληρου του διαγράµµατος. Πατήστε

ΟΚ.

Page 79: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 9.6: Η παραγόµενη άποψη διαδικασίας

79

Page 80: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 9

Χρησιµοποιώντας Μοντέλα Ο-Σ για την

Υλοποίηση Βάσεων ∆εδοµένων Πρωτεύον κλειδί: Πρωτεύον κλειδί µιας σχέσης Χ ονοµάζεται το υποσύνολο του συνόλου των

γνωρισµάτων της Χ, έστω Κ, τέτοιο ώστε:

Ιδιότητα µοναδικότητας

∆εν υπάρχουν δύο διαφορετικές συστοιχίες της Χ που να έχουν την ίδια

τιµή στο Κ.

Ιδιότητα µη αναγωγιµότητας

∆εν υπάρχει κανένα γνήσιο υποσύνολοτου Κ που να έχει την ιδιότητα της

µοναδικότητας.

Ξένο κλειδί: Ξένο κλειδί µιας σχέσης Υ είναι ένα υποσύνολο του συνόλου των γνωρισµάτων

της Υ, έστω ΞΚ, τέτοιο ώστε:

Υπάρχει µία σχέση Χ µε ένα πρωτεύον κλειδί Κ.

Πάντοτε, η κάθε τιµή του ΞΚ στην τρέχουσα τιµή της σχέσης Υ

ταυτίζεται µε την τιµή του Κ σε κάποια συστοιχία της τρέχουσας τιµής της

σχέσης Χ.

(Το ξένο κλειδί εµφανίζεται όταν υλοποιούµε συσχετίσεις σε µία βάση.)

Άσκηση 1: Στηριζόµενοι στην περιγραφή της ‘Ασκησης 1 του Εργαστηρίου 5 καλείστε να

παράγετε το διάγραµµα οντοτήτων-συσχετίσεων για τους πελάτες που

χρησιµοποιούν τα µηχανήµατα. Θα πρέπει να λάβετε υπόψιν σας ότι ένας

πελάτης χρησιµοποιεί πολλά µηχανήµατα και ότι ένα µηχάνηµα µπορεί να

χρησιµοποιηθεί από πολλούς πελάτες.

Το διάγραµµα θα πρέπει να περιλαµβάνει 3 οντότητες, ΠΕΛΑΤΗΣ,

ΜΗΧΑΝΗΜΑ, ΧΡΗΣΗ. Η οντότητα ΧΡΗΣΗ είναι εξαρτηµένη οντότητα (As-

associative entity).

80

Σε κάθε οντότητα βάλτε τουλάχιστον 4 γνωρίσµατα (attributes). Τα γνωρίσµατα

εισάγονται στις οντότητες πατώντας µε το δεξί κουµπί του ποντικιού πάνω σε

Page 81: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

κάθε οντότητα και επιλέγοντας την εντολή Define. Για παράδειγµα, στην

οντότητα ΠΕΛΑΤΗΣ µπορείτε να βάλετε σχετικά γνωρίσµατα όπως όνοµα,

επίθετο, διεύθυνση, τηλέφωνο, αριθµός αστυνοµικής ταυτότητας, Α.Φ.Μ.,

αξιολόγηση. Στην οντότητα ΜΗΧΑΝΗΜΑ µπορείτε να βάλετε γνωρίσµατα όπως

όνοµα µηχανήµατος, µοντέλο, βάρος, όγκος, ηµεροµηνία αγοράς, τρόπος χρήσης

και στην οντότητα ΧΡΗΣΗ ώρα έναρξης χρήσης, διάρκεια χρήσης, θερµίδες

κατανάλωσης, σχόλια.

Ορίστε τα κατάλληλα πρωτεύοντα κλειδιά πατώντας το αντίστοιχο εικονίδιο του

κλειδιού στην ίδια καρτέλα. Κάθε οντότητα έχει αναγκαστικά µόνο ένα πρωτεύον

κλειδί που µπορεί όµως να είναι συνδυασµός δύο ή περισσότερων γνωρισµάτων.

Έτσι, η οντότητα ΠΕΛΑΤΗΣ έχει πρωτεύον κλειδί το γνώρισµα κωδικός πελάτη,

η οντότητα ΜΗΧΑΝΗΜΑ έχει πρωτεύον κλειδί το γνώρισµα κωδικός

µηχανήµατος και η οντότητα ΧΡΗΣΗ έχει πρωτεύον κλειδί το συνδυασµό των

γνωρισµάτων κωδικός πελάτη και κωδικός µηχανήµατος.

Στη συνέχεια δηµιουργήστε τις συσχετίσεις µεταξύ των τριών οντοτήτων. Οι

συσχετίσεις είναι µεταξύ των οντοτήτων ΠΕΛΑΤΗΣ και ΧΡΗΣΗ και µεταξύ των

οντοτήτων ΜΗΧΑΝΗΜΑ και ΧΡΗΣΗ και είναι οι ακόλουθες:

Συσχέτιση 1 προς πολλά µεταξύ ΠΕΛΑΤΗΣ-ΧΡΗΣΗ:

Ένας πελάτης κάνει από µία µέχρι πολλές χρήσεις.

Συσχέτιση 1 προς 1 µεταξύ ΧΡΗΣΗ-ΠΕΛΑΤΗΣ:

Μία χρήση γίνεται από έναν και µόνο έναν πελάτη.

Συσχέτιση 1 προς πολλά µεταξύ ΜΗΧΑΝΗΜΑ-ΧΡΗΣΗ:

Ένα µηχάνηµα χρησιµοποιείται για µία µέχρι πολλές χρήσεις.

Συσχέτιση 1 προς 1 µεταξύ ΧΡΗΣΗ-ΜΗΧΑΝΗΜΑ:

Μία χρήση πραγµατοποιείται σε ένα και µόνο ένα µηχάνηµα.

Ορίστε επίσης, τα κατάλληλα ξένα κλειδιά. πατώντας µε το δεξί κουµπί του

ποντικιού πάνω στην οντότητα και επιλέγοντας την εντολή Define. Στο παράθυρο

που εµφανίζεται επιλέξτε την καρτέλα Foreign Keys, όπως φαίνεται στο Σχ. 10.1.

81

Στην άσκηση αυτή ξένα κλειδιά θα είναι το γνώρισµα ΚΩ∆ΙΚΟΣ ΠΕΛΑΤΗ της

οντότητας ΧΡΗΣΗ που αναφέρεται στο γνώρισµα ΚΩ∆ΙΚΟΣ ΠΕΛΑΤΗ της

οντότητας ΠΕΛΑΤΗΣ καθώς και το γνώρισµα ΚΩ∆ΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΟΣ της

Page 82: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

οντότητας ΧΡΗΣΗ που αναφέρεται στο γνώρισµα ΚΩ∆ΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΟΣ

της οντότητας ΜΗΧΑΝΗΜΑ.

Σχ. 10.1

Προσθέστε επίσης, κατάλληλο τίτλο στο διάγραµµα. Ελέξτε αν το διάγραµµα που

φτιάξατε είναι σωστό και αν υπάρχουν λάθη διορθώστε τα.

Το διάγραµµα ροής δεδοµένων που προκύπτει πρέπει να είναι παρόµοιο µε το

ακόλουθο διάγραµµα (Σχ. 10.2).

82

Page 83: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 10.2

Άσκηση 2: Στηριζόµενοι στην περιγραφή της ‘Ασκησης 2 του Εργαστηρίου 5 καλείστε να

παράγετε το διάγραµµα οντοτήτων-συσχετίσεων για τους φοιτητές που µετέχουν

στις εξετάσεις των µαθηµάτων. Κάθε φοιτητής παίρνει µέρος σε πολλές εξετάσεις

και για κάθε εξέταση παίρνει έναν βαθµό και µια κατάταξη (µια θέση στη λίστα

της τάξης ανάλογα µε την επίδοσή του).

Το µοντέλο σας θα πρέπει να περιλαµβάνει 3 οντότητες.

Σε κάθε οντότητα βάλτε τουλάχιστον 4 γνωρίσµατα. Ορίστε τα κατάλληλα

πρωτεύοντα και ξένα κλειδιά.

Άσκηση 3: Στηριζόµενοι στην περιγραφή της ‘Ασκησης 3 του Εργαστηρίου 5 καλείστε να

παράγετε το διάγραµµα οντοτήτων-συσχετίσεων για τους πελάτες που αγοράζουν

σε χονδρική τιµή προϊόντα τα οποία µεταφέρονται από την εταιρεία σ’ αυτούς.

Θα πρέπει να λάβετε υπόψιν σας ότι ένας πελάτης παραλαµβάνει πολλά προϊόντα

και ότι ένα προϊόν µπορεί να αγοραστεί από πολλούς πελάτες.

Το µοντέλο σας θα πρέπει να περιλαµβάνει 3 οντότητες.

83

Σε κάθε οντότητα βάλτε τουλάχιστον 4 γνωρίσµατα. Ορίστε τα κατάλληλα

πρωτεύοντα και ξένα κλειδιά.

Page 84: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 10

Αντικειµενοστραφής µοντελοποίηση

Εισαγωγή Η αντικειµενοστραφής µοντελοποίηση επικεντρώνεται στην ανάπτυξη µιας

συλλογής αντικειµένων που ενσωµατώνουν δοµή δεδοµένων και συµπεριφορά. Τα

αντικείµενα εκτελούν ή εηρεάζονται από πράξεις που αναπαριστούν τη δράση

µεταξύ αντικειµένων. Η εστίαση αφορά στη δηµιουργία ορισµών αντικειµένων

που µπορούν να είναι οργανωµένα σε µία ιεραρχία τάξης, υψηλού επιπέδου

αφαίρεσης µίας τάξης από ίδια αντικείµενα που παρέχουν κληρονοµικότητα

χαρακτηριστικών στις υποτάξεις και τελικά σε ανεξάρτητες παρουσίες

(instances) ή µία µοναδική εµφάνιση (occurrence). Τα αντικείµενα µπορούν να

αποτελούν οµάδες που ονοµάζονται συσσωµατώσεις (aggregations) και µπορούν

να έχουν συσχετίσεις και ιδιότητες-γνωρίσµατα (attributes) ίδιες µε αυτές που

συναντάµε στο µοντέλο οντοτήτων-συσχετίσεων. Στην πραγµατικότητα το

µοντέλο οντοτήτων-συσχετίσεων είναι η βάση για τις αντικειµενοστραφείς

έννοιες.

Αντικειµενοστραφείς έννοιες Το µοντέλο αντικειµένου χρησιµοποιείται, για να ορίσει και να χτίσει τις τάξεις

και τις υποτάξεις των αντικειµένων καθώς και τα χαρακτηριστικά των δεδοµένων

που ορίζουν µοναδικά οµάδες αντικειµένων. Αναπτύσσοντας µία ξεκάθαρη

εικόνα της δοµής ενός αντικειµένου και των λειτουργιών που χρειάζονται, για να

υποστηρίξουν τη διαδικασία µίας επιχείρησης, ο σχεδιαστής µπορεί να χτίσει

ξαναχρησιµοποιηµένα συστατικά αντικειµένων και να κερδίσει χρόνο και

προσπάθεια στην ανάπτυξη και τον έλεγχο των φάσεων µιας εργασίας. Το µοντέλο

αντικειµένων είναι στατικό µοντέλο, αφού ορίζει όλα τα αντικείµενα που

βρίσκονται στην εφαρµογή και τα γενικά και ειδικά χαρακτηριστικά κάθε

αντικειµένου.

84

Το µοντέλο αντικειµένων δείχνει ένα στατικό στιγµιότυπο της ιεραρχίας και των

πακέτων των αντικειµένων. Το µοντέλο δεδοµένων είναι ένα στατικό στιγµιότυπο

των συστατικών δεδοµένων της εφαρµογής και των συσχετίσεων µεταξύ των

συστατικών δεδοµένων. Το µοντέλο ροής δεδοµένων δείχνει τη ροή και σειρά των

Page 85: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

λειτουργιών της εφαρµογής. Το µοντέλο κατάστασης δείχνει τις δυναµικές

αλλαγές που συµβαίνουν µέσα στις εφαρµογές και στα αντικείµενα στο χρόνο.

∆ιαγράµµατα τάξης H Visible Analyst παρέχει µια σειρά από δυνατότητες για την υποστήριξη

ορισµού αντικειµένων τάξης και µια ποικιλία από συσχετίσεις αντικειµένων και

µεθόδων. Η Visible Analyst υλοποιεί τις έννοιες Μοντελοποίησης και Σχεδίασης

Αντικειµένου (Object Modeling and Design-OMT), όπως αναπτύχθηκαν από τον

Rumbaugh και τη Μοντελοποιηµένη Ενοποιηµένη Γλώσσα (Unified Modeling

Language-UML). Αυτές οι µέθοδοι είναι παρόµοιες, έτσι ώστε να καλύπτονται

εδώ µαζί.

Το κλειδί της µοντελοποίησης αντικειµένου είναι η ανάπτυξη διαγραµµάτων

τάξης που δείχνουν τα στοιχεία του αντικειµένου και τις συσχετίσεις,

συµπεριλαµβανοµένων της πληθικότητας, των ιδιοτήτων, της κληρονοµικότητας

και συσσωµατώσεων. Υπάρχει σηµαντική ευλυγισία σε αυτές τις έννοιες που

επιτρέπουν στο χρήστη να ορίσει και να υλοποιήσει µια σειρά παραλλαγών και

επιλογών στο µοντέλο αντικειµένου.

Η προσέγγιση της Visible Analyst στη µοντελοποίηση αντκειµένου υλοποιείται

µε τρόπο πολύ παρόµοιο µε το µοντέλο οντοτήτων-συσχετίσεων. Ένα ορθογώνιο

σύµβολο χρησιµοποιείται για να αναπαραστήσει µία οντότητα δεδοµένων και ένα

αντικείµενο τάξης. Η συσχέτιση και η πληθικότητα είναι παρόµοιες. Τα

γνωρίσµατα των οντοτήτων και των αντικειµένων εµφανίζονται µε παρόµοιο

τρόπο. Οι διαφορές βρίσκονται στους ορισµούς των αντικειµένων στην αποθήκη

της Visible.

Το µοντέλο αντικειµένου αναπαρίσταται µε διαγράµµατα τάξης (CLD) που

περιλαµβάνουν τάξεις, µε ένα αντικείµενο να είναι µία παρουσία από µία τάξη.

Οι συχετίσεις µεταξύ των τάξεων µιας εργασίας απεικονίζονται µε γραµµές και

σύµβολα που δείχνουν την κληρονοµικότητα και συσσωµάτωση. Όπως µε τα

ERD, τα CLD µπορούν να φτιάξουν απόψεις που δείχνουν όλα ή ένα µέρος των

τάξεων και των συσχετίσεων.

85

Page 86: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Ορισµοί: Τα συστατικά µέρη της µοντελοποίησης αντικείµενων τάξης περιλαµβάνουν:

Τάξη (Class) Μία τάξη είναι µία οµάδα από αντικείµενα µε την ίδια δοµή δεδοµένων

(γνωρίσµατα) και συµπεριφορά (operations). Μία τάξη είναι µία αφηρηµένη

έννοια που περιγράφει ιδιότητες που είναι χρήσιµες σε µία εφαρµογή.

Ιδιότητες-Γνωρίσµατα (Attributes) Οι ιδιότητες είναι µέλη δεδοµένων που περιγράφουν το αντικείµενο τάξης. Μία

ιδιότητα µπορεί να προσδιορίζεται µε ένα όνοµα, έναν τύπο τάξης, όριο, τύπο

ορατότητας κ.λπ.

Παρουσία (Instance) Παρουσία είναι ένα συγκεκριµένο αντικείµενο µιας τάξης. Κάθε παρουσία της

τάξης έχει τη δική της τιµή για κάθε ιδιότητα, αλλά µοιράζεται τα ονόµατα των

ιδιοτήτων και λειτουργιών µε άλλες παρουσίες της τάξης.

Λειτουργία (Operation) Μία λειτουργία είναι µία πράξη ή µεταβολή που ένα αντικειµένο εκτελεί ή

υπόκειται.

Μέθοδος (Method) Μία µέθοδος είναι µία συγκεκριµένη υλοποίηση µιας λειτουργίας µιας τάξης.

Συσχέτιση (Relationship) Η συσχέτιση µεταξύ τάξεων µπορεί να ορίσει πληθικότητα των τάξεων

(αριθµητικές συσχετίσεις), συσσωµατώσεις και κληρονοµικότητα.

Συσσωµάτωση (Aggregation) Είναι µία συσχέτιση που δείχνει ότι η τάξη γονέα περιλαµβάνει το παιδί.

Κληρονοµικότητα (Inheritance)

86

Κληρονοµικότητα είναι το µοίρασµα ιδιοτήτων και λειτουργιών µεταξύ των

τάξεων που βασίζονται σε ιεραρχικές (γονέα και παιδιού) συσχετίσεις.

Page 87: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Υπότυπος (Subtype) Ένας υπότυπος παρέχει επιπρόσθετες πληροφορίες στο πώς µία τάξη

χρησιµοποιείται. Μία Standard τάξη υποδηλώνει µία κανονική τάξη. Elemental

υποδηλώνει ότι η τάξη δεν περιέχει γνωρίσµατα και πρέπει να οριστούν σ΄αυτή

φυσικά χαρακτηριστικά.

Ορατότητα (Visibility) ∆είχνει το βαθµό έκθεσης στον εξωτερικό κόσµο που επιτρέπεται από µία τάξη.

Οι επιλογές είναι: public (δηµόσια), private (ιδιωτική) και protected

(προστατευµένη).

Σύµβολα (Symbols) Τα σύµβολα από ένα διάγραµµα τάξης περιλαµβάνουν ορθογώνια που ορίζονται

ως τάξεις.

Ανάπτυξη ενός δικού σας µοντέλου τάξης Κάθε διάγραµµα τάξης είναι ολοκληρωµένο από µόνο του και δείχνει µία άποψη

των τάξεων στην εργασία σας. Ξεκινάτε το µοντέλο τάξεων µε το να ορίσετε τάξεις

αντικειµένων σε ένα διάγραµµα και στη συνέχεια εγκαθιστώντας έναν ορισµό

συσχετίσεων µεταξύ των τάξεων. Μπορείτε να ορίσετε τις ιδιότητες και

λειτουργίες των συσχετίσεων µεταξύ των τάξεων. Μπορείτε επίσης να ορίσετε τις

ιδιότητες και λειτουργίες των τάξεων µέσα στην αποθήκη της Visible Analyst.

87

Αφού ορίσετε ένα διάγραµµα τάξης, µπορείτε να δηµιουργήσετε απόψεις

επιλέγοντας από το µενού File την εντολή New Diagram και στη συνέχεια την

επιλογή New View Drawing Method. Με αυτό επιλέγετε υπάρχουσες οντότητες

τάξεων και συσχετίσεων από την αποθήκη, και η Visible Analyst αυτόµατα

σχεδιάζει τις απόψεις για σας. Μπορείτε στη συνέχεια να προσθέσετε µοντέλα

αντικειµένων για διάφορα µέρη της εργασίας σας, χωρίς να πρέπει να

δηµιουργήσετε επαναλαµβανόµενους ορισµούς ή µεγάλα πολύπλοκα

διαγράµµατα. Οποιοδήποτε νέο αντικείµενο ή συσχέτιση που δηµιουργείται σε

οποιαδήποτε άποψη αυτόµατα ενηµερώνει την αποθήκη της Visible Analyst.

Page 88: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Προσθήκη τάξεων σε µία άποψη Το βασικό κοµµάτι ενός µοντέλου τάξεων είναι οι τάξεις των αντικειµένων που

υπάρχουν σε µία εφαρµογή. Θα ξεκινήσετε µε ένα καινούριο διάγραµµα και θα

προσθέσετε και θα ορίσετε τάξεις σε αυτή την άποψη. Για την εφαρµογή αυτή θα

δουλέψετε στην εργασία Department of Motor Vehicles και συγκεκριµένα στο

κοµµάτι Registration.

1. Από το µενού View, επιλέξτε 66%, έτσι ώστε να µπορείτε να βλέπετε όλη

την επιφάνεια εργασίας.

2. Από το µενού File επιλέξτε New Diagram. Επιλέξτε τον τύπο του

διαγράµµατος να είναι Class µε standard workspace και και Landscape

Orientation.

3. Επιλέξτε το εικονίδιο τάξης στη διαγραµµατική εργαλειοθήκη.

4. Τοποθετήστε τον κέρσορα στο κέντρο της επιφάνειας εργασίας και

σχεδιάστε εκεί την πρώτη τάξη. Ονοµάστε την Registrations.

5. Προσθέστε ακόµη µία τάξη κάτω από την πρώτη και ονοµάστε την

Vehicles και δίπλα της µια τάξη µε το όνοµα Trailers.

6. Προσθέστε ακόµη µία τάξη πιο κάτω και ονοµάστε την Trucks.

7. Όσο η τάξη Trucks είναι επιλεγµένη, πατήστε το δεξί κουµπί του

ποντικιού, για να εµφανιστεί το µενού Object και επιλέξτε Stylize.

Αλλάξτε το οριζόντιο και κάθετο µέγεθος στο 75%. Επιλέξτε Apply και

πατήστε Set Default Size.

8. Κάτω από τη Vehicles προσθέστε δύο νέες τάξεις: Cars και Motorcycles.

9. Στα δεξιά και λίγο πιο κάτω από την τάξη Vehicles, δηµιουργήστε

τέσσερις νέες τάξεις: Engine, Axles, Fuel, Weight.

10. Αποθηκεύστε το διάγραµµα µε το όνοµα “Registration Object Classes”.

11. Επιλέξτε το αντικείµενο Registrations. Επιλέξτε Stylize από το µενού

Diagram. Αλλάξτε το οριζόντιο και κάθετο µέγεθος στο 100%. Επιλέξτε

Apply και Set Default Size.

Προσθήκη συσχέτισης σε µία άποψη Οι συσχετίσεις µεταξύ των τάξεων εγκαθιστούν την πληθικότητα, συσσωµάτωση

ή κληρονοµικότητα ανάµεσα στις τάξεις.

88

1. Εµφανίστε το πρώτο εικονίδιο γραµµής από τη διαγραµµατική

εργαλειοθήκη. Αυτό εγκαθιστά µία φυσική συσχέτιση µεταξύ των τάξεων.

Page 89: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

(Επειδή επιλέγετε το πρώτο είδος γραµµής η πληθικότητα είναι 1:1 και

1:1).

2. Σχεδιάστε µια γραµµή από τη Registrations στη Vehicles.

Πληκτρολογήστε “identify” ως ετικέτα για αυτή τη συσχέτιση.

3. Χρησιµοποιήστε το ΤΑΒ, για να πάτε στη δεύτερη ετικέτα συσχέτισης.

Πληκτρoλογήστε “are licensed by” για να ορίσετε τη συσχέτιση από τη

Vehicle στη Registrations.

4. Σχεδιάστε µία παρόµοια συσχέτιση µεταξύ Registrations και Trailers.

Χρησιµοποιήστε τις ίδιες ετικέτες, όπως πριν.

5. Επιλέξτε τον τύπο γραµµής Inheritance, το τέταρτο εικονίδιο γραµµής

και συνδέστε Vehicles µε Trucks, Cars και Motorcycles. Ξεκινήστε την

σχεδίαση της γραµµής από το ίδιο σηµείο της τάξης Vehicles, έτσι ώστε οι

γραµµές να επικαλύπτονται, όπως φαίνεται στο σχήµα 1. Η

προεπιλεγµένη ετικέτα είναι “is a”. Μπορείτε να την αλλάξετε ή να την

αφήσετε ως έχει.

6. Επιλέξτε τον τύπο γραµµής Aggregations και φτιάξτε τους συνδέσµους

µεταξύ Vehicles, Engines, Axles, Fuel και Weight. Χρησιµοποιήστε τις

ετικέτες “have”, “use”, “have”, “have”, αντίστοιχα από την τάξη Vehicles

σε αυτές τις τάξεις.

7. Αποθηκεύστε το διάγραµµά σας.

89

Σχ. 11.1

Page 90: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Οι πληροφορίες που διατηρούνται σε µία συσχέτιση είναι:

From: Το όνοµα από την οντότητα γονέα ή την τάξη.

Cardinality: Πόσες παρουσίες από µία οντότητα ή τάξη σχετίζονται µε

κάποια άλλη. Το πεδίο Detail χρησιµοποιείται, για να αποθηκεύσει µια

συγκεκριµένη ποσότητα 1, 3, κ.λ.π.

To: Το όνοµα του παιδιού οντότητας ή τάξης.

Type: Ο τύπος της συσχέτισης. Μία συσχέτιση aggregation δείχνει ότι η

τάξη γονέας περιλαµβάνει το παιδί. Μία συσχέτιση inheritance δείχνει

ότι ο ορισµός από την τάξη “To” βασίζεται στην τάξη “From”. Η βασική

τάξη περιλαµβάνει µόνο τον βασικό ορισµό, ενώ η προερχόµενη υλοποιεί

µόνο τα χαρακτηριστικά εκείνα που χρειάζονται για να είναι

διαφορετική. Μία normal συσχέτιση δείχνει ότι δεν υπάρχουν ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά µεταξύ των αντικειµένων που λαµβάνουν µέρος.

Role: Τα ονόµατα ρόλων χρησιµοποιούνται για την τάξη γονέα και

παιδιού. Για normal συσχετίσεις ένας ρόλος πρέπει να υπάρχει σαν µία

ιδιότητα της τάξης στο άλλο άκρο της association µε τον τύπο Reference

στο Address. Για συσχετίσεις aggregation, η τιµή πρέπει να είναι Value.

H Visibility και στις δύο περιπτώσεις πρέπει να είναι Protected.

Qualifier: Τα ονόµατα αυτά χρησιµοποιούνται για την τάξη γονέα και

παιδιού. Αν ένας qualifier χρησιµοποιείται, µία ιδιότητα τύπου Void

δηµιουργείται στην τάξη στο άλλο άκρο της association µε τον τύπο

Reference στο Address και η Visibility τίθεται στο Protected. Μπορείτε

να αλλάξετε τον τύπο του qualifier µετατρέποντας τα πεδία ιδιοτήτων

στην αποθήκη.

Ordered: Η ταξινόµηση (ordering) δείχνει ότι τα αντικείµενα στις

συσχετίσεις έχουν µια σαφή σειρά. Ο όρος set δείχνει ότι υπάρχει µια

association µη ταξινοµηµένη, ενώ o όρος list (λίστα) δείχνει µία

association ταξινοµηµένη.

Σηµείωση:

90

Κάθε συσχέτιση µεταξύ δύο οντοτήτων ή τάξεων είναι ένα µοναδικό αντικείµενο

στην αποθήκη. Το ότι κάποιες συσχετίσεις µεταξύ δύο διαφορετικών ζευγαριών

αντικειµένων µπορούν να έχουν το ίδιο όνοµα δεν αλλάζει το γεγονός ότι οι δύο

συσχετίσεις είναι διαφορετικές. Όταν χρησιµοποιείτε την εντολή Search, για να

ονοµάσετε συσχετίσεις, στην πραγµατικότητα ψάχνετε για ένα όνοµα και όχι ένα

Page 91: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

αντικείµενο συσχέτισης. Αν όταν τελειώσετε, ένα ζεύγος αντικειµένων σε αυτή

την άποψη συνδέεται µε συσχετίσεις µε ίδια ονόµατα µε συσχετίσεις που

συνδέουν το ίδιο αντικείµενο µιας άλλης άποψης στο µοντέλο δεδοµένων ή

αντικειµένου, και οι δύο οµάδες συσχετίσεων θεωρούνται δύο διαφορετικές

παρουσίες του ίδιου αντικειµένου αποθήκης.

Γνωρίσµατα ενός αντικειµένου Τα αντικείµενα τάξεων ορίζονται από τα µέλη δεδοµένων τους που µπορούν να

επιλέγονται στην αποθήκη της Visible Analyst. Οι επόµενες πληροφορίες

µπορούν να οριστούν:

Name: Το όνοµα του γνωρίσµατος. Κάθε ιδιότητα µιας τάξης έχει µία

ξεχωριστή είσοδο (entry) στην αποθήκη µε τύπο ενός Local Date Element.

Αυτό είναι ένα πεδίο προαιρετικό. Η εντολή Search µπορεί να

χρησιµοποιηθεί, για να βρεθούν άλλα Member Names στην αποθήκη.

Type: Οι τύποι των ιδιοτήτων µπορεί να είναι Class, Data Element ή

Data Structure. Αν ο τύπος δεν υπάρχει στην αποθήκη, δηµιουργείται

µια καινούρια τάξη. Το πεδίο location του τύπου γνωρίσµατος θα έχει µία

αναφορά στην τρέχουσα τάξη. Αυτό το πεδίο είναι υποχρεωτικό. Η εντολή

Search µπορεί να χρησιµοποιηθεί, για να εµφανίσει µία λίστα έγκυρων

τύπων. Αν ένας τύπος γνωρίσµατος είναι ένα Data Element ή Element

Class, τα φυσικά χαρακτηριστικά τους εµφανίζονται.

Limit: Ο αριθµός των παρουσιών ενός γνωρίσµατος. Αν το πεδίο είναι

άδειο, τότε η ιδιότητα εµφανίζεται µία µόνο φορά.

Reference: Είναι µια προσδιοριστική λέξη που δείχνει τη µέθοδο

πρόσβασης σε µία ιδιότητα. Το Value δείχνει ότι το αντικείµενο που

ορίζεται στο πεδίο Type χρησιµοποιείται. Το Address δείχνει ένα δείκτη

στο αντικείµενο που θα χρησιµοποιηθεί. Το Reference δείχνει µία

αναφορά στο αντικείµενο που θα χρησιµοποιηθεί. Η προεπιλογή είναι

Value.

91

Visibility: Public µέλη έχουν ολική ορατότητα. Private µέλη είναι

προσβάσιµα µόνο στις συναρτήσεις µέλη και “φίλους”. Τα Protected µέλη

είναι προσβάσιµα σε προερχόµενες τάξεις και “φίλους”. Τα

Implementation µέλη είναι προσβάσιµα στην ίδια την τάξη. Η

προεπιλογή είναι Private.

Page 92: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Qualification: Το Constant δείχνει ότι η τιµή ενός µέλους δεν µπορεί

να αλλάξει. Το Volatile δείχνει ότι το µέλος µπορεί να τροποποιηθεί από

κάτι άλλο εκτός από το πρόγραµµα, είτε το λειτουργικό σύστηµα, είτε το

υλικό. Το Static δείχνει ότι υπάρχει µόνο µία παρουσία του µέλους

ανεξάρτητα από το πόσες φορές µία τάξη εµφανίζεται. Η προεπιλογή είναι

None.

Physical Characteristics: Αν ένας τύπος γνωρίσµατος είναι

στοιχειώδης, τότε τα φυσικά χαρακτηριστικά µπορούν να οριστούν.

Για κάθε πράγµα που εισέρχεται στο πεδίο Type, η Visible Analyst δηµιουργεί

στην αποθήκη ένα entry και ενηµερώνει το αντίστοιχο πεδίο. Κάτι αντίστοιχο

συµβαίνει και στη διαγραφή από το πεδίο.

Όσο εσείς προσθέτετε πράγµατα, το κουτί διαλόγου αυτόµατα µετακινείται, για

να σας επιτρέπει να εισάγετε περισσότερα αντικείµενα, µέχρι να τελειώσετε. Τα

ονόµατα που επιτρέπεται να εισάγετε στο πεδίο αυτό πρέπει να είναι µέχρι 128

χαρακτήρες το καθένα και µπορούν να αποτελούνται από ο,τιδήποτε γράµµα,

κεφαλαίο ή µικρό, αριθµό, κενό, ή άλλο χαρακτήρα, µόνο που ο πρώτος

χαρακτήρας πρέπει να είναι γράµµα.

Προσθήκη Ιδιοτήτων σε ένα ∆ιάγραµµα Τάξης 1. Επιλέξτε το αντικείµενο τάξης Registrations και πατήστε δύο φορές µε το

αριστερό κουµπί του ποντικιού, για να ανοίξετε το παράθυρο ορισµού του

αντικειµένου.

2. Στο πεδίο Attribute πατήστε το εικονίδιο Detail ή επιλέξτε το

Add/Change, πατώντας µε το δεξί κουµπί µέσα σε αυτό το πεδίο.

3. Πληκτρολογήστε ό,τι υπάρχει για το αντικείµενο τάξης Registrations,

όπως φαίνεται στο σχήµα 11.2.

4. Αποθηκεύστε τα και επιστρέψτε το κουτί διαλόγου Define. Σηµειώστε ότι

τα γνωρίσµατα που προσθέσατε εµφανίζονται στο πεδίο Attributes.

Αποθηκεύστε και βγείτε για να επιστρέψετε στο διάγραµµα.

92

Page 93: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 11.2: Γνωρίσµατα για το αντικείµενο τάξης Registrations

5. Επιλέξτε το αντικείµενο τάξης Trailers και πατήστε δύο φορές το

αριστερό κουµπί του ποντικιού, για να ανοίξει το παράθυρο ορισµού του

αντικειµένου.

6. Με τον ίδιο τρόπο όπως πριν ορίστε µία ιδιότητα τύπου “Weight number”

στο πεδίο Type και θέστε 1 στο πεδίο Limit. Επιλέξτε Value στο

Reference, Public στο Visibility και None στο Qualification.

7. Αποθηκεύστε τα και επιστρέψτε στο κουτί διαλόγου Define. Αποθηκεύστε

και βγείτε, για να επιστρέψετε στο διάγραµµα.

8. Κάντε την ίδια διαδικασία στην τάξη Vehicles. Πληκτρολογήστε “Motor

number” στο πεδίο Type και θέστε 1 στο πεδίο Limit. Επιλέξτε Value στο

Reference, Public στο Visibility και None στο Qualification.

9. Αποθηκεύστε τα και επιστρέψτε στο κουτί διαλόγου Define. Αποθηκεύστε

και βγείτε, για να επιστρέψετε στο διάγραµµα.

10. Συνεχίστε να προσθέτετε γνωρίσµατα στα υπόλοιπα αντικείµενα τάξης

στο διάγραµµά σας.

11. Όταν ολοκληρώσετε τη διαδικασία πατήστε Exit και κλείστε το κουτί

διαλόγου Define.

93

Page 94: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Μέθοδοι ενός αντικειµένου Οι µέθοδοι είναι λειτουργίες που ορίζονται για την πρόσβαση µιας τάξης. Οι

µέθοδοι ορίζονται στην αποθήκη της Visible Analyst και περιλαµβάνουν τις

παρακάτω πληροφορίες:

Returns: Ο τύπος return µπορεί να είναι µία Class ή ένα Data Element.

Αν ο τύπος δεν υπάρχει στην αποθήκη, τότε µια νέα τάξη δηµιουργείται.

Το πεδίο location του τύπου γνωρίσµατος περιλαµβάνει µία αναφορά στη

µέθοδο. Αυτό το πεδίο είναι προαιρετικό. Η εντολή Search µπορεί να

χρησιµοποιηθεί, για να εµφανίσει µία λίστα από ισχύοντες τύπους.

Limit: Ο αριθµός ή µέγεθος µιας παραµέτρου. Αν το πεδίο είναι κενό,

εµφανίζεται µία φορά.

By: Ένα qualifier που δείχνει πώς περνάει η τιµή που επιστρέφει. Το

Value δείχνει ότι περνάει ένα αντίγραφο της παραµέτρου, το Address

ένας δείχτης στο αντικείµενο που θα χρησιµοποιηθεί και το Reference

δείχνει µία αναφορά στο αντικείµενο που θα χρησιµοποιηθεί.

Visibility: Οι Public µέθοδοι έχουν ολική ορατότητα. Οι Private µέθοδοι

είναι προσβάσιµες µόνο στις συναρτήσεις µέλη µέσα στην ίδια τάξη και

στους “φίλους”. Οι Protected µέθοδοι είναι προσβάσιµες σε προερχόµενες

τάξεις και “φίλους”. Οι Implementation µέθοδοι είναι προσβάσιµες στην

ίδια την τάξη. Η προεπιλογή είναι Public.

Qualification: Το Static δείχνει µία µέθοδο που µπορεί να

χρησιµοποιηθεί χωρίς µια συγκεκριµένη παρουσία (instance) ενός

αντικειµένου (µπορεί µόνο να χρησιµοποιηθεί µε static γνωρίσµατα (data

members). Η Virtual µέθοδος είναι µία µέθοδος που εσείς περιµένετε να

ξαναορισθεί σε µια προερχόµενη τάξη. Μία γνήσια (pure) Virtual

µέθοδος δεν έχει ορισµό και πρέπει να ορισθεί σε µία προερχόµενη τάξη.

Μία τάξη µε οποιαδήποτε γνήσια virtual συνάρτηση είναι µια αφηρηµένη

τάξη. Η προεπιλογή είναι None.

Arguments: Είναι µία λίστα µε παραµέτρους για να χρησιµοποιηθεί από

µία µέθοδο. Αυτό το πεδίο είναι προαιρετικό. Αν µια µέθοδος εµφανίζεται

περισσότερες από µία φορές µε το ίδιο όνοµα µέσα σε µια τάξη, πρέπει να

έχει διαφορετική λίστα ορισµάτων για κάθε ορισµό. Αυτό είναι γνωστό

σαν “function overloading”.

94

Page 95: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Όταν µια µέθοδος προστίθεται σε έναν ορισµό τάξης, ένα entry τύπου Module

δηµιουργείται στην αποθήκη. Το µεγάλο όνοµα περιλαµβάνει το όνοµα τάξης και

την λίστα ορισµάτων.

Σηµείωση:

Επειδή το ίδιο όνοµα µπορεί να χρησιµοποιηθεί για περισσότερες από µία

µεθόδους, µπορεί να υπάρχουν διπλές Module entries στην αποθήκη και κάθε

µια να ανήκει σε διαφορετική τάξη.

Ορίσµατα στις µεθόδους Όταν ορίζουµε µεθόδους (µέλη συναρτήσεων) για µία τάξη, οι παράµετροι σε

αυτή τη συνάρτηση πρέπει να οριστούν. Για να προσθέσουµε, αλλάξουµε, ή

αφαιρέσουµε ορίσµατα, επιλέξτε το εικονίδιο Arguments στο κουτί διαλόγου

Method Definition. Για κάθε όρισµα οι επόµενες πληροφορίες µπορούν να

οριστούν:

Name: Είναι το όνοµα µιας παραµέτρου. Το πεδίο είναι προαιρετικό.

Type: Ο τύπος παραµέτρου µπορεί να είναι είτε τάξη είτε ένα data

element. Αν ο τύπος δεν υπάρχει στην αποθήκη, µια νέα τάξη

δηµιουργείται. Η εντολή Search µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να

εµφανίσει µια λίστα ισχύοντων τύπων. Αν ο τύπος παραµέτρου είναι ένα

data element ή elemental τάξη, τα φυσικά χαρακτηριστικά της

εµφανίζονται.

Limit: Ο αριθµός ή το µέγεθος της παραµέτρου. Αν το πεδίο είναι κενό,

τότε υπάρχει µια φορά.

Pass By: Είναι ένα qualifier που δείχνει πώς περνάνε οι παράµετροι. Το

Value δείχνει ότι περνάει ένα αντίγραφο της παραµέτρου, το Address ότι

χρησιµοποιείται ένας δείχτης στο αντικείµενο και το References ότι

χρησιµοποιείται µια αναφορά σε ένα αντικείµενο. Η προεπιλογή είναι

Value.

Qualification: To Constant δείχνει ότι η τιµή της παραµέτρου δεν

µπορεί να αλλάξει. Το Volatile δείχνει ότι η παράµετρος µπορεί να

αλλάξει από κάτι άλλο εκτός του προγράµµατος, είτε το λειτουργικό

σύστηµα, είτε το υλικό. H προεπιλογή είναι None.

Physical Characteristics: Αν ο τύπος παραµέτρου είναι elemental, τα

φυσικά χαρακτηριστικά µπορούν να τεθούν.

95

Page 96: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Για κάθε πράγµα που εισέρχεται στο πεδίο Type, η Visible Analyst δηµιουργεί

ένα entry στην αποθήκη (αν δεν υπάρχει ήδη µε το ίδιο όνοµα). Αυτές

δηµιουργούνται συνήθως ως τάξεις, εκτός κι αν ένα data element ήδη υπάρχει µε

το ίδιο όνοµα.

Προσθήκη µεθόδων σε ένα διάγραµµα τάξης Οι µέθοδοι ορίζονται στην αποθήκη της Visible Analyst. Στο διάγραµµα

“Registration Class Objects” ακολουθήστε τα ακόλουθα βήµατα:

1. Επιλέξτε το αντικείµενο τάξης Registrations και πάτε στο παράθυρο

ορισµού του.

2. Ανοίξτε την τρίτη σελίδα επιλέγοντας το Method/Friends.

3. Στο πεδίο Methods επιλέξτε το εικονίδιο Attributes Details ή επιλέξτε

Add/Change από το µενού Repository Object που εµφανίζεται, όταν

πατάτε µε το δεξί κουµπί του ποντικιού πάνω στο πεδίο Methods.

96

4. Ορίστε µεθόδους για την τάξη Registrations. Για να το κάνετε αυτό,

επιλέξτε το εικονίδιο New, για να ονοµάσετε µια νέα µέθοδο

“Registration Renewal” και πατήστε ΟΚ. Πληκτρολογήστε “Data

Element” στο πεδίο Returns, και “6” στο πεδίο Limit. Επιλέξτε Value

στην περιοχή By, Public στην περιοχή Visibility και None στην περιοχή

Qualification (Σχ. 11.3). Επαναλάβετε την ίδια διαδικασία για τις

καινούριες µεθόδους “Create New Registration” και “Suspend

Registration”.

Page 97: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Σχ. 11.3

5. Επιλέξτε Close και επιστρέψτε στο κουτί διαλόγου Define.

6. Επιλέξτε Save και στη συνέχεια Exit, για να επιστρέψετε στο διάγραµµά

σας.

7. Ανοίξτε το παράθυρο ορισµού της τάξης Trailers και πάτε στο κουτί

Methods/Friends.

8. Επιλέξτε το εικονίδιο Attributes Details, για να εµφανίσετε το κουτί

διαλόγου Methods Definition.

9. Προσθέστε µία καινούρια µέθοδο µε το όνοµα “Weight Specifiction”.

10. Πληκτρολογήστε το πεδίο Returns “Data Element”και στο πεδίο Limit

τον αριθµό 1. Επιλέξτε References στην περιοχή By, Public στην περιοχή

Visibility και None στην περιοχή Qualification.

11. Κλείστε το παράθυρο και επιστρέψτε στο κουτί διαλόγου Define.

12. Επιλέξτε Save και στη συνέχεια Exit, για να επιστρέψετε στο διάγραµµά

σας.

97

13. Κάντε ανάλογα για την τάξηVehicles. Προσθέστε τη νέα µέθοδο “Motor

Number Specification”. Πληκτρολογήστε στο πεδίο Returns “Data

Element” και στο πεδίο Limit τον αριθµό 1. Επιλέξτε References στην

περιοχή By, Public στην περιοχή Visibility και None στην περιοχή

Qualification.

Page 98: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

14. Κλείστε το παράθυρο και επιστρέψτε στο κουτί διαλόγου Define.

15. Επιλέξτε Save και στη συνέχεια Exit, για να επιστρέψετε στο διάγραµµά

σας.

Σηµείωση:

Τα γνωρίσµατα και οι µέθοδοι µπορούν να εµφανίζονται στο διάγραµµά σας,

αν κάνετε τις απαραίτητες ρυθµίσεις στην επιλογή Class του µενού View.

Ανάλυση του διαγράµµατος τάξης Η συνάρτηση Analyze βρίσκει τα ακόλουθα λάθη στο διάγραµµα τάξης.

Syntax Errors: Αυτά είναι λάθη που έχουν ως αποτέλεσµα το διάγραµµά

σας να είναι αδύνατο να γίνει κατανοητό από την Visible Analyst.

Connection errors: ∆είχνει ότι τάξεις έχουν συνδεθεί λανθασµένα µε

άλλες τάξεις. ∆ιαφορετικοί κανόνες ισχύουν εξαρτώµενοι από το αν ο

τύπος της συσχέτισης είναι normal, inheritance ή aggregation.

Use errors: ∆είχνουν ότι κάποιες τάξεις δεν έχουν χρησιµοποιηθεί είτε

στο διάγραµµα είτε στον ορισµό µιας άλλης τάξης.

Definition errors: ∆είχνουν ότι ο ορισµός της τάξης είναι ελλιπής, για

παράδειγµα, γνωρίσµατα ή µέθοδοι δεν έχουν ορισθεί. ∆ιαφορετικοί

κανόνες ισχύουν εξαρτώµενοι από τον υπότυπο τάξης.

1. ∆ιορθώστε τα λάθη που υπάρχουν στο διάγραµµά σας, χρησιµοποιώντας

την επιλογή Analyze.

98

2. Αποθηκεύστε το διάγραµµά σας, πριν το κλείσετε.

Page 99: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Εργαστήριο 11

Επανάληψη-Γενικές ασκήσεις

Άσκηση 1: Υλοποιήστε ένα µοντέλο λειτουργικής ανάλυσης για µια εταιρεία της αρεσκείας

σας µε τρεις λειτουργίες.

Επίσης, οι δύο από τις λειτουργίες θα αποτελούνται από δύο διαδικασίες.

Τέλος, τουλάχιστον µια από αυτές τις διαδικασίες θα αποτελείται από δύο άλλες

διαδικασίες.

Περιγράψτε το πληροφοριακό σύστηµα που σχεδιάσατε µε λόγια.

Άσκηση 2: Υλοποιήστε δύο απλά µοντέλα οντοτήτων-συσχετίσεων που θα απεικονίζουν τη

σχέση µεταξύ των µελών µιας δανειστικής βιβλιοθήκης και των βιβλίων που

υπάρχουν σ’ αυτή, αν υποθέσουµε για το ένα διάγραµµα ότι δεν υπάρχουν

περισσότερα από ένα αντίτυπα για κάθε βιβλίο και για το άλλο διάγραµµα ότι η

δανειστική βιβλιοθήκη διαθέτει περισσότερα από ένα αντίτυπα ενός

συγκεκριµένου βιβλίου. Στα διαγράµµατα που φτιάξατε βάλτε τουλάχιστον τρία

γνωρίσµατα σε κάθε µία οντότητα καθώς και τα κατάλληλα πρωτεύοντα και ξένα

κλειδιά. Είναι ίδια τα δύο διαγράµµτα που φτιάξατε; Αν όχι ποιο διάγραµµα

είναι πιο σωστό; Τι παρατηρείται και γιατί;

Απεικονίστε επίσης, στο δεύτερο διάγραµµα που φτιάξατε, τη σχέση που υπάρχει

µεταξύ των βιβλίων και των εκδοτικών οίκων.

Τέλος, προσθέστε ακόµη µία σχετική οντότητα στο διάγραµµα που φτιάξατε µε

τις κατάλληλες συσχετίσεις.

Άσκηση 3: Η κλινική HEALTH-CLINIC αποτελείται από τα εξής τµήµατα: τα εξωτερικά

ιατρεία, το χειρουργικό τµήµα και τη γραµµατεία. Στα εξωτερικά ιατρεία ο

ασθενής εξετάζεται από τον ιατρό και στη συνέχεια, του χορηγείται η κατάλληλη

θεραπεία.

99

Στο χειρουργικό τµήµα αρχικά πρέπει να γίνει η εισαγωγή του ασθενούς,

ακολουθεί η επέµβαση, στάδια της οποίας είναι η νάρκωση και η εγχείρηση και

τέλος, η ανάρρωση του ασθενούς σε κάποιο θάλαµο της κλινικής .

Page 100: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΣ ΣΗΜ ΕΡΓ

Σχεδιασµός Πληροφοριακών Συστηµάτων-Εργαστήρια Γ. Γκαράνη

Η γραµµατεία κανονίζει τα ραντεβού των ασθενών, είναι υπεύθυνη επίσης για

την ενηµέρωση των ιατρών, καθώς και για την εξόφληση των λογαριασµών των

ασθενών.

Στηριζόµενοι στην παραπάνω περιγραφή καλείστε:

i. Να σχεδιάσετε το µοντέλο λειτουργικής ανάλυσης για τη κλινική

HEALTH-CLINIC.

ii. Να παράγετε το διάγραµµα ροής δεδοµένων που αφορά το χειρουργικό

τµήµα, χρησιµοποιώντας κατάλληλες ροές δεδοµένων (τουλάχιστον τέσσερις),

εξωτερικές οντότητες (τουλάχιστον µία) και αρχεία δεδοµένων (τουλάχιστον

ένα).

iii. Στη συνέχεια, δηµιουργήστε το διάγραµµα ροής δεδοµένων που αφορά

στη διαδικασία της χειρουργικής επέµβασης.

Θα πρέπει να συµπεριλάβετε στο πρώτο διάγραµµα ροής δεδοµένων µια ροή

δεδοµένων που θα αφορά την ιατρική οµάδα και η οποία στο δεύτερο

διάγραµµα ροής δεδοµένων θα µετατρέπεται κατάλληλα σε αναισθησιολόγους

και χειρούργους .

iv. Να δηµιουργήσετε το µοντέλο οντοτήτων-συσχετίσεων για τις

επεµβάσεις που κάνουν οι χειρουργοί στους ασθενείς. Θα πρέπει να λάβετε

υπόψιν σας ότι κάθε επέµβαση γίνεται από έναν και µόνο χειρουργό, ενώ

κάθε ασθενής µπορεί να κάνει πολλές επεµβάσεις.

Το µοντέλο σας θα πρέπει να περιλαµβάνει τουλάχιστον τρεις οντότητες. Σε

κάθε οντότητα βάλτε τουλάχιστον 3 γνωρίσµατα. Ορίστε τα κατάλληλα

πρωτεύοντα και ξένα κλειδιά.

100


Recommended