Ομήρου Οδύσσεια

Α΄ Γυμνασίου

Εισαγωγή

1ο Γυμνάσιο ΣπάρτηςΑντωνία Χίου, Φιλόλογος

Ο Όμηρος φέρεται ως ο συγγραφέας των ποιητικών κειμένων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, από τα πρώτα κείμενα της Ιστορικής περιόδου της αρχαίας Ελλάδας, γνωστά ως

Έπος = λόγος, διήγηση, αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο:• μυθολογικό,• διδακτικό,• ηρωικό.

Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια είναι ηρωικά έπη, δηλ. αφηγούνται ηρώων αλλά και θεών.

Τα ποιήματα αυτά δημιουργήθηκαν κατά τη Γεωμετρική εποχή (τελευταίες δεκαετίες 8ου αι. π.Χ.) και αναφέρονται σε γεγονότα της Μυκηναϊκής εποχής (12ος αι. π.Χ.Τρωικός πόλεμος).

Για τη ζωή του Ομήρου υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες και αυτές αντιφατικές, ενώ η φιλολογική επιστήμη των δύο τελευταίων αιώνων αμφισβήτησε ακόμη και την ύπαρξή του.Με κριτήρια τα χαρακτηριστικά των έργων, είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι η Ιλιάδακαι η Οδύσσεια γράφτηκαν τον 8ο αι. π.Χ.

Αοιδοί και ραψωδοί

Αοιδοί= οι παλαιοί επικοί ποιητές της προομηρικήςεποχής. Τραγουδούσαν τα έπη τους με τη συνοδεία φόρμιγγας (κιθάρας) σε συμπόσια και γιορτές. Ήταν επαγγελματίες και αυτοσχεδίαζαν.

Οι ραψωδοί διαδέχθηκαν τους αοιδούς. Δεν αυτοσχεδίαζαν αλλά απομνημόνευαν και απάγγελλαν ρυθμικά έτοιμα καταγεγραμμένα έπη άλλων ή δικά τους κρατώντας ένα ραβδί, σύμβολο εξουσίας δοσμένης από τους θεούς. Ταξίδευαν από τόπο σε τόπο και παρουσίαζαν τα έπη τους σε ανοιχτούς τόπους κατά τη διάρκεια μεγάλων γιορτών.

• Ο Όμηρος ήταν ραψωδός.

• Έζησε τον 8ο αι. π.Χ. στην Ιωνία.

• Η παράδοση τον θέλει τυφλό (μάλλον απίθανο).

Τα ομηρικά έπη όπως τα γνωρίζουμε σήμερα καταγράφηκαν στην Αθήνακατά τον 6ο αι. π.Χ.(μάλλον από τον τύραννο Πεισίστρατο ή τον γιο του Ίππαρχο),για να χρησιμοποιούν οι ραψωδοί την επίσημη εκδοχή και να μην κάνουν παρεμβολές.

Η Ιλιάδα αποτελείται από 15.693 στίχουςΈχει ως θέμα της τον θυμό του Αχιλλέα που διαρκεί 51 μέρες, αλλά ο ποιητής περικλείει σ' αυτές τον δεκαετή πόλεμο του Ιλίου (Τρωικός πόλεμος).

Η Οδύσσεια αποτελείται από 12.110 στίχους. Τον 3ο αι. π.Χ. χωρίστηκε από τους Αλεξανδρινούς Γραμματικούς σε 24 ραψωδίες, που αριθμήθηκαν με τα μικρά γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου.

H Οδύσσεια είναι το δεύτερο μεγάλο έπος της αρχαίας ελληνικής γραμματείας μετά την Ιλιάδα. Η Οδύσσεια πραγματεύεται τον περιπετειώδη νόστο (επαναπατρισμό) του ήρωα του Τρωικού Πολέμου και βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα, καθώς και το φόνο των μνηστήρων, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί στο παλάτι του και διεκδικούσαν τη γυναίκα του Πηνελόπη.

Κεντρικό θέμα της Οδύσσειας είναι ο αγώνας του βασιλιά της Ιθάκης, του Οδυσσέα, να επιστρέψει με τους συντρόφους του από την Τροία στο νησί του και να ξαναπάρει τη θέση που είχε στο σπίτι του και στο λαό του.

Συμπληρωματικό θέμα είναι η αναζήτησή του από τη γυναίκα του, την Πηνελόπη, και, κυρίως, από το γιό του, τον Τηλέμαχο. Η πολύχρονη απουσία του Οδυσσέα από την Ιθάκη είχε δημιουργήσει πολλά προβλήματα και στους δυο. Έτσι η δράση διεξάγεται τόσο στην ξενιτιά, όσο και στην πατρίδα.

Κατά ομάδες οι ραψωδίες της Οδύσσειας συναπαρτίζουν:

την Τηλεμάχεια (α-δ),όπουβλέπουμε το γιο του Οδυσσέα,Τηλέμαχο, να αναζητά τον πατέρατου,

τη Φαιακίδα (ε-ν), όπου ακούμετον ίδιο τον ήρωα να αφηγείταιστους Φαίακες τις προηγούμενεςπεριπέτειές του και να φτάνει στηνΙθάκη,

και τη Μνηστηροφονία (ξ-ω), τηνιστορία της τιμωρίας τωνμνηστήρων.

Σαν «οδύσσεια» χαρακτηρίζεται μεταφορικά κάθεπεριπλάνηση, ταλαιπωρία, περιπέτεια.

ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

Η Οδύσσεια πήρε το όνομά της από τον κύριο ήρωα του έργου, τον Οδυσσέα, το βασιλιά της Ιθάκης.

Θέλοντας να γυρίσει στην πατρίδα του μετά την καταστροφή της Τροίας έπεσε στην οργή του θεού της θάλασσας, Ποσειδώνα. Δέκα χρόνια κράτησαν οι περιπλανήσεις του Οδυσσέα.

Στο διάστημα αυτό περιπλανήθηκε σε διάφορους τόπους. Στη χώρα των Κικόνων, στους Λωτοφάγους, στους Κύκλωπες…

στους Λαιστρυγόνες,

στο νησί του Αιόλου,

…στη Σκύλλα…

…και στη Χάρυβδη

και τέλος στο νησί της θεάς Καλυψώς η οποία τον κράτησε εφτά χρόνια κοντά της.

Από εκεί έφυγε με απόφαση των θεών και κυρίως με τη βοήθεια της

που τον προστάτευε.

Έπειτα από μια φοβερή θαλασσοταραχή του Ποσειδώνα, ναυάγησε στο νησί των Φαιάκων. Ο βασιλιάς

αφού τον περιποιήθηκε με όλες τις τιμές που του άξιζαν, του έδωσε καράβι για να γυρίσει στην πατρίδα του την Ιθάκη. Εκεί βρέθηκε αντιμέτωπος με μια άλλη περιπέτεια…

Στο διάστημα της απουσίας του έχουν μαζευτεί στο παλάτι του και "γλεντούν" το βιός και την περιουσία του διάφοροι νέοι, οι μνηστήρες, με σκοπό να

παντρευτούν την γυναίκα του την Πηνελόπη.

Waterhouse J.W., Η Πηνελόπη υφαίνοντας

Ο γιος του Οδυσσέα, Τηλέμαχος, δεν μπορούσε με πόλεμο να συντρίψει τους μνηστήρες, ενώ ο Λαέρτης, ο πατέρας του Οδυσσέα ήταν γέρος και έμενε στο κτήμα του.

Στο τέλος, ο Οδυσσέας με τη βοήθεια της Αθηνάς, σκότωσε τους μνηστήρες και ύστερα από είκοσι χρόνια γίνεται και πάλι κύριος του παλατιού του.

ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΚΑΙ ΟΔΥΣΣΕΑΣ Joh. Heinrich Wilhelm Tischbein 1802 LandesmuseumOldenburg

Η Πηνελόπη ονειρεύεται την επιστροφή του Οδυσσέα

Οδυσσέας και Πηνελόπη

H Αθηνά οδηγεί τον Οδυσσέα και την Πηνελόπη στο νυφικό κρεβάτι,PALAZZO MILZETTI GIANI FELICE, RAVENNA FAENZA, 1802-1805

Η Ελένη αναγνωρίζει τον Τηλέμαχο, Jean-Jacques Lagrenee, 1795, Αγ. Πετρούπολη, Ερμιτάζ

Η επιστροφή του Τηλέμαχου, Anjelica Kauffmann, 1768

Η Πηνελόπη

BECCAFUMI, Domenico, 1519, Πηνελόπη

Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΜΑΡΤΥΡΑΣ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΗΝΕΛΟΠΗΣLORDON Pierre Jérôme 19 ΑΙΩΝ. Sainte-Menehould ;

musée d'Art et d'Histoire ΓΑΛΛΙΑ

Σας περιμένουμε το Σεπτέμβριοστο 1ο Γυμνάσιο Σπάρτηςνα ταξιδέψουμε μαζί με τον Οδυσσέαγια την Ιθάκη!

Αντωνία Χίου, Φιλόλογος