Η ΤΕΧΝΗ

ΤΗΣ ΑΡΧΑΪΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

ΤΕΧΝΗ ΑΡΧΑΪΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΚΕΡΑΜΙΚΗ -ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑΠΛΑΣΤΙΚΗ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ • Τον 7ο αι. π.Χ. οι πόλεις δείχνουν ενδιαφέρον για

κτήρια που σχετίζονται με τη λατρεία. Κύρια θέση ανάμεσα σε αυτά κατέχουν οι ναοί, που σκοπός τους είναι να στεγάσουν το λατρευτικό άγαλμα της θεότητας.

• Έτσι οικοδομούνται οι πρώτοι μνημειακοί ναοί.

• Σημαντικό ρόλο στη δημιουργία τους έπαιξαν οι επαφές που ανάπτυξαν οι Έλληνες με τον κόσμο της Ανατολής γενικά και την Αίγυπτο ειδικότερα.

• Ο ναοί κτίζονται αρχικά από ξύλο. Στη συνέχεια το ξύλο αντικαθίσταται από πέτρα και συχνά από μάρμαρο.

ΜΕΡΗ ΝΑΟΥ

• Οι ελληνικοί ναοί αποτελούνται συνήθως από:

– Τον κυρίως ναό, που λέγεται «σηκός» και στεγάζει το λατρευτικό άγαλμα.

– Ένα μικρό χώρο μπροστά από τον σηκό που λέγεται «πρόναος».

– Έναν αντίστοιχο χώρο στο πίσω μέρος του σηκού που λέγεται «οπισθόδομος»

– Οι πιο μεγαλοπρεπείς ναοί περιβάλλονται γύρω γύρω από κίονες που δημιουργούν το «πτερόν».

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ [1]• Όταν ο ναός περιβάλλεται από μία σειρά κιόνων, ονομάζεται

«περίπτερος», ενώ όταν περιβάλλεται από δύο σειρές, ονομάζεται «δίπτερος». «Τρίπτερος» ονομάζεται, όταν περιβάλλεται από τρεις σειρές κιόνων.

• Ψευδοδίπτερος είναι ο ναός του οποίου η κιονοστοιχία βρίσκεται σε τόση απόσταση από τους τοίχους του σηκού σαν να επρόκειτο για την εξωτερική κιονοστοιχία δίπτερου και να λείπει η εσωτερική.

• Ο ναός που έχει πρόναο και οπισθόδομο με δύο κίονες ανάμεσα σε παραστάδες ονομάζεται «διπλός εν παραστάσι».

• Πρόστυλος λέγεται ο ναός στον οποίο οι παραστάδες στον πρόναο έχουν αντικατασταθεί από κίονες, άρα μπροστά στην είσοδο υπάρχει μια σειρά κιόνων.

• Αμφιπρόστυλος ονομάζεται ο ναός στον οποίο και στον πρόναο και στον οπισθόδομο οι παραστάδες έχουν αντικατασταθεί από κίονες.

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ [2]

• Ολόκληρο το οικοδόμημα πατά σε μια βάση που λέγεται «κρηπίδα».

• Η πάνω βαθμίδα του κρηπιδόματος αποτελεί τον «στυλοβάτη».

• Οι οριζόντιες δοκοί που επιστέφουν τους κίονες αποτελούν το «επιστύλιο».

• Το μέρος του ναού πάνω από τα κιονόκρανα ονομάζεται «θριγκός».

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ [3]• Στο δωρικό ναό οι κίονες πατούν

κατευθείαν στην κρηπίδα, χωρίς ιδιαίτερη βάση.

• Πάνω από το επιστύλιο υπάρχουν τα«τρίγλυφα» και οι «μετώπες» και τέλος το «αέτωμα».

• Στον ιωνικό ρυθμό οι κίονες έχουν ιδιαίτερη βάση και διαφορετικής μορφής κιονόκρανα (με έλικες).

• Αντί για τρίγλυφα και μετώπες υπάρχει η «ζωφόρος».

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ

ΔΩΡΙΚΟΣ ΡΥΘΜΟΣ

ΙΩΝΙΚΟΣ ΡΥΘΜΟΣ

Ναός της Άρτεμης Γοργούς στην Κέρκυρα, α’ τέταρτο 6ου αι. π.Χ.

Πρόκειται για το αρχαιότερο σωζόμενο λίθινο αέτωμα, που κοσμούσε τη δυτική πλευρά του ναού

της Άρτεμης Γοργούς.

Ναός του Απόλλωνα στην Αρχαία Κόρινθο, 540 π.Χ.

Ναός της Ήρας στον Σελινούντα Σικελίας (μέσα 6ου αιώνα)

Ο Ναός της Αφαίας από τα νοτιοανατολικά (500-480 π.Χ.), ο τελευταίος αρχαϊκός ναός.

Ο Ναός της Αφαίας από τον οπισθόδομο.

Ναός Αθηνάς Αφαίας (σχέδιο)

Ναός Ήρας στη Σάμο (Ηραίο IV). Δίπτερος ιωνικού ρυθμού. Εποχής τυράννου Πολυκράτους 538-522 π.Χ.

Ο αρχαϊκός ναός της Άρτεμης στην Έφεσο (σχεδιαστική αναπαράσταση).

Ο περίφημος στην Αρχαιότητα ναός της Άρτεμης στην Έφεσο (ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου) ήταν και αυτός ένας ιωνικός δίπτερος ναός με πολύ μεγάλες διαστάσεις. Η κατασκευή του χρηματοδοτήθηκε από τον Κροίσο. Το 547 π.Χ., όταν ο Κροίσος νικήθηκε από τον Κύρο, οι εργασίες του ναού είχαν προχωρήσει αρκετά. Κομμάτια από τους διακοσμημένους με ανάγλυφες παραστάσεις κίονες βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου.

Ναός Διδυμαίου Απόλλωνα στη Μίλητο, μέσα 6ου αι. π.Χ.

Δωρικοί-Ιωνικοί Ναοί

• Δωρικούς ναούς μεγάλων διαστάσεων συναντούμε κυρίως στη Μ. Ελλάδα (π.χ. στο Σελινούντα της Σικελίας), ενώ ιωνικούς ναούς είχαμε στη Μ. Ασία (π.χ. ο ναός της Άρτεμης στην Έφεσο).

• Στην κυρίως Ελλάδα επικρατεί αυτή την περίοδο ο δωρικός ρυθμός, που είναι ιδιαίτερα αγαπητός στην Πελοπόννησο.

ΑΛΛΟΙ ΤΥΠΟΙ ΑΡΧΑΙΩΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΙ ΤΗΝ

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ ΤΗΝ

ΕΠΟΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

• Οικοδόμημα κυκλικού σχήματος με περίσταση εξωτερικά και στην κλασική τουλάχιστον περίοδο με εσωτερική κιονοστοιχία κορινθιακού ρυθμού που προοριζόταν για τη χθόνια ή ηρωική λατρεία. Η πρώτη θόλος κατασκευάστηκε στην αρχαϊκή εποχή στους Δελφούς,σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά μέλη της που βρέθηκαν στα θεμέλια του κλασικού θησαυρού των Σικυωνίων.

Θόλος στο ιερό της Προναίας Αθηνάς στους Δελφούς, α’ τέταρτο 4ου αι. π.Χ.

Η ΘΟΛΟΣ

Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ

• Απλό, μικρό οικοδόμημα που αποτελείται συνήθως από σηκό και πρόδομο «εν παραστάσι».Χρησίμευε για τη φύλαξη των πολύτιμων αναθημάτων των ιερών, αρχείων κ.α.

Ο θησαυρός των Αθηναίων στους Δελφούς, γύρω στο 500 π.Χ.

Ο θησαυρός των Σιφνίων στους Δελφούς, 525 π.Χ.

Η ΣΤΟΑ• Επίμηκες οικοδόμημα με ανοιχτή τη μία μακριά πλευρά

του, όπου υπάρχει κιονοστοιχία. Πολύ συχνά υπάρχει και δεύτερη κιονοστοιχία εσωτερικά παράλληλη με την πρώτη, ενώ στο βάθος ανοίγονται μικρά δωμάτια με είσοδο όλα στην ανοιχτή μακριά πλευρά. Οι στοές κτίζονται στα ιερά

και τις αγορές, όπου προφυλάσσονται οι πιστοί και οι επισκέπτες των χώρων από τις καιρικές συνθήκες αλλά χρησιμοποιούνται και ως χώροι ανάπαυσης. Στις αγορές τα δωμάτια των στοών χρησιμοποιούνταν ως καταστήματα. Στην ελληνιστική εποχή οι στοές είναι συνήθως διώροφες.

Ποικίλη Στοά, Αθήνα, 475-450 π.Χ.

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ• Αναπτύχθηκε στα τέλη της

αρχαϊκής περιόδου και διαμορφώθηκε πλήρως κατά την κλασική περίοδο. Το θέατρο του Διονύσου στην Ακρόπολη θεμελιώθηκε πιθανώς τον 6ο π.Χ. αι., στην περίοδο της δυναστείας των Πεισιστρατιδών. Έκτοτε ανοικοδομήθηκε και επεκτάθηκε πολλές φορές.Το μεγαλύτερο μέρος των καταλοίπων που διατηρούνται σήμερα ανήκει στο δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ.

Επιμέλεια: Ελένη Νασιώτη, ΠΕ02 Φιλόλογος