Jason Wincott

ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ

Θεσσαλονίκη Ιανουάριος 2012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

2 Εισαγωγή

3 Παιδαγωγική σε Πολυπολιτισμικό Περιβάλλον

5 Πολιτισμική Διδακτική

12 Συμπέρασμα

14Βιβλιογραφία

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σύγχρονη κοινωνία διέρχεται μέσα από πολλές μεταβολές οι οποίες οφείλονται κατά ένα μεγάλο μέρος στον συγκερασμό διάφορων πολιτισμών γεγονός που οδηγεί στη δημιουργία ενός πολυπολιτισμικού περιβάλλοντος Η εκπαίδευση ως κύριο συστατικό της κοινωνίας δεν θα μπορούσε να μην προσαρμόζεται στις επιταγές των εξελίξεων Το ρόλο που θα πρέπει να έχει το σχολείο σε τέτοιες διαπολιτισμικές κοινότητες θα αναλύσουμε στην πραγματεία μας

Ο βασικός όρος που μας απασχολεί είναι η laquoπολυπολιτισμική παιδαγωγικήδιδασκαλίαraquo ή laquoπαιδαγωγικήδιδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλονraquo ο οποίος είναι μία κατά προσέγγιση μετάφραση του ξενόγλωσσου όρου laquoculturally relevant pedagogyraquo Σε ένα πρώτο στάδιο θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε τις βασικές αρχές και αντιλήψεις σχετικά με την εκπαίδευση που προωθούνται από τη συγκεκριμένη παιδαγωγική Στη συνέχεια θα παραθέσουμε ορισμένες προϋποθέσεις τις οποίες πρέπει να εξασφαλίσουν οι δάσκαλοιδασκάλες προκειμένου να ενσωματώσουν τις αρχές αυτές στην πρακτική διδασκαλία αλλά και την θεμιτή στάση των εκπαιδευτικών απέναντι σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον στην τάξη

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΕ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Σύμφωνα με τον Franklin (1974) η εκπαίδευση αποτελεί μία μορφή κοινωνικού ελέγχου καθώς το σχολικό πρόγραμμα και οι αντιλήψεις που προωθούνται από αυτό αντανακλούν την ιδεολογία της άρχουσας τάξης και των κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων (από Faith Maina 1997) Ο Common (1988) συμπληρώνει ότι με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές που προέρχονται από πολιτισμικές μειονότητες αντιμετωπίζουν σημαντικά εκπαιδευτικά προβλήματα διότι υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στις σχολικές γνώσεις και τον τρόπο ζωής τους ενώ παράλληλα αξιολογούνται με κριτήρια προσαρμοσμένα στην κυρίαρχη ιδεολογία (από Faith Maina 1997)

3

Για την προσπάθεια επίλυσης αυτού του προβλήματος η Gloria Ladson-Billings (1995) προτείνει την παιδαγωγική σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία όπως δηλώνει στοχεύει στην επίτευξη της ακαδημαϊκής επιτυχίας των μαθητώνμαθητριών στην ανάπτυξη και ισχυροποίηση του πολιτισμικού σεβασμού τους και στην όξυνση της κριτικής τους συνείδησης ώστε να αντιμετωπίσουν την κυρίαρχη κοινωνική τάξη και ιδεολογία

Σχετικά με την ακαδημαϊκή επιτυχία η παιδαγωγική αυτή επιδιώκει την απόκτηση απαραίτητων λογοτεχνικών αριθμητικών τεχνολογικών κοινωνικών και πολιτικών ικανοτήτων ώστε να εξελιχθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες σε ενεργούς πολίτες (Ladson-Billings 1995) Συγχρόνως αποσκοπεί στη βελτίωση της σχολικής επίδοσης και στην ικανότητά τους να αποκτούν νέες γνώσεις και δεξιότητες (Hefflin 2002) Επιπλέον στοχεύει ιδιαίτερα στην ενδυνάμωση της επιθυμίας των μαθητώνμαθητριών να επιτύχουν ακαδημαϊκά και όχι μόνο να δημιουργήσει ένα ευχάριστο σχολικό κλίμα για αυτούςαυτές (Ladson-Billings 1995) Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η πολυπολιτισμική παιδαγωγική δεν αποσκοπεί στην τυπική μόρφωση των παιδιών που ανήκουν σε μειονοτικές κοινωνικές ομάδες αλλά στην ολόπλευρη εξέλιξη της προσωπικότητάς τους η οποία θα τους επιτρέψει να προοδεύσουν ως μέλη της κοινωνίας

Αναφορικά με την πολιτισμική εκτίμηση η πολυπολιτισμική παιδαγωγική εκτός από την ακαδημαϊκή επιτυχία επιδιώκει την παγίωση της πολιτισμικής ταυτότητας των παιδιών σε συνδυασμό με την παράλληλη αποδοχή της πολιτισμικής διαφορετικότητας (Gloria Ladson-Billings 1995) Το σχολείο συμβάλει σημαντικά στη συνειδητοποίηση των παιδιών σχετικά με τον εαυτό τους και τις κλίσεις τους και μέσα σε αυτό οι μαθητές αποκτούν ορισμένες βασικές αντιλήψεις σχετικά με τη κοινωνία και τη ζωή γενικότερα Επομένως το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών δεν πρέπει να αγνοείται από το σχολικό πρόγραμμα καθώς αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας και του χαρακτήρα τους Και φυσικά η εκπαίδευση οφείλει να μεριμνά για την καλλιέργεια στα νεαρά άτομα του αισθήματος του σεβασμού προς το διαφορετικό αποτρέποντας τη δημιουργία φόβου ή αντιπάθειας προς

4

τους άλλους λαούς και τον πολιτισμό τους Αυτό που προτείνει λοιπόν η παιδαγωγική σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον είναι να χρησιμοποιείται το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών ως ερέθισμα που πυροδοτεί τη μάθηση καθώς επιθυμεί τη δημιουργία ενός ανοιχτού σχολείου όπου τα παιδιά δεν θα φοβούνται να αποκαλύψουν τις πολιτισμικές τους ρίζες αντιθέτως οι καταβολές τους θα βρίσκονται σε συνάρτηση με τη διδασκαλία (Ladson-Billings 1995) Με αυτό τον τρόπο όσοιόσες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες δεν θα νιώθουν ντροπή για τον πολιτισμό τους και όλοι οι μαθητέςμαθήτριες θα μάθουν να αποδέχονται και να εκτιμούν τη πολιτισμική διαφορετικότητα των λαών

Επιπλέον η δημιουργία κριτικής συνείδησης έγκειται στην σύζευξη του πολιτισμικού υπόβαθρου με την κοινωνική πραγματικότητα που βιώνει το άτομο Στόχος της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής καθίσταται η εμφύτευση και καλλιέργεια μιας ευρύτερης κοινωνικοπολιτικής συνείδησης με τη βοήθεια της οποίας οι μαθητέςμαθήτριες θα είναι ικανοίικανές να ασκούν κριτική στις πολιτισμικές αξίες και τα ήθη που υποδαυλίζουν την κοινωνική αδικία (Ladson-Billings 1995) Για να είναι ικανοί οι νέοινέες να υπερασπίζονται την πολιτισμική τους μοναδικότητα και να αντιστέκονται στις κυβερνητικές πολιτικές οι οποίες σκόπιμα παρουσιάζουν ως κατώτερη την πολιτισμική αξία των εθνικών μειονοτήτων το σχολείο είναι σημαντικό να οξύνει την κριτική τους σκέψη και το αίσθημα της κοινωνικής τους ευθύνης

ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ

Προκειμένου να εφαρμοστούν πρακτικά οι αρχές της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον και να επιτευχθούν οι στόχοι της μεγάλη ευθύνη φέρουν οι εκπαιδευτικοί Αυτοί είναι επιφορτισμένοι με το σημαντικό έργο να ενσωματώσουν τις επιταγές της συγκεκριμένης παιδαγωγικής στη διδασκαλία τους δημιουργώντας λειτουργικές πολυπολιτισμικές τάξεις Για να το κατορθώσουν αυτό πρέπει να λάβουν υπόψη τους

5

και να εξασφαλίσουν ορισμένες απαραίτητες προϋποθέσεις

Σύμφωνα με τη Geneva Gay (2002) η πολυπολιτισμική διδασκαλία στηρίζεται σε πέντε βασικούς άξονες οι οποίοι συνίστανται στην στη δημιουργία μιας γνωσιακής βάσης σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα στην ενσωμάτωση ποικίλων εθνικών και πολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα στην επίδειξη πολιτισμικού σεβασμού και ανοικοδόμηση μαθησιακών κοινοτήτων στην επικοινωνία με μαθητέςμαθήτριες διαφορετικής εθνικής προέλευσης και στην καλλιέργεια πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo στην τάξη

Αρχικά λοιπόν για να ανταποκριθούν με επάρκεια στο παιδαγωγικό καθήκον τους οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι εφοδιασμένοιεφοδιασμένες με τις απαραίτητες γνώσεις σχετικά με τη πολιτισμική διαφορετικότητα Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να αντιλαμβάνονται τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες μαθητώνμαθητριών ποικίλων πολιτισμικών ταυτοτήτων Για να αποκτήσουν τις συγκεκριμένες γνώσεις οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν τις κουλτούρες διάφορων πολιτισμικών ομάδων έτσι ώστε η διδασκαλία τους να περιλαμβάνει τα κατάλληλα ερεθίσματα και να προκαλεί το ενδιαφέρον των παιδιών ανταποκρινόμενη στη διαφορετικότητα του καθενός Αυτές οι γνώσεις αφενός θα συμβάλουν στη προσθήκη πολυπολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα και αφετέρου θα οδηγήσουν στην εξάλειψη της ημιμάθειας και της παραπληροφόρησης των εκπαιδευτικών σχετικά με το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας στην τάξη (Gay 2002)

Ένα σημαντικό ζήτημα που θίγει η Gay (2002) είναι ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην προώθηση της κυρίαρχης κουλτούρας σε βάρος της πολιτισμικής ποικιλότητας Συχνά αυτά εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες και κυβερνητικά συμφέροντα προωθούν διαστρεβλωμένες αντιλήψεις σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα τις οποίες κάποιοι εκπαιδευτικοί ενστερνίζονται άκριτα και τις ενσωματώνουν στην διδασκαλία τους Με αυτό τον τρόπο υποβοηθούν την αναπαραγωγή λανθασμένων απόψεων και προκαταλήψεων σχετικά με άλλους λαούς από το σχολείο Μόνο αν οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με

6

συνέπεια και πληροφορούνται για την πολιτισμική ιδιαιτερότητα κάθε εθνικής ομάδας είναι σε θέση να αντισταθούν σε αυτή τη χειραγώγηση και να διατηρήσουν την ισότητα χωρίς να ισοπεδώνουν την διαφορετικότητα

Ακόμα για να πραγματωθούν οι βασικές αρχές της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι αναγκαίο οι δάσκαλοιδασκάλες να γνωρίζουν πώς να τροποποιούν το σχολικό πρόγραμμα προσαρμόζοντας το στο πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών Όπως υποστηρίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί που ασπάζονται την πολυπολιτισμική παιδαγωγική μπορούν να εντοπίσουν τις αδυναμίες του σχολικού προγράμματος και των διδακτικών μέσων που προτείνει σχετικά με τη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Και βέβαια είναι ικανοίικανές να παρέμβουν και να το τροποποιήσουν βελτιώνοντας τη ποιότητά του

Πιο συγκεκριμένα ισχυρίζεται ότι τα σχολικά αναλυτικά προγράμματα περιέχουν διάφορα στοιχεία τα οποία δεν είναι συμβατά με τις θεμελιώδεις ιδέες της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Τέτοια στοιχεία είναι η συνεχής προβολή συγκεκριμένων λαών και κοινωνικών ομάδων με τη παράλληλη αποφυγή αναφοράς των προβλημάτων των δράσεων και των επιτευγμάτων όλων των υπόλοιπων και η εστίαση στη μετάδοση θεωρητικών γνώσεων οι οποίες δεν σχετίζονται με ηθικές αξίες συναισθήματα και εμπειρίες (Gay 2002) Έτσι γίνεται φανερό ότι η πολυπολιτισμικότητα απουσιάζει από τα περιεχόμενα του σχολικού προγράμματος ενώ αντίθετα ενθαρρύνεται η αντίληψη σύμφωνα με την οποία ορισμένοι λαοί και πολιτισμοί είναι ανώτεροι άλλων Και επιπλέον οι προσφερόμενες γνώσεις δεν ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες των παιδιών ούτε συμβαδίζουν με τη θέση της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία προωθεί την πολυδιάστατη μόρφωση των μαθητώνμαθητριών

Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν οφείλουν να συνειδητοποιήσουν αυτή τη κατάσταση και να φροντίσουν να την αλλάξουν λαμβάνοντας πληροφορίες για ποικίλες εθνικές ομάδες και διδάσκοντας στις τάξεις τους θέματα σχετικά με τις κοινωνικές τάξεις τις διαφορετικές εθνότητες και τη μοναδικότητα του πολιτισμού κάθε λαού(Gay 2002) Ακόμα μπορούν να συμπεριλάβουν στη

7

διδασκαλία τους την παρουσίαση σημαντικών προσωπικοτήτων και καλλιτεχνικών έργων άλλων λαών αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι πολιτισμοί Έτσι θα επιτύχουν τόσο την ολόπλευρη μόρφωση των παιδιών όσο και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψεις βασικών στόχων της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διδασκαλία διαδραματίζουν τα σχολικά εγχειρίδια τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του σχολικού προγράμματος Η Gay (2002) τονίζει ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδίδονται σε βαθειά πολιτισμική ανάλυση των σχολικών βιβλίων προκειμένου να εντοπίσουν τις ελλείψεις τους σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα και στη συνέχεια να τις διορθώνουν Οι δάσκαλοιδασκάλες που επιθυμούν να δημιουργήσουν μια πολυπολιτισμική τάξη δεν πρέπει να μένουν προσκολλημένοι στα κείμενα των σχολικών βιβλίων και να βασίζουν τη διδασκαλία τους αποκλειστικά σε αυτά καθώς όπως προαναφέρθηκε αυτά μπορεί να προβάλουν μια μονοδιάστατη πολιτισμικά προοπτική Αντίθετα είναι θεμιτό να χρησιμοποιούν στη διδασκαλία τους υλικό το οποίο αναφέρεται σε σημαντικά στοιχεία και πολιτισμικά επιτεύγματα διάφορων εθνικών ομάδων και κυρίως να συνδέεται με το πολιτισμικό υπόβαθρο και την καθημερινή ζωή των μαθητώνμαθητριών (Bena R Hefflin 2002) Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα έρχονται σε επαφή και με άλλους πολιτισμούς πέρα από το δικό τους και θα εξοικειώνονται με τη διαφορετικότητα τους γεγονός πολύ θετικό σύμφωνα με την πολυπολιτισμική παιδαγωγική Και ιδιαίτερα αυτοίαυτές που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες θα νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά και επιθυμία συμμετοχής στο μάθημα αν το κειμενικό υλικό περιλαμβάνει αναφορές στο πολιτισμό τους (Bena R Hefflin 2002)

Όπως γίνεται φανερό για να ευδοκιμήσει μια πολυπολιτισμική διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργήσουν στις τάξεις τους ένα ευνοϊκό κλίμα για την μάθηση των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών (Gay 2002) Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνα αν επιδεικνύουν ουσιαστικό ενδιαφέρον και σεβασμό για αυτά τα παιδιά κατανοώντας τη

8

μοναδικότητά τους Σύμφωνα με τον Foster (1997) οι δάσκαλοι πρέπει να ενδιαφέρονται πολύ για τους νέουςνέες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και να δουλεύουν σκληρά και μεθοδικά προκειμένου να επιτύχουν αυτά τα παιδιά υψηλές σχολικές επιδόσεις (από Gay 2002) Η ακαδημαϊκή επιτυχία συνιστά βασικό στόχο της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Συνεπώς δεν αρκεί οι δάσκαλοιδασκάλες απλώς να βρουν τρόπους ώστε να εμπλέκονται οι συγκεκριμένοι μαθητέςμαθήτριες τυπικά στη μαθησιακή διαδικασία αλλά οφείλουν να τους δώσουν ιδιαίτερη προσοχή και βοήθεια προκειμένου να προοδεύσουν ακαδημαϊκά Όπως τονίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατανοήσουν ότι η στάση τους απέναντι στα συγκεκριμένα παιδιά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή επιτυχία τους και για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να έχουν υψηλές προσδοκίες για αυτά Όλοι οι μαθητέςμαθήτριες χρειάζονται την υποστήριξη των δασκάλων τους αλλά περισσότερο τα παιδιά από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο επειδή συνήθως αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες αντιξοότητες στη μαθησιακή διαδικασία μέσα σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον

Βαρυσήμαντο ρόλο στη διαμόρφωση ενός πολυπολιτισμικού κλίματος μέσα στη τάξη έχει η δημιουργία μαθησιακών κοινοτήτων Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός συλλογικού περιβάλλοντος μάθησης μέσα στις τάξεις τους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αγνοούν τις προσωπικές ανάγκες κάθε μαθητήμαθήτριας Αντίθετα κατανοώντας τις ατομικές ιδιαιτερότητες των παιδιών μπορούν να εφαρμόζουν μια ολιστική διδακτική προσέγγιση η οποία καλύπτει όλους τους τύπους μάθησης και προσφέρει ταυτόχρονα ηθικές κοινωνικές πολιτικές πολιτισμικές και ακαδημαϊκές γνώσεις και δεξιότητες (Gay 2002) Έτσι οι δάσκαλοιδασκάλες δεν θα ακολουθούν περιστασιακές διδακτικές μεθόδους ούτε θα προσφέρουν κατακερματισμένες γνώσεις αλλά θα μετατρέπουν την τάξη τους σε μια ομάδα όπου όλοι μαθαίνουν συλλογικά λαμβάνοντας ερεθίσματα το κάθε παιδί από τη διαφορετικότητα των άλλων Όπως μάλιστα λέει η Gay (2002 110) με αυτό τον τρόπο laquoοι δάσκαλοιδασκάλες θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η γνώση έχει

9

ηθικά και πολιτικά στοιχεία και συνέπειες που τα υποχρεώνουν να αναλάβουν κοινωνική δράση προκειμένου να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλουςraquo Επομένως η μετατροπή της τάξης σε μια συλλογική μαθησιακή κοινότητα κρίνεται απαραίτητη μιας και όπως προαναφέρθηκε βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι η ολόπλευρη μόρφωση και η καλλιέργεια κριτικού και κοινωνικοπολιτικού πνεύματος στους μαθητές και στις μαθήτριες

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω βρίσκεται και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητέςμαθήτριές τους καθώς και αυτή έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Είναι λογικό σε μία τάξη με παιδιά από διαφορετικές εθνικές ομάδες η επικοινωνία να συνιστά σημαντικό πρόβλημα Οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν ένα διαπολιτισμικό επικοινωνιακό πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η εθνική και πολιτισμική προέλευση είναι στενά συνδεδεμένη με τους τρόπους που το κάθε παιδί επικοινωνεί και μαθαίνει (Gay 2002) Οι διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές των παιδιών επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και τη συμπεριφορά τους και το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αγνοείται σε καμία περίπτωση από τους εκπαιδευτικούς διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον μαθησιακό τύπο των μαθητώνμαθητριών τους

Ο Hampton (1995) υποστήριξε ότι τα ιδανικά και οι τύποι επικοινωνίας και μάθησης που έχουν αναπτύξει μέσω του πολιτισμού τους τα παιδιά των εθνικών μειονοτήτων συχνά δεν συμβαδίζουν με τις διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα σχολεία (από Faith Maina 1997) Έτσι οι συγκεκριμένοι μαθητές και μαθήτριες δυσκολεύονται πολλές φορές να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία και αισθάνονται το σχολείο σαν έναν εχθρικό χώρο Αυτές οι καταστάσεις τουςτις αποτρέπουν να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία γεγονός που από πολλούς δασκάλουςδασκάλες ερμηνεύεται σαν παθητικότητα (Hamme 1996 από Faith Maina 1997)

10

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

2 Εισαγωγή

3 Παιδαγωγική σε Πολυπολιτισμικό Περιβάλλον

5 Πολιτισμική Διδακτική

12 Συμπέρασμα

14Βιβλιογραφία

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σύγχρονη κοινωνία διέρχεται μέσα από πολλές μεταβολές οι οποίες οφείλονται κατά ένα μεγάλο μέρος στον συγκερασμό διάφορων πολιτισμών γεγονός που οδηγεί στη δημιουργία ενός πολυπολιτισμικού περιβάλλοντος Η εκπαίδευση ως κύριο συστατικό της κοινωνίας δεν θα μπορούσε να μην προσαρμόζεται στις επιταγές των εξελίξεων Το ρόλο που θα πρέπει να έχει το σχολείο σε τέτοιες διαπολιτισμικές κοινότητες θα αναλύσουμε στην πραγματεία μας

Ο βασικός όρος που μας απασχολεί είναι η laquoπολυπολιτισμική παιδαγωγικήδιδασκαλίαraquo ή laquoπαιδαγωγικήδιδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλονraquo ο οποίος είναι μία κατά προσέγγιση μετάφραση του ξενόγλωσσου όρου laquoculturally relevant pedagogyraquo Σε ένα πρώτο στάδιο θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε τις βασικές αρχές και αντιλήψεις σχετικά με την εκπαίδευση που προωθούνται από τη συγκεκριμένη παιδαγωγική Στη συνέχεια θα παραθέσουμε ορισμένες προϋποθέσεις τις οποίες πρέπει να εξασφαλίσουν οι δάσκαλοιδασκάλες προκειμένου να ενσωματώσουν τις αρχές αυτές στην πρακτική διδασκαλία αλλά και την θεμιτή στάση των εκπαιδευτικών απέναντι σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον στην τάξη

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΕ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Σύμφωνα με τον Franklin (1974) η εκπαίδευση αποτελεί μία μορφή κοινωνικού ελέγχου καθώς το σχολικό πρόγραμμα και οι αντιλήψεις που προωθούνται από αυτό αντανακλούν την ιδεολογία της άρχουσας τάξης και των κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων (από Faith Maina 1997) Ο Common (1988) συμπληρώνει ότι με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές που προέρχονται από πολιτισμικές μειονότητες αντιμετωπίζουν σημαντικά εκπαιδευτικά προβλήματα διότι υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στις σχολικές γνώσεις και τον τρόπο ζωής τους ενώ παράλληλα αξιολογούνται με κριτήρια προσαρμοσμένα στην κυρίαρχη ιδεολογία (από Faith Maina 1997)

3

Για την προσπάθεια επίλυσης αυτού του προβλήματος η Gloria Ladson-Billings (1995) προτείνει την παιδαγωγική σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία όπως δηλώνει στοχεύει στην επίτευξη της ακαδημαϊκής επιτυχίας των μαθητώνμαθητριών στην ανάπτυξη και ισχυροποίηση του πολιτισμικού σεβασμού τους και στην όξυνση της κριτικής τους συνείδησης ώστε να αντιμετωπίσουν την κυρίαρχη κοινωνική τάξη και ιδεολογία

Σχετικά με την ακαδημαϊκή επιτυχία η παιδαγωγική αυτή επιδιώκει την απόκτηση απαραίτητων λογοτεχνικών αριθμητικών τεχνολογικών κοινωνικών και πολιτικών ικανοτήτων ώστε να εξελιχθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες σε ενεργούς πολίτες (Ladson-Billings 1995) Συγχρόνως αποσκοπεί στη βελτίωση της σχολικής επίδοσης και στην ικανότητά τους να αποκτούν νέες γνώσεις και δεξιότητες (Hefflin 2002) Επιπλέον στοχεύει ιδιαίτερα στην ενδυνάμωση της επιθυμίας των μαθητώνμαθητριών να επιτύχουν ακαδημαϊκά και όχι μόνο να δημιουργήσει ένα ευχάριστο σχολικό κλίμα για αυτούςαυτές (Ladson-Billings 1995) Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η πολυπολιτισμική παιδαγωγική δεν αποσκοπεί στην τυπική μόρφωση των παιδιών που ανήκουν σε μειονοτικές κοινωνικές ομάδες αλλά στην ολόπλευρη εξέλιξη της προσωπικότητάς τους η οποία θα τους επιτρέψει να προοδεύσουν ως μέλη της κοινωνίας

Αναφορικά με την πολιτισμική εκτίμηση η πολυπολιτισμική παιδαγωγική εκτός από την ακαδημαϊκή επιτυχία επιδιώκει την παγίωση της πολιτισμικής ταυτότητας των παιδιών σε συνδυασμό με την παράλληλη αποδοχή της πολιτισμικής διαφορετικότητας (Gloria Ladson-Billings 1995) Το σχολείο συμβάλει σημαντικά στη συνειδητοποίηση των παιδιών σχετικά με τον εαυτό τους και τις κλίσεις τους και μέσα σε αυτό οι μαθητές αποκτούν ορισμένες βασικές αντιλήψεις σχετικά με τη κοινωνία και τη ζωή γενικότερα Επομένως το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών δεν πρέπει να αγνοείται από το σχολικό πρόγραμμα καθώς αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας και του χαρακτήρα τους Και φυσικά η εκπαίδευση οφείλει να μεριμνά για την καλλιέργεια στα νεαρά άτομα του αισθήματος του σεβασμού προς το διαφορετικό αποτρέποντας τη δημιουργία φόβου ή αντιπάθειας προς

4

τους άλλους λαούς και τον πολιτισμό τους Αυτό που προτείνει λοιπόν η παιδαγωγική σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον είναι να χρησιμοποιείται το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών ως ερέθισμα που πυροδοτεί τη μάθηση καθώς επιθυμεί τη δημιουργία ενός ανοιχτού σχολείου όπου τα παιδιά δεν θα φοβούνται να αποκαλύψουν τις πολιτισμικές τους ρίζες αντιθέτως οι καταβολές τους θα βρίσκονται σε συνάρτηση με τη διδασκαλία (Ladson-Billings 1995) Με αυτό τον τρόπο όσοιόσες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες δεν θα νιώθουν ντροπή για τον πολιτισμό τους και όλοι οι μαθητέςμαθήτριες θα μάθουν να αποδέχονται και να εκτιμούν τη πολιτισμική διαφορετικότητα των λαών

Επιπλέον η δημιουργία κριτικής συνείδησης έγκειται στην σύζευξη του πολιτισμικού υπόβαθρου με την κοινωνική πραγματικότητα που βιώνει το άτομο Στόχος της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής καθίσταται η εμφύτευση και καλλιέργεια μιας ευρύτερης κοινωνικοπολιτικής συνείδησης με τη βοήθεια της οποίας οι μαθητέςμαθήτριες θα είναι ικανοίικανές να ασκούν κριτική στις πολιτισμικές αξίες και τα ήθη που υποδαυλίζουν την κοινωνική αδικία (Ladson-Billings 1995) Για να είναι ικανοί οι νέοινέες να υπερασπίζονται την πολιτισμική τους μοναδικότητα και να αντιστέκονται στις κυβερνητικές πολιτικές οι οποίες σκόπιμα παρουσιάζουν ως κατώτερη την πολιτισμική αξία των εθνικών μειονοτήτων το σχολείο είναι σημαντικό να οξύνει την κριτική τους σκέψη και το αίσθημα της κοινωνικής τους ευθύνης

ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ

Προκειμένου να εφαρμοστούν πρακτικά οι αρχές της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον και να επιτευχθούν οι στόχοι της μεγάλη ευθύνη φέρουν οι εκπαιδευτικοί Αυτοί είναι επιφορτισμένοι με το σημαντικό έργο να ενσωματώσουν τις επιταγές της συγκεκριμένης παιδαγωγικής στη διδασκαλία τους δημιουργώντας λειτουργικές πολυπολιτισμικές τάξεις Για να το κατορθώσουν αυτό πρέπει να λάβουν υπόψη τους

5

και να εξασφαλίσουν ορισμένες απαραίτητες προϋποθέσεις

Σύμφωνα με τη Geneva Gay (2002) η πολυπολιτισμική διδασκαλία στηρίζεται σε πέντε βασικούς άξονες οι οποίοι συνίστανται στην στη δημιουργία μιας γνωσιακής βάσης σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα στην ενσωμάτωση ποικίλων εθνικών και πολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα στην επίδειξη πολιτισμικού σεβασμού και ανοικοδόμηση μαθησιακών κοινοτήτων στην επικοινωνία με μαθητέςμαθήτριες διαφορετικής εθνικής προέλευσης και στην καλλιέργεια πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo στην τάξη

Αρχικά λοιπόν για να ανταποκριθούν με επάρκεια στο παιδαγωγικό καθήκον τους οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι εφοδιασμένοιεφοδιασμένες με τις απαραίτητες γνώσεις σχετικά με τη πολιτισμική διαφορετικότητα Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να αντιλαμβάνονται τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες μαθητώνμαθητριών ποικίλων πολιτισμικών ταυτοτήτων Για να αποκτήσουν τις συγκεκριμένες γνώσεις οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν τις κουλτούρες διάφορων πολιτισμικών ομάδων έτσι ώστε η διδασκαλία τους να περιλαμβάνει τα κατάλληλα ερεθίσματα και να προκαλεί το ενδιαφέρον των παιδιών ανταποκρινόμενη στη διαφορετικότητα του καθενός Αυτές οι γνώσεις αφενός θα συμβάλουν στη προσθήκη πολυπολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα και αφετέρου θα οδηγήσουν στην εξάλειψη της ημιμάθειας και της παραπληροφόρησης των εκπαιδευτικών σχετικά με το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας στην τάξη (Gay 2002)

Ένα σημαντικό ζήτημα που θίγει η Gay (2002) είναι ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην προώθηση της κυρίαρχης κουλτούρας σε βάρος της πολιτισμικής ποικιλότητας Συχνά αυτά εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες και κυβερνητικά συμφέροντα προωθούν διαστρεβλωμένες αντιλήψεις σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα τις οποίες κάποιοι εκπαιδευτικοί ενστερνίζονται άκριτα και τις ενσωματώνουν στην διδασκαλία τους Με αυτό τον τρόπο υποβοηθούν την αναπαραγωγή λανθασμένων απόψεων και προκαταλήψεων σχετικά με άλλους λαούς από το σχολείο Μόνο αν οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με

6

συνέπεια και πληροφορούνται για την πολιτισμική ιδιαιτερότητα κάθε εθνικής ομάδας είναι σε θέση να αντισταθούν σε αυτή τη χειραγώγηση και να διατηρήσουν την ισότητα χωρίς να ισοπεδώνουν την διαφορετικότητα

Ακόμα για να πραγματωθούν οι βασικές αρχές της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι αναγκαίο οι δάσκαλοιδασκάλες να γνωρίζουν πώς να τροποποιούν το σχολικό πρόγραμμα προσαρμόζοντας το στο πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών Όπως υποστηρίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί που ασπάζονται την πολυπολιτισμική παιδαγωγική μπορούν να εντοπίσουν τις αδυναμίες του σχολικού προγράμματος και των διδακτικών μέσων που προτείνει σχετικά με τη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Και βέβαια είναι ικανοίικανές να παρέμβουν και να το τροποποιήσουν βελτιώνοντας τη ποιότητά του

Πιο συγκεκριμένα ισχυρίζεται ότι τα σχολικά αναλυτικά προγράμματα περιέχουν διάφορα στοιχεία τα οποία δεν είναι συμβατά με τις θεμελιώδεις ιδέες της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Τέτοια στοιχεία είναι η συνεχής προβολή συγκεκριμένων λαών και κοινωνικών ομάδων με τη παράλληλη αποφυγή αναφοράς των προβλημάτων των δράσεων και των επιτευγμάτων όλων των υπόλοιπων και η εστίαση στη μετάδοση θεωρητικών γνώσεων οι οποίες δεν σχετίζονται με ηθικές αξίες συναισθήματα και εμπειρίες (Gay 2002) Έτσι γίνεται φανερό ότι η πολυπολιτισμικότητα απουσιάζει από τα περιεχόμενα του σχολικού προγράμματος ενώ αντίθετα ενθαρρύνεται η αντίληψη σύμφωνα με την οποία ορισμένοι λαοί και πολιτισμοί είναι ανώτεροι άλλων Και επιπλέον οι προσφερόμενες γνώσεις δεν ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες των παιδιών ούτε συμβαδίζουν με τη θέση της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία προωθεί την πολυδιάστατη μόρφωση των μαθητώνμαθητριών

Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν οφείλουν να συνειδητοποιήσουν αυτή τη κατάσταση και να φροντίσουν να την αλλάξουν λαμβάνοντας πληροφορίες για ποικίλες εθνικές ομάδες και διδάσκοντας στις τάξεις τους θέματα σχετικά με τις κοινωνικές τάξεις τις διαφορετικές εθνότητες και τη μοναδικότητα του πολιτισμού κάθε λαού(Gay 2002) Ακόμα μπορούν να συμπεριλάβουν στη

7

διδασκαλία τους την παρουσίαση σημαντικών προσωπικοτήτων και καλλιτεχνικών έργων άλλων λαών αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι πολιτισμοί Έτσι θα επιτύχουν τόσο την ολόπλευρη μόρφωση των παιδιών όσο και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψεις βασικών στόχων της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διδασκαλία διαδραματίζουν τα σχολικά εγχειρίδια τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του σχολικού προγράμματος Η Gay (2002) τονίζει ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδίδονται σε βαθειά πολιτισμική ανάλυση των σχολικών βιβλίων προκειμένου να εντοπίσουν τις ελλείψεις τους σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα και στη συνέχεια να τις διορθώνουν Οι δάσκαλοιδασκάλες που επιθυμούν να δημιουργήσουν μια πολυπολιτισμική τάξη δεν πρέπει να μένουν προσκολλημένοι στα κείμενα των σχολικών βιβλίων και να βασίζουν τη διδασκαλία τους αποκλειστικά σε αυτά καθώς όπως προαναφέρθηκε αυτά μπορεί να προβάλουν μια μονοδιάστατη πολιτισμικά προοπτική Αντίθετα είναι θεμιτό να χρησιμοποιούν στη διδασκαλία τους υλικό το οποίο αναφέρεται σε σημαντικά στοιχεία και πολιτισμικά επιτεύγματα διάφορων εθνικών ομάδων και κυρίως να συνδέεται με το πολιτισμικό υπόβαθρο και την καθημερινή ζωή των μαθητώνμαθητριών (Bena R Hefflin 2002) Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα έρχονται σε επαφή και με άλλους πολιτισμούς πέρα από το δικό τους και θα εξοικειώνονται με τη διαφορετικότητα τους γεγονός πολύ θετικό σύμφωνα με την πολυπολιτισμική παιδαγωγική Και ιδιαίτερα αυτοίαυτές που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες θα νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά και επιθυμία συμμετοχής στο μάθημα αν το κειμενικό υλικό περιλαμβάνει αναφορές στο πολιτισμό τους (Bena R Hefflin 2002)

Όπως γίνεται φανερό για να ευδοκιμήσει μια πολυπολιτισμική διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργήσουν στις τάξεις τους ένα ευνοϊκό κλίμα για την μάθηση των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών (Gay 2002) Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνα αν επιδεικνύουν ουσιαστικό ενδιαφέρον και σεβασμό για αυτά τα παιδιά κατανοώντας τη

8

μοναδικότητά τους Σύμφωνα με τον Foster (1997) οι δάσκαλοι πρέπει να ενδιαφέρονται πολύ για τους νέουςνέες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και να δουλεύουν σκληρά και μεθοδικά προκειμένου να επιτύχουν αυτά τα παιδιά υψηλές σχολικές επιδόσεις (από Gay 2002) Η ακαδημαϊκή επιτυχία συνιστά βασικό στόχο της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Συνεπώς δεν αρκεί οι δάσκαλοιδασκάλες απλώς να βρουν τρόπους ώστε να εμπλέκονται οι συγκεκριμένοι μαθητέςμαθήτριες τυπικά στη μαθησιακή διαδικασία αλλά οφείλουν να τους δώσουν ιδιαίτερη προσοχή και βοήθεια προκειμένου να προοδεύσουν ακαδημαϊκά Όπως τονίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατανοήσουν ότι η στάση τους απέναντι στα συγκεκριμένα παιδιά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή επιτυχία τους και για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να έχουν υψηλές προσδοκίες για αυτά Όλοι οι μαθητέςμαθήτριες χρειάζονται την υποστήριξη των δασκάλων τους αλλά περισσότερο τα παιδιά από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο επειδή συνήθως αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες αντιξοότητες στη μαθησιακή διαδικασία μέσα σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον

Βαρυσήμαντο ρόλο στη διαμόρφωση ενός πολυπολιτισμικού κλίματος μέσα στη τάξη έχει η δημιουργία μαθησιακών κοινοτήτων Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός συλλογικού περιβάλλοντος μάθησης μέσα στις τάξεις τους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αγνοούν τις προσωπικές ανάγκες κάθε μαθητήμαθήτριας Αντίθετα κατανοώντας τις ατομικές ιδιαιτερότητες των παιδιών μπορούν να εφαρμόζουν μια ολιστική διδακτική προσέγγιση η οποία καλύπτει όλους τους τύπους μάθησης και προσφέρει ταυτόχρονα ηθικές κοινωνικές πολιτικές πολιτισμικές και ακαδημαϊκές γνώσεις και δεξιότητες (Gay 2002) Έτσι οι δάσκαλοιδασκάλες δεν θα ακολουθούν περιστασιακές διδακτικές μεθόδους ούτε θα προσφέρουν κατακερματισμένες γνώσεις αλλά θα μετατρέπουν την τάξη τους σε μια ομάδα όπου όλοι μαθαίνουν συλλογικά λαμβάνοντας ερεθίσματα το κάθε παιδί από τη διαφορετικότητα των άλλων Όπως μάλιστα λέει η Gay (2002 110) με αυτό τον τρόπο laquoοι δάσκαλοιδασκάλες θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η γνώση έχει

9

ηθικά και πολιτικά στοιχεία και συνέπειες που τα υποχρεώνουν να αναλάβουν κοινωνική δράση προκειμένου να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλουςraquo Επομένως η μετατροπή της τάξης σε μια συλλογική μαθησιακή κοινότητα κρίνεται απαραίτητη μιας και όπως προαναφέρθηκε βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι η ολόπλευρη μόρφωση και η καλλιέργεια κριτικού και κοινωνικοπολιτικού πνεύματος στους μαθητές και στις μαθήτριες

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω βρίσκεται και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητέςμαθήτριές τους καθώς και αυτή έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Είναι λογικό σε μία τάξη με παιδιά από διαφορετικές εθνικές ομάδες η επικοινωνία να συνιστά σημαντικό πρόβλημα Οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν ένα διαπολιτισμικό επικοινωνιακό πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η εθνική και πολιτισμική προέλευση είναι στενά συνδεδεμένη με τους τρόπους που το κάθε παιδί επικοινωνεί και μαθαίνει (Gay 2002) Οι διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές των παιδιών επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και τη συμπεριφορά τους και το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αγνοείται σε καμία περίπτωση από τους εκπαιδευτικούς διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον μαθησιακό τύπο των μαθητώνμαθητριών τους

Ο Hampton (1995) υποστήριξε ότι τα ιδανικά και οι τύποι επικοινωνίας και μάθησης που έχουν αναπτύξει μέσω του πολιτισμού τους τα παιδιά των εθνικών μειονοτήτων συχνά δεν συμβαδίζουν με τις διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα σχολεία (από Faith Maina 1997) Έτσι οι συγκεκριμένοι μαθητές και μαθήτριες δυσκολεύονται πολλές φορές να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία και αισθάνονται το σχολείο σαν έναν εχθρικό χώρο Αυτές οι καταστάσεις τουςτις αποτρέπουν να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία γεγονός που από πολλούς δασκάλουςδασκάλες ερμηνεύεται σαν παθητικότητα (Hamme 1996 από Faith Maina 1997)

10

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σύγχρονη κοινωνία διέρχεται μέσα από πολλές μεταβολές οι οποίες οφείλονται κατά ένα μεγάλο μέρος στον συγκερασμό διάφορων πολιτισμών γεγονός που οδηγεί στη δημιουργία ενός πολυπολιτισμικού περιβάλλοντος Η εκπαίδευση ως κύριο συστατικό της κοινωνίας δεν θα μπορούσε να μην προσαρμόζεται στις επιταγές των εξελίξεων Το ρόλο που θα πρέπει να έχει το σχολείο σε τέτοιες διαπολιτισμικές κοινότητες θα αναλύσουμε στην πραγματεία μας

Ο βασικός όρος που μας απασχολεί είναι η laquoπολυπολιτισμική παιδαγωγικήδιδασκαλίαraquo ή laquoπαιδαγωγικήδιδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλονraquo ο οποίος είναι μία κατά προσέγγιση μετάφραση του ξενόγλωσσου όρου laquoculturally relevant pedagogyraquo Σε ένα πρώτο στάδιο θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε τις βασικές αρχές και αντιλήψεις σχετικά με την εκπαίδευση που προωθούνται από τη συγκεκριμένη παιδαγωγική Στη συνέχεια θα παραθέσουμε ορισμένες προϋποθέσεις τις οποίες πρέπει να εξασφαλίσουν οι δάσκαλοιδασκάλες προκειμένου να ενσωματώσουν τις αρχές αυτές στην πρακτική διδασκαλία αλλά και την θεμιτή στάση των εκπαιδευτικών απέναντι σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον στην τάξη

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΕ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Σύμφωνα με τον Franklin (1974) η εκπαίδευση αποτελεί μία μορφή κοινωνικού ελέγχου καθώς το σχολικό πρόγραμμα και οι αντιλήψεις που προωθούνται από αυτό αντανακλούν την ιδεολογία της άρχουσας τάξης και των κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων (από Faith Maina 1997) Ο Common (1988) συμπληρώνει ότι με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές που προέρχονται από πολιτισμικές μειονότητες αντιμετωπίζουν σημαντικά εκπαιδευτικά προβλήματα διότι υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στις σχολικές γνώσεις και τον τρόπο ζωής τους ενώ παράλληλα αξιολογούνται με κριτήρια προσαρμοσμένα στην κυρίαρχη ιδεολογία (από Faith Maina 1997)

3

Για την προσπάθεια επίλυσης αυτού του προβλήματος η Gloria Ladson-Billings (1995) προτείνει την παιδαγωγική σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία όπως δηλώνει στοχεύει στην επίτευξη της ακαδημαϊκής επιτυχίας των μαθητώνμαθητριών στην ανάπτυξη και ισχυροποίηση του πολιτισμικού σεβασμού τους και στην όξυνση της κριτικής τους συνείδησης ώστε να αντιμετωπίσουν την κυρίαρχη κοινωνική τάξη και ιδεολογία

Σχετικά με την ακαδημαϊκή επιτυχία η παιδαγωγική αυτή επιδιώκει την απόκτηση απαραίτητων λογοτεχνικών αριθμητικών τεχνολογικών κοινωνικών και πολιτικών ικανοτήτων ώστε να εξελιχθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες σε ενεργούς πολίτες (Ladson-Billings 1995) Συγχρόνως αποσκοπεί στη βελτίωση της σχολικής επίδοσης και στην ικανότητά τους να αποκτούν νέες γνώσεις και δεξιότητες (Hefflin 2002) Επιπλέον στοχεύει ιδιαίτερα στην ενδυνάμωση της επιθυμίας των μαθητώνμαθητριών να επιτύχουν ακαδημαϊκά και όχι μόνο να δημιουργήσει ένα ευχάριστο σχολικό κλίμα για αυτούςαυτές (Ladson-Billings 1995) Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η πολυπολιτισμική παιδαγωγική δεν αποσκοπεί στην τυπική μόρφωση των παιδιών που ανήκουν σε μειονοτικές κοινωνικές ομάδες αλλά στην ολόπλευρη εξέλιξη της προσωπικότητάς τους η οποία θα τους επιτρέψει να προοδεύσουν ως μέλη της κοινωνίας

Αναφορικά με την πολιτισμική εκτίμηση η πολυπολιτισμική παιδαγωγική εκτός από την ακαδημαϊκή επιτυχία επιδιώκει την παγίωση της πολιτισμικής ταυτότητας των παιδιών σε συνδυασμό με την παράλληλη αποδοχή της πολιτισμικής διαφορετικότητας (Gloria Ladson-Billings 1995) Το σχολείο συμβάλει σημαντικά στη συνειδητοποίηση των παιδιών σχετικά με τον εαυτό τους και τις κλίσεις τους και μέσα σε αυτό οι μαθητές αποκτούν ορισμένες βασικές αντιλήψεις σχετικά με τη κοινωνία και τη ζωή γενικότερα Επομένως το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών δεν πρέπει να αγνοείται από το σχολικό πρόγραμμα καθώς αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας και του χαρακτήρα τους Και φυσικά η εκπαίδευση οφείλει να μεριμνά για την καλλιέργεια στα νεαρά άτομα του αισθήματος του σεβασμού προς το διαφορετικό αποτρέποντας τη δημιουργία φόβου ή αντιπάθειας προς

4

τους άλλους λαούς και τον πολιτισμό τους Αυτό που προτείνει λοιπόν η παιδαγωγική σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον είναι να χρησιμοποιείται το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών ως ερέθισμα που πυροδοτεί τη μάθηση καθώς επιθυμεί τη δημιουργία ενός ανοιχτού σχολείου όπου τα παιδιά δεν θα φοβούνται να αποκαλύψουν τις πολιτισμικές τους ρίζες αντιθέτως οι καταβολές τους θα βρίσκονται σε συνάρτηση με τη διδασκαλία (Ladson-Billings 1995) Με αυτό τον τρόπο όσοιόσες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες δεν θα νιώθουν ντροπή για τον πολιτισμό τους και όλοι οι μαθητέςμαθήτριες θα μάθουν να αποδέχονται και να εκτιμούν τη πολιτισμική διαφορετικότητα των λαών

Επιπλέον η δημιουργία κριτικής συνείδησης έγκειται στην σύζευξη του πολιτισμικού υπόβαθρου με την κοινωνική πραγματικότητα που βιώνει το άτομο Στόχος της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής καθίσταται η εμφύτευση και καλλιέργεια μιας ευρύτερης κοινωνικοπολιτικής συνείδησης με τη βοήθεια της οποίας οι μαθητέςμαθήτριες θα είναι ικανοίικανές να ασκούν κριτική στις πολιτισμικές αξίες και τα ήθη που υποδαυλίζουν την κοινωνική αδικία (Ladson-Billings 1995) Για να είναι ικανοί οι νέοινέες να υπερασπίζονται την πολιτισμική τους μοναδικότητα και να αντιστέκονται στις κυβερνητικές πολιτικές οι οποίες σκόπιμα παρουσιάζουν ως κατώτερη την πολιτισμική αξία των εθνικών μειονοτήτων το σχολείο είναι σημαντικό να οξύνει την κριτική τους σκέψη και το αίσθημα της κοινωνικής τους ευθύνης

ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ

Προκειμένου να εφαρμοστούν πρακτικά οι αρχές της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον και να επιτευχθούν οι στόχοι της μεγάλη ευθύνη φέρουν οι εκπαιδευτικοί Αυτοί είναι επιφορτισμένοι με το σημαντικό έργο να ενσωματώσουν τις επιταγές της συγκεκριμένης παιδαγωγικής στη διδασκαλία τους δημιουργώντας λειτουργικές πολυπολιτισμικές τάξεις Για να το κατορθώσουν αυτό πρέπει να λάβουν υπόψη τους

5

και να εξασφαλίσουν ορισμένες απαραίτητες προϋποθέσεις

Σύμφωνα με τη Geneva Gay (2002) η πολυπολιτισμική διδασκαλία στηρίζεται σε πέντε βασικούς άξονες οι οποίοι συνίστανται στην στη δημιουργία μιας γνωσιακής βάσης σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα στην ενσωμάτωση ποικίλων εθνικών και πολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα στην επίδειξη πολιτισμικού σεβασμού και ανοικοδόμηση μαθησιακών κοινοτήτων στην επικοινωνία με μαθητέςμαθήτριες διαφορετικής εθνικής προέλευσης και στην καλλιέργεια πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo στην τάξη

Αρχικά λοιπόν για να ανταποκριθούν με επάρκεια στο παιδαγωγικό καθήκον τους οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι εφοδιασμένοιεφοδιασμένες με τις απαραίτητες γνώσεις σχετικά με τη πολιτισμική διαφορετικότητα Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να αντιλαμβάνονται τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες μαθητώνμαθητριών ποικίλων πολιτισμικών ταυτοτήτων Για να αποκτήσουν τις συγκεκριμένες γνώσεις οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν τις κουλτούρες διάφορων πολιτισμικών ομάδων έτσι ώστε η διδασκαλία τους να περιλαμβάνει τα κατάλληλα ερεθίσματα και να προκαλεί το ενδιαφέρον των παιδιών ανταποκρινόμενη στη διαφορετικότητα του καθενός Αυτές οι γνώσεις αφενός θα συμβάλουν στη προσθήκη πολυπολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα και αφετέρου θα οδηγήσουν στην εξάλειψη της ημιμάθειας και της παραπληροφόρησης των εκπαιδευτικών σχετικά με το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας στην τάξη (Gay 2002)

Ένα σημαντικό ζήτημα που θίγει η Gay (2002) είναι ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην προώθηση της κυρίαρχης κουλτούρας σε βάρος της πολιτισμικής ποικιλότητας Συχνά αυτά εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες και κυβερνητικά συμφέροντα προωθούν διαστρεβλωμένες αντιλήψεις σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα τις οποίες κάποιοι εκπαιδευτικοί ενστερνίζονται άκριτα και τις ενσωματώνουν στην διδασκαλία τους Με αυτό τον τρόπο υποβοηθούν την αναπαραγωγή λανθασμένων απόψεων και προκαταλήψεων σχετικά με άλλους λαούς από το σχολείο Μόνο αν οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με

6

συνέπεια και πληροφορούνται για την πολιτισμική ιδιαιτερότητα κάθε εθνικής ομάδας είναι σε θέση να αντισταθούν σε αυτή τη χειραγώγηση και να διατηρήσουν την ισότητα χωρίς να ισοπεδώνουν την διαφορετικότητα

Ακόμα για να πραγματωθούν οι βασικές αρχές της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι αναγκαίο οι δάσκαλοιδασκάλες να γνωρίζουν πώς να τροποποιούν το σχολικό πρόγραμμα προσαρμόζοντας το στο πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών Όπως υποστηρίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί που ασπάζονται την πολυπολιτισμική παιδαγωγική μπορούν να εντοπίσουν τις αδυναμίες του σχολικού προγράμματος και των διδακτικών μέσων που προτείνει σχετικά με τη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Και βέβαια είναι ικανοίικανές να παρέμβουν και να το τροποποιήσουν βελτιώνοντας τη ποιότητά του

Πιο συγκεκριμένα ισχυρίζεται ότι τα σχολικά αναλυτικά προγράμματα περιέχουν διάφορα στοιχεία τα οποία δεν είναι συμβατά με τις θεμελιώδεις ιδέες της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Τέτοια στοιχεία είναι η συνεχής προβολή συγκεκριμένων λαών και κοινωνικών ομάδων με τη παράλληλη αποφυγή αναφοράς των προβλημάτων των δράσεων και των επιτευγμάτων όλων των υπόλοιπων και η εστίαση στη μετάδοση θεωρητικών γνώσεων οι οποίες δεν σχετίζονται με ηθικές αξίες συναισθήματα και εμπειρίες (Gay 2002) Έτσι γίνεται φανερό ότι η πολυπολιτισμικότητα απουσιάζει από τα περιεχόμενα του σχολικού προγράμματος ενώ αντίθετα ενθαρρύνεται η αντίληψη σύμφωνα με την οποία ορισμένοι λαοί και πολιτισμοί είναι ανώτεροι άλλων Και επιπλέον οι προσφερόμενες γνώσεις δεν ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες των παιδιών ούτε συμβαδίζουν με τη θέση της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία προωθεί την πολυδιάστατη μόρφωση των μαθητώνμαθητριών

Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν οφείλουν να συνειδητοποιήσουν αυτή τη κατάσταση και να φροντίσουν να την αλλάξουν λαμβάνοντας πληροφορίες για ποικίλες εθνικές ομάδες και διδάσκοντας στις τάξεις τους θέματα σχετικά με τις κοινωνικές τάξεις τις διαφορετικές εθνότητες και τη μοναδικότητα του πολιτισμού κάθε λαού(Gay 2002) Ακόμα μπορούν να συμπεριλάβουν στη

7

διδασκαλία τους την παρουσίαση σημαντικών προσωπικοτήτων και καλλιτεχνικών έργων άλλων λαών αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι πολιτισμοί Έτσι θα επιτύχουν τόσο την ολόπλευρη μόρφωση των παιδιών όσο και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψεις βασικών στόχων της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διδασκαλία διαδραματίζουν τα σχολικά εγχειρίδια τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του σχολικού προγράμματος Η Gay (2002) τονίζει ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδίδονται σε βαθειά πολιτισμική ανάλυση των σχολικών βιβλίων προκειμένου να εντοπίσουν τις ελλείψεις τους σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα και στη συνέχεια να τις διορθώνουν Οι δάσκαλοιδασκάλες που επιθυμούν να δημιουργήσουν μια πολυπολιτισμική τάξη δεν πρέπει να μένουν προσκολλημένοι στα κείμενα των σχολικών βιβλίων και να βασίζουν τη διδασκαλία τους αποκλειστικά σε αυτά καθώς όπως προαναφέρθηκε αυτά μπορεί να προβάλουν μια μονοδιάστατη πολιτισμικά προοπτική Αντίθετα είναι θεμιτό να χρησιμοποιούν στη διδασκαλία τους υλικό το οποίο αναφέρεται σε σημαντικά στοιχεία και πολιτισμικά επιτεύγματα διάφορων εθνικών ομάδων και κυρίως να συνδέεται με το πολιτισμικό υπόβαθρο και την καθημερινή ζωή των μαθητώνμαθητριών (Bena R Hefflin 2002) Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα έρχονται σε επαφή και με άλλους πολιτισμούς πέρα από το δικό τους και θα εξοικειώνονται με τη διαφορετικότητα τους γεγονός πολύ θετικό σύμφωνα με την πολυπολιτισμική παιδαγωγική Και ιδιαίτερα αυτοίαυτές που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες θα νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά και επιθυμία συμμετοχής στο μάθημα αν το κειμενικό υλικό περιλαμβάνει αναφορές στο πολιτισμό τους (Bena R Hefflin 2002)

Όπως γίνεται φανερό για να ευδοκιμήσει μια πολυπολιτισμική διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργήσουν στις τάξεις τους ένα ευνοϊκό κλίμα για την μάθηση των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών (Gay 2002) Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνα αν επιδεικνύουν ουσιαστικό ενδιαφέρον και σεβασμό για αυτά τα παιδιά κατανοώντας τη

8

μοναδικότητά τους Σύμφωνα με τον Foster (1997) οι δάσκαλοι πρέπει να ενδιαφέρονται πολύ για τους νέουςνέες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και να δουλεύουν σκληρά και μεθοδικά προκειμένου να επιτύχουν αυτά τα παιδιά υψηλές σχολικές επιδόσεις (από Gay 2002) Η ακαδημαϊκή επιτυχία συνιστά βασικό στόχο της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Συνεπώς δεν αρκεί οι δάσκαλοιδασκάλες απλώς να βρουν τρόπους ώστε να εμπλέκονται οι συγκεκριμένοι μαθητέςμαθήτριες τυπικά στη μαθησιακή διαδικασία αλλά οφείλουν να τους δώσουν ιδιαίτερη προσοχή και βοήθεια προκειμένου να προοδεύσουν ακαδημαϊκά Όπως τονίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατανοήσουν ότι η στάση τους απέναντι στα συγκεκριμένα παιδιά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή επιτυχία τους και για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να έχουν υψηλές προσδοκίες για αυτά Όλοι οι μαθητέςμαθήτριες χρειάζονται την υποστήριξη των δασκάλων τους αλλά περισσότερο τα παιδιά από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο επειδή συνήθως αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες αντιξοότητες στη μαθησιακή διαδικασία μέσα σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον

Βαρυσήμαντο ρόλο στη διαμόρφωση ενός πολυπολιτισμικού κλίματος μέσα στη τάξη έχει η δημιουργία μαθησιακών κοινοτήτων Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός συλλογικού περιβάλλοντος μάθησης μέσα στις τάξεις τους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αγνοούν τις προσωπικές ανάγκες κάθε μαθητήμαθήτριας Αντίθετα κατανοώντας τις ατομικές ιδιαιτερότητες των παιδιών μπορούν να εφαρμόζουν μια ολιστική διδακτική προσέγγιση η οποία καλύπτει όλους τους τύπους μάθησης και προσφέρει ταυτόχρονα ηθικές κοινωνικές πολιτικές πολιτισμικές και ακαδημαϊκές γνώσεις και δεξιότητες (Gay 2002) Έτσι οι δάσκαλοιδασκάλες δεν θα ακολουθούν περιστασιακές διδακτικές μεθόδους ούτε θα προσφέρουν κατακερματισμένες γνώσεις αλλά θα μετατρέπουν την τάξη τους σε μια ομάδα όπου όλοι μαθαίνουν συλλογικά λαμβάνοντας ερεθίσματα το κάθε παιδί από τη διαφορετικότητα των άλλων Όπως μάλιστα λέει η Gay (2002 110) με αυτό τον τρόπο laquoοι δάσκαλοιδασκάλες θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η γνώση έχει

9

ηθικά και πολιτικά στοιχεία και συνέπειες που τα υποχρεώνουν να αναλάβουν κοινωνική δράση προκειμένου να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλουςraquo Επομένως η μετατροπή της τάξης σε μια συλλογική μαθησιακή κοινότητα κρίνεται απαραίτητη μιας και όπως προαναφέρθηκε βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι η ολόπλευρη μόρφωση και η καλλιέργεια κριτικού και κοινωνικοπολιτικού πνεύματος στους μαθητές και στις μαθήτριες

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω βρίσκεται και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητέςμαθήτριές τους καθώς και αυτή έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Είναι λογικό σε μία τάξη με παιδιά από διαφορετικές εθνικές ομάδες η επικοινωνία να συνιστά σημαντικό πρόβλημα Οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν ένα διαπολιτισμικό επικοινωνιακό πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η εθνική και πολιτισμική προέλευση είναι στενά συνδεδεμένη με τους τρόπους που το κάθε παιδί επικοινωνεί και μαθαίνει (Gay 2002) Οι διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές των παιδιών επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και τη συμπεριφορά τους και το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αγνοείται σε καμία περίπτωση από τους εκπαιδευτικούς διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον μαθησιακό τύπο των μαθητώνμαθητριών τους

Ο Hampton (1995) υποστήριξε ότι τα ιδανικά και οι τύποι επικοινωνίας και μάθησης που έχουν αναπτύξει μέσω του πολιτισμού τους τα παιδιά των εθνικών μειονοτήτων συχνά δεν συμβαδίζουν με τις διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα σχολεία (από Faith Maina 1997) Έτσι οι συγκεκριμένοι μαθητές και μαθήτριες δυσκολεύονται πολλές φορές να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία και αισθάνονται το σχολείο σαν έναν εχθρικό χώρο Αυτές οι καταστάσεις τουςτις αποτρέπουν να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία γεγονός που από πολλούς δασκάλουςδασκάλες ερμηνεύεται σαν παθητικότητα (Hamme 1996 από Faith Maina 1997)

10

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

Για την προσπάθεια επίλυσης αυτού του προβλήματος η Gloria Ladson-Billings (1995) προτείνει την παιδαγωγική σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία όπως δηλώνει στοχεύει στην επίτευξη της ακαδημαϊκής επιτυχίας των μαθητώνμαθητριών στην ανάπτυξη και ισχυροποίηση του πολιτισμικού σεβασμού τους και στην όξυνση της κριτικής τους συνείδησης ώστε να αντιμετωπίσουν την κυρίαρχη κοινωνική τάξη και ιδεολογία

Σχετικά με την ακαδημαϊκή επιτυχία η παιδαγωγική αυτή επιδιώκει την απόκτηση απαραίτητων λογοτεχνικών αριθμητικών τεχνολογικών κοινωνικών και πολιτικών ικανοτήτων ώστε να εξελιχθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες σε ενεργούς πολίτες (Ladson-Billings 1995) Συγχρόνως αποσκοπεί στη βελτίωση της σχολικής επίδοσης και στην ικανότητά τους να αποκτούν νέες γνώσεις και δεξιότητες (Hefflin 2002) Επιπλέον στοχεύει ιδιαίτερα στην ενδυνάμωση της επιθυμίας των μαθητώνμαθητριών να επιτύχουν ακαδημαϊκά και όχι μόνο να δημιουργήσει ένα ευχάριστο σχολικό κλίμα για αυτούςαυτές (Ladson-Billings 1995) Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η πολυπολιτισμική παιδαγωγική δεν αποσκοπεί στην τυπική μόρφωση των παιδιών που ανήκουν σε μειονοτικές κοινωνικές ομάδες αλλά στην ολόπλευρη εξέλιξη της προσωπικότητάς τους η οποία θα τους επιτρέψει να προοδεύσουν ως μέλη της κοινωνίας

Αναφορικά με την πολιτισμική εκτίμηση η πολυπολιτισμική παιδαγωγική εκτός από την ακαδημαϊκή επιτυχία επιδιώκει την παγίωση της πολιτισμικής ταυτότητας των παιδιών σε συνδυασμό με την παράλληλη αποδοχή της πολιτισμικής διαφορετικότητας (Gloria Ladson-Billings 1995) Το σχολείο συμβάλει σημαντικά στη συνειδητοποίηση των παιδιών σχετικά με τον εαυτό τους και τις κλίσεις τους και μέσα σε αυτό οι μαθητές αποκτούν ορισμένες βασικές αντιλήψεις σχετικά με τη κοινωνία και τη ζωή γενικότερα Επομένως το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών δεν πρέπει να αγνοείται από το σχολικό πρόγραμμα καθώς αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας και του χαρακτήρα τους Και φυσικά η εκπαίδευση οφείλει να μεριμνά για την καλλιέργεια στα νεαρά άτομα του αισθήματος του σεβασμού προς το διαφορετικό αποτρέποντας τη δημιουργία φόβου ή αντιπάθειας προς

4

τους άλλους λαούς και τον πολιτισμό τους Αυτό που προτείνει λοιπόν η παιδαγωγική σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον είναι να χρησιμοποιείται το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών ως ερέθισμα που πυροδοτεί τη μάθηση καθώς επιθυμεί τη δημιουργία ενός ανοιχτού σχολείου όπου τα παιδιά δεν θα φοβούνται να αποκαλύψουν τις πολιτισμικές τους ρίζες αντιθέτως οι καταβολές τους θα βρίσκονται σε συνάρτηση με τη διδασκαλία (Ladson-Billings 1995) Με αυτό τον τρόπο όσοιόσες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες δεν θα νιώθουν ντροπή για τον πολιτισμό τους και όλοι οι μαθητέςμαθήτριες θα μάθουν να αποδέχονται και να εκτιμούν τη πολιτισμική διαφορετικότητα των λαών

Επιπλέον η δημιουργία κριτικής συνείδησης έγκειται στην σύζευξη του πολιτισμικού υπόβαθρου με την κοινωνική πραγματικότητα που βιώνει το άτομο Στόχος της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής καθίσταται η εμφύτευση και καλλιέργεια μιας ευρύτερης κοινωνικοπολιτικής συνείδησης με τη βοήθεια της οποίας οι μαθητέςμαθήτριες θα είναι ικανοίικανές να ασκούν κριτική στις πολιτισμικές αξίες και τα ήθη που υποδαυλίζουν την κοινωνική αδικία (Ladson-Billings 1995) Για να είναι ικανοί οι νέοινέες να υπερασπίζονται την πολιτισμική τους μοναδικότητα και να αντιστέκονται στις κυβερνητικές πολιτικές οι οποίες σκόπιμα παρουσιάζουν ως κατώτερη την πολιτισμική αξία των εθνικών μειονοτήτων το σχολείο είναι σημαντικό να οξύνει την κριτική τους σκέψη και το αίσθημα της κοινωνικής τους ευθύνης

ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ

Προκειμένου να εφαρμοστούν πρακτικά οι αρχές της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον και να επιτευχθούν οι στόχοι της μεγάλη ευθύνη φέρουν οι εκπαιδευτικοί Αυτοί είναι επιφορτισμένοι με το σημαντικό έργο να ενσωματώσουν τις επιταγές της συγκεκριμένης παιδαγωγικής στη διδασκαλία τους δημιουργώντας λειτουργικές πολυπολιτισμικές τάξεις Για να το κατορθώσουν αυτό πρέπει να λάβουν υπόψη τους

5

και να εξασφαλίσουν ορισμένες απαραίτητες προϋποθέσεις

Σύμφωνα με τη Geneva Gay (2002) η πολυπολιτισμική διδασκαλία στηρίζεται σε πέντε βασικούς άξονες οι οποίοι συνίστανται στην στη δημιουργία μιας γνωσιακής βάσης σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα στην ενσωμάτωση ποικίλων εθνικών και πολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα στην επίδειξη πολιτισμικού σεβασμού και ανοικοδόμηση μαθησιακών κοινοτήτων στην επικοινωνία με μαθητέςμαθήτριες διαφορετικής εθνικής προέλευσης και στην καλλιέργεια πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo στην τάξη

Αρχικά λοιπόν για να ανταποκριθούν με επάρκεια στο παιδαγωγικό καθήκον τους οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι εφοδιασμένοιεφοδιασμένες με τις απαραίτητες γνώσεις σχετικά με τη πολιτισμική διαφορετικότητα Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να αντιλαμβάνονται τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες μαθητώνμαθητριών ποικίλων πολιτισμικών ταυτοτήτων Για να αποκτήσουν τις συγκεκριμένες γνώσεις οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν τις κουλτούρες διάφορων πολιτισμικών ομάδων έτσι ώστε η διδασκαλία τους να περιλαμβάνει τα κατάλληλα ερεθίσματα και να προκαλεί το ενδιαφέρον των παιδιών ανταποκρινόμενη στη διαφορετικότητα του καθενός Αυτές οι γνώσεις αφενός θα συμβάλουν στη προσθήκη πολυπολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα και αφετέρου θα οδηγήσουν στην εξάλειψη της ημιμάθειας και της παραπληροφόρησης των εκπαιδευτικών σχετικά με το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας στην τάξη (Gay 2002)

Ένα σημαντικό ζήτημα που θίγει η Gay (2002) είναι ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην προώθηση της κυρίαρχης κουλτούρας σε βάρος της πολιτισμικής ποικιλότητας Συχνά αυτά εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες και κυβερνητικά συμφέροντα προωθούν διαστρεβλωμένες αντιλήψεις σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα τις οποίες κάποιοι εκπαιδευτικοί ενστερνίζονται άκριτα και τις ενσωματώνουν στην διδασκαλία τους Με αυτό τον τρόπο υποβοηθούν την αναπαραγωγή λανθασμένων απόψεων και προκαταλήψεων σχετικά με άλλους λαούς από το σχολείο Μόνο αν οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με

6

συνέπεια και πληροφορούνται για την πολιτισμική ιδιαιτερότητα κάθε εθνικής ομάδας είναι σε θέση να αντισταθούν σε αυτή τη χειραγώγηση και να διατηρήσουν την ισότητα χωρίς να ισοπεδώνουν την διαφορετικότητα

Ακόμα για να πραγματωθούν οι βασικές αρχές της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι αναγκαίο οι δάσκαλοιδασκάλες να γνωρίζουν πώς να τροποποιούν το σχολικό πρόγραμμα προσαρμόζοντας το στο πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών Όπως υποστηρίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί που ασπάζονται την πολυπολιτισμική παιδαγωγική μπορούν να εντοπίσουν τις αδυναμίες του σχολικού προγράμματος και των διδακτικών μέσων που προτείνει σχετικά με τη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Και βέβαια είναι ικανοίικανές να παρέμβουν και να το τροποποιήσουν βελτιώνοντας τη ποιότητά του

Πιο συγκεκριμένα ισχυρίζεται ότι τα σχολικά αναλυτικά προγράμματα περιέχουν διάφορα στοιχεία τα οποία δεν είναι συμβατά με τις θεμελιώδεις ιδέες της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Τέτοια στοιχεία είναι η συνεχής προβολή συγκεκριμένων λαών και κοινωνικών ομάδων με τη παράλληλη αποφυγή αναφοράς των προβλημάτων των δράσεων και των επιτευγμάτων όλων των υπόλοιπων και η εστίαση στη μετάδοση θεωρητικών γνώσεων οι οποίες δεν σχετίζονται με ηθικές αξίες συναισθήματα και εμπειρίες (Gay 2002) Έτσι γίνεται φανερό ότι η πολυπολιτισμικότητα απουσιάζει από τα περιεχόμενα του σχολικού προγράμματος ενώ αντίθετα ενθαρρύνεται η αντίληψη σύμφωνα με την οποία ορισμένοι λαοί και πολιτισμοί είναι ανώτεροι άλλων Και επιπλέον οι προσφερόμενες γνώσεις δεν ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες των παιδιών ούτε συμβαδίζουν με τη θέση της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία προωθεί την πολυδιάστατη μόρφωση των μαθητώνμαθητριών

Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν οφείλουν να συνειδητοποιήσουν αυτή τη κατάσταση και να φροντίσουν να την αλλάξουν λαμβάνοντας πληροφορίες για ποικίλες εθνικές ομάδες και διδάσκοντας στις τάξεις τους θέματα σχετικά με τις κοινωνικές τάξεις τις διαφορετικές εθνότητες και τη μοναδικότητα του πολιτισμού κάθε λαού(Gay 2002) Ακόμα μπορούν να συμπεριλάβουν στη

7

διδασκαλία τους την παρουσίαση σημαντικών προσωπικοτήτων και καλλιτεχνικών έργων άλλων λαών αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι πολιτισμοί Έτσι θα επιτύχουν τόσο την ολόπλευρη μόρφωση των παιδιών όσο και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψεις βασικών στόχων της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διδασκαλία διαδραματίζουν τα σχολικά εγχειρίδια τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του σχολικού προγράμματος Η Gay (2002) τονίζει ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδίδονται σε βαθειά πολιτισμική ανάλυση των σχολικών βιβλίων προκειμένου να εντοπίσουν τις ελλείψεις τους σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα και στη συνέχεια να τις διορθώνουν Οι δάσκαλοιδασκάλες που επιθυμούν να δημιουργήσουν μια πολυπολιτισμική τάξη δεν πρέπει να μένουν προσκολλημένοι στα κείμενα των σχολικών βιβλίων και να βασίζουν τη διδασκαλία τους αποκλειστικά σε αυτά καθώς όπως προαναφέρθηκε αυτά μπορεί να προβάλουν μια μονοδιάστατη πολιτισμικά προοπτική Αντίθετα είναι θεμιτό να χρησιμοποιούν στη διδασκαλία τους υλικό το οποίο αναφέρεται σε σημαντικά στοιχεία και πολιτισμικά επιτεύγματα διάφορων εθνικών ομάδων και κυρίως να συνδέεται με το πολιτισμικό υπόβαθρο και την καθημερινή ζωή των μαθητώνμαθητριών (Bena R Hefflin 2002) Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα έρχονται σε επαφή και με άλλους πολιτισμούς πέρα από το δικό τους και θα εξοικειώνονται με τη διαφορετικότητα τους γεγονός πολύ θετικό σύμφωνα με την πολυπολιτισμική παιδαγωγική Και ιδιαίτερα αυτοίαυτές που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες θα νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά και επιθυμία συμμετοχής στο μάθημα αν το κειμενικό υλικό περιλαμβάνει αναφορές στο πολιτισμό τους (Bena R Hefflin 2002)

Όπως γίνεται φανερό για να ευδοκιμήσει μια πολυπολιτισμική διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργήσουν στις τάξεις τους ένα ευνοϊκό κλίμα για την μάθηση των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών (Gay 2002) Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνα αν επιδεικνύουν ουσιαστικό ενδιαφέρον και σεβασμό για αυτά τα παιδιά κατανοώντας τη

8

μοναδικότητά τους Σύμφωνα με τον Foster (1997) οι δάσκαλοι πρέπει να ενδιαφέρονται πολύ για τους νέουςνέες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και να δουλεύουν σκληρά και μεθοδικά προκειμένου να επιτύχουν αυτά τα παιδιά υψηλές σχολικές επιδόσεις (από Gay 2002) Η ακαδημαϊκή επιτυχία συνιστά βασικό στόχο της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Συνεπώς δεν αρκεί οι δάσκαλοιδασκάλες απλώς να βρουν τρόπους ώστε να εμπλέκονται οι συγκεκριμένοι μαθητέςμαθήτριες τυπικά στη μαθησιακή διαδικασία αλλά οφείλουν να τους δώσουν ιδιαίτερη προσοχή και βοήθεια προκειμένου να προοδεύσουν ακαδημαϊκά Όπως τονίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατανοήσουν ότι η στάση τους απέναντι στα συγκεκριμένα παιδιά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή επιτυχία τους και για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να έχουν υψηλές προσδοκίες για αυτά Όλοι οι μαθητέςμαθήτριες χρειάζονται την υποστήριξη των δασκάλων τους αλλά περισσότερο τα παιδιά από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο επειδή συνήθως αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες αντιξοότητες στη μαθησιακή διαδικασία μέσα σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον

Βαρυσήμαντο ρόλο στη διαμόρφωση ενός πολυπολιτισμικού κλίματος μέσα στη τάξη έχει η δημιουργία μαθησιακών κοινοτήτων Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός συλλογικού περιβάλλοντος μάθησης μέσα στις τάξεις τους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αγνοούν τις προσωπικές ανάγκες κάθε μαθητήμαθήτριας Αντίθετα κατανοώντας τις ατομικές ιδιαιτερότητες των παιδιών μπορούν να εφαρμόζουν μια ολιστική διδακτική προσέγγιση η οποία καλύπτει όλους τους τύπους μάθησης και προσφέρει ταυτόχρονα ηθικές κοινωνικές πολιτικές πολιτισμικές και ακαδημαϊκές γνώσεις και δεξιότητες (Gay 2002) Έτσι οι δάσκαλοιδασκάλες δεν θα ακολουθούν περιστασιακές διδακτικές μεθόδους ούτε θα προσφέρουν κατακερματισμένες γνώσεις αλλά θα μετατρέπουν την τάξη τους σε μια ομάδα όπου όλοι μαθαίνουν συλλογικά λαμβάνοντας ερεθίσματα το κάθε παιδί από τη διαφορετικότητα των άλλων Όπως μάλιστα λέει η Gay (2002 110) με αυτό τον τρόπο laquoοι δάσκαλοιδασκάλες θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η γνώση έχει

9

ηθικά και πολιτικά στοιχεία και συνέπειες που τα υποχρεώνουν να αναλάβουν κοινωνική δράση προκειμένου να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλουςraquo Επομένως η μετατροπή της τάξης σε μια συλλογική μαθησιακή κοινότητα κρίνεται απαραίτητη μιας και όπως προαναφέρθηκε βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι η ολόπλευρη μόρφωση και η καλλιέργεια κριτικού και κοινωνικοπολιτικού πνεύματος στους μαθητές και στις μαθήτριες

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω βρίσκεται και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητέςμαθήτριές τους καθώς και αυτή έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Είναι λογικό σε μία τάξη με παιδιά από διαφορετικές εθνικές ομάδες η επικοινωνία να συνιστά σημαντικό πρόβλημα Οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν ένα διαπολιτισμικό επικοινωνιακό πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η εθνική και πολιτισμική προέλευση είναι στενά συνδεδεμένη με τους τρόπους που το κάθε παιδί επικοινωνεί και μαθαίνει (Gay 2002) Οι διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές των παιδιών επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και τη συμπεριφορά τους και το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αγνοείται σε καμία περίπτωση από τους εκπαιδευτικούς διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον μαθησιακό τύπο των μαθητώνμαθητριών τους

Ο Hampton (1995) υποστήριξε ότι τα ιδανικά και οι τύποι επικοινωνίας και μάθησης που έχουν αναπτύξει μέσω του πολιτισμού τους τα παιδιά των εθνικών μειονοτήτων συχνά δεν συμβαδίζουν με τις διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα σχολεία (από Faith Maina 1997) Έτσι οι συγκεκριμένοι μαθητές και μαθήτριες δυσκολεύονται πολλές φορές να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία και αισθάνονται το σχολείο σαν έναν εχθρικό χώρο Αυτές οι καταστάσεις τουςτις αποτρέπουν να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία γεγονός που από πολλούς δασκάλουςδασκάλες ερμηνεύεται σαν παθητικότητα (Hamme 1996 από Faith Maina 1997)

10

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

τους άλλους λαούς και τον πολιτισμό τους Αυτό που προτείνει λοιπόν η παιδαγωγική σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον είναι να χρησιμοποιείται το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών ως ερέθισμα που πυροδοτεί τη μάθηση καθώς επιθυμεί τη δημιουργία ενός ανοιχτού σχολείου όπου τα παιδιά δεν θα φοβούνται να αποκαλύψουν τις πολιτισμικές τους ρίζες αντιθέτως οι καταβολές τους θα βρίσκονται σε συνάρτηση με τη διδασκαλία (Ladson-Billings 1995) Με αυτό τον τρόπο όσοιόσες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες δεν θα νιώθουν ντροπή για τον πολιτισμό τους και όλοι οι μαθητέςμαθήτριες θα μάθουν να αποδέχονται και να εκτιμούν τη πολιτισμική διαφορετικότητα των λαών

Επιπλέον η δημιουργία κριτικής συνείδησης έγκειται στην σύζευξη του πολιτισμικού υπόβαθρου με την κοινωνική πραγματικότητα που βιώνει το άτομο Στόχος της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής καθίσταται η εμφύτευση και καλλιέργεια μιας ευρύτερης κοινωνικοπολιτικής συνείδησης με τη βοήθεια της οποίας οι μαθητέςμαθήτριες θα είναι ικανοίικανές να ασκούν κριτική στις πολιτισμικές αξίες και τα ήθη που υποδαυλίζουν την κοινωνική αδικία (Ladson-Billings 1995) Για να είναι ικανοί οι νέοινέες να υπερασπίζονται την πολιτισμική τους μοναδικότητα και να αντιστέκονται στις κυβερνητικές πολιτικές οι οποίες σκόπιμα παρουσιάζουν ως κατώτερη την πολιτισμική αξία των εθνικών μειονοτήτων το σχολείο είναι σημαντικό να οξύνει την κριτική τους σκέψη και το αίσθημα της κοινωνικής τους ευθύνης

ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ

Προκειμένου να εφαρμοστούν πρακτικά οι αρχές της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον και να επιτευχθούν οι στόχοι της μεγάλη ευθύνη φέρουν οι εκπαιδευτικοί Αυτοί είναι επιφορτισμένοι με το σημαντικό έργο να ενσωματώσουν τις επιταγές της συγκεκριμένης παιδαγωγικής στη διδασκαλία τους δημιουργώντας λειτουργικές πολυπολιτισμικές τάξεις Για να το κατορθώσουν αυτό πρέπει να λάβουν υπόψη τους

5

και να εξασφαλίσουν ορισμένες απαραίτητες προϋποθέσεις

Σύμφωνα με τη Geneva Gay (2002) η πολυπολιτισμική διδασκαλία στηρίζεται σε πέντε βασικούς άξονες οι οποίοι συνίστανται στην στη δημιουργία μιας γνωσιακής βάσης σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα στην ενσωμάτωση ποικίλων εθνικών και πολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα στην επίδειξη πολιτισμικού σεβασμού και ανοικοδόμηση μαθησιακών κοινοτήτων στην επικοινωνία με μαθητέςμαθήτριες διαφορετικής εθνικής προέλευσης και στην καλλιέργεια πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo στην τάξη

Αρχικά λοιπόν για να ανταποκριθούν με επάρκεια στο παιδαγωγικό καθήκον τους οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι εφοδιασμένοιεφοδιασμένες με τις απαραίτητες γνώσεις σχετικά με τη πολιτισμική διαφορετικότητα Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να αντιλαμβάνονται τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες μαθητώνμαθητριών ποικίλων πολιτισμικών ταυτοτήτων Για να αποκτήσουν τις συγκεκριμένες γνώσεις οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν τις κουλτούρες διάφορων πολιτισμικών ομάδων έτσι ώστε η διδασκαλία τους να περιλαμβάνει τα κατάλληλα ερεθίσματα και να προκαλεί το ενδιαφέρον των παιδιών ανταποκρινόμενη στη διαφορετικότητα του καθενός Αυτές οι γνώσεις αφενός θα συμβάλουν στη προσθήκη πολυπολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα και αφετέρου θα οδηγήσουν στην εξάλειψη της ημιμάθειας και της παραπληροφόρησης των εκπαιδευτικών σχετικά με το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας στην τάξη (Gay 2002)

Ένα σημαντικό ζήτημα που θίγει η Gay (2002) είναι ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην προώθηση της κυρίαρχης κουλτούρας σε βάρος της πολιτισμικής ποικιλότητας Συχνά αυτά εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες και κυβερνητικά συμφέροντα προωθούν διαστρεβλωμένες αντιλήψεις σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα τις οποίες κάποιοι εκπαιδευτικοί ενστερνίζονται άκριτα και τις ενσωματώνουν στην διδασκαλία τους Με αυτό τον τρόπο υποβοηθούν την αναπαραγωγή λανθασμένων απόψεων και προκαταλήψεων σχετικά με άλλους λαούς από το σχολείο Μόνο αν οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με

6

συνέπεια και πληροφορούνται για την πολιτισμική ιδιαιτερότητα κάθε εθνικής ομάδας είναι σε θέση να αντισταθούν σε αυτή τη χειραγώγηση και να διατηρήσουν την ισότητα χωρίς να ισοπεδώνουν την διαφορετικότητα

Ακόμα για να πραγματωθούν οι βασικές αρχές της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι αναγκαίο οι δάσκαλοιδασκάλες να γνωρίζουν πώς να τροποποιούν το σχολικό πρόγραμμα προσαρμόζοντας το στο πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών Όπως υποστηρίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί που ασπάζονται την πολυπολιτισμική παιδαγωγική μπορούν να εντοπίσουν τις αδυναμίες του σχολικού προγράμματος και των διδακτικών μέσων που προτείνει σχετικά με τη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Και βέβαια είναι ικανοίικανές να παρέμβουν και να το τροποποιήσουν βελτιώνοντας τη ποιότητά του

Πιο συγκεκριμένα ισχυρίζεται ότι τα σχολικά αναλυτικά προγράμματα περιέχουν διάφορα στοιχεία τα οποία δεν είναι συμβατά με τις θεμελιώδεις ιδέες της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Τέτοια στοιχεία είναι η συνεχής προβολή συγκεκριμένων λαών και κοινωνικών ομάδων με τη παράλληλη αποφυγή αναφοράς των προβλημάτων των δράσεων και των επιτευγμάτων όλων των υπόλοιπων και η εστίαση στη μετάδοση θεωρητικών γνώσεων οι οποίες δεν σχετίζονται με ηθικές αξίες συναισθήματα και εμπειρίες (Gay 2002) Έτσι γίνεται φανερό ότι η πολυπολιτισμικότητα απουσιάζει από τα περιεχόμενα του σχολικού προγράμματος ενώ αντίθετα ενθαρρύνεται η αντίληψη σύμφωνα με την οποία ορισμένοι λαοί και πολιτισμοί είναι ανώτεροι άλλων Και επιπλέον οι προσφερόμενες γνώσεις δεν ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες των παιδιών ούτε συμβαδίζουν με τη θέση της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία προωθεί την πολυδιάστατη μόρφωση των μαθητώνμαθητριών

Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν οφείλουν να συνειδητοποιήσουν αυτή τη κατάσταση και να φροντίσουν να την αλλάξουν λαμβάνοντας πληροφορίες για ποικίλες εθνικές ομάδες και διδάσκοντας στις τάξεις τους θέματα σχετικά με τις κοινωνικές τάξεις τις διαφορετικές εθνότητες και τη μοναδικότητα του πολιτισμού κάθε λαού(Gay 2002) Ακόμα μπορούν να συμπεριλάβουν στη

7

διδασκαλία τους την παρουσίαση σημαντικών προσωπικοτήτων και καλλιτεχνικών έργων άλλων λαών αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι πολιτισμοί Έτσι θα επιτύχουν τόσο την ολόπλευρη μόρφωση των παιδιών όσο και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψεις βασικών στόχων της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διδασκαλία διαδραματίζουν τα σχολικά εγχειρίδια τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του σχολικού προγράμματος Η Gay (2002) τονίζει ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδίδονται σε βαθειά πολιτισμική ανάλυση των σχολικών βιβλίων προκειμένου να εντοπίσουν τις ελλείψεις τους σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα και στη συνέχεια να τις διορθώνουν Οι δάσκαλοιδασκάλες που επιθυμούν να δημιουργήσουν μια πολυπολιτισμική τάξη δεν πρέπει να μένουν προσκολλημένοι στα κείμενα των σχολικών βιβλίων και να βασίζουν τη διδασκαλία τους αποκλειστικά σε αυτά καθώς όπως προαναφέρθηκε αυτά μπορεί να προβάλουν μια μονοδιάστατη πολιτισμικά προοπτική Αντίθετα είναι θεμιτό να χρησιμοποιούν στη διδασκαλία τους υλικό το οποίο αναφέρεται σε σημαντικά στοιχεία και πολιτισμικά επιτεύγματα διάφορων εθνικών ομάδων και κυρίως να συνδέεται με το πολιτισμικό υπόβαθρο και την καθημερινή ζωή των μαθητώνμαθητριών (Bena R Hefflin 2002) Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα έρχονται σε επαφή και με άλλους πολιτισμούς πέρα από το δικό τους και θα εξοικειώνονται με τη διαφορετικότητα τους γεγονός πολύ θετικό σύμφωνα με την πολυπολιτισμική παιδαγωγική Και ιδιαίτερα αυτοίαυτές που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες θα νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά και επιθυμία συμμετοχής στο μάθημα αν το κειμενικό υλικό περιλαμβάνει αναφορές στο πολιτισμό τους (Bena R Hefflin 2002)

Όπως γίνεται φανερό για να ευδοκιμήσει μια πολυπολιτισμική διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργήσουν στις τάξεις τους ένα ευνοϊκό κλίμα για την μάθηση των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών (Gay 2002) Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνα αν επιδεικνύουν ουσιαστικό ενδιαφέρον και σεβασμό για αυτά τα παιδιά κατανοώντας τη

8

μοναδικότητά τους Σύμφωνα με τον Foster (1997) οι δάσκαλοι πρέπει να ενδιαφέρονται πολύ για τους νέουςνέες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και να δουλεύουν σκληρά και μεθοδικά προκειμένου να επιτύχουν αυτά τα παιδιά υψηλές σχολικές επιδόσεις (από Gay 2002) Η ακαδημαϊκή επιτυχία συνιστά βασικό στόχο της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Συνεπώς δεν αρκεί οι δάσκαλοιδασκάλες απλώς να βρουν τρόπους ώστε να εμπλέκονται οι συγκεκριμένοι μαθητέςμαθήτριες τυπικά στη μαθησιακή διαδικασία αλλά οφείλουν να τους δώσουν ιδιαίτερη προσοχή και βοήθεια προκειμένου να προοδεύσουν ακαδημαϊκά Όπως τονίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατανοήσουν ότι η στάση τους απέναντι στα συγκεκριμένα παιδιά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή επιτυχία τους και για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να έχουν υψηλές προσδοκίες για αυτά Όλοι οι μαθητέςμαθήτριες χρειάζονται την υποστήριξη των δασκάλων τους αλλά περισσότερο τα παιδιά από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο επειδή συνήθως αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες αντιξοότητες στη μαθησιακή διαδικασία μέσα σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον

Βαρυσήμαντο ρόλο στη διαμόρφωση ενός πολυπολιτισμικού κλίματος μέσα στη τάξη έχει η δημιουργία μαθησιακών κοινοτήτων Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός συλλογικού περιβάλλοντος μάθησης μέσα στις τάξεις τους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αγνοούν τις προσωπικές ανάγκες κάθε μαθητήμαθήτριας Αντίθετα κατανοώντας τις ατομικές ιδιαιτερότητες των παιδιών μπορούν να εφαρμόζουν μια ολιστική διδακτική προσέγγιση η οποία καλύπτει όλους τους τύπους μάθησης και προσφέρει ταυτόχρονα ηθικές κοινωνικές πολιτικές πολιτισμικές και ακαδημαϊκές γνώσεις και δεξιότητες (Gay 2002) Έτσι οι δάσκαλοιδασκάλες δεν θα ακολουθούν περιστασιακές διδακτικές μεθόδους ούτε θα προσφέρουν κατακερματισμένες γνώσεις αλλά θα μετατρέπουν την τάξη τους σε μια ομάδα όπου όλοι μαθαίνουν συλλογικά λαμβάνοντας ερεθίσματα το κάθε παιδί από τη διαφορετικότητα των άλλων Όπως μάλιστα λέει η Gay (2002 110) με αυτό τον τρόπο laquoοι δάσκαλοιδασκάλες θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η γνώση έχει

9

ηθικά και πολιτικά στοιχεία και συνέπειες που τα υποχρεώνουν να αναλάβουν κοινωνική δράση προκειμένου να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλουςraquo Επομένως η μετατροπή της τάξης σε μια συλλογική μαθησιακή κοινότητα κρίνεται απαραίτητη μιας και όπως προαναφέρθηκε βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι η ολόπλευρη μόρφωση και η καλλιέργεια κριτικού και κοινωνικοπολιτικού πνεύματος στους μαθητές και στις μαθήτριες

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω βρίσκεται και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητέςμαθήτριές τους καθώς και αυτή έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Είναι λογικό σε μία τάξη με παιδιά από διαφορετικές εθνικές ομάδες η επικοινωνία να συνιστά σημαντικό πρόβλημα Οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν ένα διαπολιτισμικό επικοινωνιακό πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η εθνική και πολιτισμική προέλευση είναι στενά συνδεδεμένη με τους τρόπους που το κάθε παιδί επικοινωνεί και μαθαίνει (Gay 2002) Οι διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές των παιδιών επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και τη συμπεριφορά τους και το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αγνοείται σε καμία περίπτωση από τους εκπαιδευτικούς διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον μαθησιακό τύπο των μαθητώνμαθητριών τους

Ο Hampton (1995) υποστήριξε ότι τα ιδανικά και οι τύποι επικοινωνίας και μάθησης που έχουν αναπτύξει μέσω του πολιτισμού τους τα παιδιά των εθνικών μειονοτήτων συχνά δεν συμβαδίζουν με τις διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα σχολεία (από Faith Maina 1997) Έτσι οι συγκεκριμένοι μαθητές και μαθήτριες δυσκολεύονται πολλές φορές να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία και αισθάνονται το σχολείο σαν έναν εχθρικό χώρο Αυτές οι καταστάσεις τουςτις αποτρέπουν να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία γεγονός που από πολλούς δασκάλουςδασκάλες ερμηνεύεται σαν παθητικότητα (Hamme 1996 από Faith Maina 1997)

10

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

και να εξασφαλίσουν ορισμένες απαραίτητες προϋποθέσεις

Σύμφωνα με τη Geneva Gay (2002) η πολυπολιτισμική διδασκαλία στηρίζεται σε πέντε βασικούς άξονες οι οποίοι συνίστανται στην στη δημιουργία μιας γνωσιακής βάσης σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα στην ενσωμάτωση ποικίλων εθνικών και πολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα στην επίδειξη πολιτισμικού σεβασμού και ανοικοδόμηση μαθησιακών κοινοτήτων στην επικοινωνία με μαθητέςμαθήτριες διαφορετικής εθνικής προέλευσης και στην καλλιέργεια πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo στην τάξη

Αρχικά λοιπόν για να ανταποκριθούν με επάρκεια στο παιδαγωγικό καθήκον τους οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι εφοδιασμένοιεφοδιασμένες με τις απαραίτητες γνώσεις σχετικά με τη πολιτισμική διαφορετικότητα Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να αντιλαμβάνονται τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες μαθητώνμαθητριών ποικίλων πολιτισμικών ταυτοτήτων Για να αποκτήσουν τις συγκεκριμένες γνώσεις οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν τις κουλτούρες διάφορων πολιτισμικών ομάδων έτσι ώστε η διδασκαλία τους να περιλαμβάνει τα κατάλληλα ερεθίσματα και να προκαλεί το ενδιαφέρον των παιδιών ανταποκρινόμενη στη διαφορετικότητα του καθενός Αυτές οι γνώσεις αφενός θα συμβάλουν στη προσθήκη πολυπολιτισμικών στοιχείων στο διδακτικό πρόγραμμα και αφετέρου θα οδηγήσουν στην εξάλειψη της ημιμάθειας και της παραπληροφόρησης των εκπαιδευτικών σχετικά με το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας στην τάξη (Gay 2002)

Ένα σημαντικό ζήτημα που θίγει η Gay (2002) είναι ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην προώθηση της κυρίαρχης κουλτούρας σε βάρος της πολιτισμικής ποικιλότητας Συχνά αυτά εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες και κυβερνητικά συμφέροντα προωθούν διαστρεβλωμένες αντιλήψεις σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα τις οποίες κάποιοι εκπαιδευτικοί ενστερνίζονται άκριτα και τις ενσωματώνουν στην διδασκαλία τους Με αυτό τον τρόπο υποβοηθούν την αναπαραγωγή λανθασμένων απόψεων και προκαταλήψεων σχετικά με άλλους λαούς από το σχολείο Μόνο αν οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με

6

συνέπεια και πληροφορούνται για την πολιτισμική ιδιαιτερότητα κάθε εθνικής ομάδας είναι σε θέση να αντισταθούν σε αυτή τη χειραγώγηση και να διατηρήσουν την ισότητα χωρίς να ισοπεδώνουν την διαφορετικότητα

Ακόμα για να πραγματωθούν οι βασικές αρχές της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι αναγκαίο οι δάσκαλοιδασκάλες να γνωρίζουν πώς να τροποποιούν το σχολικό πρόγραμμα προσαρμόζοντας το στο πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών Όπως υποστηρίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί που ασπάζονται την πολυπολιτισμική παιδαγωγική μπορούν να εντοπίσουν τις αδυναμίες του σχολικού προγράμματος και των διδακτικών μέσων που προτείνει σχετικά με τη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Και βέβαια είναι ικανοίικανές να παρέμβουν και να το τροποποιήσουν βελτιώνοντας τη ποιότητά του

Πιο συγκεκριμένα ισχυρίζεται ότι τα σχολικά αναλυτικά προγράμματα περιέχουν διάφορα στοιχεία τα οποία δεν είναι συμβατά με τις θεμελιώδεις ιδέες της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Τέτοια στοιχεία είναι η συνεχής προβολή συγκεκριμένων λαών και κοινωνικών ομάδων με τη παράλληλη αποφυγή αναφοράς των προβλημάτων των δράσεων και των επιτευγμάτων όλων των υπόλοιπων και η εστίαση στη μετάδοση θεωρητικών γνώσεων οι οποίες δεν σχετίζονται με ηθικές αξίες συναισθήματα και εμπειρίες (Gay 2002) Έτσι γίνεται φανερό ότι η πολυπολιτισμικότητα απουσιάζει από τα περιεχόμενα του σχολικού προγράμματος ενώ αντίθετα ενθαρρύνεται η αντίληψη σύμφωνα με την οποία ορισμένοι λαοί και πολιτισμοί είναι ανώτεροι άλλων Και επιπλέον οι προσφερόμενες γνώσεις δεν ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες των παιδιών ούτε συμβαδίζουν με τη θέση της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία προωθεί την πολυδιάστατη μόρφωση των μαθητώνμαθητριών

Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν οφείλουν να συνειδητοποιήσουν αυτή τη κατάσταση και να φροντίσουν να την αλλάξουν λαμβάνοντας πληροφορίες για ποικίλες εθνικές ομάδες και διδάσκοντας στις τάξεις τους θέματα σχετικά με τις κοινωνικές τάξεις τις διαφορετικές εθνότητες και τη μοναδικότητα του πολιτισμού κάθε λαού(Gay 2002) Ακόμα μπορούν να συμπεριλάβουν στη

7

διδασκαλία τους την παρουσίαση σημαντικών προσωπικοτήτων και καλλιτεχνικών έργων άλλων λαών αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι πολιτισμοί Έτσι θα επιτύχουν τόσο την ολόπλευρη μόρφωση των παιδιών όσο και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψεις βασικών στόχων της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διδασκαλία διαδραματίζουν τα σχολικά εγχειρίδια τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του σχολικού προγράμματος Η Gay (2002) τονίζει ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδίδονται σε βαθειά πολιτισμική ανάλυση των σχολικών βιβλίων προκειμένου να εντοπίσουν τις ελλείψεις τους σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα και στη συνέχεια να τις διορθώνουν Οι δάσκαλοιδασκάλες που επιθυμούν να δημιουργήσουν μια πολυπολιτισμική τάξη δεν πρέπει να μένουν προσκολλημένοι στα κείμενα των σχολικών βιβλίων και να βασίζουν τη διδασκαλία τους αποκλειστικά σε αυτά καθώς όπως προαναφέρθηκε αυτά μπορεί να προβάλουν μια μονοδιάστατη πολιτισμικά προοπτική Αντίθετα είναι θεμιτό να χρησιμοποιούν στη διδασκαλία τους υλικό το οποίο αναφέρεται σε σημαντικά στοιχεία και πολιτισμικά επιτεύγματα διάφορων εθνικών ομάδων και κυρίως να συνδέεται με το πολιτισμικό υπόβαθρο και την καθημερινή ζωή των μαθητώνμαθητριών (Bena R Hefflin 2002) Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα έρχονται σε επαφή και με άλλους πολιτισμούς πέρα από το δικό τους και θα εξοικειώνονται με τη διαφορετικότητα τους γεγονός πολύ θετικό σύμφωνα με την πολυπολιτισμική παιδαγωγική Και ιδιαίτερα αυτοίαυτές που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες θα νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά και επιθυμία συμμετοχής στο μάθημα αν το κειμενικό υλικό περιλαμβάνει αναφορές στο πολιτισμό τους (Bena R Hefflin 2002)

Όπως γίνεται φανερό για να ευδοκιμήσει μια πολυπολιτισμική διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργήσουν στις τάξεις τους ένα ευνοϊκό κλίμα για την μάθηση των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών (Gay 2002) Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνα αν επιδεικνύουν ουσιαστικό ενδιαφέρον και σεβασμό για αυτά τα παιδιά κατανοώντας τη

8

μοναδικότητά τους Σύμφωνα με τον Foster (1997) οι δάσκαλοι πρέπει να ενδιαφέρονται πολύ για τους νέουςνέες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και να δουλεύουν σκληρά και μεθοδικά προκειμένου να επιτύχουν αυτά τα παιδιά υψηλές σχολικές επιδόσεις (από Gay 2002) Η ακαδημαϊκή επιτυχία συνιστά βασικό στόχο της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Συνεπώς δεν αρκεί οι δάσκαλοιδασκάλες απλώς να βρουν τρόπους ώστε να εμπλέκονται οι συγκεκριμένοι μαθητέςμαθήτριες τυπικά στη μαθησιακή διαδικασία αλλά οφείλουν να τους δώσουν ιδιαίτερη προσοχή και βοήθεια προκειμένου να προοδεύσουν ακαδημαϊκά Όπως τονίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατανοήσουν ότι η στάση τους απέναντι στα συγκεκριμένα παιδιά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή επιτυχία τους και για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να έχουν υψηλές προσδοκίες για αυτά Όλοι οι μαθητέςμαθήτριες χρειάζονται την υποστήριξη των δασκάλων τους αλλά περισσότερο τα παιδιά από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο επειδή συνήθως αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες αντιξοότητες στη μαθησιακή διαδικασία μέσα σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον

Βαρυσήμαντο ρόλο στη διαμόρφωση ενός πολυπολιτισμικού κλίματος μέσα στη τάξη έχει η δημιουργία μαθησιακών κοινοτήτων Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός συλλογικού περιβάλλοντος μάθησης μέσα στις τάξεις τους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αγνοούν τις προσωπικές ανάγκες κάθε μαθητήμαθήτριας Αντίθετα κατανοώντας τις ατομικές ιδιαιτερότητες των παιδιών μπορούν να εφαρμόζουν μια ολιστική διδακτική προσέγγιση η οποία καλύπτει όλους τους τύπους μάθησης και προσφέρει ταυτόχρονα ηθικές κοινωνικές πολιτικές πολιτισμικές και ακαδημαϊκές γνώσεις και δεξιότητες (Gay 2002) Έτσι οι δάσκαλοιδασκάλες δεν θα ακολουθούν περιστασιακές διδακτικές μεθόδους ούτε θα προσφέρουν κατακερματισμένες γνώσεις αλλά θα μετατρέπουν την τάξη τους σε μια ομάδα όπου όλοι μαθαίνουν συλλογικά λαμβάνοντας ερεθίσματα το κάθε παιδί από τη διαφορετικότητα των άλλων Όπως μάλιστα λέει η Gay (2002 110) με αυτό τον τρόπο laquoοι δάσκαλοιδασκάλες θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η γνώση έχει

9

ηθικά και πολιτικά στοιχεία και συνέπειες που τα υποχρεώνουν να αναλάβουν κοινωνική δράση προκειμένου να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλουςraquo Επομένως η μετατροπή της τάξης σε μια συλλογική μαθησιακή κοινότητα κρίνεται απαραίτητη μιας και όπως προαναφέρθηκε βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι η ολόπλευρη μόρφωση και η καλλιέργεια κριτικού και κοινωνικοπολιτικού πνεύματος στους μαθητές και στις μαθήτριες

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω βρίσκεται και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητέςμαθήτριές τους καθώς και αυτή έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Είναι λογικό σε μία τάξη με παιδιά από διαφορετικές εθνικές ομάδες η επικοινωνία να συνιστά σημαντικό πρόβλημα Οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν ένα διαπολιτισμικό επικοινωνιακό πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η εθνική και πολιτισμική προέλευση είναι στενά συνδεδεμένη με τους τρόπους που το κάθε παιδί επικοινωνεί και μαθαίνει (Gay 2002) Οι διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές των παιδιών επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και τη συμπεριφορά τους και το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αγνοείται σε καμία περίπτωση από τους εκπαιδευτικούς διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον μαθησιακό τύπο των μαθητώνμαθητριών τους

Ο Hampton (1995) υποστήριξε ότι τα ιδανικά και οι τύποι επικοινωνίας και μάθησης που έχουν αναπτύξει μέσω του πολιτισμού τους τα παιδιά των εθνικών μειονοτήτων συχνά δεν συμβαδίζουν με τις διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα σχολεία (από Faith Maina 1997) Έτσι οι συγκεκριμένοι μαθητές και μαθήτριες δυσκολεύονται πολλές φορές να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία και αισθάνονται το σχολείο σαν έναν εχθρικό χώρο Αυτές οι καταστάσεις τουςτις αποτρέπουν να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία γεγονός που από πολλούς δασκάλουςδασκάλες ερμηνεύεται σαν παθητικότητα (Hamme 1996 από Faith Maina 1997)

10

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

συνέπεια και πληροφορούνται για την πολιτισμική ιδιαιτερότητα κάθε εθνικής ομάδας είναι σε θέση να αντισταθούν σε αυτή τη χειραγώγηση και να διατηρήσουν την ισότητα χωρίς να ισοπεδώνουν την διαφορετικότητα

Ακόμα για να πραγματωθούν οι βασικές αρχές της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι αναγκαίο οι δάσκαλοιδασκάλες να γνωρίζουν πώς να τροποποιούν το σχολικό πρόγραμμα προσαρμόζοντας το στο πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητώνμαθητριών Όπως υποστηρίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί που ασπάζονται την πολυπολιτισμική παιδαγωγική μπορούν να εντοπίσουν τις αδυναμίες του σχολικού προγράμματος και των διδακτικών μέσων που προτείνει σχετικά με τη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Και βέβαια είναι ικανοίικανές να παρέμβουν και να το τροποποιήσουν βελτιώνοντας τη ποιότητά του

Πιο συγκεκριμένα ισχυρίζεται ότι τα σχολικά αναλυτικά προγράμματα περιέχουν διάφορα στοιχεία τα οποία δεν είναι συμβατά με τις θεμελιώδεις ιδέες της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Τέτοια στοιχεία είναι η συνεχής προβολή συγκεκριμένων λαών και κοινωνικών ομάδων με τη παράλληλη αποφυγή αναφοράς των προβλημάτων των δράσεων και των επιτευγμάτων όλων των υπόλοιπων και η εστίαση στη μετάδοση θεωρητικών γνώσεων οι οποίες δεν σχετίζονται με ηθικές αξίες συναισθήματα και εμπειρίες (Gay 2002) Έτσι γίνεται φανερό ότι η πολυπολιτισμικότητα απουσιάζει από τα περιεχόμενα του σχολικού προγράμματος ενώ αντίθετα ενθαρρύνεται η αντίληψη σύμφωνα με την οποία ορισμένοι λαοί και πολιτισμοί είναι ανώτεροι άλλων Και επιπλέον οι προσφερόμενες γνώσεις δεν ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες των παιδιών ούτε συμβαδίζουν με τη θέση της παιδαγωγικής σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον η οποία προωθεί την πολυδιάστατη μόρφωση των μαθητώνμαθητριών

Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν οφείλουν να συνειδητοποιήσουν αυτή τη κατάσταση και να φροντίσουν να την αλλάξουν λαμβάνοντας πληροφορίες για ποικίλες εθνικές ομάδες και διδάσκοντας στις τάξεις τους θέματα σχετικά με τις κοινωνικές τάξεις τις διαφορετικές εθνότητες και τη μοναδικότητα του πολιτισμού κάθε λαού(Gay 2002) Ακόμα μπορούν να συμπεριλάβουν στη

7

διδασκαλία τους την παρουσίαση σημαντικών προσωπικοτήτων και καλλιτεχνικών έργων άλλων λαών αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι πολιτισμοί Έτσι θα επιτύχουν τόσο την ολόπλευρη μόρφωση των παιδιών όσο και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψεις βασικών στόχων της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διδασκαλία διαδραματίζουν τα σχολικά εγχειρίδια τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του σχολικού προγράμματος Η Gay (2002) τονίζει ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδίδονται σε βαθειά πολιτισμική ανάλυση των σχολικών βιβλίων προκειμένου να εντοπίσουν τις ελλείψεις τους σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα και στη συνέχεια να τις διορθώνουν Οι δάσκαλοιδασκάλες που επιθυμούν να δημιουργήσουν μια πολυπολιτισμική τάξη δεν πρέπει να μένουν προσκολλημένοι στα κείμενα των σχολικών βιβλίων και να βασίζουν τη διδασκαλία τους αποκλειστικά σε αυτά καθώς όπως προαναφέρθηκε αυτά μπορεί να προβάλουν μια μονοδιάστατη πολιτισμικά προοπτική Αντίθετα είναι θεμιτό να χρησιμοποιούν στη διδασκαλία τους υλικό το οποίο αναφέρεται σε σημαντικά στοιχεία και πολιτισμικά επιτεύγματα διάφορων εθνικών ομάδων και κυρίως να συνδέεται με το πολιτισμικό υπόβαθρο και την καθημερινή ζωή των μαθητώνμαθητριών (Bena R Hefflin 2002) Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα έρχονται σε επαφή και με άλλους πολιτισμούς πέρα από το δικό τους και θα εξοικειώνονται με τη διαφορετικότητα τους γεγονός πολύ θετικό σύμφωνα με την πολυπολιτισμική παιδαγωγική Και ιδιαίτερα αυτοίαυτές που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες θα νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά και επιθυμία συμμετοχής στο μάθημα αν το κειμενικό υλικό περιλαμβάνει αναφορές στο πολιτισμό τους (Bena R Hefflin 2002)

Όπως γίνεται φανερό για να ευδοκιμήσει μια πολυπολιτισμική διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργήσουν στις τάξεις τους ένα ευνοϊκό κλίμα για την μάθηση των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών (Gay 2002) Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνα αν επιδεικνύουν ουσιαστικό ενδιαφέρον και σεβασμό για αυτά τα παιδιά κατανοώντας τη

8

μοναδικότητά τους Σύμφωνα με τον Foster (1997) οι δάσκαλοι πρέπει να ενδιαφέρονται πολύ για τους νέουςνέες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και να δουλεύουν σκληρά και μεθοδικά προκειμένου να επιτύχουν αυτά τα παιδιά υψηλές σχολικές επιδόσεις (από Gay 2002) Η ακαδημαϊκή επιτυχία συνιστά βασικό στόχο της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Συνεπώς δεν αρκεί οι δάσκαλοιδασκάλες απλώς να βρουν τρόπους ώστε να εμπλέκονται οι συγκεκριμένοι μαθητέςμαθήτριες τυπικά στη μαθησιακή διαδικασία αλλά οφείλουν να τους δώσουν ιδιαίτερη προσοχή και βοήθεια προκειμένου να προοδεύσουν ακαδημαϊκά Όπως τονίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατανοήσουν ότι η στάση τους απέναντι στα συγκεκριμένα παιδιά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή επιτυχία τους και για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να έχουν υψηλές προσδοκίες για αυτά Όλοι οι μαθητέςμαθήτριες χρειάζονται την υποστήριξη των δασκάλων τους αλλά περισσότερο τα παιδιά από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο επειδή συνήθως αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες αντιξοότητες στη μαθησιακή διαδικασία μέσα σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον

Βαρυσήμαντο ρόλο στη διαμόρφωση ενός πολυπολιτισμικού κλίματος μέσα στη τάξη έχει η δημιουργία μαθησιακών κοινοτήτων Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός συλλογικού περιβάλλοντος μάθησης μέσα στις τάξεις τους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αγνοούν τις προσωπικές ανάγκες κάθε μαθητήμαθήτριας Αντίθετα κατανοώντας τις ατομικές ιδιαιτερότητες των παιδιών μπορούν να εφαρμόζουν μια ολιστική διδακτική προσέγγιση η οποία καλύπτει όλους τους τύπους μάθησης και προσφέρει ταυτόχρονα ηθικές κοινωνικές πολιτικές πολιτισμικές και ακαδημαϊκές γνώσεις και δεξιότητες (Gay 2002) Έτσι οι δάσκαλοιδασκάλες δεν θα ακολουθούν περιστασιακές διδακτικές μεθόδους ούτε θα προσφέρουν κατακερματισμένες γνώσεις αλλά θα μετατρέπουν την τάξη τους σε μια ομάδα όπου όλοι μαθαίνουν συλλογικά λαμβάνοντας ερεθίσματα το κάθε παιδί από τη διαφορετικότητα των άλλων Όπως μάλιστα λέει η Gay (2002 110) με αυτό τον τρόπο laquoοι δάσκαλοιδασκάλες θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η γνώση έχει

9

ηθικά και πολιτικά στοιχεία και συνέπειες που τα υποχρεώνουν να αναλάβουν κοινωνική δράση προκειμένου να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλουςraquo Επομένως η μετατροπή της τάξης σε μια συλλογική μαθησιακή κοινότητα κρίνεται απαραίτητη μιας και όπως προαναφέρθηκε βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι η ολόπλευρη μόρφωση και η καλλιέργεια κριτικού και κοινωνικοπολιτικού πνεύματος στους μαθητές και στις μαθήτριες

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω βρίσκεται και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητέςμαθήτριές τους καθώς και αυτή έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Είναι λογικό σε μία τάξη με παιδιά από διαφορετικές εθνικές ομάδες η επικοινωνία να συνιστά σημαντικό πρόβλημα Οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν ένα διαπολιτισμικό επικοινωνιακό πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η εθνική και πολιτισμική προέλευση είναι στενά συνδεδεμένη με τους τρόπους που το κάθε παιδί επικοινωνεί και μαθαίνει (Gay 2002) Οι διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές των παιδιών επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και τη συμπεριφορά τους και το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αγνοείται σε καμία περίπτωση από τους εκπαιδευτικούς διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον μαθησιακό τύπο των μαθητώνμαθητριών τους

Ο Hampton (1995) υποστήριξε ότι τα ιδανικά και οι τύποι επικοινωνίας και μάθησης που έχουν αναπτύξει μέσω του πολιτισμού τους τα παιδιά των εθνικών μειονοτήτων συχνά δεν συμβαδίζουν με τις διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα σχολεία (από Faith Maina 1997) Έτσι οι συγκεκριμένοι μαθητές και μαθήτριες δυσκολεύονται πολλές φορές να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία και αισθάνονται το σχολείο σαν έναν εχθρικό χώρο Αυτές οι καταστάσεις τουςτις αποτρέπουν να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία γεγονός που από πολλούς δασκάλουςδασκάλες ερμηνεύεται σαν παθητικότητα (Hamme 1996 από Faith Maina 1997)

10

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

διδασκαλία τους την παρουσίαση σημαντικών προσωπικοτήτων και καλλιτεχνικών έργων άλλων λαών αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι πολιτισμοί Έτσι θα επιτύχουν τόσο την ολόπλευρη μόρφωση των παιδιών όσο και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψεις βασικών στόχων της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διδασκαλία διαδραματίζουν τα σχολικά εγχειρίδια τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του σχολικού προγράμματος Η Gay (2002) τονίζει ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδίδονται σε βαθειά πολιτισμική ανάλυση των σχολικών βιβλίων προκειμένου να εντοπίσουν τις ελλείψεις τους σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα και στη συνέχεια να τις διορθώνουν Οι δάσκαλοιδασκάλες που επιθυμούν να δημιουργήσουν μια πολυπολιτισμική τάξη δεν πρέπει να μένουν προσκολλημένοι στα κείμενα των σχολικών βιβλίων και να βασίζουν τη διδασκαλία τους αποκλειστικά σε αυτά καθώς όπως προαναφέρθηκε αυτά μπορεί να προβάλουν μια μονοδιάστατη πολιτισμικά προοπτική Αντίθετα είναι θεμιτό να χρησιμοποιούν στη διδασκαλία τους υλικό το οποίο αναφέρεται σε σημαντικά στοιχεία και πολιτισμικά επιτεύγματα διάφορων εθνικών ομάδων και κυρίως να συνδέεται με το πολιτισμικό υπόβαθρο και την καθημερινή ζωή των μαθητώνμαθητριών (Bena R Hefflin 2002) Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα έρχονται σε επαφή και με άλλους πολιτισμούς πέρα από το δικό τους και θα εξοικειώνονται με τη διαφορετικότητα τους γεγονός πολύ θετικό σύμφωνα με την πολυπολιτισμική παιδαγωγική Και ιδιαίτερα αυτοίαυτές που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες θα νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά και επιθυμία συμμετοχής στο μάθημα αν το κειμενικό υλικό περιλαμβάνει αναφορές στο πολιτισμό τους (Bena R Hefflin 2002)

Όπως γίνεται φανερό για να ευδοκιμήσει μια πολυπολιτισμική διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργήσουν στις τάξεις τους ένα ευνοϊκό κλίμα για την μάθηση των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών (Gay 2002) Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνα αν επιδεικνύουν ουσιαστικό ενδιαφέρον και σεβασμό για αυτά τα παιδιά κατανοώντας τη

8

μοναδικότητά τους Σύμφωνα με τον Foster (1997) οι δάσκαλοι πρέπει να ενδιαφέρονται πολύ για τους νέουςνέες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και να δουλεύουν σκληρά και μεθοδικά προκειμένου να επιτύχουν αυτά τα παιδιά υψηλές σχολικές επιδόσεις (από Gay 2002) Η ακαδημαϊκή επιτυχία συνιστά βασικό στόχο της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Συνεπώς δεν αρκεί οι δάσκαλοιδασκάλες απλώς να βρουν τρόπους ώστε να εμπλέκονται οι συγκεκριμένοι μαθητέςμαθήτριες τυπικά στη μαθησιακή διαδικασία αλλά οφείλουν να τους δώσουν ιδιαίτερη προσοχή και βοήθεια προκειμένου να προοδεύσουν ακαδημαϊκά Όπως τονίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατανοήσουν ότι η στάση τους απέναντι στα συγκεκριμένα παιδιά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή επιτυχία τους και για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να έχουν υψηλές προσδοκίες για αυτά Όλοι οι μαθητέςμαθήτριες χρειάζονται την υποστήριξη των δασκάλων τους αλλά περισσότερο τα παιδιά από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο επειδή συνήθως αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες αντιξοότητες στη μαθησιακή διαδικασία μέσα σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον

Βαρυσήμαντο ρόλο στη διαμόρφωση ενός πολυπολιτισμικού κλίματος μέσα στη τάξη έχει η δημιουργία μαθησιακών κοινοτήτων Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός συλλογικού περιβάλλοντος μάθησης μέσα στις τάξεις τους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αγνοούν τις προσωπικές ανάγκες κάθε μαθητήμαθήτριας Αντίθετα κατανοώντας τις ατομικές ιδιαιτερότητες των παιδιών μπορούν να εφαρμόζουν μια ολιστική διδακτική προσέγγιση η οποία καλύπτει όλους τους τύπους μάθησης και προσφέρει ταυτόχρονα ηθικές κοινωνικές πολιτικές πολιτισμικές και ακαδημαϊκές γνώσεις και δεξιότητες (Gay 2002) Έτσι οι δάσκαλοιδασκάλες δεν θα ακολουθούν περιστασιακές διδακτικές μεθόδους ούτε θα προσφέρουν κατακερματισμένες γνώσεις αλλά θα μετατρέπουν την τάξη τους σε μια ομάδα όπου όλοι μαθαίνουν συλλογικά λαμβάνοντας ερεθίσματα το κάθε παιδί από τη διαφορετικότητα των άλλων Όπως μάλιστα λέει η Gay (2002 110) με αυτό τον τρόπο laquoοι δάσκαλοιδασκάλες θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η γνώση έχει

9

ηθικά και πολιτικά στοιχεία και συνέπειες που τα υποχρεώνουν να αναλάβουν κοινωνική δράση προκειμένου να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλουςraquo Επομένως η μετατροπή της τάξης σε μια συλλογική μαθησιακή κοινότητα κρίνεται απαραίτητη μιας και όπως προαναφέρθηκε βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι η ολόπλευρη μόρφωση και η καλλιέργεια κριτικού και κοινωνικοπολιτικού πνεύματος στους μαθητές και στις μαθήτριες

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω βρίσκεται και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητέςμαθήτριές τους καθώς και αυτή έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Είναι λογικό σε μία τάξη με παιδιά από διαφορετικές εθνικές ομάδες η επικοινωνία να συνιστά σημαντικό πρόβλημα Οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν ένα διαπολιτισμικό επικοινωνιακό πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η εθνική και πολιτισμική προέλευση είναι στενά συνδεδεμένη με τους τρόπους που το κάθε παιδί επικοινωνεί και μαθαίνει (Gay 2002) Οι διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές των παιδιών επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και τη συμπεριφορά τους και το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αγνοείται σε καμία περίπτωση από τους εκπαιδευτικούς διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον μαθησιακό τύπο των μαθητώνμαθητριών τους

Ο Hampton (1995) υποστήριξε ότι τα ιδανικά και οι τύποι επικοινωνίας και μάθησης που έχουν αναπτύξει μέσω του πολιτισμού τους τα παιδιά των εθνικών μειονοτήτων συχνά δεν συμβαδίζουν με τις διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα σχολεία (από Faith Maina 1997) Έτσι οι συγκεκριμένοι μαθητές και μαθήτριες δυσκολεύονται πολλές φορές να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία και αισθάνονται το σχολείο σαν έναν εχθρικό χώρο Αυτές οι καταστάσεις τουςτις αποτρέπουν να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία γεγονός που από πολλούς δασκάλουςδασκάλες ερμηνεύεται σαν παθητικότητα (Hamme 1996 από Faith Maina 1997)

10

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

μοναδικότητά τους Σύμφωνα με τον Foster (1997) οι δάσκαλοι πρέπει να ενδιαφέρονται πολύ για τους νέουςνέες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και να δουλεύουν σκληρά και μεθοδικά προκειμένου να επιτύχουν αυτά τα παιδιά υψηλές σχολικές επιδόσεις (από Gay 2002) Η ακαδημαϊκή επιτυχία συνιστά βασικό στόχο της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής Συνεπώς δεν αρκεί οι δάσκαλοιδασκάλες απλώς να βρουν τρόπους ώστε να εμπλέκονται οι συγκεκριμένοι μαθητέςμαθήτριες τυπικά στη μαθησιακή διαδικασία αλλά οφείλουν να τους δώσουν ιδιαίτερη προσοχή και βοήθεια προκειμένου να προοδεύσουν ακαδημαϊκά Όπως τονίζει η Gay (2002) οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατανοήσουν ότι η στάση τους απέναντι στα συγκεκριμένα παιδιά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή επιτυχία τους και για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να έχουν υψηλές προσδοκίες για αυτά Όλοι οι μαθητέςμαθήτριες χρειάζονται την υποστήριξη των δασκάλων τους αλλά περισσότερο τα παιδιά από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο επειδή συνήθως αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες αντιξοότητες στη μαθησιακή διαδικασία μέσα σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον

Βαρυσήμαντο ρόλο στη διαμόρφωση ενός πολυπολιτισμικού κλίματος μέσα στη τάξη έχει η δημιουργία μαθησιακών κοινοτήτων Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός συλλογικού περιβάλλοντος μάθησης μέσα στις τάξεις τους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αγνοούν τις προσωπικές ανάγκες κάθε μαθητήμαθήτριας Αντίθετα κατανοώντας τις ατομικές ιδιαιτερότητες των παιδιών μπορούν να εφαρμόζουν μια ολιστική διδακτική προσέγγιση η οποία καλύπτει όλους τους τύπους μάθησης και προσφέρει ταυτόχρονα ηθικές κοινωνικές πολιτικές πολιτισμικές και ακαδημαϊκές γνώσεις και δεξιότητες (Gay 2002) Έτσι οι δάσκαλοιδασκάλες δεν θα ακολουθούν περιστασιακές διδακτικές μεθόδους ούτε θα προσφέρουν κατακερματισμένες γνώσεις αλλά θα μετατρέπουν την τάξη τους σε μια ομάδα όπου όλοι μαθαίνουν συλλογικά λαμβάνοντας ερεθίσματα το κάθε παιδί από τη διαφορετικότητα των άλλων Όπως μάλιστα λέει η Gay (2002 110) με αυτό τον τρόπο laquoοι δάσκαλοιδασκάλες θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η γνώση έχει

9

ηθικά και πολιτικά στοιχεία και συνέπειες που τα υποχρεώνουν να αναλάβουν κοινωνική δράση προκειμένου να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλουςraquo Επομένως η μετατροπή της τάξης σε μια συλλογική μαθησιακή κοινότητα κρίνεται απαραίτητη μιας και όπως προαναφέρθηκε βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι η ολόπλευρη μόρφωση και η καλλιέργεια κριτικού και κοινωνικοπολιτικού πνεύματος στους μαθητές και στις μαθήτριες

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω βρίσκεται και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητέςμαθήτριές τους καθώς και αυτή έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Είναι λογικό σε μία τάξη με παιδιά από διαφορετικές εθνικές ομάδες η επικοινωνία να συνιστά σημαντικό πρόβλημα Οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν ένα διαπολιτισμικό επικοινωνιακό πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η εθνική και πολιτισμική προέλευση είναι στενά συνδεδεμένη με τους τρόπους που το κάθε παιδί επικοινωνεί και μαθαίνει (Gay 2002) Οι διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές των παιδιών επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και τη συμπεριφορά τους και το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αγνοείται σε καμία περίπτωση από τους εκπαιδευτικούς διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον μαθησιακό τύπο των μαθητώνμαθητριών τους

Ο Hampton (1995) υποστήριξε ότι τα ιδανικά και οι τύποι επικοινωνίας και μάθησης που έχουν αναπτύξει μέσω του πολιτισμού τους τα παιδιά των εθνικών μειονοτήτων συχνά δεν συμβαδίζουν με τις διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα σχολεία (από Faith Maina 1997) Έτσι οι συγκεκριμένοι μαθητές και μαθήτριες δυσκολεύονται πολλές φορές να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία και αισθάνονται το σχολείο σαν έναν εχθρικό χώρο Αυτές οι καταστάσεις τουςτις αποτρέπουν να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία γεγονός που από πολλούς δασκάλουςδασκάλες ερμηνεύεται σαν παθητικότητα (Hamme 1996 από Faith Maina 1997)

10

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

ηθικά και πολιτικά στοιχεία και συνέπειες που τα υποχρεώνουν να αναλάβουν κοινωνική δράση προκειμένου να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλουςraquo Επομένως η μετατροπή της τάξης σε μια συλλογική μαθησιακή κοινότητα κρίνεται απαραίτητη μιας και όπως προαναφέρθηκε βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι η ολόπλευρη μόρφωση και η καλλιέργεια κριτικού και κοινωνικοπολιτικού πνεύματος στους μαθητές και στις μαθήτριες

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω βρίσκεται και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητέςμαθήτριές τους καθώς και αυτή έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στη διδασκαλία σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον Είναι λογικό σε μία τάξη με παιδιά από διαφορετικές εθνικές ομάδες η επικοινωνία να συνιστά σημαντικό πρόβλημα Οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν ένα διαπολιτισμικό επικοινωνιακό πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η εθνική και πολιτισμική προέλευση είναι στενά συνδεδεμένη με τους τρόπους που το κάθε παιδί επικοινωνεί και μαθαίνει (Gay 2002) Οι διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές των παιδιών επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και τη συμπεριφορά τους και το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αγνοείται σε καμία περίπτωση από τους εκπαιδευτικούς διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον μαθησιακό τύπο των μαθητώνμαθητριών τους

Ο Hampton (1995) υποστήριξε ότι τα ιδανικά και οι τύποι επικοινωνίας και μάθησης που έχουν αναπτύξει μέσω του πολιτισμού τους τα παιδιά των εθνικών μειονοτήτων συχνά δεν συμβαδίζουν με τις διδακτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα σχολεία (από Faith Maina 1997) Έτσι οι συγκεκριμένοι μαθητές και μαθήτριες δυσκολεύονται πολλές φορές να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία και αισθάνονται το σχολείο σαν έναν εχθρικό χώρο Αυτές οι καταστάσεις τουςτις αποτρέπουν να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία γεγονός που από πολλούς δασκάλουςδασκάλες ερμηνεύεται σαν παθητικότητα (Hamme 1996 από Faith Maina 1997)

10

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

Για να αποφύγουν τις παραπάνω δυσκολίες και για να διδάξουν με επιτυχία τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές και μαθήτριες οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μελετήσουν σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των διάφορων λαών και να αναγνωρίσουν το μαθησιακό τύπο των παιδιών ώστε να μορφοποιήσουν κατάλληλα τη διδασκαλία τους Ανάλογα με τις πολιτισμικές συνήθειες και δραστηριότητες της εθνικής τους ομάδας τα νεαρά άτομα αναπτύσσουν αντίστοιχους τύπους μάθησης και συνεργασίας (Maina 1997) Για παράδειγμα αν ένα παιδί προέρχεται από μια πολιτισμική ομάδα της οποίας τα μέλη συνηθίζουν να διεκπεραιώνουν συλλογικά ορισμένες δραστηριότητες είναι φυσικό να έχει ενστερνιστεί έναν ομαδικό τρόπο εργασίας και μάθησης Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σέβονται τον τρόπο επικοινωνίας και σκέψης των μαθητώνμαθητριών τους και να μην τους παροτρύνουν να τους αποβάλλουν επειδή οι ίδιοι δεν τους εγκρίνουν καθώς έτσι δυσκολεύουν τη μάθησή τους (Gay 2002) Αντιθέτως είναι σημαντικό να ενσωματώσουν στη διδακτική τους πράξη μεθόδους και υλικά που να διευκολύνουν τη κατάκτηση των γνώσεων από όλους τους μαθητέςμαθήτριες ανεξάρτητα από το μαθησιακό τους τύπο Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί η ουσιαστική επικοινωνία και η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον δάσκαλοδασκάλα και στους μαθητέςμαθήτριες

Επιπλέον μια τέτοια εμπλουτισμένη διδασκαλία θα αναπτύξει πολύπλευρα τις επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών επιτρέποντας τους να συνεννοούνται και να συνεργάζονται με διαφορετικούς ανθρώπους Μάλιστα αυτή η πολυπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί ταυτόχρονα συστατικό και σκοπό της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας (Gay 2002)

Η καλλιέργεια της πολιτισμικής laquoσυμφιλίωσηςraquo συνιστά ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο αν οι εκπαιδευτικοί εφαρμόσουν όσα προαναφέρθηκαν Προκειμένου να δημιουργήσουν αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητώνμαθητριών οι δάσκαλοι και οι δασκάλες πρέπει όχι μόνο να συμπεριλάβουν στο σχολικό πρόγραμμα περιστασιακές αναφορές σε ποικίλους

11

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

πολιτισμούς αλλά κυρίως να γνωστοποιούν τη συμβολή των πολιτισμών αυτών στην επιστήμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο και τη γενικότερη συνεισφορά τους στον κόσμο (Gay 2002) Έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν ότι και άλλοι πολιτισμοί εκτός από το δικό τους έχουν προσφέρει σημαντικές ανακαλύψεις και δημιουργίες στη παγκόσμια κοινότητα και συνεπώς αξίζουν τον σεβασμό όλων

Ακόμη αυτή η εκτίμηση των μαθητώνμαθητριών μπορεί να προκληθεί από μια διδασκαλία που λαμβάνει υπόψη της τους διαφορετικούς τύπους μάθησης κάθε παιδιού οι οποίοι είναι επηρεασμένοι από το πολιτισμικό του υπόβαθρο Εφαρμόζοντας μια τέτοια διδασκαλία οι εκπαιδευτικοί εξοικειώνουν τους μαθητέςμαθήτριες με τους τρόπους σκέψης και συνεργασίας διαφορετικών λαών βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων Ερχόμενοι κατά αυτό τον τρόπο σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να νιώσουν συμπάθεια και εκτίμηση προς αυτούς Βέβαια είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διασαφηνίσουν στα παιδιά ότι ο μαθησιακός τύπος του καθενός ή της καθεμιάς αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη μάθηση και δεν σχετίζεται με τις διανοητικές τουτης ικανότητες ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων περί νοητικής κατωτερότητας ορισμένων εθνικών ομάδων ( Gay 2002)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Έγινε φανερό το γεγονός ότι η διδασκαλία σε μια τάξη που περιλαμβάνει μαθητές με διαφορετική εθνική και πολιτισμική καταγωγή είναι μια δύσκολη και απαιτητική για τους εκπαιδευτικούς διαδικασία Οι πολιτισμικές καταβολές επηρεάζουν όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του κάθε παιδιού καθώς και όλες τις διαστάσεις της μάθησής του Συνεπώς αν μια τάξη χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα οι δάσκαλοιδασκάλες πρέπει να εφαρμόσουν λεπτούς χειρισμούς προκειμένου να καταφέρουν να διδάξουν επιτυχώς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες αποφεύγοντας το ενδεχόμενο του αποκλεισμού ορισμένων

12

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία λόγω της διαφορετικότητάς τους

Ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει σε τέτοιες περιπτώσεις η πολυπολιτισμική παιδαγωγική Αν οι εκπαιδευτικοί μελετήσουν σε βάθος τις βασικές παιδαγωγικές ιδέες που πρεσβεύει και ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και τα ιδανικά που προωθεί τότε θα επιτύχουν την δημιουργία και την εφαρμογή μιας διδασκαλίας που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητώνμαθητριών Η πολυπολιτισμική παιδαγωγική και η αντίστοιχη διδασκαλία αναγνωρίζουν την μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σπουδαιότητα όλων των πολιτισμών επιδιώκοντας η μαθησιακή διαδικασία να διέπεται και να καλλιεργεί στα παιδιά αντίστοιχες αντιλήψεις Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τις ασπαστούν ώστε να εξασφαλίσουν την μόρφωση όλων των παιδιών και την δημιουργία πολιτών χωρίς πολιτισμικές προκαταλήψεις αλλά με προοδευτικό πνεύμα και κριτικό νου

Βιβλιογραφία

Gay G (2002) Preparing for culturally responsive teaching Journal of Teacher Education 53 106-116

Hefflin B R (2002) Learning to develop culturally relevant pedagogy A lesson about cornrowed lives The Urban Review Vol 34 No 3 231-250

Ladson-Billings G (1995) But thatrsquos gust good teaching The case for culturally relevant pedagogy Theory into Practice Vol 34 No 3 Culturally Relevant Teaching 159-165

Maina F (1997) Culturally Relevant Pedagogy First nations education in Canada The Canadian Journal of Native Studies XVII 2 293-314

13

14

14