کهمیکندیهتشبقیچیتیغهدوبهراتقاضاوعرضهانگلیسیدانمارشاالقتصادآلفرد
قیچیهتیغدومانندتقاضاوعرضهکهاستمعتقداو.هستندالزمپارچهبریدنبرای
.میکندتعینرابازاردرکاالقیمتیکدیگرکمکباوکردهعمل
افراداینیازهوهاخواستهکنندهبیانتقاضاوکمیابیشرایطکنندهمنعکسعرضه
واضحباشدنداشتهآناکتساببرایتمایلکسیولیباشدکمیابکاالییاگر.میباشد
تقاضاموردکاالییاگردیگرطرفاز.باشدداشتهقیمتینمیتواندکاالآنکهاست
کهکاالیی.استصفرآنقیمت(هوامثل)باشددسترسدروفوربهولیشودواقع
.میباشدرصفازبیشترقیمتیدارایاستکمیابآنبرایتقاضامقایسهدرآنعرضه
به.میشودنمعیکاالآنبرایعرضهوتقاضابوسیلهکاالقیمتکهمیابیمدربنابرین
.هستندکاالقیمتکنندهتعینعواملعرضهوتقاضادیگرعبارت
کاالیکازمختلفیمقادیرآندرکهمیشوداطالقجدولیبهتقاضا
خریداریگوناگونهایقیمتبااندحاضرکنندگانمصرفکه
.استشدهدادهنشانکنند،
.دهدمینشانراهفتهیکدربرنجبرایالفتقاضای1جدول
قیمت فی کیلوگرام مقدار تقاضای برنج در هفته
5
4
3
2
1
10
20
35
55
80
االییکقیمتکهوقتی:کهمیداردبیانتقاضاقانون
یاابدمیافزایشکاالآنبرایتقاضاپیداکند،کاهش
کاهشآنبرایتقاضایابدافزایشکاالییقیمتوقتی
.میکندپیدا
هدستگادرمیتوانراتقاضامقداروقیمتبینمعکوسرابطه
قدارمطوریکه.دادنشانتقاضامنحنیبصورتبعدیدومختصات
رویراکاالمختلفهایقیمتوXمحوررویشدهتقاضاکاالی
.بگیریمنظردرYمحور
سیردارد،وجودتقاضامقداروقیمتبینمعکوسرابطهچون
.استراستسمتبهونزولیمنحنی(شیب)
بصورتمیتوانراتقاضاتابعQ=f(P)نوشت.
Q=کاالبرایتقاضامقدار.
P=کاالقیمت.
شدرسمتختهرویتقاضامنحنی:نوت.
(i)فردتقاضای:
بالبتهامیکندتقاضاراکاالازمقداری“ب”مثالبطورفردیکوقتی
.میشودگفتهفردتقاضایمعین،شدهدادههایقیمت
میدهدنشانبرنجبهرا“ب”فردتقاضای2جدول.
قیمت فی کیلوگرام مقدار تقاضا در ماه
5
4
3
2
1
12
23
39
60
87
عجمبادارد،وجودکنندهمصرفسهفقطبازاردراینکهفرضبا
ستبدبازارتقاضایمختلف،هایقیمتازاءبهآنهاتقاضایمقادیر
.آمدخواهد
هکآنهاتقاضایمجموعوجوبالف،افرادتقاضایمقادیر3جدول
.میدهدنشانمختلفهایقیمتازاءبهرااستبازارتقاضای
جمع تقاضای
بازار
تقاضای ج تقاضای ب تقاضای الف قیمت
30
60
100
154
221
8
17
26
39
54
12
23
39
60
87
10
20
35
55
80
5
4
3
2
1
30مجموعآبازاردرباشد،افغانی5برنجهرکیلوقیمتاگر
درانکنندگمصرفتقاضایمجموع)میشودتقاضاکیلوگرام
.میکنداپیدافزایشتقاضامقداریابد،کاهشقیمتاگر.(بازار
مصرفیکتقاضایمقداروقیمتبینکهمعکوسرابطه
.استصادقنیزبازاردردارد،وجودکننده
هایمنحنیافقیجمعبامیتواننیزرابازارتقاضایمنحنی
بدستمختلفهایقیمتازاءبهکنندگانمصرفتقاضای
.آورد
شدرسمتختهرویبازارتقاضایمنحنی:نوت.
دادنشانشدهدادههایقیمتباجدولدرمیتواننیزراعرضه.
راهشددادههایقیمتازاءبهبازاردرالفکنندهتولیدبرنجعرضه4جدول
:میدهدنشان
قیمت برنج به ازاء هرکیلوگرام مقدار عرضه در هفته
5
4
3
2
1
60
50
35
20
5
قیمتچنانچهمیشود،مشاهدهفوقجدولدرطوریکه
الفکنندهتولیدباشد،افغانی1بازاردربرنجهرکیلو
مقدار.میکندعرضههفتهدربرنجکیلوگرام5مقدار
ضافهابازاردربرنجقیمتافزایشباکنندهتولیدعرضه
هرکیلوبرایافغانی5بهقیمتصورتیکهدرومیشود
کیلوگرام60بهنیزکنندهتولیدعرضهمقداریابد،افزایش.یافتخواهدافزایشهفتهدر
(i)عرضهقانون:کاالیکعرضهمقداربینکهاستواقعیتاینبیانگرعرضهقانون
قیمتاگرکهمعنیبدین.داردوجودمستقیمیرابطهآنقیمتو
وکندمیپیداافزایشنیزکاالآنعرضهمقداریابد،افزایشکاالیی
!برعکس
(ii)عرضهمنحنی:
تصاتمخدستگاهدرمیتوانراعرضهمقداروقیمتبینمستقیمرابطه
همانبهراعرضهمنحنی.دادنشانعرضهمنحنیبصورتبعدیدو
.میکنیمرسمشد،عملتقاضامنحنیرسممورددرکهطریقی
کاالقیمتYمحوررویوعرضهمقدارXمحوررویکهکنیدتوجه
(شدرسمتختهرویمنحنی).میشودگرفتهنظردر
(iii)بازارعرضهوکنندهتولیدعرضه:
مفردیاکنندهتولیدعرضهالف:
دهشدادههایقیمتباراکنندهعرضهیکعرضهمقدارصرفوقتی
.ودمیشگفتهمنفردعرضهیاکنندهتولیدعرضهگیریم،مدنظر
بازارعرضهب:
د،آیمیبدستکنندگانتولیدیکایکعرضهجمعازبازارعرضه
صورتدرینباشد،داشتهوجودکنندهتولیدیکفقطبازاردرچنانچه
همانگردیدهرسمقبلمرددرکهالفکنندهتولیدعرضهمنحنی.بودخواهدبازارعرضهمنحنی
مثالعنوانبهمختلفهایقیمتازاءبهکهکنیمفرضاگرحال
شتداخواهدوجودبازاردربرنج(کنندهعرضه)کنندهتولید200
دهکننتولیدمساویمقادیرمختلفهایقیمتمقابلدرهمگیکه
منحنیوجدولدرینصورتمیکنند،عرضهبازاربهراالف
:بودخواهدزیربصورتبازارعرضه
میدهدنشانرابرنجبرایبازارعرضه5ل.جد.
مقدار کُل تولید تعداد تولید کنندگان تولید کننده الف قیمت
12000
100000
7000
4000
1000
200
200
200
200
200
60
50
35
20
5
5
4
3
2
1
رسمتقاضاوعرضهمنحنیرویرابازاردرقیمتتعادلآنکهازپیش
نشانراقیمتتعادلوتقاضاعرضه،که6جدولاستبهترکنیم،
:ببینیممیدهد،
قیمتازاءبههفتهدربازارتعادلوتقاضاعرضه،مقادیر6جدول
.میدهدنشانرامختلفهایاضافه تقاضا یا اضافه
عرضه
مقدار تقاضا مقدار عرضه قیمت
10000
6000
00*
7000
15000
2000
4000
7000
11000
16000
12000
10000
7000
4000
1000
5
4
3*
2
1
منحنیو6جدولشرح:هایمنحنیبرخوردمحلکهتعادلنقطهمیشود،مالحظهطوریکه
عرضهنقطهدرینکهمیباشدEنقطهاست،برنجتقاضایوعرضه
برنجبرایافغانی3هرکیلوقیمتازاءبهکنندگانتقاضاوکنندگان
.میکنندتقاضاوعرضههفتهدرکیلو7000مقدار
اضافهکیلوگرام6000میزانبهباشدافغانی4قیمتچنانچه
7000شودتعینافغانی2قیمتچنانچهومیایدبوجودعرضه
.داردوجودتقاضااضافهکیلوگرام
عادلتقیمتبحالتقیمت،کهمیشودباعثتقاضاوعرضهاضافه
.شوددادهسوق
شدرسمبازاردرقیمتتعادلمنحنی:نوت.
نقطهEهردوافغانی3قیمتدرکهاستتعادلنقطهآنجهتاز
7000ثابتمقداراندمایلکنندگانتقاضاوکنندگانعرضهگروه
.نمایندتقاضاوعرضهبازاردرراکیلوگرام
قیمتP=3هرقیمتیازاءبهچونمینامندتعادلحالدرقیمترا
درعرضهاضافه.میایدبوجودعرضهاضافهافغانی3ازباالتر
ادلتعبحالتقیمتدوبارهومیشودقیمتآمدنپاینباعثبازار
.میکندپیداکاهشP=3یعنیپایدار
ازپاینترهایقیمتازاءبههمچنینP=3،بوجودتقاضااضافه
تحلیلاینگونه.میگرددP=3سطحتاقیمتافزایشموجبکهمیاید
.مینامندقیمتمیکانیسمرا
فردآمددرهرسطحی،درقیمتماندنثابتباکهکنیمفرضاگر
خودراایتقاضمقدارکنندهمصرفدرینصورتمیکند،پیداافزایش
مکانتغیرموجبامراین.دهدافزایشمختلفهایقیمتازاءبه.میشودD2D2بهD1D1ازیعنیراستسمتبهتقاضامنحنی
نوت:
.شدرسمتختهرویتقاضامنحنیدرتغیرات
درآمدافزایشنتیجهدرتقاضاافزایشکهمیشودگفتهدرینصورت
اتقاضمنحنیشود،کمدرآمدچنانچهاست،بدهی.استآمدهبوجود.میکندپیداانتقالچپسمتبه
:اضافیتوضیحات
ویربرتقاضامقدارکند،تغیرکاالیکقیمتاگر
عواملرسایاگرحالیکهدرمیکندتغیرتقاضامنحنی
کنندهمصرفسلیقهوآمددر:مثلتقاضاکنندهتعین
تراسیاوچپسمتبهتقاضامنحنینماید،تغیر.میدهدمکانتغیر
میتواندهعرضمنحنیشد،گفتهتقاضامنحنیمورددرکهترتیبیبهمان
آلمثقیمتازغیرعرضهکنندهتعینعواملسایرتغیراتدلیلبه
.دهدمکانتغیرتولید،هایهزینهافزایشیاوکاهش
ویمتقدرتغیرباعثمیتواندنیزعرضهمنحنیانتقالومکانتغیر
.(شدرسمشکل).شودبازاردرتعادلمقدار
رویبرعرضهمقدارتغیرباعثکند،تغیرکاالقیمتاگرنیزدرینجا
ضهعرکنندهتعینعواملسایراگرحالیکهدرمیگرددعرضهمنحنی
پچیاوراستسمتبهعرضهمنحنیکندتغیرتولید،هزینهمثل
.میکندپیداانتقال
هبیکدیگرباهمزمانتقاضاوعرضههایمنحنیچنانچهاست،بدهی.کرددخواهتغیرتعادلموقعیتپیداکنند،انتقالراستیاوچپسمت
A-تقاضاارتجاعیت:
(i)تقاضا،ارتجاعیتکلیبطور:قیمتبهنسبتتقاضاارتجاعیت
کاالقیمتتغیرمقابلدرراتقاضامقدارحساسیتوالعملعکس
:ازاستعبارتتقاضاارتجاعیتتردقیقبطور.میدهدنشان
متقیدردرصدیتغیربهتقاضامقداردردرصدیتغیرنسبت
.کاال
Ed=االکقیمتدرتغیراتدرصدی/تقاضامقدارتغیراتدرصدی
یا
Ed= (Q2-Q1)/ (Q1+Q2)/ 2 /(P2-P1)/ (P1+P2)/2
میگیریمنظرمدراذیلمثالموضوعاینبیشتروضاحتبرای:
نقطهدومثالبطورAوBوقیمتترکیباتباتقاضامنحنیرویرا
:میگیریمنظردرزیرشرحبهمقدار
نقاطAوBرویمنحنی)میگیریمنطردرتقاضامنحنیرویرا
.(شدرسمتخته
مقدار تقاضا قیمت روی منحنیدونقطه
30
50
12
10
A
B
یسیممینوقیمتبهنسبتتقاضاکششیاارتجاعیتضریبمحاسبهبرای:
Ed= (50-30)/ (30+50)/2 /(10-12)/ (12+10)/2
=20/40/-2/11
=-11/4= -2.75
درصد2.5باعثکاالقیمتدرتغیردرصدیککهگفتمیتوانترتیببدین
ارتجاعیتضریبعالمتکهکنیدتوجه.شدخواهدعکسقیمتدرتغیر
عکسجهتدرعادیحالتدرتقاضامقداروقیمتچوناستمنفیهمیشه
.پیدامیکنندتغیرهم
:هامنحنیمیالنبهنظرتقاضاهایارتجاعیتانواع
ارارتجاعیتضریبعددیمختلفاندازهایمطلقهقیمتمعموآلداناناقتصاد
.میکنندبیانزیربصورت
.استارتجاعیتدارایتقاضاباشد،ed˃1ارتجاعیتضریبهرگاه-1
.نداردارتجاعیتتقاضاباشد،ed˂1ارتجاعیتضریبهرگاه-2
.استواحدارتجاعیتدارایتقاضاباشد،ed=1ارتجاعیتضریبهرگاه-3
گیرینتیجه:
باهرابطدرتولیدیهایشرکتهایگیریتصمیمدرتقاضاارتجاعیت
لیدیتوبنگاهچنانچه.استبرخوردارخاصاهمیتازقیمتتغیروتعین
یتواندمباشد،آگاهاشتولیدیکاالیبرایتقاضاارتجاعیتچگونگیاز
.کندپیشبینیراخودکاالیفروشحجمبرقیمتتغیراتاثرات
تولیدیشرکت=تولدیبنگاهکشش،=ارتجاعیت:نوت
(ii)کاالدوبرایقیمتباتقاضاارتجاعیتمقایسه:
میتوانراقیمتبهنسبتتقاضابودنکششبییاوپذیریارتجاعیت
رویبوالفهایمنحنی).کردارزیابیتقاضاهایمنحنیرویاز
.(شدندرسمتخته
ازالفکاالیقیمتچنانچه:هامنحنیشرحP1بهP2پیداکند،کاهش
حالیکهدر.میابدافزایشQ1Q2میزانبهالفشکلدرتقاضامقدار
کاالیتقاضایمقداردرتغیرواحدQ3Q4باعثقیمتدرتغیرهمین
.داشتخواهدب
رایداالفشکلدرقیمتتغیراتقبالدرتقاضاکهمیشودمالحظه
کهگفتنمیتوالذا.داردبشکلتقاضایبهنسبتبیشتریحساسیت
بکاالیبرایتقاضاازترارتجاعیتباالفکاالیبرایتقاضا.است
قیمتبهنسبتتقاضاارتجاعیتخاصموارد:
هبراتقاضاهایمنحنیارتجاعیتضریبازخاصموردسهکلیبطورتقاضایباالکهعواملیبهنظرتقاضاارتجاعیت)میکنیمبررسیزیرشرح:(دارندتاثیر
1.محورموازیخطیتقاضایدارایتولیدیشرکتاگرX،گفتهباشد.است∞=edحالتدرین.استکاملارتجاعیتدارایتقاضاکهمیشودتولیدی،تشرکاگرکهمیکندبیانراواقعیتاینتقاضامنحنیبودنافقیالفکلش).میکندپیداکاهشصفربهتقاضاکند،تعینP1ازبیشراقیمت.(شودرسم
2.کششبیکامآلتقاضاکهمیشودگفتهباشد،عمودیکاالبرایتقاضااگریبضروندشتهحساسیتقیمتتغیراتبهنسبتتقاضامقدار.است
Ed=0.(بشکل).استصفرقیمتبهنسبتتقاضاارتجاعیت
3.طولدرارتجاعیتضریبکهاستوقتیخاصموردسومینبالخرهرسمخاصمواردهایمنحنی)Ed=1.است1بهمساویتقاضامنحنی
(شد
(iii)تقاضامتقاطعارتجاعیت:
مت،قیبهنسبتتقاضامستقیم،غیرکششیامتقاطعارتجاعیتدر
وردمدیگرکاالیقبالدرراکاالیکبرایتقاضاتغیراتچگونگی
.میدهیمقرارمطالعه
C = درتغیردرصدی/الفکاالیتقاضایمقداردرتغیراتدرصدی
بکاالیقیمت
= ∆QA/QA / ∆PB/PB
انشنیجدهندهنشانتقاضامتقاطعکششضریبمنفییاومثبتعالمت
.میباشدکاالدوبودنمکملیاو
ینیجانشقابلباهمکاالدوباشد،مثبتارتجاعیتضریبعالمتاگر
.ودبخواهندیکدیگرمکملکاالدوباشد،منفیعالمتچنانچهوهستند
(iv)آمدیدروجانشینیاثر:
نوعدومیتواندکاالآنبرایتقاضابارابطهدرکاالیکقیمتکاهش
رمشهودرآمدیاثروجانشینیاثربهاقتصاددرکهآوردبوجوداثر
:اند
1-قیمتکهاینفرضبایابدکاهشکاالییقیمتچنانچه:جانشینیاثر
کنندهمصرفکهداردوجودامکاناینباشد،ثابتهاکاالسایر
االکبرایتقاضاافزایش.دهدافزایشکاالآنبرایراخودتقاضای
سایراینکهدلیلبهکنندهمصرفکهپیداکندادامهآنجاتااستممکن
است،شدهترگرانشده،ارزانکاالیبامقایسهدربرایشکاالها
متقیکاهشاثراین.نمایددیگرکاالهایمصرفجانشینآنرامصرف
.مینامندجانشنیاثررا
استهکگوشتمصرفازکنندهمصرفیابدکاهشمرغقیمتاگرمثآل
گوشتجانشنمرغدرینصورت.میکنداضافهرامرغمصرفو.میشود
(ii)درآمدیاثر:
بودجهابکنندهمصرفکهگفتمیتوانیابدکاهشکاالییقیمتچنانچه
دیگرتعباربهکند،خریداریراکاالآنازبیشتریمقدارمیتواندثابت
اثرراتقیمکاهشاثراین.میکندپیداافزایشکنندهمصرفخریدقدرت
.گوینددرآمدی
در%1ازاضافهکاهشباعثقیمت%1افزایشباشد،ارتجاعیتقاضاهرگاه.میابدکاهشمستهلکینمخارجنتیجهدروگردیدهتقاضامقدار
در%1ازکمترکاهشباعثقیمت%1افزایشباشد،ارتجاعیغیرتقاضاهرگاه.میماندافزایشمستهلکینمخارجنتیجهدروگردیدهتقاضامقدار
در%1کاهشباعثقیمت%1افزایباشد،داشتهواحدارتجاعیتتقاضاهرگاه.میماندثابتمستهلکینمخارجنتیجهدروگردیدهتقاضامقدار
کنندگانتولید:
در%1ازاضافهکاهشباعثقیمت%1افزایشباشد،ارتجاعیتقاضاهرگاه.میابدکاهشتولیدکنندگانعوایدگردیده،تقاضامقدار
در%1ازکمترکاهشباعثقیمت%1افزایشباشد،ارتجاعیغیرتقاضاهرگاه.میابدافزایشتولیدکنندگانعوایدوگردیدهتقاضامقدار
تقاضا%1کاهشباعثقیمتافزایش%1باشد،داشتهواحدارتجاعیتتقاضاهرگاه.میماندثابتکنندگانتولیدعایدوشده
رضهعکشششد،گفتهقیمتبهنسبتتقاضاکششمورددرطوریکههمان
قیمتتغیرقبالدرعرضهمقدارحساسیتوالعملعکسقیمت،بهنسبتهم
.میدهدنشانراکاال
بهسبتنتقاضاکششضریببرخالفقیمتبهنسبتعرضهکششضریب
افزایشثباعقیمتدرافزایشیهرگونهچونمیباشدمثبتبود،منفیکهقیمت
صددریککهمیدهدنشانعرضهکششضریب.شدخواهدعرضهمقدار
.شدخواهدعرضهمقداردرتغیردرصدچندباعثقیمتدرتغیر
1.اگرes˃1،استارتجاعیتدارایعرضهباشد.
2.اگرes˂1واست،کششبیعرضهباشد
3.اگرes=1،میشودخواندهواحدکششباعرضهباشد.
مثالوعرضهکششفارمول:
Es= کاالقیمتتغیراتدرصد/عرضهدرتغیراتدرصد
Es= (Q2-Q1)/ (Q1+Q2)/2 / (P2-P1)/ (P1+P2)/2
باشد1مساویویاکوچکتربزرگتر،میتواندنیزعرضهکششضریب.
تاسمثبتتقاضاکششضریببرخالفعرضهکششضریبعالمت
.(چرا؟)
مقدارپیداکند،افزایشافغانی50بهافغانی25ازکاالییقیمتاگرمثال
کششضریب.میابدافزایشواحد12000بهواحد10000ازآنعرضه
.کنید؟بیانراآنمفهوموکردهمشخصراقیمتبهنسبتعرضه
پایان فصل اول
مجتبی نظامیار: استاد مضمون