Download pdf - Гэрийн ба халаалтын зуух

Агуулга

▪ 1. Оршил

▪ 2. Гэрийн зуухны туршилт, үр дүн

▪ 3. Жижиг ус халаах зуухны туршилт, үр дүн

▪ 4. Гэрийн ба халаалтын зуухны үр ашгийг дээшлүүлэх арга зам

▪ 5. Санал, дүгнэлт

Оршил

▪ Улаанбаатар хот Монгол орны физик газар зүйн мужлалаар Хангай-Хэнтийн уулархаг их мужийн хэсэгт, тухайлбал: Хэнтийн уулархагмужийн баруун өмнөд шувтарга үзүүрт Туул голын өргөн хөндий, ай савцутгал голуудын бэлчирт байрлах ба 9 дүүрэг, 132 хороо, нутагдэвсгэрийн хэмжээ 4.7 мян.км2, хүн амын нягтшил (1кВ.км-т ногдох хүн)219.4 байна.

▪ Агаарын бохирдлын гол эх үүсвэрүүд нь 177 мянган гэр хорооллын айлөрхийн хэрэглэж буй зуух (60.0 %), Дулааны цахилгаан станцууд (6.0 %),190 гаруй мянган авто тээврийн хэрэгсэл (20.0 %) болон 1400 гаруй багаболон дунд оврын нам даралтын халаалтын зуух (10.0 %), бусад эхүүсвэр шороон зам, баригдаж буй барилга байгууламж гэх мэт эх үүсвэр(14 % ) эзэлж байгаа тооцоо судалгааг Нийслэлийн агаарын чанарыналбанаас гаргасан байна.

▪ Дулааны цахилгаан станцууд, ус халаах жижиг зуухнууд, айл өрх,аж ахуйн нэгж, байгууллагууд жилдээ 5.9 орчим сая тонн түүхийнүүрс, 237195.8 м3 мод шатааж агаарт 260.0 мянган тонн хортбодисыг цацаж байгаа нь хотын нэг оршин суугчид 343.6 кг хортбодис ноогдож байгаа гэсэн үг юм.

▪ 177 мянган гэр хорооллын айл өрх

▪ 120 гаруй халаалтын зуухны газруудад

▪ Дулааны цахилгаан станцууд, ус халаах жижиг зуухнууд, айл өрх, аж ахуйн нэгж,байгууллагууд жилдээ 5.9 орчим сая тонн түүхий нүүрс, 237195.8 м3 мод шатаажагаарт 260.0 мянган тонн хорт бодисыг цацаж байгаа нь хотын нэг оршин суугчид343.6 кг хорт бодис ноогдож байгаа гэсэн үг юм.

▪ Улаанбаатар хотод 177 мянга орчим айл өрх байгаа ба нийт 600 мянга орчим тонннүүрс түлшиндээ хэрэглэж жилдээ дундажаар 578384 тонн хүлэмжийн хий,304414 тонн нүүрстөрөгчийн исэл, 3095,7 тонн дэгдэмхий үнс хаягдаж агаарболон газрын хөрсийг бохирдуулж байна.

▪ Нэг өрхөд жилд дунджаар 4…6 тн нүүрс, 3…4 шоо метр модыг түлшиндээзарцуулдаг гээд бодоход агаарын бохирдлыг арилгахад ихээхэн бэрхшээлтэйбайна.

▪ 2006-2010 онд нийслэлийн гэр хорооллын өрхийн тоо жилд 10.0 гаруй мянганөрхөөр нэмэгдэж байсан бол сүүлийн жилүүдэд 5.0-7.0 мянга болж буух хандлагаажиглагдаж байна.

2. Гэрийн зуухны туршилт, үр дүн

▪ Монгол улсын засгийн газар нь Нийслэлийн агаарын бохирдлыгбууруулах зорилгоор Дэлхийн банкнаас хөнгөлөлттэй зээл авсан бөгөөдНийслэлийн засаг даргын тамгын газрын (НЗДТГ) харьяа Төслийгудирдах нэгж (ТУН) нь “Улаанбаатар-Цэвэр агаар” (УБЦАТ) төслийгхэрэгжүүлж байна. Aзийн хөгжлийн банкны тусламжтай байгуулагдсанЗуухны сорилын лаборатор байгуулагдаж эхэлснээсээ хойш 360 гаруйтуршилтыг хийсэн. Сорилын зорилго нь бэлэн зуухыг туршихаас гаднаболовсруулсан нүүрс, асаагчуудыг туршснаас гадна зуухыг зохион бүтээхявцад өөрчлөлт гарсныг дахин туршсан болно. Түлшний хувьдБагануурын уурхайгаас тохиолдлоор авсан нүүрсийг ашигласан.

Туршилт хийж буй байдал

ОЧ-2 НҮҮДЭЛЧИН ЧИН-1

Гэрийн зуухны туршилтаар дараахь зүйлүүдийг тодорхойлно. Үүнд:

•Чадал ба түлшний зарцуулалт

•Шаталтын үр ашиг ба ялгарах утааны хий

•Утааны хийтэй хаягдах хатуу хэсэг

•Нийт гүйцэтгэлийн тооцооны хүснэгт

•Нарийвчилсан туршилтын мэдээлэл

Зуухны туршилт судалгааны лабораторит туршилт явуулсанаар дараах үр

дүн гарна.

•Шаталтын АҮК

•Утаан дахь нийт бохирдуулах хаягдлууд

•Тасалгаанд ялгаруулах СО-г тодорхойлно.

▪ Дараахь хүснэгтээр сорилын үр дүн зарим гол үзүүлэлтийг харуулав.Гол үзүүлэлтээр зуухны АҮК, нэгж ялгаруулсан дулаанд ноогдохтоосонцорын болон угаарын хийн ялгарал, СО/CO2, мөн дундажчадлыг үзүүлэв. Энд зуухны бохирдлын гол үзүүлэлт болгон зуухныгаргаж буй нэгж дулаанд харгалзах РМ 2,5 болон СО хэмжээг сонгонавсн бөгөөд энэ нь өөр өөр түлш хэрэглэсэн үед зуухны бохирдлынүзүүлэлтийг жиших, зуухны жинхэнэ гаргаж байгаа нэгж дулаандхаргалзах ялгарах бохирдлыг зуухны үзүүлэлт болгон авсан.

Гэрийн зуухнуудын туршилтын үр дүн, 2012 он

#

Зуухны

Төрөл

Зуух Үйлдвэрлэгч,

Нийлүүлэгч

Хүчин

чадал

Тоосонцорын

ялгаралCO-ийн ялгарал

Дулаан

ы АҮК

Туршилтын

Үр дүн

MNS5216-1:2011 Стандарт 3-7 кВт 285 14 70%

Төслийн Зууханд тавигдах параметрүүдийн

шаардлага≥ 3 кВт ≤ 70 мг/МДж

≤ 7 гр/МДж буюу

уламжлалт зуухны

үзүүлэлтээс 50%-

аар буурсан байх

≥ 70%

1 183 Уламжлалт - 14 1475 14 76%

2 178 ХасСэлэнгэ констракшен

ХХК

12 176 5 69% Тэнцээгүй

3 180 Өлзий 7 64 5 76% Тэнцсэн

4 181 Гэрийн Зуух 10 188 6 75% Тэнцээгүй

5 184 Том ДөлРоял Оушен ХХК

11 4 3 73% Тэнцсэн

6 185 Миний Дөл 5 68 10 75% Тэнцээгүй

7 187 Талст Элмеко ХХК 9 27 6 81% Тэнцсэн

8 188 Том Хорол Том Хорол ХХК 13 45 13 78% Тэнцээгүй

12 192 ASE-7Анард ХХК

11 14235 23 76% Тэнцээгүй

13 193 ASE-7 9 2016 20 69% Тэнцээгүй

14 194 Дулаан Бурханы гал ХХК 6 349 6 80% Тэнцээгүй

15 195 Хоссевен 9006 EM SI JI BI ХХК 4 463 14 60% Тэнцээгүй

#

Туршилтын

дугаар

Зуухны

загвар

Зуух

үйлдвэрлэг

ч,

нийлүүлэгч

Зуухны

хүчин

чадал

Тоосонцры

н хэмжээ

Нүүрс

төрөгчийн

дутуу исэл

Ашигт

үйлийн

коэффициен

т

ҮР ДҮНMNS5216-1:2011 Стандарт 3-7 кВт 285 14 70%

Төслийн шалгуур үзүүлэлт3 кВт-аас

дээш

Хамгийн

ихдээ 70

мг/МДж -аас

хүртэл

Хамгийн

ихдээ 7

г/МДж -аас

хүртэл

70%-аас

дээш

3 291 Голомт Рояал Өүшн

ХХК

6,6 59,7 3,4 75,8 Тэнцсэн

4 308 Жижиг Дөл 3,5 7,3 3,9 74,3 Тэнцсэн

5 297 ТХ-1Том хорол

ХХК

3,2 52,2 17,7 69,4 Тэнцээгүй

6 333 Чин-1 6.3 64.2 4.3 72.7 Тэнцсэн

7 298 ХЗ-14 Асаагүй Асаагүй

12 328 НоминХан Баян

ХХК6,0 29,7 2,7 85,6 Тэнцсэн

13 330 ДулаанБурхны гал

ХХК4.3 413 11.6 65.8 Тэнцээгүй

17 300 Нүүдэлчин-2

“Эко Ресурс”

ХХК

2,7 188,5 2,7 69,8 Тэнцээгүй

18 302 Нүүдэлчин-3 8,5 451,3 15,0 75,8 Тэнцээгүй



2. Гэрийн зуухны туршилт, үр дүн 2012 он

0 70 140 210 280 350

183 …

178 KHAS

180 ULZII

181 GERIIN …

184 LARGE DUL

185 MINI DUL

187 TALST

188 TOM …

189 AND ZUUH

190 BEKAS-107

191 NOMIN

192 ASE-7

193 ASE-7

194 DULAAN

195 …

PM 2.5 мг/МДж(цэвэр)

266.5

59.7

7.3

52.2

64.2

231.1

295.2

72.7

29.7

413

212.4

24.7

188.5

451.3

782.7

622.1

214.5

217.9

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 750 800 850

Дугуй Өлзий

Хас

Голомт

Жижиг Дөл

ТХ-1

Чин-1

Векас-137

Векас-801

Векас-903

Векас-310

Номин

Дулаан

Сабах Тулга

Оч-2

Нүүдэлчин-2




YS-3001

YS-2002

MD30K

PM2.5 мг/МДж

Тоосонцрын хэмжээ PM2.5 мг/МДж, 2014 он

Тоосонцрын хэмжээ

Нүүрс төрөгчийн дутуу исэл, CO, г/МДж, 2012 он

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

183 Traditional

178 Khas

180 Ulzii

181 Geriin stove

184 Large Dul

185 Mini Dul

187 Talst

188 Tom Khorol

189 And Zuuh

190 Bekas-107

191 Nomin

192 ASE-7

193 ASE-7

194 Dulaan

195 Hosseven9006

CO гр/МДж(цэвэр)

6.5

13.1

3.4

3.9

17.7

4.3

5.9

3.3

2.8

9.8

2.7

11.6

16.6

4.5

2.7

15

6.8

9.1

8.6

10.8

19.9

0 5 10 15 20 25


Хас

Голомт

Жижиг Дөл

ТХ-1

Чин-1

Векас-137

Векас-801

Векас-903

Векас-310

Номин

Дулаан


Оч-2





YS-3001

YS-2002

MD30K

CO, г/МДж

Нүүрс төрөгчийн дутуу исэл, CO, г/МДж, 2014 он

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Хас

Голомт

Жижиг Дөл

ТХ-1

Чин-1

Векас-137

Векас-801

Векас-903

Векас-310

Номин

Дулаан


Оч-2





YS-3001

YS-2002

MD30K

N, кВт

Зуухны хүчин чадал, N кВт

Зуухны хүчин чадал

Уламжлалт зуухтай харьцуулахад шаталтаас ялгарах тоосонцор PM2.5-ын хэмжээ

Туршилтын

дугаарзуух

туршилтаар гарсан

үзүүлэлтУламжлалт зуухтай харьцуулсан

183 Уламжлалт 1124.80

291 Голомт 54.6 20.6 д.б

292 Оч-2 24.7 45.5 д.б

294 Хас 1471 0.8 д.и

295 Бекас-137 231 4.9 д.б

334 Бекас -801 295 3.8 д.б

297 TX-1 52.2 21.5 д.б

333 Чин-1 64.2 17.5 д.б

300 Нүүдэлчин-2 189 6.0 д.б

307 YS2002 218 5.2 д.б

308 Мини дөл 7.3 154.1 д.б

309 Тулга 212 5.3 д.б

310 MD30K 4326 3.84 д.и

312 Бекас-310 5683 5.05 д.и

320 Бекас 97.5 11.5 д.б

335 Дугуй өлзий 267 4.2 д.б

328 Номин 29.7 37.9 д.б

330 Дулаан 413 2.7 д.б

332 YS3001 215 5.2 д.б

3. Жижиг ус халаах зуухны туршилт, үр дүн

Мянганы сорилын сангаас боловсруулсан шалгуурын дагуутуршилтанд оруулахаар санал болгосон 30 айл өрхөөс 7 айлын намдаралтын зуухыг сонгон авч Налайхын нүүрс, хагас коксжуулсаннүүрсний шахмал болон үртсэн шахмал түлш хэрэглэн туршилтыгявуулж, түлшний хэрэглээ, АҮК, түлшний шаталтаас үүсч агаармандалд хаягдаж байгаа бохирдуулах бодисуудын хэмжээгтодорхойлж, хооронд харьцуулалт хийсэн.

2014 оны хавар гэр хороололын айлуудад ашиглаж буй олонтөрлийн ус халаах жижиг зуухнуудаас зах зээлд хамгийн түгээмэлхэрэглэж байгаа зуухны төрлийг сонгох судалгаанд Улаанбаатархотын 6 дүүргийн санамсаргүй сонгогдсон усан халаалттай зуухтай111 айлыг хамруулсан байна.

Тоосонцор, СО-ийн ялгаралт ба Монгол Улсын үндэсний стандартын харьцуулалт

Зуухны нэрСтандарт

CО, г/МЖ

Стандарт

тоос, г/МЖ

(г/кг)

Түлшний нэр

Налайхын нүүрс Хагас коксжуулсан

CO % PM, % CO % PM, %

Акропол НДЗ

10 0.18 (3)

52.9 -82.78 2.56 дахин -88.67

Хятад НДЗ 2.18 дахин 21.06 -13.4 -89.28

Хятад CF НДЗ -46.9 -43.00 -19.2 -57.33

Канад -0.70 -62.06 2.6 дахин -84.39

Турк НДЗ 62.4 -79.28 61.4 -90.28

Уламжлалт НДЗ 4.93 -39.50 68.5 -72.06

Хагас коксжуулсан нүүрсний шахмал (тоосонцор, СО болон түлш зарцуулалтын өөрчлөлт)

Д/дЗуухны

төрөл

Утаан дахь

тоосонцрын

дундаж өөрчлөлт

(%)

Утаан дахь

СО-ийн дундаж

өөрчлөлт (%)

Түлш

зарцуулалты

н өөрчлөлт,

(%)

Үр ашгийн

өөрчлөлт

(%)

1 Хятад НДЗ -82.24 -51.5 -29.4 14.2

2 Турк НДЗ -83.94 -9.66 -49.0 2.45

3Хятад CF

НДЗ-29.47 -54.8 -34.1 15.6

4 Акропол НДЗ -81.22 43.09 -35.3 -0.09

5 Канад НДЗ -74.22 47.4 -44.0 -5.48

6Уламжлалт

НДЗ-53.83 0.33 -20.5 -2.35

Д/дЗуухны

төрөл

Утаан дахь

тоосонцрын

дундаж өөрчлөлт

(%)

Утаан дахь

СО-ийн дундаж

өөрчлөлт (%)

Түлш

зарцуулалты

н өөрчлөлт,

(%)

Үр ашгийн

өөрчлөлт

(%)

1 Хятад НДЗ -82.24 -51.5 -29.4 14.2

2 Турк НДЗ -83.94 -9.66 -49.0 2.45

3Хятад CF

НДЗ-29.47 -54.8 -34.1 15.6

4 Акропол НДЗ -81.22 43.09 -35.3 -0.09

5 Канад НДЗ -74.22 47.4 -44.0 -5.48

6Уламжлалт

НДЗ-53.83 0.33 -20.5 -2.35

Ус халаалтын зуухны туршилтын үр дүн дүгнэлт

▪ Хятад НДЗ, Хятад CF НДЗ болон SO-55 НДЗ-д хагас коксжуулсан нүүрснийшахмал түлэхэд ялгарах СО-ийн хэмжээ үндэсний стандартаас (13.4%,19.2%, 6.1%-аар тус тус) бага байсан ба бусад зуухнуудаасаа үндэснийстандартад илүү нийцэж байсан.

▪ Үндэсний стандартад нийцсэн хагас коксжуулсан нүүрсний шахмал болонНалайхын нүүрсийг сонгосон НДЗ-нд түлэхэд (Монгол SO-55 НДЗ, ХятадНДЗ, Хятад CF НДЗ) хамгийн сайн үзүүлэлттэй гарч байв. НДЗ-ны доторхагас коксжуулсан нүүрсний шахмал түлшийг хэрхэн зөв байрлуулахмэргэжлийн зааврыг хэрэглэгчдэд өгснөөр агаарын бохирдлыг бууруулж,зардал хэмнэх боломжтой. Мөн Канад ба Хятад CF НДЗ-ны галын хотолхарьцангуй бага байна.

▪ Түлшний зарцуулалт болон хорт хаягдлын хэмжээ нь хэрэглэх дадлаасихээхэн хамаарч байна.

4. Гэрийн ба халаалтын зуухны үр ашгийг дээшлүүлэх арга зам

▪ Гэрийн зуухны туршилтуудын үр дүнгээс харахад улсын стандартынболон төслийн шалгуур үзүүлэлтүүдийг хангаж байгаа сайжруулсанзуух болон түлшээр гэр хорооллын хэрэглэгчдийг хангавал хотынагаарын бохирдлыг 30 орчим хувиар бууруулах боломжтой байгааболовч жил бүр хөдөө орон нутгаас 10000 орчим айл өрх орж иржбайгаа нь сөргөөр нөлөөлсөөр байна. Иймд засаг захиргааныбайгууллагаас энэ талаар тодорхой арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхшаардлагатай болж байна. Гэр хорооллын гэрийн зуухныашиглалтаас үүдэлтэй агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд түлш,зуухыг сайжруулахын зэрэгцээ монгол гэрийн дулааны алдагдлыгбууруулж түлшний хэрэглээг багасгах шаардлагатай юм.

▪ Ус халаах жижиг зуухнуудын туршилтын үр дүнгээс харахадтуршилтанд хамрагдсан зуухнуудад хагас коксжсон нүүрсний шахмалтүлш түлэхэд тоосонцор ба хүхрийн исэл үүсэлт “MNS 5216-1: 2011”стандартад заасан утгаас бага байгаа боловч Хятад, Хятад CF болонSO-55 маягийн ус халаах жижиг зуухнуудын СО-ийн хэмжээ үндэснийстандартаас (13.4%, 19.2%, 6.1%-аар тус тус) бага байсан ньүндэсний стандартад бусад зуухнуудаас илүү нийцэж байсан.

▪ Зах зээлд тулгуурласан аргын хүрээнд зорьсон хэмжээнд хүртэлбохирдуулах бодис ялгаруулалтыг багасгахын тулд гэр хороололдхэрэглэх зуух, түлшний стандартыг шинэчлэх шаардлагатай.Түлшний хэрэглээг бууруулж, үр ашгийг нэмэгдүүлэхэд чиглэгдсэнтүлш, зуух, хэрэгслүүдийн загварууд нь гэр доторх СО түвшинднөлөөлөхгүй байхаар шинэ стандарт болон стандартыг мөрдүүлэхарга хэмжээнүүдийг баталгаажуулж өгөх хэрэгтэй.

5. Санал, дүгнэлт

▪ Ус халаах жижиг зуухнуудын туршилтын үр дүнгээс харахад турилтанд хамрагдсанзуухнуудад хагас коксжсон нүүрсний шахмал түлш түлэхэд тоосонцор ба хүхрийн исэлүүсэлт “MNS 5216-1: 2011” стандартад заасан утгаас бага байгаа боловч Хятад, Хятад CFболон SO-55 маягийн ус халаах жижиг зуухнуудын СО-ийн хэмжээ үндэсний стандартаас(13.4%, 19.2%, 6.1%-аар тус тус) бага байсан нь үндэсний стандартад бусад зуухнуудаасилүү нийцэж байсан.

▪ Үндэсний үйлдвэрлэгчид хэрэглэгчийн онцлог, зуух суурилуулах өрөө тасалгаа, дулаанышугамын угсралтаас хамааруулан холболт болон хийцийг нь өөрчлөх боломжтой,ашиглахад энгийн бат бөх хийцтэй, хоол унд бэлдэх, барилга халаах үүргүүдийг давхарбүрдүүлэхийн зэрэгцээ ашиглалтын үед гарсан гэмтлийг засварлах зөвлөлгөө өгөхболомжтой зэрэг давуу талтай байна.

▪ Импортоор орж ирж буй зуухнууд зориулалтын үйлдвэрүүдэд үйлдвэрлэгдсэн учир олонжил энэ чиглэлээр ажилласан туршлагатай үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн байх учраас зуухыгхамгийн оновчтой хувилбараар бүтээсэн байдаг давуу талтай боловч үйлдвэрлэгчтэйэргэж харьцах боломжгүй учир хэрэглэгч өөрийн онцлогт тохируулан хийцэд өөрчлөлторуулах боломжгүйн зэрэгцээ зарим нэг эд анги гэмтсэн тохиолдолд түүнийг солихзасварлахад хүндрэлтэй, зардал чирэгдэл их байдаг дутагдалтай.

5. Санал, дүгнэлт

▪ Ус халаах жижиг зуухны түлшний зарцуулалт болон ялгаруулах бохирдуулаххорт хаягдлын хэмжээ нь түлшний бүтэц, шинж чанар, зуухны хийцээс гаднаашиглагчдын чадвар дадлаас ихээхэн хамаарч байна.

▪ Гэрийн ба ус халаах жижиг зуухны эдийн засгийн ба экологийн үр ашигтүлшний зарцуулалт, шаталтын үр ашиг, ялгаруулах бохирдуулах бодисуудынхэмжээнээс хамаарах тул эдийн засгийн ба экологийн үр ашиг дээшлүүлэхбодлогыг боловсруулахдаа гэр болон барилгын дулааны алдагдлыгбууруулах, түлш, зуухыг сайжруулах асуудлуудыг иж бүрнээр авч үзэжшийдвэрлэх арга замыг тодорхойлох шаардлагатай.

АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАН ТАНЬД БАЯРЛАЛАА

E-mail: [email protected], [email protected]

Утас: 99040598, 91110465, 91119036

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]