เอกสารประกอบการเรยน

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา สาสนาและวฒนธรรม

สาระประวตศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2

เรอง พฒนาการของอาณาจกรธนบร

นางสนดา พรานขน

โรงเรยนเฉลมพระเกยรตสมเดจพระศรนครนทรกาญจนบรส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 8

ค าชแจง

การใชเอกสารประกอบการเรยนร

กอนทนกเรยนจะศกษาคนควาบทเรยนในเลมน ใหนกเรยนปฏบต ตามขนตอน ดงน

1. ท าความเขาใจจดประสงคการเรยนรกอนศกษาเอกสารประกอบการเรยนร 2. ท าแบบทดสอบกอนเรยนจ านวน 10 ขอ ลงในกระดาษค าตอบ 3. นกเรยนตองมความซอสตยตอตนเอง ไมดเฉลยกอนท าแบบทดสอบ 4. ศกษาบทเรยนตามล าดบขนตอน และท ากจกรรมไมตองรบรอน 5. ขณะทศกษาบทเรยน ถามปญหาหรอขอสงสยใหปรกษาครผสอนทนท 6. เมอศกษาบทเรยนจบแลวใหท าแบบทดสอบหลงเรยน และตรวจค าตอบ

จากเฉลยทายเลม 7. สรปผลการทดสอบลงในกระดาษค าตอบ เพ อทราบผลการเรยน

และการพฒนา 8. นกเรยนตองมความรบผดชอบ รกษาเอกสารนใหอยในสภาพดไมขดเขยน

ขอความใดๆ ลงในเอกสาร และใหสงคนตามก าหนดเวลา

จดประสงคการเรยนร

เอกสารประกอบการเรยนร เรอง พฒนาการของอาณาจกรธนบร มจดประสงคการเรยนร เพอใหนกเรยนมความรความสามารถและทกษะ ดงน

1. อธบายเกยวกบการกเอกราชการสถาปนา อาณาจกรธนบร และการปราบชมนมตาง ๆ 2. รวมกนอภปรายเกยวกบการเมองการปกครองสมยธนบร

3. สบคนขอมลเกยวกบสงคมและเศรษฐกจสมยธนบร 4. วเคราะหความสมพนธระหวางประเทศ สมยธนบร

แบบทดสอบกอนเรยน กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม วชาประวตศาสตรไทย ชนมธยมศกษาปท 2

เรอง พฒนาการของอาณาจกรธนบร

ค ำชแจง 1. แบบทดสอบฉบบนม 10 ขอ คะแนนเตม 10 คะแนน ใชเวลา 15 นาท 2. ใหนกเรยนท าเครองหมายกากบาท ทบขอทเหนวาถกตองลงในกระดาษค าตอบ

1. สาเหตส าคญทสดทท าใหกรงศรอยธยาสนอ านาจใน พ.ศ. 2310 คออะไร ก พมามก าลงเหนอกวา ข ขาดแคลนเสบยงอาหาร ค พมาใชกลยทธไสศกภายใน ง ความออนแอทางดานทหารและการเมอง 2. พระเจาตากหนออกจากกรงศรอยธยาไปรวบรวม ผคนทเมองใด ก เมองตาก ค เมองพษณโลก ข เมองจนทบร ง เมองก าแพงเพชร 3. ชมนมแรกทสมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงปราบปรามไดส าเรจคอชมนมใด ก ชมนมเจาพมาย ข ชมนมเจาพระฝาง ค ชมนมเจาพระยาพษณโลก ง ชมนมเจานครศรธรรมราช 4. อะไรคอเหตผลทส าคญทสดในการเลอกเมองธนบร เปนราชธานใหมแทนกรงศรอยธยา ก มปอมปราการพรอม ข มทางหนออกทะเลสะดวก ค อยใกลปากน าเหมาะแกการคา ง เปนเมองเลกเหมาะกบก าลงพลทมอย

5. ในสมยธนบรกรมใดทมหนาทตดตอคาขายกบตางประเทศ ก กรมวง ข กรมนา ค กรมคลง ง กรมเวยง 6. หวเมองใดทพระมหากษตรยทรงแตงตงขาราชการผใหญไปปกครอง ก หวเมองชนใน ข หวเมองชนนอก ค หวเมองชนจตวา ง หวเมองประเทศราช 7. เพราะเหตใดในสมยธนบรจงมการสกเลกไพรทกคน ก เพอควบคมก าลงพล ข ตองการจ ากดอ านาจของมลนาย ค ตองการใหราษฎรมระเบยบวนย ง บานเมองอยในภาวะสงครามตลอดเวลา 8. สมเดจพระเจาตากสนมหาราชใชนโยบายใดแกไขปญหาเฉพาะหนาเกยวกบการขาดแคลนอาหารของ ราษฎร ก ท าโรงทานเลยงผทอดอยาก ข ประกาศลงโทษผกกตนสนคา ค ขดคลองชลประทานเพอท านาปรง ง สละพระราชทรพยซอขาวแจกราษฎร 9. กรงธนบรมความเปนมตรกบรฐใดมากทสด ก พมา ข เขมร ค ลานนา ง ลานชาง 10. ชาตตะวนตกชาตใดไมไดเขามาตดตอกบ กรงธนบร ก องกฤษ ข ฮอลนดา ค โปรตเกส ง สหรฐอเมรกา

คดดๆ กอนตอบนะจะ

การกเอกราช

กอนทกรงศรอยธยาจะเสยแกพมานน หวเมองฝายเหนอ ฝายใต และตะวนตก ลวนถกควบคมอยางเขมงวด การท ามาหากน การท าไรท านา ทรพยสน ววควาย ถกยดไวหมด จนกระทงในชวงกลางดกของคนวนท 3 มกราคม พ.ศ. 2309 (กอนกรงแตกประมาณ 3 เดอน) นน กองทพพมายงถลมพระนครศรอยธยาอยางหนก เกดเพลงลกไหมทวพระนคร บานเรอ วด วง ไดรบความเสยหาย เฉพาะบานเรอนราษฎรเกดเพลงไหมกวา 10,000 หลงทวากลางวนของวนท 3 มกราคมนนกองก าลงของสมเดจพระเจาตากสนเมอครงยงด ารงต าแหนงเปนพระยาตาก ไดรวบรวมไพรพลจ านวน 1,000 นายหนออกจากกรงศรอยธยามากอนแลว จงไดเหนแสงเพลงลกไหมในกรงศรอยธยาทบานสมบณฑตในเวลาเทยงคนของวนนน โดยมนายทหารคนส าคญในกองทพคอ พระเชยงเงน หลวงพรหมเสนา หลวงพชยอาสา หลวงราชสเนห ขนอภยภกด (ทง 5 นายนมกปรากฏอยเคยงขางพระบรมราชานสาวรยหลายแหง) พระองคตงคายอยในคายวดพชยไดเรมออกเดนทางมาถงบานหารตราเมอเวลาค า โดยมกองทพพมาไลตดตามมา แลวตอรบกนจนพมาพายแพกลบไป กอนจะเดนทางมาถงบานขาวเมา บานสมบณฑต ตอนเวลาเทยงคน

เชาวนท 4 มกราคม พ.ศ. 2309 กองก าลงเดนทางมงหนาไปทางบานโพสงหาร พมาสงกองทพไลตดตามมาอกจงไดรบกนจนพมาแตกพายกลบไป มาถงบานพรานนกเวลาเยน คราวนพมาสงไพรพลมาแกมอถง 2,000 นาย ฝายพระยาตากจงทรงมากบทหารอก 4 มาออกรบศก จนสามารถตพมาแตกพายกลบไปอกครง วนนเหลาทหารมาจงถอเอาเปน วนทหารมา ของไทย

วนท 3 ของการเดนทพ กองก าลงพระยาตากเดนทพมาสดเขตพระนครศรอยธยา กอนทจะเขาเมองนครนายก กมขนช านาญไพรสนฑกบนายกองชาง มาขอสวามภกดตอพระองค ทงยงถวายชางพลาย 5 ชาง ชางพง 1 ชาง แลวอาสาน าทางตอไปยงบานกง (หรอบานดง) เมองนครนายก เมอถงบานกง ขาราชการ ขนหมนพนทนายทองถน ไมยอมสวามภกด แมจะไดเจรจาเกลยกลอม 3 ครง กไมส าเรจ รงขนกองก าลงพระยาตากจงตองปะทะไพรพลชาวบานกง ซงมก าลงมากกวา 1,000 นาย แตกถกกองก าลงพระยาตากตพายไป ยดชางไดเพมอก 7 ชาง เงนทอง และเสยงอาหารอกจ านวนมาก วนท 8 มกราคม พ.ศ. 2509 หรอ 6 วนนบตงแตหนออกจากพระนคร เดนทพมาถงต าบลหนองไมชม แลวหยดพก ณ จดนเปนเวลา 2 วน กอนทจะออกเดนทพตอมถงบานนาเรง แขวงเมองนครนายกแลวหยดพกอก 1 คน

ตอมาพระยาตากจงน าไพรพลขามแมน าทดานกบแจะ เมองปราจนบร แลวหยดพกรพล กอนจะเดนทพตอไปยงทงศรมหาโพธ และตองหยดรอนายทหาร 3 นาย คอ พระเชยงเงน ขนพพธวาท และสมเดจพระรามราชา ทตามกองทพมาไมทน ระหวางททรงรอกลมพระเชยงเงนอยนน ไดเกดการปะทะกบกองทพทงทพบกทพเรอของพมาซงตงอยทปากแมน าโจโล เมองฉะเชงเทรา "พมาไลแทงฟนคงซงเหนอยลาอยนนวงหนมาตามทาง ครนไดทอดพระเนตรเหน จงใหนายบญมขนมาใชสวนทางลงไปประมาณ 200 เสน พบกองทพพมายกขนมาแตปากน าโจโลทงทพบกทพเรอ" พระเจาตากจงมรบสงใหตงแนวรบ ขดหลมเพลาะ วางปนตบ เรยงหนากระดาน จนพมาเขามาใกลราว 240 เมตร จงเรมเปดฉากยงขน แนวแรกของพมาแตกพายไป แตยงมกองหนนเขามาอก 3 กอง ซงกถกยงแตกพายไปเชนกน "จงขบพลทหารโหรองตฆองส าทบไลตดตามฆาพมาเสยเปนอนมาก แลวกเดนทพมาทางบานหวทองหลางสะพานทอง" จากแนวทะทะและการตดตามฆาพมามาทางปากน าโจโลนเอง ท าใหเปลยนจากการเดนทพตามชายปาดงมาเปนชายทะเลเขาเขตเมองชลบร "จงใหยกพลนกายมาประทบตามล าดบ บานทองหลาง, ตะพานทอง, บางปลาสรอย ถงบานนาเกลอ"

ทบานนาเกลอ มนายกลม (หรอนายกล า) นายชมนมทบานนาเกลอไดรวบรวมไพรพลคดสกดตอรบกบกองก าลงพระเจาตาก แตเพยงพระเจาตากแสดงแสนยานภาพ "เสดจทรงชางพระทนงสรรพดวยเครองสรรพาวธทรงพระแสงปนตนรางแดงกบหมพลโยธาหาญ" เทานนนายกลมกถงกบวางอาวธ ยอมออนนอมแตโดยด แลวอาสาน าไป พทยา นาจอมเทยน ทงไกเตย สตหบ ชายทะเล บานหนโขง และบานน าเกาแขวงเมองระยอง โดยพกทพคนละแหงตามล าดบระหวางเสนทางทผานไปนนไดปะทะกบกองก าลงของพมาหลายครง แตกสามารถตฝาไปไดทกครง และสามารถรวบรวมไพรพลตลอดจนอาวธยทโธปกรณไดมากขน

หลงจากพระองคยดเมองระยองได ขณะพกอยบรเวณวดลมมหาชยชมพล ไดเกดเหตการณอศจรรยพายหมนจนบดตนตาลเปนเกลยวโดยไมคลายตว ซงชาวบานเรยกวา ตาลขด บรรดาทหารทงหลายตางกยกพระยาวชรปราการเปน เจาตาก ภายหลงจากเดนทพออกจากวดพชย 23 วน พระองคไดมพระราชปณธานวา "กรงเทพมหานครคงจะเสยแกพมาเปนแท ตวเราคดจะซองสมประชาราษฎรในแขวงเมองหวเมองตะวนออกทงปวงใหไดมากแลว จะยกกลบเขาไปกกรงหคงคนเปนราชธานดงเกา แลวจกท านบ ารงสมณพราหมณาประชาราษฎรซงอนาถาหาทพ านกบมได ใหรมเยนเปนสขานสข และจะยอยกพระบวรพทธศาสนาใหโชตนาการไพบลยขนเหมอนอยางแตกอน เราจะตงตวเปนเจาขน ใหคนทงหลายนบถอย าเกรงจงมาก การซงจะกอกแผนดนจงจะส าเรจโดยงาย" [ การประกาศตงตวขนในครงนมศกดเทยบเทาพระบรมวงศานวงศ

การสถาปนากรงธนบรเปนราชธาน

เมอพระยาตากกเอกราชไดส าเรจไดโปรดใหขดพระบรมศพพระเจาเอกทศขนมาถวายพระเพลงอยางสมพระเกยรต ประชาชนตางกยอมรบพระเจาตากเปนพระเจาแผนดน จงไดทรงปราบดาภเษกขนเปนพระมหากษตรย ใน พ.ศ. 2311 และยงไดทรงเกอกลพระราชวงศของกรงศรอยธยาหลายพระองคทประชวรอย หลงจากกอบกเอกราชไดแลว สมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงมพระราชด ารวา กรงศรอยธยามสภาพทรดโทรมมาก ไมสามารถซอมแซมฟนฟใหกลบคนสภาพเดมได ปราสาทราชมณเฑยร วดวาอารามพงยอยยบ จงทรงตดสนพระทยสรางราชธานใหมขนทเมองธนบร ซงมขอบเขตของราชธานครอบคลมสองฝงน า โดยมแมน าเจาพระยาตดผานกลางเมอง สาเหตทยายเมองหลวงจากกรงศรอยธยามาอยทกรงธนบร (1) กรงศรอยธยาช ารดเสยหายมาก ไมสามารถบรณปฏสงขรณใหมสภาพเหมอนเดมได (2) ก าลงพลของพระองคมนอย ไมสามารถรกษากรงศรอยธยาทเปนเมองใหญได (3) ขาศกรทศทางทจะมาตกรงศรอยธยาดแลว (4) กรงศรอยธยาตงอยไกลจากปากแมน ามากเกนไป ไมสะดวกตอการตดตอคาขายกบตางชาตทมจ านวนเพมขนเรอย ๆ สาเหตททรงเลอกกรงธนบรเปนเมองหลวง (1) กรงธนบรเปนเมองเลก เหมาะตอการปองกนรกษา (2) กรงธนบรตงอยใกลปากแมน า ท าใหสะดวกตอการตดตอคาขายกบตางชาต และการควบคมการล าเลยงเสบยงอาหาร (3) กรงธนบรตงอยใกลทะเล หากขาศกมแตทพบกไมมทพเรอกยากทจะชนะได และหากตงรบไมไหวกสามารถยกพลทางเรอไปตงรบทจนทบรได (4) กรงธนบรเปนแหลงรวมขวญและก าลงใจของคนไดด เพราะตงอยไมไกลจากกรงศรอยธยา

กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม วชาประวตศาสตรไทย ชนมธยมศกษาปท 2

เรอง การสถาปนาราชธาน

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปนใหถกตองสมบรณ

1. หลงจากทกรงศรอยธยาเสยเอกราชใหกบขาศก แลวสภาพบานเมองขณะนนนาจะเปนอยางไร

2. สมเดจพระเจาตากสมหาราชมวธการกเอกราชอยางไร

3. เหตใดสมเดจพระเจาตากสนมหาราชจงทรงยายราชธานมาอยทกรงธนบรแทนทจะอยทอยธยาตามเดม

4. กรงธนบรมความเหมาะสมตอการตงเปนราชธานแหงใหมอยางไร

5. สมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงรวบรวมประเทศใหเปนปกแผนไดอยางไร

กจกรรมท 1

การปราบชมนมตาง ๆ

การรวบรวมอาณาเขต เมอกรงศรอยธยาเสยแกพมาใน พ.ศ. 2310 บานเมองเกดความวนวายแตกสาแหรกขาด ผคนพากนหลบหนเอาชวตรอด เกดขาวยากหมากแพง ผคนทรอดพนจากการจบกมและไมถกกวาดตอนไปยงพมา ไดพยายามรกษาตวรอด โดยการซองสมผคนขนตงกนเปนกกเปนเหลา ซงประกอบไปดวย 5 ชมนม ไดแก 1.ชมนมเจาพมาย ตงอยทอ าเภอพมาย จงหวดนครราชสมาในปจจบน หวหนาคอ กรมหมนเทพพพธ โอรสสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ เจาเมองพมายมความจงรกภกดตอราชวงศบานพลหลวง จงไดสนบสนนขนเปนใหญ 2.ชมนมเจาพระฝาง ตงอยทสวางคบร ทางเหนอของจงหวดอตรดตถ มอาณาเขตตงแตเมองพชยไปจนถงเมองแพร เจาพระฝาง (เรอน) เปนสงฆราชเมองสวางคบร มความสามารถทางคาถาอาคม จงตงตวเปนใหญไดทงทอยในสมณเพศ (แตใชผาแดงนงหมแทนผาเหลอง) 3.ชมนมเจาพระยาพษณโลก ตงอยทจงหวดพษณโลก เจาพระยาพษณโลก (เรอง) เปนหวหนา เปนชมนมทส าคญทางเหนอ มอาณาเขตตงแตเมองพชย ลงมาถงนครสวรรค เจาพระยาพษณโลกเปนขนนางใหญทมความสามารถในดานการปกครองและการรบ พวกขนนางทหลบหนพมาออกจากรงศรอยธยาไดไปสมทบกบชมนมนเปนอนมาก ตอมาถงแกพราลย หวหนาชมนมคนตอมา คอ พระอนทรอากร 4.ชมนมเจานครศรธรรมราช ตงอยทจงหวดนครศรธรรมราช หวหนาคอ เจานครศรธรรมราช (หน) หรอหลวงสทธนายเวร มอาณาเขตตงแตหวเมองมลายขนมาถงเมองชมพร 5.ชมนมพระยาตาก ตงอยบรเวณหวเมองชายทะเลทางฝงตะวนออก เมอพมาเขาลอมกรงศรอยธยา ไดพยายามปองกนรกษาบานเมองอยางเตมท แตสถานการณของกรงศรอยธยาขณะนนคบขนมาก ท าใหพระยาตากรวบรวมสมครพรรคพวกไทย-จน ประมาณ 500 คน ตฝากองทพพมาออกจากเมองในเดอนย(มกราคม) พ.ศ.2309 เพอทจะรวบรวมผคนมาสรบกบพมาในตอนหลง

พระยาตากมงหนาไปทางตะวนออกของเมองนครนายก และปราจนบร ผานฉะเชงเทรา

ชลบร ถงระยอง และทระยอง พระยาตากไดตงตวเปนใหญ พวกบรวารจงเรยกวา “เจาตาก” แตนนมา การทเจาตากเลอกทตงมนทางหวเมองชายฝงทะเลตะวนออก เพราะ 1.หวเมองชายทะเลฝงตะวนออกไมไดเปนเสนทางทพมาเดนทพผาน 2.เจาตากตดสนใจเขาโจมตเมองจนทบร เพราะจนทบรเปนหวเมองเอกทางฝงทะเลดานตะวนออก อดมสมบรณดวยขาวปลาอาหาร สามารถคาขายกบพอคาจนทางทะเลไดสะดวก และยงมปอมปราการมนคง เหมาะส าหรบยดเปนทมนเพอเตรยมการรวบรวมไพรพลตอไป เจาตากยดเมองจนทบรไดในเดอน 7 (มถนายน) พ.ศ.2310 หลงจากเสยกรงศรอยธยาแลว 2 เดอน

กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม วชาประวตศาสตรไทย ชนมธยมศกษาปท 2

เรอง การปราบชมนมตาง ๆ

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปนใหถกตองสมบรณ

1. ชมนมในสมยธนบรประกอบดวยชมนมอะไรบาง

2. ผน าของชมนมพระเจาตาก คอใคร

3. ชมนมเจาพมายตงอยทใด

4. พระยาตากประกาศตงตวเปนใหญทใด

5. สมเดจพระเจาตากสนโจมตจนทบรเพราะเหตผลใด

กจกรรมท 2

สงคมและเศรษฐกจสมยธนบร

ความเจรญทางดานตางๆ ในสมยธนบร และการตดตอกบตางประเทศ ตลอดระยะเวลา 15 ป ในรชสมยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช พระองคทรงใชเวลาสวนใหญในการตอสปราบปราม ปองกนและขยายอาณาเขตของประเทศ จงไมคอยมเวลาจะทจะพฒนา ประเทศทางดานอนมากนก แตถงกระนนพระองคกทรงพยายามสรางความเจรญใหแก ประเทศในดานตางๆ ดงน 1. ดานการปกครอง ลกษณะการปกครองของกรงธนบร ด าเนนรอยตามแบบแผนของ สมยอยธยาตอนปลาย โดยแบงการปกครองออกเปน 1.1 การปกครองสวนกลางหรอราชธาน อยในความรบผดชอบของอครมหาเสนนาบด ทง 2 ต าแหนง คอ สมหกลาโหม ดแลฝายทหาร และสมหนายก ดแลฝายพลเรอน กบต าแหนง เสนาบดจตสดมภอก 4 ต าแหนง คอ กรมเวยง กรมวง กรมคลง กรมนา กรมทง 4 น มหนาท คอ 1) กรมเวยง มหนาทปกครองทองท บงคบบญชาบานเมอง และรกษาความสงบ เรยบรอยของบานเมอง 2) กรมวง มหนาทรบเกยวกบราชส านก และพจารณาพพากษาคดความของ ราษฎร 3) กรมคลง มหนาทรบจายและเกบรกษาพระราชทรพยทไดมาจากสวยอากร บงคบบญชากรมทาซงเกยวของกบการตดตอคาขายกบตางประเทศ และมหนาทเกยวกบพระคลงสนคาการคาส าเภาของหลวง 4) กรมนา มหนาทดแลการท านา เกบขาวขนฉางหลวง และพจารณาคดความเกยวกบเรองโค กระบอและทนา ค าวา “กรม” ในทนหมายความคลายกบ “กระทรวง”ในปจจบน 1.2 การปกครองสวนภมภาค แบงออกเปน 1) การปกครองหวเมองชนใน ทอยรายรอบราชธาน เรยกวา เมองชนจตวา มผปกครองเรยกวา “ผรง” ปฏบตตามค าสงของเสนาบดจตสดมภในราชธาน 2) การปกครองหวเมองภายในราชอาณาจกร เรยกวา หวเมองชนนอก หรอ เมองพระยามหานคร เปนเมองทอยนอกเขตราชธานออกไป แบงออกเปนเมองชนเอก โท ตร 3) การปกครองหวเมองประเทศราช ทอยหางไกลออกไปถงชายแดน มอาณาเขต

ตดตอกบประเทศอน ตองสงเครองราชบรรณาการมาใหตามก าหนด ไดแก กมพชา ลาว เชยงใหม และนครศรอธรรมราช 2. ดานกฎหมายและการศาล กฎหมายและวธพจารณาคดความในศาลสมยธนบร ใชตามแบบสมยอยธยาเทาทมหลกฐานปรากฏอยมเพยงฉบบเดยว เกยวกบการสกเลก คอ การลงทะเบยนชายฉกรรจเพอรบใชในราชการ เรยกวา ไพรหลวง การสกเลกในสมยนนส าคญมาก เพราะเปนระยะเวลาของการปองกนและแผอ านาจเพอใหประเทศชาตมนคง สวนการศาลมกใชบานของเจานาย บานของตลาการ บางครงสมเดจพระเจาตากสนมหาราชกทรงเปนผพพากษาคดเอง และทรงใชศาลทหารและพระบรมราชโองการเปนกฎหมายใชในการตดสนคดความดวย 3. ดานเศรษฐกจ หลงจากเสยกรงศรอยธยาแกพมาแลว สภาพเศรษฐกจของไทยตกต ามากประชาชนยากจนอตคดฝดเคอง อาหารหายากและราคาแพง เนองจากในขณะทเกดศกสงครามผคนตางพากนหนเอาตวรอด การท าไรท านาตองหยดชะงกลง สมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงแกไขปญหาเฉพาะหนาในระยะทตงกรงธนบรใหมๆ ดวยการจายพระราชทรพยซอขาวจากพอคาตางประเทศในราคาสงเพอแจกจายประชาชน และชกชวนใหราษฎรกลบมาตงภมล าเนาอยตามเมองตางๆ ท ามาหากนดงแตกอน นอกจากนนสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ยงสงเสรมทางดานการคาขาย มการสงเรอส าเภาไปคาขายยงประเทศ อนเดยและประเทศใกลเคยง ส าหรบสงของทบรรทกเรอส าเภาหลวงไปขาย เชน ดบก พรกไทย ครง ขผง ไมหอม ฯลฯ และเมอขายสนคาหมดแลวกจะซอสนคาตางประเทศทตองการใชในประเทศ เชน ผาลายและถวยชามมาขายใหแกประชาชนอกตอหนง ซงการคาขายนเปนแบบเดยวกบสมยอยธยา คอ อยภายใตการดแลของพระคลงสนคา หรอกรมาทา มการสงเสรมใหราษฎรท าการเพาะปลก ท าใหเศรษฐกจของประเทศคอยๆ ดขนตามล าดบ 4. ดานสงคม สงคมไทยสมยกรงธนบรมการควบคมอยางเขมงวด เพอเตรยมพรอมอยเสมอ เพราะมการท าศกกบพมาบอยครง มการสกเลกบอกชอสงกดมลนายและเมองไวทขอมอไพรหลวงทกคน ซงมหนาทรบใชราชการปละ 6 เดอน โดยการมารบราชการ 1 เดอน แลวหยดไปท ามาหากนของตนอก 1 เดอนสลบกนไป เรยกวา “การเขาเดอนออกเดอน” ไพรหลวงอกพวกหนง เรยกวา “ไพรสวย” คอ ไพรหลวงทสงสงของแทนการใชแรงงานแกราชการ ซงเปนพวกทรบใชแตเฉพาะเจานายทเปนขนนาง 5. ดานการศกษา แมวาบานเมองจะอยในภาวะสงคราม แตสมเดจพระเจาตากสนมหาราชกทรงทะนบ ารงการศกษาอยเสมอ ศนยกลางการศกษาในสมยธนบรอยทวด เดกผชายเมอมอายพอสมควร พอแมมกเอาไปฝากกบพระ เมอมเวลาวางพระกจะสอนใหอานเขยน หนงสอแบบเรยนทใชคอหนงสอจนดามณ เมออานออกเขยนไดแลว กเรยนแตงรอยแกว โคลง ฉนท กาพย กลอน

กจกรรมท 3

ศกษาศพท เขมร บาล สนสกฤต วชาเลข เรยนมาตราไทย ชง ตวง วด มาตราเงนไทย คดหนาไม (วธการค านวณหาจ านวนเนอไมเปนยก หรอเปนลกบาศก) การศกษาดานอาชพ พอแมมอาชพอะไรกมกฝกใหลกหลานมอาชพตามตนเอง โดยฝกฝนตกทอดกนมาหลายชวอายคน เชน วชาชางและแกะสลก ชางปน ชางถม แพทยแผนโบราณ ฯลฯ สวนสตร ประเพณโบราณไมนยมใหเรยนหนงสอ มนอยคนทอานออกเขยนได เดกผหญงสวนมากจะถกฝกสอนใหดานการเยบปกถกรอย ท ากบขาว การจดบานเรอน และมารยาทของกลสตร 6. ดานศาสนา เมอครงเสยกรงศรอยธยาครงท 2 สงส าคญตางๆ ในพระพทธศาสนาถกท าลายเสยหายมาก หลงจากทสมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงยายเมองหลวงมายงกรงธนบร พระองคไดฟนฟศาสนาขนใหมโดยช าระความบรสทธของพระสงฆ พระสงฆรปใดทประพฤตไมอยในพระวนยกใหสกออกไปเสย พระสงฆรปใดประพฤตอยในพระวนยทรงอาราธนาใหบวชเรยนตอไป นอกจากน พระองคทรงบรจาคพระราชทรพยสวนพระองคในการสรางพระอโบสถ วหาร เสาสนะ กฏสงฆและวดวาอารามตางๆ เชน วนบางยเหนอเหนอ (วดราชคฤห) วดบางยเรอใต (วดอนทาราม) วดบางหวาใหญ (วดระฆงโฆษตาราม) วดแจง (วดอรณราชวราราม) วดหงส (วดหงสรตนาราม) เปนตน นอกจากนเมอพระองคทราบวาพระไตรปฎกมอยทใด กทรงใหน ามาคดลอกเปนฉบบหลวงไวทกรงธนบร แลวสงตนฉบบกลบไปเกบไวทเดม ทรงใหชางจารพระไตรปฎกทงจบ ทส าคญทสดทรงใหอญเชญพระแกวมรกต มาประดษฐานทวดอรณราชวราราม 7. ดานศลปะและวรรณกรรม สมยกรงธนบรดานศลปะมไมคอยมากนก เพราะบานเมองอยในภาวะสงคราม ถงกระนนพระองคกทรงใหมการละเลน เพอเปนการบ ารงขวญประชาชน ใหหายจากความหวาดกลวและลมความทกขยาก มขบวนแหอญเชญและสมโภชพระแกวมรกตเปนเวลา 7 วน การประชนละครระหวางละครผหญงของเจานครศรธรรมราช และละครหลวง

กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม วชาประวตศาสตรไทย ชนมธยมศกษาปท 2

เรอง สงคมและเศรษฐกจสมยธนบร ค าสง 1. ใหศกษาคนควาจากใบความรเรอง การเมองการปกครองสมยธนบร

2. เตมขอความลงในกรอบ ใหถกตองและสมบรณ ชอ-สกล..............................................................ชน................ เลขท.......

การปกครองสมยธนบร

แบบทดสอบหลงเรยน

มหนาทดแลฝาย ............................

มหนาทดแลฝาย ............................

มหนาท ......................................................................................................................................................

มหนาท ......................................................................................................................................................

มหนาท ......................................................................................................................................................

มหนาท ......................................................................................................................................................

1............................................ลกษณะ.................................. ผปกครองเรยกวา..................... ขนอยกบ.................................

3............................................ลกษณะ.................................. .............................................. ไดแก...................................... .............................................. หนาทตอกรงธนบร................... ..............................................

2............................................ หรอ........................................ลกษณะ.................................. .............................................. แบงเปน..................................ผปกครองมาจาก..................... ..............................................

กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม วชาประวตศาสตรไทย ชนมธยมศกษาปท 2

เรอง พฒนาการของอาณาจกรธนบร

ค ำชแจง 1. แบบทดสอบฉบบนม 10 ขอ คะแนนเตม 10 คะแนน ใชเวลา 15 นาท 2. ใหนกเรยนท าเครองหมายกากบาท ทบขอทเหนวาถกตองลงในกระดาษค าตอบ

1. ชมนมแรกทสมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงปราบปรามไดส าเรจคอชมนมใด ก ชมนมเจาพมาย ข ชมนมเจาพระฝาง ค ชมนมเจาพระยาพษณโลก ง ชมนมเจานครศรธรรมราช 2. สาเหตส าคญทสดทท าใหกรงศรอยธยาสนอ านาจใน พ.ศ. 2310 คออะไร ก พมามก าลงเหนอกวา ข ขาดแคลนเสบยงอาหาร ค พมาใชกลยทธไสศกภายใน ง ความออนแอทางดานทหารและการเมอง 3. ในสมยธนบรกรมใดทมหนาทตดตอคาขายกบตางประเทศ ก กรมวง ข กรมนา ค กรมคลง ง กรมเวยง 4. หวเมองใดทพระมหากษตรยทรงแตงตงขาราชการผใหญไปปกครอง ก หวเมองชนใน ข หวเมองชนนอก ค หวเมองชนจตวา ง หวเมองประเทศราช 5. กรงธนบรมความเปนมตรกบรฐใดมากทสด ก พมา คดดๆ กอนตอบนะจะ

ข เขมร ค ลานนา ง ลานชาง 6. ชาตตะวนตกชาตใดไมไดเขามาตดตอกบ กรงธนบร ก องกฤษ ข ฮอลนดา ค โปรตเกส ง สหรฐอเมร 7. พระเจาตากหนออกจากกรงศรอยธยาไปรวบรวม ผคนทเมองใด ก เมองตาก ค เมองพษณโลก ข เมองจนทบร ง เมองก าแพงเพชร 8. อะไรคอเหตผลทส าคญทสดในการเลอกเมองธนบร เปนราชธานใหมแทนกรงศรอยธยา ก มปอมปราการพรอม ข มทางหนออกทะเลสะดวก ค อยใกลปากน าเหมาะแกการคา ง เปนเมองเลกเหมาะกบก าลงพลทมอย 9. เพราะเหตใดในสมยธนบรจงมการสกเลกไพรทกคน ก เพอควบคมก าลงพล ข ตองการจ ากดอ านาจของมลนาย ค ตองการใหราษฎรมระเบยบวนย ง บานเมองอยในภาวะสงครามตลอดเวลา 10. สมเดจพระเจาตากสนมหาราชใชนโยบายใดแกไขปญหาเฉพาะหนาเกยวกบการขาดแคลนอาหารของ ราษฎร ก ท าโรงทานเลยงผทอดอยาก ข ประกาศลงโทษผกกตนสนคา ค ขดคลองชลประทานเพอท านาปรง ง สละพระราชทรพยซอขาวแจกราษฎร

ภาคผนวก

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม วชาประวตศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2 เรองพฒนาการของอาณาจกรธนบร

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม วชาประวตศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2 เรองพฒนาการของอาณาจกรธนบร

ขอท 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ค าตอบ ก ง ค ข ค ง ข ง ค ง

ขอท 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ค าตอบ ง ข ก ง ค ข ก ง ค ง