ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Οι ρίζες του θεάτρου φτάνουν πολύ βαθιά πίσω στο παρελθόν, στις θρησκευτικές τελετουργίες των πρώτων κοινωνιών. Μαζί με τα πρώτα βήματα της ανθρωπότητας γεννήθηκε ο χορός, που ήταν η πρώτη θεατρική πράξη. Από τότε κιόλας συναντάει κανείς ίχνη από τραγούδια και χορούς προς τιμήν ενός Θεού που ερμηνεύονται από ιερείς και πιστούς, καθώς και μια απεικόνιση της γέννησης του Θεού, του θανάτου του και της ανάστασής του.Πρώτη μεγάλη θεατρική εποχή στην ιστορία του Πολιτισμού δεν μπορεί να θεωρηθεί παρά ο 5ος αι. π.Χ. στην Ελλάδα. Τότε ήταν που οι τραγωδίες και οι κωμωδίες ερμηνεύτηκαν για πρώτη φορά όχι από ιερείς αλλά από ηθοποιούς και σε ειδικά κατασκευασμένους χώρους ή τοποθεσίες, που, αν και τόποι ιεροί, δεν ήταν όμως ναοί. Σώζονται μέχρι και σήμερα τα ερείπια από μερικούς τέτοιους τόπους, μερικά ντοκουμέντα τόσο για τις παραστάσεις όσο και για τους χώρους, καθώς και ένα σημαντικό μέρος του έργου των αρχαίων ποιητών. Όλα αυτά μας παρέχουν σημαντικές πληροφορίες και συγχρόνως έχουν επιδράσει πάνω στο Ευρωπαϊκό και το Αμερικάνικο θέατρο.

* H ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΩΜΩΔΙΑΣ

Η γέννηση του διθυράμβου μπορούμε να πούμε αποτελεί την καταγωγή του θεάτρου. Ο διθύραμβος τραγουδιόταν γύρω απ' το βωμό του Διόνυσου, του θεού του κρασιού. Ερμηνευόταν από ένα χορό πενήντα ανδρών (πέντε άνδρες για κάθε μια απ' τις δέκα φυλές της Αττικής).Το πιο σημαντικό όμως για την ιστορία του θεάτρου ήταν ότι ο διθύραμβος ενώ αρχικά πραγματευόταν αποκλειστικά τη ζωή και τη λατρεία του Διόνυσου άρχισε να περιλαμβάνει ιστορίες για τους ημίθεους και τους ήρωες, τους μυθολογικούς προγόνους των Ελλήνων και των συγγενικών λαών. Θέματα αντλούν από την θρησκευτική και πολιτιστική κληρονομιά τους (π.χ. Ομηρικά έπη). Ήταν οι καλές ή οι κακές πράξεις των ηρώων, οι πόλεμοι, οι έχθρες, οι γάμοι, οι μοιχείες, τα πεπρωμένα των παιδιών τους. Όλα αυτά ωθούν σε σύγκρουση ανάμεσα στον άνθρωπο και το θεό, το καλό και το κακό, το παιδί και το γονιό, το καθήκον και την ανθρώπινη φύση. Καταλήγουν στην συμφιλίωση αλλά και στο χάος (Ελληνική Τραγωδία).Το Αρχαίο Ελληνικό δράμα δεν περιοριζόταν μόνο στην τραγωδία αλλά υπήρχε και η κωμωδία, που βρισκόταν ήδη σε εμβρυακή μορφή στα ξεφαντώματα που γίνονταν στα χωριά. Στα ξεφαντώματα αυτά κυριαρχούσαν τα καλαμπούρια των σατύρων, των συνοδών του Διονύσου, που ήταν μισοί άνθρωποι και μισοί τράγοι.Ο διθύραμβος συνέχισε για αρκετό καιρό να διευρύνει τη θεματική του, χωρίς ωστόσο

και να αποκτά πραγματικό δραματικό περιεχόμενο. Για να γίνει η λατρεία θέατρο, χρειαζόταν και κάτι ακόμα. Αυτό το νέο στοιχείο το έφερε ο Θέσπις στον οποίο και αποδόθηκε η τιμή της πατρότητας του θεάτρου. Ο Θέσπις, αρχηγός ενός διθυραμβικού χορού έκανε μια καινοτομία. Απέσπασε τον εαυτό του από το σύνολο του χορού και, παίρνοντας τη μορφή του θεού ή του ήρωα του οποίου τα κατορθώματα εξυμνούνται, ανοίγει διάλογο με το χορό. Έτσι, γίνεται ο πρώτος "θιασάρχης" και ο πρώτος "ηθοποιός".Τα πρώτα θέατρα της Ελλάδας ήταν πάντοτε χτισμένα κοντά σε κάποιο ναό. Η ερμηνεία των έργων γινόταν πλέον από άνδρες που, πριν από όλα, ήταν ηθοποιοί. Οι θεατές εξακολουθούσαν βέβαια να έχουν συνείδηση της θρησκευτικής σημασίας του έργου, έμαθαν όμως σιγά σιγά και να αντιμετωπίζουν τα δρώμενα σαν έργο τέχνης και κάποτε σαν ψυχαγωγία.

* ΠΟΙΗΤΕΣ - ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΟΙ

Από τους πολλούς ποιητές που έγραψαν για τα Μεγάλα Διονύσια,ένας από τους αρχαιότερους ήταν ο Αισχύλος (525-456 π.Χ.). Υπολογίζεται ότι έγραψε 80-90 έργα, απ'τα οποία σώζονται 7 πλήρη κείμενα και πολλά αποσπάσματα. Ένα από αυτά είναι η τριλογία Ορέστεια. Τα έργα του είναι δυνατά, μεγαλειώδη και με έξοχο στίχο. Ο Σοφοκλής, νεώτερος του Αισχύλου, (496-406 π.Χ.), είναι ο επόμενος μεγάλος δραματουργός της Αθήνας. Έγραψε περίπου 90 έργα, από τα οποία σώζονται ακέραια 7. Τα θέματά του, αν και κοσμολογικά, είναι πιο ανθρώπινα. Η πλοκή είναι πιο σύνθετη, το χτίσιμο των χαρακτήρων του πιο λεπτό σε σχέση με αυτό των έργων του Αισχύλου, (όπως φαίνεται κυρίως την Αντιγόνη και την Ηλέκτρα).Οι καινοτομίες του Σοφοκλή συνεχίστηκαν απ'τον νεώτερό του Ευριπίδη (484-406 π.Χ.), τον τελευταίο μεγάλο της Ελληνικής τραγωδίας. Σώζονται 18 έργα, (έγραψε περίπου 92), περιλαμβάνεται και το μοναδικό πλήρες σατυρικό δράμα που έχουμε απ'την αρχαιότητα, ο "Κύκλωψ". Τα έργα του είναι αρκετά ρεαλιστικά, όχι πια αυστηρά τραγωδίες αλλά τραγικοκωμωδίες, ακόμη και μελοδράματα. Ασχολείται περισσότερο με τα ατομικά συναισθήματα, π.χ. στη "Μήδεια" και στον "Ιππόλυτο".Η κωμωδία έχει κύριο αντιπρόσωπο τον Αριστοφάνη (448-380 π.χ.), του οποίου τα έργα σώζονται ακέραια, (απ'τους άλλους κωμικούς δραματουργούς έχουμε μόνο αποσπάσματα). Από τα 40 έργα που πιστέυεται ότι έγραψε ο Αριστοφάνης σώζονται 11.Πολλά από αυτά παίρνουν τον τίτλο απ'τις μεταμορφώσεις χορού σε "Ιππείς", "Σφήκες", "Όρνιθες", "Νεφέλες", "Βατράχους", καθώς και η σάτιρα του συγγραφέα εκφράζεται κυρίως μέσω του χορού. Το έργο του εκφράζεται κυρίως από την ευρηματικότητα, την σάτιρα, την κριτική των προσώπων καθώς και την αθυροστομία του. Το ιδιαίτερο και πιο σημαντικό σημείο είναι η διαχρονικότητα που το χαρακτηρίζει.Εξαιτίας αυτής, οι κωμωδίες του Αριστοφάνη παίζονται μέχρι και σήμερα με μεγάλη επιτυχία, όπως οι "Βάτραχοι" και οι "Όρνιθες" στις παραστάσεις του θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν.

* ΣΚΕΥΗ(ενδυματολογικό σύνολο των υποκριτών)

Οι ηθοποιοί της τραγωδίας φορούσαν μακριά ρούχα, περίτεχνα, έντονα χρωματισμένα και βαριά διακοσμημένα. Τα παπούτσια τους ήταν ψηλά (με χοντρές σόλες) και λέγονταν κόθορνοι. Στο κεφάλι είχαν ένα είδος καλύμματος, όγκος, και φορούσαν μάσκες. Ήταν φτιαγμένες από ξύλο ή φελό και έδιναν την δυνατότητα να ερμηνέυονται πολλοί ρόλοι από έναν ηθοποιό ακόμα και οι γυναικείοι, ( οι γυναίκες δεν μπορούσαν να λάβουν μέρος σε μια θεατρική παράσταση, ούτε ακόμα να την παρακολουθήσουν παρά μόνο από ειδικές θέσεις). Η κάθε μάσκα μάς έκανε φανερή την ηλικία, την κατάσταση, το συναίσθημα και το φύλο του χαρακτήρα.Το κοστούμι της κωμωδίας ήταν πιο άνετο, έτσι ώστε ο ηθοποιός να μπορεί μέχρι και να ακροβατεί. Τα παπούτσια του ήταν μαλακές παντόφλες που λέγονταν σόκκοι, φορούσαν ένα είδος κολάν στο χρώμα του δέρματος, (αναγκαίο ιδιαίτερα στους γυναικείους ρόλους), ένα κοντό χιτώνα και ένα φαλλό από κόκκινο δέρμα. Οι μάσκες τους ανεδείκνυαν το κωμικό στοιχείο με το να είναι εκφραστικά υπερβολικές.Στο τρίτο είδος δράματος, το σατυρικό δράμα, οι ηθοποιοί (ακόλουθοι του Διονύσου) φορούσαν μικρές γούνινες τιράντες, πάνω στις οποίες ήταν στηριγμένα ένας φαλλός και μία ουρά.

* Ο ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Ο χώρος-θέατρο αρχικά βρισκόταν συνήθως στην πλαγιά ενός λόφου. Αυτό αποσκοπούσε στο να επιτυγχάνεται μεγαλύτερο οπτικό πεδίο και καλύτερη ακουστική. Ηταν ανοικτός με ένα βωμό στη μέση. Σιγά σιγά πήρε μία συγκεκριμένη μορφή στην οποία διακρίνονται τρία στοιχεία:α. Η σκηνή. Ήταν ένα τετράγωνο κτίσμα που αποτελούνταν από τρία ανοίγματα, θύρες, απ'τα οποία το μεσαίο λεγόταν βασίλειος θύρα. Από αυτήν έβγαινε ο ηθοποιός που υποδυόταν το βασιλια ή τον ιερέα. Προσκήνιο ονομαζόταν ο χώρος που βρισκόταν μπροστά από τη σκηνή. Μέσα στη σκηνή άλλαζαν οι ηθοποιοί τα προσωπεία τους και περίμεναν τη σειρά τους για να βγουν.β. Η ορχήστρα. Το σχήμα της κυκλικό αρχικά, ημικυκλικό αργότερα και στη μέση της υπήρχε ο βωμός του Διόνυσου που ονομαζόταν θυμέλη. Πάνω στην ορχήστρα κινούνταν οι ηθοποιοί και ο χορός, (ο χορός βρισκόταν συγκεκριμένα γύρω απ'τη θυμέλη).γ. Το κοίλο. Ο χώρος του θεάτρου που περιλάμβανε τα καθίσματα των θεατών, τα εδώλια. Στην αρχή ήταν κατασκευασμενα από ξύλο και αργότερα, (εξαιτίας του ότι σε κάποιο θέατρο πήραν φωτιά και κάηκαν), από μάρμαρο.Χρησιμοποιούσαν επίσης κάποια "μηχανήματα", τεχνικά μέσα που τους εξυπηρετούσαν στην διεξαγωγή του δράματος. Αυτά ήταν:-Το εκκύκλημα ή εξώστρα πάνω στο οποίο τοποθετούσαν το νεκρό και τον έφερναν στη σκηνή γιατί ο φόνος απαγορευόταν να παρουσιαστεί μπροστά στους θεατές.-Οι περίακτοι ήταν δύο μεγάλα πρίσματα με διαφορετικές ζωγραφικές παραστάσεις στην κάθε πλευρά τους. Περιστρέφονταν και έτσι συμβόλιζαν την αλλαγή μιας σκηνής, έστω συμβολικά.

-Ο γερανός (μηχανή ή αιώρημα) με τον οποίον κατέβαιναν τα πρόσωπα-θεοί απ'τον ουρανό για να οδηγήσουν τις μπερδεμένες υποθέσεις και τα άλυτα ζητήματα στην ιδανικότερη λύση. Γνωστή μας είναι η έκφραση "ο από μηχανής θεός".-Οι χαρώνειες κλίμακες, όπου οι νεκροί ή οι θεότητες έβγαιναν στην επιφάνεια με το ανασήκωμα.-Μία πλατφόρμα με ρόδες, πάνω στο οποίο μπορούσε να εμφανιστεί ένα σκηνικό έτοιμο από πριν, φτιαγμένο για μία συγκεκριμένη παράσταση. Επίσης ένας μηχανισμός για την παραγωγή κεραυνών.Αριστερά και δεξιά απ'το προσκήνιο υπήρχαν οι είσοδοι (σημερινές κουίντες). Από την αριστερή ως προς τους θεατές έμπαιναν τα πρόσωπα που έρχονταν από τους αγρούς ή την ξενιτιά και από τη δεξιά τα πρόσωπα που έρχονταν από την πόλη ή το λιμάνι.Αρχικά η είσοδος των πολιτών στα θέατρα ήταν δωρεάν, ενώ αργότερα πλήρωναν ένα μικρό ποσό.Επειδή όμως δεν είχαν όλοι οι πολίτες τη δυνατότητα να πληρώνουν και επειδή το θεατρο θεωρούνταν μέσο υψηλής πνευματικής καλλιέργειας, το ποσό για το είσιτήριο του θεάτρου δινόταν στους πιο φτωχούς (θεωρικά). Κατά την εποχή του Περικλή τα θεωρικά δίνινταν σε όλους τους πολίτες.Κάποια από τα θέατρα, των οποίων τα ερείπια σώζονται μέχρι σήμερα, είναι τα εξής: το θέατρο του Διόνυσου, το θέατρο της Επιδάυρου, το θέατρο του μαντείου των Δελφών και απ'τα ωδεία (κλειστά θέατρα που προορίζονταν για μουσικές ακροάσεις),το Ηρώδειο.

* ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ

Οι τρεις μεγάλοι θεατρικοί συγγραφείς των αρχών του 20ου αιώνα που συνέβαλαν στη διαμόρφωση του νεοελληνικού θεάτρου, είναι: ο Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867 - 1951), ο Σπύρος Μελάς (1882-1966) και ο Παντελής Χορν (1881 - 1941). Ο Κάρολος Κουν με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον Διονύσιο Δεβάρη ίδρυσαν τη Λαϊκή Σκηνή, ένα θεατρικό εργαστήρι, στην προσπάθειά τους να αξιοποιήσουν την ελληνική λαϊκή παράδοση και ανέβασαν έργα όπως την Ερωφίλη και την Αλκηστις. Το 1942 ιδρύεται το Θέατρο Τέχνης από τον Κάρολο Κουν, όπου και ανέβασε παραστάσεις σημαντικές για την ιστορία του ελληνικού θεάτρου. Αντιπροσωπευτικές παραστάσεις είναι οι: Γυάλινος κόσμος, Ματωμένος Γάμος, Λεωφορείον ο Πόθος, ο Θάνατος του εμποράκου κ.ά. Ο Κάρολος Κουν παρουσίασε στο ελληνικό κοινό το αμερικανικό θέατρο, παρουσιάζοντας στο Θέατρο Τέχνης έργα των Μπρεχτ, Ιονέσκο, Μπέκκετ κ.ά. Από τους νεότερους σκηνοθέτες αναφέρουμε ενδεικτικά τον Σπύρο Ευαγγελάτο, ο οποίος σκηνοθέτησε τον Φορτουνάτο, τον Χάση του Γουζέλη και μια διασκευή του Ερωτόκριτου κ.ά.Σημαντικοί έλληνες ζωγράφοι ασχολήθηκαν με την σκηνογραφία, όπως οι: Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας, Γιάννης Μόραλης, Γιάννης Τσαρούχης, Σπύρος Βασιλείου. Ένας διακεκριμένος έλληνας σκηνογράφος και ζωγράφος που συνεργάζεται με λυρικά θέατρα του εξωτερικού είναι ο Νίκος Γεωργιάδης. Ένας πολυβραβευμένος σκηνογράφος του θεάτρου είναι ο Διονύσης Φωτόπουλος, ο οποίος έχει συνεργαστεί με ευρωπαίους σκηνοθέτες όπως τους: Πήτερ Χωλ (στην παράσταση Οιδίπους), Πέτερ Στάιν και Λούκα Ρονκόνι.

Στη σύγχρονη Ελλάδα, η αγάπη για το θέατρο είναι εμφανής αν κανείς απλά παρατηρήσει τον αριθμό των παραστάσεων που ανεβάζεται κάθε χρόνο στη χώρα και τον αριθμό των θεατρικών ομάδων που παράγουν ποιοτικό θεατρικό έργο. Από πολιτειακής απόψεως, το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού είναι ο αρμόδιος κρατικός φορέας για το θέατρο και έχει δημιουργήσει το Θεατρικό Δίκτυο. Η οργάνωση του Θεατρικού Δικτύου έχει συγκεντρώσει όλες τις μορφές θεατρικής δημιουργίας, προωθώντας τη συμμετοχή των ελληνικών θεατρικών σχημάτων σε διεθνή Φεστιβάλ αλλά και την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση του κοινού στο αρχαίο δράμα, το παιδικό θέατρο και τις σύγχρονες μορφές θεατρικής έκφρασης. Το Θεατρικό Δίκτυο απαρτίζεται κυρίως από:Το Εθνικό Θέατρο,Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος,Την Εθνική Λυρική Σκηνή,Τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα (ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.), Τους Επιχορηγούμενους Θιάσους, Το Θεατρικό Μουσείο,Το Ελληνικό Κέντρο Θεάτρου για παιδιά,Το Ελληνικό Κέντρο Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου,Την Όπερα Δωματίου Θεσσαλονίκης κ.ά.Επίσης στο Θεατρικό Δίκτυο εντάσσονται όλοι οι φορείς θεάτρου που παράγουν θεατρικές παραστάσεις αλλά και οι ερευνητικοί φορείς για το Θέατρο όπως το Κέντρο Έρευνας και Πρακτικών Εφαρμογών του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος ΔΕΣΜΟΙ, το Διαβαλκανικό Φεστιβάλ Φοιτητικού θεάτρου, οι Θεατρολογικές Πανεπιστημιακές Σχολές και οι Σχολές Δραματικής Τέχνης.

* ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

Το 1901 με απόφαση του βασιλιά Γεωργίου Α΄ και με αρχικό κονδύλιο το οποίο είχε γίνει δωρεά από τον ομογενή Ευστράτιο Ράλλη, ιδρύεται το Βασιλικό Θέατρο το οποίο στεγάζεται στο κτίριο που κατασκευάστηκε ακριβώς για το σκοπό αυτό στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου πάνω σε σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ. Ο πρωτοπόρος για την εποχή εκείνη θεσμός αναγκάζεται να κλείσει το 1908, για να επανιδρυθεί το 1930 με νόμο, ως Εθνικό Θέατρο, με διευθυντή τον ποιητή Ιωάννη Γρυπάρη.Το Εθνικό Θέατρο συγκέντρωσε όλους τους αξιόλογους ηθοποιούς της εποχής του, οι οποίοι αποτέλεσαν και τον πρώτο θίασό του. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους: Αιμίλιο Βεάκη, Νίκο Ροζάν, Μήτσο Μυράτ, Χριστόφορο Νέζερ, Σαπφώ Αλκαίου, Νίκο Παπαγεωργίου, Τηλέμαχο Λεπενιώτη, Γιώργο Γληνό, Μιράντα Μυράτ, Αικατερίνη Βερώνη, Αιμίλιο Βεάκη, Ελένη Παπαδάκη, Κατίνα Παξινού, Αλέκο Μινωτή, Βάσω Μανωλίδου. Η εμφάνιση του Εθνικού Θεάτρου επέβαλε την ανάπτυξη της σκηνοθεσίας, της σκηνογραφίας, του θεατρικού κοστουμιού, της σκηνικής μουσικής και της χορογραφίας καθώς και της Δραματικής Σχολής, η οποία άρχισε να προετοιμάζει στελέχη για το Εθνικό Θέατρο αλλά και για ιδιωτικούς θιάσους.

Στο Εθνικό Θέατρο ανεβαίνουν έργα κλασικού θεάτρου, νεώτερα αλλά και σύγχρονα, με βασική επιδίωξη την αναβίωση του αρχαίου δράματος. Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, το Εθνικό Θέατρο ανεβάζει κάθε χρόνο νέα έργα και επαναλαμβάνει και παλαιότερα.

* ΤΟ Kρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (Κ.Θ.Β.Ε.)

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος ιδρύθηκε το 1961 με πρώτο καλλιτεχνικό διευθυντή τον Σωκράτη Καραντινό. Μέχρι σήμερα έχει ανεβάσει περισσότερα από 400 έργα ελληνικού και παγκοσμίου θεάτρου.ΤΟ Κ.Θ.Β.Ε. δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στα παιδιά και τους νέους, διαθέτει ειδική Παιδική Σκηνή. Από το 1982 το θέατρο έχει τη δική του ομάδα χορού, το "Χοροθέατρο Θεσσαλονίκης". Η πρώτη έδρα του Κ.Θ.Β.Ε. ήταν το Βασιλικό Θέατρο. Σήμερα το Κ.Θ.Β.Ε. έχει τις εξής σκηνές: το ανακαινισμένο θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, το Θέατρο Δάσους, το Βασιλικό Θέατρο - Σκηνή Μελίνα Μερκούρη, το θέατρο στη Μονή Λαζαριστών - Σκηνή Σωκράτης Καραντινός, το Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών και το Θέατρο Γης. Το πρόσφατα ανακαινισμένο θεατρικό συγκρότημα του Βασιλικού Θεάτρου, αποτελεί πλέον τη μόνιμη έδρα του Κ.Θ.Β.Ε.

* H Εθνική Λυρική Σκηνή

Η Εθνική Λυρική Σκηνή ιδρύθηκε 1939, ως τμήμα του τότε Βασιλικού Θεάτρου, με διευθυντή τον Κωστή Μπαστιά. Ως αυτόνομος οργανισμός λειτουργεί από το 1944 με κύριους ιδρυτές τους Ναπολέοντα Λαμπελέτ, Διονύσιο Λαυράγκα και μια ομάδα μουσικών.Η Εθνική Λυρική Σκηνή ανέδειξε το λυρικό θέατρο στην Ελλάδα και παρουσίασε πολλές όπερες κλασικού ρεπερτορίου αλλά και σύγχρονων συνθετών. H Eθνική Λυρική Σκηνή συμμετέχει κάθε χρόνο και στο Φεστιβάλ Αθηνών.Το 1939 δημιουργήθηκε το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ως παράρτημα της με διευθυντή το Χορευτή-Χορογράφο Σάσα Μάχωφ. Από το 1999 τη διεύθυνση του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής έχει αναλάβει η Α. Πέτροβα. Το Μπαλέτο συμμετέχει σε Φεστιβάλ και κάνει περιοδείες εκτός Ελλάδος. Μερικά από τα κλασικά έργα του ρεπερτορίου του είναι: Ζιζέλ, Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Καρυοθραύστης, Ζορμπάς κ.ά. Η σημαντικότερη μορφή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής είναι αναμφισβήτητα η Μαρία Κάλλας. Το 1960 η Κάλλας ερμήνευσε τη "Νόρμα" του Μπελίνι και το 1961 τη "Μήδεια" του Κερουμπίνι.