Ύστερη Βυζαντινή Περίοδος
(1261-1453)
1 Γεώργιος Ακροπολίτης (1220 - 1282)
Σημαντικός Έλληνας λόγιος Μέγας Λογοθέτης
και στρατιωτικός διοικητής διπλωμάτης και
ιστορικός του 13ου αιώνα
πραγματεύεται γεγονότα της περιόδου από την
κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους
Φράγκους μέχρι την ανακατάληψή της από
τους Παλαιολόγους και συμμετείχε στη σύνοδο
της Λυών το 1274
2 Γεώργιος Παχυμέρης (1242 ndash περ 1310)
λόγιος θεολόγος κληρικός φιλόσοφος
ιστορικός και μαθηματικός με πλούσια
εκκλησιαστική και πολιτική δράση και
εκτεταμένο συγγραφικό έργο
Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους
εκπροσώπους της Παλαιολόγειας Αναγέννησης
στον τομέα των γραμμάτων και των επιστημών
3 Ο Γεώργιος Φραντζής ή Σφραντζής (1401 -
1480) Βυζαντινός αξιωματούχος και ιστορικός
συγγραφέας Έγραψε το χρονικό της άλωσης της
Κωνσταντινούπολης
Ο Παχυμέρης
Εικόνα βυζαντινού χειρογράφου
324 Μέγας
Κωνσταντίνος 1204 Λατίνοι
1261 Παλαιολόγοι
1450 Κωννος
Παλαιολόγος
Ο στρατηγός
Αλέξιος Στρατηγόπουλος
(Αυτοκρατορία της Νίκαιας)
ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη
Το Βυζάντιο ξαναζεί
σκιά του παλιού εαυτού του
Μολυβδόβουλο (μολύβδινη σφραγίδα)
του Αλέξιου Στρατηγόπουλου περίπου
1251
Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1263 οι Λατίνοι παραχώρησαν το Μυστρά για την
απελευθέρωση του Γουλιέλμου Βιλεαρδουίνου και ο
Μιχαήλ Παλαιολόγος έκανε την πόλη έδρα του νέου
Δεσποτάτου του Μορέως που κυβερνούνταν από
τους Παλαιολόγους
Τους επόμενους δύο αιώνες η Βυζαντινή
Αυτοκρατορία χάνει ακόμη πιο πολλά εδάφη
Υπάρχει πολιτική αστάθεια μεγάλη οικονομική και
κοινωνική κρίση αλλά τα γράμματα και οι τέχνες
αναπτύσσονται
Την ίδια εποχή δημιουργείται η Οθωμανική
Αυτοκρατορία που σιγά σιγά κατακτά πολλές
περιοχές στη Μικρά Ασία και τη Βαλκανική
χερσόνησο 1453 Άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς
Η μοναδική επίσημη σημαία της
Βυζαντινής αυτοκρατορίας της
Δυναστείας των Παλαιολόγων αρχές του
15ου αιώνα
Οι Παλαιολόγοι ήταν οι πρώτοι βυζαντινοί αυτοκράτορες
που χρησιμοποίησαν οικόσημα και θυρεούς με πρότυπο
την τότε Δυτική Ευρώπη
Στην αρχή το οικόσημο τους ήταν ένας χρυσός σταυρός
σε ερυθρό υπόβαθρο πριν το 1259 (Μιχαήλ Θ΄)
Μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης το
1261 ο Μιχαήλ Παλαιολόγος πρόσθεσε τα τέσσερα τα
ονομαζόμενα Πυρεκβόλα τα οποία έμοιαζαν στο σχήμα
του γράμματος Β και υποδείκνυαν το laquoΒασιλεύς
Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντωνraquo
Ένα άλλο κοινό οικόσημο των Παλαιολόγων ήταν ο
δικέφαλος αετός που μερικές φορές έφερε και το
μονόγραμμα του αυτοκράτορα στο κέντρο
Τοιχογραφία του 14ου αιώνα σε ναό
Η σημαία της Βυζαντινής
αυτοκρατορίας επί Παλαιολόγων
στα μέσα του 14ου αιώνα
σύμφωνα με τον ισπανικό
άτλαντα Conoscimento de todos
los reinos
Το δικαίωμα να φέρουν το δικέφαλο αετό στα οικόσημά τους παραχωρήθηκε σε ορισμένες δυτικές
οικογένειες ενώ χρησιμοποιήθηκε μαζί με το τετραγραμμικό σταυρό και από τον κλάδο των
Παλαιολόγων που κατέστησαν μαρκήσιοι του Μονφερράτου από το 1301 ως το 1533 Ο Ανδρέας
Παλαιολόγος αυτοκράτορας (-μόνο τίτλος= επίτιμος) από το 1465 Το 1494 πούλησε τα
δικαιώματά του στον Βασιλιά της Γαλλίας και με τη διαθήκη του το 1502 τα κληροδοτούσε στους
Καθολικούς Βασιλείς της Ισπανίας
Ένας κλάδος των Παλαιολόγων έγιναν φεουδάρχες του Μονφεράτου Ιταλία
Νόμισμα του Γουλιέλμου Θ Παλαιολόγου Μαρκησίου του Μονφερράτου (1494-1518) με
το βυζαντινό δικέφαλο αετό και το οικόσημο των Παλαιολόγων
Το κόκκινο είναι οι Ενετικές (Βενετοί) κτήσεις
1261-1282 Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος
1328-1341 Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος
1341-1391 Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
1347-1354 Ιωάννης ΣΤ
Καντακουζηνός
1391-1425 Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος
1425-1448 Ιωάννης Η΄
Παλαιολόγος
1449-1453 Κωνσταντίνος
ΙΑ΄ Παλαιολόγος
Ενίσχυση των αριστοκρατών της γης τους οποίους εκπροσωπούσαν οι Παλαιολόγοι
Παραμέληση του ανατολικού τμήματος του κράτους κυρίως από το Μιχαήλ Ηlsquo
Στροφή προς τη Δύση και τις ναυτικές ιταλικές δυνάμεις
Σταδιακή παρακμή της αυτοκρατορίας Αυτήν επέτειναν οι
Δύο εμφύλιοι πόλεμοι που ταλαιπώρησαν για πολλά χρόνια το κράτος το κατέστησαν
αδύναμο κρατίδιο και προετοίμασαν το έδαφος για την τελική του πτώση
1261-1453 Παλαιολόγοι
Αυτοκράτορες Κωνσταντινούπολης
Ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας του
Βυζαντίου των Παλαιολόγων
1261 Επανακτά την Πόλη και μεταφέρει εκεί το
κρατίδιο της Νικαίας
Ενισχύει τη βυζαντινή παρουσία με έντονη
διπλωματική δραστηριότητα
Επιβάλει φόρους στους Ακρίτες δημιουργώντας
δυσφορία και διάλυση του Σώματος των
Ακριτών
Λυών το 1274 Ζητάει την ένωση των εκκλησιών
νομίζοντας ότι θα βοηθηθεί από τους Λατίνους
Ο λαός αρνείται
Μέχρι την εποχή του θανάτου του θεωρείται
από το λαό του προδότης της πίστεως
πάπας Ουρβανός Δrsquo
(1261-1264)
Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται
τους έλληνες απεσταλμένους στη
Σύνοδο της Λυών (1274)
Έργο του ισπανού ζωγράφου Francisco de Zurbaran Musee du Louvre Paris
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1 Γεώργιος Ακροπολίτης (1220 - 1282)
Σημαντικός Έλληνας λόγιος Μέγας Λογοθέτης
και στρατιωτικός διοικητής διπλωμάτης και
ιστορικός του 13ου αιώνα
πραγματεύεται γεγονότα της περιόδου από την
κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους
Φράγκους μέχρι την ανακατάληψή της από
τους Παλαιολόγους και συμμετείχε στη σύνοδο
της Λυών το 1274
2 Γεώργιος Παχυμέρης (1242 ndash περ 1310)
λόγιος θεολόγος κληρικός φιλόσοφος
ιστορικός και μαθηματικός με πλούσια
εκκλησιαστική και πολιτική δράση και
εκτεταμένο συγγραφικό έργο
Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους
εκπροσώπους της Παλαιολόγειας Αναγέννησης
στον τομέα των γραμμάτων και των επιστημών
3 Ο Γεώργιος Φραντζής ή Σφραντζής (1401 -
1480) Βυζαντινός αξιωματούχος και ιστορικός
συγγραφέας Έγραψε το χρονικό της άλωσης της
Κωνσταντινούπολης
Ο Παχυμέρης
Εικόνα βυζαντινού χειρογράφου
324 Μέγας
Κωνσταντίνος 1204 Λατίνοι
1261 Παλαιολόγοι
1450 Κωννος
Παλαιολόγος
Ο στρατηγός
Αλέξιος Στρατηγόπουλος
(Αυτοκρατορία της Νίκαιας)
ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη
Το Βυζάντιο ξαναζεί
σκιά του παλιού εαυτού του
Μολυβδόβουλο (μολύβδινη σφραγίδα)
του Αλέξιου Στρατηγόπουλου περίπου
1251
Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1263 οι Λατίνοι παραχώρησαν το Μυστρά για την
απελευθέρωση του Γουλιέλμου Βιλεαρδουίνου και ο
Μιχαήλ Παλαιολόγος έκανε την πόλη έδρα του νέου
Δεσποτάτου του Μορέως που κυβερνούνταν από
τους Παλαιολόγους
Τους επόμενους δύο αιώνες η Βυζαντινή
Αυτοκρατορία χάνει ακόμη πιο πολλά εδάφη
Υπάρχει πολιτική αστάθεια μεγάλη οικονομική και
κοινωνική κρίση αλλά τα γράμματα και οι τέχνες
αναπτύσσονται
Την ίδια εποχή δημιουργείται η Οθωμανική
Αυτοκρατορία που σιγά σιγά κατακτά πολλές
περιοχές στη Μικρά Ασία και τη Βαλκανική
χερσόνησο 1453 Άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς
Η μοναδική επίσημη σημαία της
Βυζαντινής αυτοκρατορίας της
Δυναστείας των Παλαιολόγων αρχές του
15ου αιώνα
Οι Παλαιολόγοι ήταν οι πρώτοι βυζαντινοί αυτοκράτορες
που χρησιμοποίησαν οικόσημα και θυρεούς με πρότυπο
την τότε Δυτική Ευρώπη
Στην αρχή το οικόσημο τους ήταν ένας χρυσός σταυρός
σε ερυθρό υπόβαθρο πριν το 1259 (Μιχαήλ Θ΄)
Μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης το
1261 ο Μιχαήλ Παλαιολόγος πρόσθεσε τα τέσσερα τα
ονομαζόμενα Πυρεκβόλα τα οποία έμοιαζαν στο σχήμα
του γράμματος Β και υποδείκνυαν το laquoΒασιλεύς
Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντωνraquo
Ένα άλλο κοινό οικόσημο των Παλαιολόγων ήταν ο
δικέφαλος αετός που μερικές φορές έφερε και το
μονόγραμμα του αυτοκράτορα στο κέντρο
Τοιχογραφία του 14ου αιώνα σε ναό
Η σημαία της Βυζαντινής
αυτοκρατορίας επί Παλαιολόγων
στα μέσα του 14ου αιώνα
σύμφωνα με τον ισπανικό
άτλαντα Conoscimento de todos
los reinos
Το δικαίωμα να φέρουν το δικέφαλο αετό στα οικόσημά τους παραχωρήθηκε σε ορισμένες δυτικές
οικογένειες ενώ χρησιμοποιήθηκε μαζί με το τετραγραμμικό σταυρό και από τον κλάδο των
Παλαιολόγων που κατέστησαν μαρκήσιοι του Μονφερράτου από το 1301 ως το 1533 Ο Ανδρέας
Παλαιολόγος αυτοκράτορας (-μόνο τίτλος= επίτιμος) από το 1465 Το 1494 πούλησε τα
δικαιώματά του στον Βασιλιά της Γαλλίας και με τη διαθήκη του το 1502 τα κληροδοτούσε στους
Καθολικούς Βασιλείς της Ισπανίας
Ένας κλάδος των Παλαιολόγων έγιναν φεουδάρχες του Μονφεράτου Ιταλία
Νόμισμα του Γουλιέλμου Θ Παλαιολόγου Μαρκησίου του Μονφερράτου (1494-1518) με
το βυζαντινό δικέφαλο αετό και το οικόσημο των Παλαιολόγων
Το κόκκινο είναι οι Ενετικές (Βενετοί) κτήσεις
1261-1282 Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος
1328-1341 Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος
1341-1391 Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
1347-1354 Ιωάννης ΣΤ
Καντακουζηνός
1391-1425 Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος
1425-1448 Ιωάννης Η΄
Παλαιολόγος
1449-1453 Κωνσταντίνος
ΙΑ΄ Παλαιολόγος
Ενίσχυση των αριστοκρατών της γης τους οποίους εκπροσωπούσαν οι Παλαιολόγοι
Παραμέληση του ανατολικού τμήματος του κράτους κυρίως από το Μιχαήλ Ηlsquo
Στροφή προς τη Δύση και τις ναυτικές ιταλικές δυνάμεις
Σταδιακή παρακμή της αυτοκρατορίας Αυτήν επέτειναν οι
Δύο εμφύλιοι πόλεμοι που ταλαιπώρησαν για πολλά χρόνια το κράτος το κατέστησαν
αδύναμο κρατίδιο και προετοίμασαν το έδαφος για την τελική του πτώση
1261-1453 Παλαιολόγοι
Αυτοκράτορες Κωνσταντινούπολης
Ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας του
Βυζαντίου των Παλαιολόγων
1261 Επανακτά την Πόλη και μεταφέρει εκεί το
κρατίδιο της Νικαίας
Ενισχύει τη βυζαντινή παρουσία με έντονη
διπλωματική δραστηριότητα
Επιβάλει φόρους στους Ακρίτες δημιουργώντας
δυσφορία και διάλυση του Σώματος των
Ακριτών
Λυών το 1274 Ζητάει την ένωση των εκκλησιών
νομίζοντας ότι θα βοηθηθεί από τους Λατίνους
Ο λαός αρνείται
Μέχρι την εποχή του θανάτου του θεωρείται
από το λαό του προδότης της πίστεως
πάπας Ουρβανός Δrsquo
(1261-1264)
Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται
τους έλληνες απεσταλμένους στη
Σύνοδο της Λυών (1274)
Έργο του ισπανού ζωγράφου Francisco de Zurbaran Musee du Louvre Paris
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
324 Μέγας
Κωνσταντίνος 1204 Λατίνοι
1261 Παλαιολόγοι
1450 Κωννος
Παλαιολόγος
Ο στρατηγός
Αλέξιος Στρατηγόπουλος
(Αυτοκρατορία της Νίκαιας)
ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη
Το Βυζάντιο ξαναζεί
σκιά του παλιού εαυτού του
Μολυβδόβουλο (μολύβδινη σφραγίδα)
του Αλέξιου Στρατηγόπουλου περίπου
1251
Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1263 οι Λατίνοι παραχώρησαν το Μυστρά για την
απελευθέρωση του Γουλιέλμου Βιλεαρδουίνου και ο
Μιχαήλ Παλαιολόγος έκανε την πόλη έδρα του νέου
Δεσποτάτου του Μορέως που κυβερνούνταν από
τους Παλαιολόγους
Τους επόμενους δύο αιώνες η Βυζαντινή
Αυτοκρατορία χάνει ακόμη πιο πολλά εδάφη
Υπάρχει πολιτική αστάθεια μεγάλη οικονομική και
κοινωνική κρίση αλλά τα γράμματα και οι τέχνες
αναπτύσσονται
Την ίδια εποχή δημιουργείται η Οθωμανική
Αυτοκρατορία που σιγά σιγά κατακτά πολλές
περιοχές στη Μικρά Ασία και τη Βαλκανική
χερσόνησο 1453 Άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς
Η μοναδική επίσημη σημαία της
Βυζαντινής αυτοκρατορίας της
Δυναστείας των Παλαιολόγων αρχές του
15ου αιώνα
Οι Παλαιολόγοι ήταν οι πρώτοι βυζαντινοί αυτοκράτορες
που χρησιμοποίησαν οικόσημα και θυρεούς με πρότυπο
την τότε Δυτική Ευρώπη
Στην αρχή το οικόσημο τους ήταν ένας χρυσός σταυρός
σε ερυθρό υπόβαθρο πριν το 1259 (Μιχαήλ Θ΄)
Μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης το
1261 ο Μιχαήλ Παλαιολόγος πρόσθεσε τα τέσσερα τα
ονομαζόμενα Πυρεκβόλα τα οποία έμοιαζαν στο σχήμα
του γράμματος Β και υποδείκνυαν το laquoΒασιλεύς
Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντωνraquo
Ένα άλλο κοινό οικόσημο των Παλαιολόγων ήταν ο
δικέφαλος αετός που μερικές φορές έφερε και το
μονόγραμμα του αυτοκράτορα στο κέντρο
Τοιχογραφία του 14ου αιώνα σε ναό
Η σημαία της Βυζαντινής
αυτοκρατορίας επί Παλαιολόγων
στα μέσα του 14ου αιώνα
σύμφωνα με τον ισπανικό
άτλαντα Conoscimento de todos
los reinos
Το δικαίωμα να φέρουν το δικέφαλο αετό στα οικόσημά τους παραχωρήθηκε σε ορισμένες δυτικές
οικογένειες ενώ χρησιμοποιήθηκε μαζί με το τετραγραμμικό σταυρό και από τον κλάδο των
Παλαιολόγων που κατέστησαν μαρκήσιοι του Μονφερράτου από το 1301 ως το 1533 Ο Ανδρέας
Παλαιολόγος αυτοκράτορας (-μόνο τίτλος= επίτιμος) από το 1465 Το 1494 πούλησε τα
δικαιώματά του στον Βασιλιά της Γαλλίας και με τη διαθήκη του το 1502 τα κληροδοτούσε στους
Καθολικούς Βασιλείς της Ισπανίας
Ένας κλάδος των Παλαιολόγων έγιναν φεουδάρχες του Μονφεράτου Ιταλία
Νόμισμα του Γουλιέλμου Θ Παλαιολόγου Μαρκησίου του Μονφερράτου (1494-1518) με
το βυζαντινό δικέφαλο αετό και το οικόσημο των Παλαιολόγων
Το κόκκινο είναι οι Ενετικές (Βενετοί) κτήσεις
1261-1282 Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος
1328-1341 Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος
1341-1391 Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
1347-1354 Ιωάννης ΣΤ
Καντακουζηνός
1391-1425 Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος
1425-1448 Ιωάννης Η΄
Παλαιολόγος
1449-1453 Κωνσταντίνος
ΙΑ΄ Παλαιολόγος
Ενίσχυση των αριστοκρατών της γης τους οποίους εκπροσωπούσαν οι Παλαιολόγοι
Παραμέληση του ανατολικού τμήματος του κράτους κυρίως από το Μιχαήλ Ηlsquo
Στροφή προς τη Δύση και τις ναυτικές ιταλικές δυνάμεις
Σταδιακή παρακμή της αυτοκρατορίας Αυτήν επέτειναν οι
Δύο εμφύλιοι πόλεμοι που ταλαιπώρησαν για πολλά χρόνια το κράτος το κατέστησαν
αδύναμο κρατίδιο και προετοίμασαν το έδαφος για την τελική του πτώση
1261-1453 Παλαιολόγοι
Αυτοκράτορες Κωνσταντινούπολης
Ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας του
Βυζαντίου των Παλαιολόγων
1261 Επανακτά την Πόλη και μεταφέρει εκεί το
κρατίδιο της Νικαίας
Ενισχύει τη βυζαντινή παρουσία με έντονη
διπλωματική δραστηριότητα
Επιβάλει φόρους στους Ακρίτες δημιουργώντας
δυσφορία και διάλυση του Σώματος των
Ακριτών
Λυών το 1274 Ζητάει την ένωση των εκκλησιών
νομίζοντας ότι θα βοηθηθεί από τους Λατίνους
Ο λαός αρνείται
Μέχρι την εποχή του θανάτου του θεωρείται
από το λαό του προδότης της πίστεως
πάπας Ουρβανός Δrsquo
(1261-1264)
Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται
τους έλληνες απεσταλμένους στη
Σύνοδο της Λυών (1274)
Έργο του ισπανού ζωγράφου Francisco de Zurbaran Musee du Louvre Paris
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο στρατηγός
Αλέξιος Στρατηγόπουλος
(Αυτοκρατορία της Νίκαιας)
ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη
Το Βυζάντιο ξαναζεί
σκιά του παλιού εαυτού του
Μολυβδόβουλο (μολύβδινη σφραγίδα)
του Αλέξιου Στρατηγόπουλου περίπου
1251
Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1263 οι Λατίνοι παραχώρησαν το Μυστρά για την
απελευθέρωση του Γουλιέλμου Βιλεαρδουίνου και ο
Μιχαήλ Παλαιολόγος έκανε την πόλη έδρα του νέου
Δεσποτάτου του Μορέως που κυβερνούνταν από
τους Παλαιολόγους
Τους επόμενους δύο αιώνες η Βυζαντινή
Αυτοκρατορία χάνει ακόμη πιο πολλά εδάφη
Υπάρχει πολιτική αστάθεια μεγάλη οικονομική και
κοινωνική κρίση αλλά τα γράμματα και οι τέχνες
αναπτύσσονται
Την ίδια εποχή δημιουργείται η Οθωμανική
Αυτοκρατορία που σιγά σιγά κατακτά πολλές
περιοχές στη Μικρά Ασία και τη Βαλκανική
χερσόνησο 1453 Άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς
Η μοναδική επίσημη σημαία της
Βυζαντινής αυτοκρατορίας της
Δυναστείας των Παλαιολόγων αρχές του
15ου αιώνα
Οι Παλαιολόγοι ήταν οι πρώτοι βυζαντινοί αυτοκράτορες
που χρησιμοποίησαν οικόσημα και θυρεούς με πρότυπο
την τότε Δυτική Ευρώπη
Στην αρχή το οικόσημο τους ήταν ένας χρυσός σταυρός
σε ερυθρό υπόβαθρο πριν το 1259 (Μιχαήλ Θ΄)
Μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης το
1261 ο Μιχαήλ Παλαιολόγος πρόσθεσε τα τέσσερα τα
ονομαζόμενα Πυρεκβόλα τα οποία έμοιαζαν στο σχήμα
του γράμματος Β και υποδείκνυαν το laquoΒασιλεύς
Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντωνraquo
Ένα άλλο κοινό οικόσημο των Παλαιολόγων ήταν ο
δικέφαλος αετός που μερικές φορές έφερε και το
μονόγραμμα του αυτοκράτορα στο κέντρο
Τοιχογραφία του 14ου αιώνα σε ναό
Η σημαία της Βυζαντινής
αυτοκρατορίας επί Παλαιολόγων
στα μέσα του 14ου αιώνα
σύμφωνα με τον ισπανικό
άτλαντα Conoscimento de todos
los reinos
Το δικαίωμα να φέρουν το δικέφαλο αετό στα οικόσημά τους παραχωρήθηκε σε ορισμένες δυτικές
οικογένειες ενώ χρησιμοποιήθηκε μαζί με το τετραγραμμικό σταυρό και από τον κλάδο των
Παλαιολόγων που κατέστησαν μαρκήσιοι του Μονφερράτου από το 1301 ως το 1533 Ο Ανδρέας
Παλαιολόγος αυτοκράτορας (-μόνο τίτλος= επίτιμος) από το 1465 Το 1494 πούλησε τα
δικαιώματά του στον Βασιλιά της Γαλλίας και με τη διαθήκη του το 1502 τα κληροδοτούσε στους
Καθολικούς Βασιλείς της Ισπανίας
Ένας κλάδος των Παλαιολόγων έγιναν φεουδάρχες του Μονφεράτου Ιταλία
Νόμισμα του Γουλιέλμου Θ Παλαιολόγου Μαρκησίου του Μονφερράτου (1494-1518) με
το βυζαντινό δικέφαλο αετό και το οικόσημο των Παλαιολόγων
Το κόκκινο είναι οι Ενετικές (Βενετοί) κτήσεις
1261-1282 Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος
1328-1341 Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος
1341-1391 Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
1347-1354 Ιωάννης ΣΤ
Καντακουζηνός
1391-1425 Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος
1425-1448 Ιωάννης Η΄
Παλαιολόγος
1449-1453 Κωνσταντίνος
ΙΑ΄ Παλαιολόγος
Ενίσχυση των αριστοκρατών της γης τους οποίους εκπροσωπούσαν οι Παλαιολόγοι
Παραμέληση του ανατολικού τμήματος του κράτους κυρίως από το Μιχαήλ Ηlsquo
Στροφή προς τη Δύση και τις ναυτικές ιταλικές δυνάμεις
Σταδιακή παρακμή της αυτοκρατορίας Αυτήν επέτειναν οι
Δύο εμφύλιοι πόλεμοι που ταλαιπώρησαν για πολλά χρόνια το κράτος το κατέστησαν
αδύναμο κρατίδιο και προετοίμασαν το έδαφος για την τελική του πτώση
1261-1453 Παλαιολόγοι
Αυτοκράτορες Κωνσταντινούπολης
Ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας του
Βυζαντίου των Παλαιολόγων
1261 Επανακτά την Πόλη και μεταφέρει εκεί το
κρατίδιο της Νικαίας
Ενισχύει τη βυζαντινή παρουσία με έντονη
διπλωματική δραστηριότητα
Επιβάλει φόρους στους Ακρίτες δημιουργώντας
δυσφορία και διάλυση του Σώματος των
Ακριτών
Λυών το 1274 Ζητάει την ένωση των εκκλησιών
νομίζοντας ότι θα βοηθηθεί από τους Λατίνους
Ο λαός αρνείται
Μέχρι την εποχή του θανάτου του θεωρείται
από το λαό του προδότης της πίστεως
πάπας Ουρβανός Δrsquo
(1261-1264)
Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται
τους έλληνες απεσταλμένους στη
Σύνοδο της Λυών (1274)
Έργο του ισπανού ζωγράφου Francisco de Zurbaran Musee du Louvre Paris
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Η μοναδική επίσημη σημαία της
Βυζαντινής αυτοκρατορίας της
Δυναστείας των Παλαιολόγων αρχές του
15ου αιώνα
Οι Παλαιολόγοι ήταν οι πρώτοι βυζαντινοί αυτοκράτορες
που χρησιμοποίησαν οικόσημα και θυρεούς με πρότυπο
την τότε Δυτική Ευρώπη
Στην αρχή το οικόσημο τους ήταν ένας χρυσός σταυρός
σε ερυθρό υπόβαθρο πριν το 1259 (Μιχαήλ Θ΄)
Μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης το
1261 ο Μιχαήλ Παλαιολόγος πρόσθεσε τα τέσσερα τα
ονομαζόμενα Πυρεκβόλα τα οποία έμοιαζαν στο σχήμα
του γράμματος Β και υποδείκνυαν το laquoΒασιλεύς
Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντωνraquo
Ένα άλλο κοινό οικόσημο των Παλαιολόγων ήταν ο
δικέφαλος αετός που μερικές φορές έφερε και το
μονόγραμμα του αυτοκράτορα στο κέντρο
Τοιχογραφία του 14ου αιώνα σε ναό
Η σημαία της Βυζαντινής
αυτοκρατορίας επί Παλαιολόγων
στα μέσα του 14ου αιώνα
σύμφωνα με τον ισπανικό
άτλαντα Conoscimento de todos
los reinos
Το δικαίωμα να φέρουν το δικέφαλο αετό στα οικόσημά τους παραχωρήθηκε σε ορισμένες δυτικές
οικογένειες ενώ χρησιμοποιήθηκε μαζί με το τετραγραμμικό σταυρό και από τον κλάδο των
Παλαιολόγων που κατέστησαν μαρκήσιοι του Μονφερράτου από το 1301 ως το 1533 Ο Ανδρέας
Παλαιολόγος αυτοκράτορας (-μόνο τίτλος= επίτιμος) από το 1465 Το 1494 πούλησε τα
δικαιώματά του στον Βασιλιά της Γαλλίας και με τη διαθήκη του το 1502 τα κληροδοτούσε στους
Καθολικούς Βασιλείς της Ισπανίας
Ένας κλάδος των Παλαιολόγων έγιναν φεουδάρχες του Μονφεράτου Ιταλία
Νόμισμα του Γουλιέλμου Θ Παλαιολόγου Μαρκησίου του Μονφερράτου (1494-1518) με
το βυζαντινό δικέφαλο αετό και το οικόσημο των Παλαιολόγων
Το κόκκινο είναι οι Ενετικές (Βενετοί) κτήσεις
1261-1282 Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος
1328-1341 Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος
1341-1391 Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
1347-1354 Ιωάννης ΣΤ
Καντακουζηνός
1391-1425 Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος
1425-1448 Ιωάννης Η΄
Παλαιολόγος
1449-1453 Κωνσταντίνος
ΙΑ΄ Παλαιολόγος
Ενίσχυση των αριστοκρατών της γης τους οποίους εκπροσωπούσαν οι Παλαιολόγοι
Παραμέληση του ανατολικού τμήματος του κράτους κυρίως από το Μιχαήλ Ηlsquo
Στροφή προς τη Δύση και τις ναυτικές ιταλικές δυνάμεις
Σταδιακή παρακμή της αυτοκρατορίας Αυτήν επέτειναν οι
Δύο εμφύλιοι πόλεμοι που ταλαιπώρησαν για πολλά χρόνια το κράτος το κατέστησαν
αδύναμο κρατίδιο και προετοίμασαν το έδαφος για την τελική του πτώση
1261-1453 Παλαιολόγοι
Αυτοκράτορες Κωνσταντινούπολης
Ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας του
Βυζαντίου των Παλαιολόγων
1261 Επανακτά την Πόλη και μεταφέρει εκεί το
κρατίδιο της Νικαίας
Ενισχύει τη βυζαντινή παρουσία με έντονη
διπλωματική δραστηριότητα
Επιβάλει φόρους στους Ακρίτες δημιουργώντας
δυσφορία και διάλυση του Σώματος των
Ακριτών
Λυών το 1274 Ζητάει την ένωση των εκκλησιών
νομίζοντας ότι θα βοηθηθεί από τους Λατίνους
Ο λαός αρνείται
Μέχρι την εποχή του θανάτου του θεωρείται
από το λαό του προδότης της πίστεως
πάπας Ουρβανός Δrsquo
(1261-1264)
Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται
τους έλληνες απεσταλμένους στη
Σύνοδο της Λυών (1274)
Έργο του ισπανού ζωγράφου Francisco de Zurbaran Musee du Louvre Paris
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Το δικαίωμα να φέρουν το δικέφαλο αετό στα οικόσημά τους παραχωρήθηκε σε ορισμένες δυτικές
οικογένειες ενώ χρησιμοποιήθηκε μαζί με το τετραγραμμικό σταυρό και από τον κλάδο των
Παλαιολόγων που κατέστησαν μαρκήσιοι του Μονφερράτου από το 1301 ως το 1533 Ο Ανδρέας
Παλαιολόγος αυτοκράτορας (-μόνο τίτλος= επίτιμος) από το 1465 Το 1494 πούλησε τα
δικαιώματά του στον Βασιλιά της Γαλλίας και με τη διαθήκη του το 1502 τα κληροδοτούσε στους
Καθολικούς Βασιλείς της Ισπανίας
Ένας κλάδος των Παλαιολόγων έγιναν φεουδάρχες του Μονφεράτου Ιταλία
Νόμισμα του Γουλιέλμου Θ Παλαιολόγου Μαρκησίου του Μονφερράτου (1494-1518) με
το βυζαντινό δικέφαλο αετό και το οικόσημο των Παλαιολόγων
Το κόκκινο είναι οι Ενετικές (Βενετοί) κτήσεις
1261-1282 Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος
1328-1341 Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος
1341-1391 Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
1347-1354 Ιωάννης ΣΤ
Καντακουζηνός
1391-1425 Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος
1425-1448 Ιωάννης Η΄
Παλαιολόγος
1449-1453 Κωνσταντίνος
ΙΑ΄ Παλαιολόγος
Ενίσχυση των αριστοκρατών της γης τους οποίους εκπροσωπούσαν οι Παλαιολόγοι
Παραμέληση του ανατολικού τμήματος του κράτους κυρίως από το Μιχαήλ Ηlsquo
Στροφή προς τη Δύση και τις ναυτικές ιταλικές δυνάμεις
Σταδιακή παρακμή της αυτοκρατορίας Αυτήν επέτειναν οι
Δύο εμφύλιοι πόλεμοι που ταλαιπώρησαν για πολλά χρόνια το κράτος το κατέστησαν
αδύναμο κρατίδιο και προετοίμασαν το έδαφος για την τελική του πτώση
1261-1453 Παλαιολόγοι
Αυτοκράτορες Κωνσταντινούπολης
Ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας του
Βυζαντίου των Παλαιολόγων
1261 Επανακτά την Πόλη και μεταφέρει εκεί το
κρατίδιο της Νικαίας
Ενισχύει τη βυζαντινή παρουσία με έντονη
διπλωματική δραστηριότητα
Επιβάλει φόρους στους Ακρίτες δημιουργώντας
δυσφορία και διάλυση του Σώματος των
Ακριτών
Λυών το 1274 Ζητάει την ένωση των εκκλησιών
νομίζοντας ότι θα βοηθηθεί από τους Λατίνους
Ο λαός αρνείται
Μέχρι την εποχή του θανάτου του θεωρείται
από το λαό του προδότης της πίστεως
πάπας Ουρβανός Δrsquo
(1261-1264)
Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται
τους έλληνες απεσταλμένους στη
Σύνοδο της Λυών (1274)
Έργο του ισπανού ζωγράφου Francisco de Zurbaran Musee du Louvre Paris
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Το κόκκινο είναι οι Ενετικές (Βενετοί) κτήσεις
1261-1282 Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος
1328-1341 Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος
1341-1391 Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
1347-1354 Ιωάννης ΣΤ
Καντακουζηνός
1391-1425 Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος
1425-1448 Ιωάννης Η΄
Παλαιολόγος
1449-1453 Κωνσταντίνος
ΙΑ΄ Παλαιολόγος
Ενίσχυση των αριστοκρατών της γης τους οποίους εκπροσωπούσαν οι Παλαιολόγοι
Παραμέληση του ανατολικού τμήματος του κράτους κυρίως από το Μιχαήλ Ηlsquo
Στροφή προς τη Δύση και τις ναυτικές ιταλικές δυνάμεις
Σταδιακή παρακμή της αυτοκρατορίας Αυτήν επέτειναν οι
Δύο εμφύλιοι πόλεμοι που ταλαιπώρησαν για πολλά χρόνια το κράτος το κατέστησαν
αδύναμο κρατίδιο και προετοίμασαν το έδαφος για την τελική του πτώση
1261-1453 Παλαιολόγοι
Αυτοκράτορες Κωνσταντινούπολης
Ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας του
Βυζαντίου των Παλαιολόγων
1261 Επανακτά την Πόλη και μεταφέρει εκεί το
κρατίδιο της Νικαίας
Ενισχύει τη βυζαντινή παρουσία με έντονη
διπλωματική δραστηριότητα
Επιβάλει φόρους στους Ακρίτες δημιουργώντας
δυσφορία και διάλυση του Σώματος των
Ακριτών
Λυών το 1274 Ζητάει την ένωση των εκκλησιών
νομίζοντας ότι θα βοηθηθεί από τους Λατίνους
Ο λαός αρνείται
Μέχρι την εποχή του θανάτου του θεωρείται
από το λαό του προδότης της πίστεως
πάπας Ουρβανός Δrsquo
(1261-1264)
Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται
τους έλληνες απεσταλμένους στη
Σύνοδο της Λυών (1274)
Έργο του ισπανού ζωγράφου Francisco de Zurbaran Musee du Louvre Paris
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1261-1282 Μιχαήλ Η
Παλαιολόγος
1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος
1328-1341 Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος
1341-1391 Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
1347-1354 Ιωάννης ΣΤ
Καντακουζηνός
1391-1425 Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος
1425-1448 Ιωάννης Η΄
Παλαιολόγος
1449-1453 Κωνσταντίνος
ΙΑ΄ Παλαιολόγος
Ενίσχυση των αριστοκρατών της γης τους οποίους εκπροσωπούσαν οι Παλαιολόγοι
Παραμέληση του ανατολικού τμήματος του κράτους κυρίως από το Μιχαήλ Ηlsquo
Στροφή προς τη Δύση και τις ναυτικές ιταλικές δυνάμεις
Σταδιακή παρακμή της αυτοκρατορίας Αυτήν επέτειναν οι
Δύο εμφύλιοι πόλεμοι που ταλαιπώρησαν για πολλά χρόνια το κράτος το κατέστησαν
αδύναμο κρατίδιο και προετοίμασαν το έδαφος για την τελική του πτώση
1261-1453 Παλαιολόγοι
Αυτοκράτορες Κωνσταντινούπολης
Ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας του
Βυζαντίου των Παλαιολόγων
1261 Επανακτά την Πόλη και μεταφέρει εκεί το
κρατίδιο της Νικαίας
Ενισχύει τη βυζαντινή παρουσία με έντονη
διπλωματική δραστηριότητα
Επιβάλει φόρους στους Ακρίτες δημιουργώντας
δυσφορία και διάλυση του Σώματος των
Ακριτών
Λυών το 1274 Ζητάει την ένωση των εκκλησιών
νομίζοντας ότι θα βοηθηθεί από τους Λατίνους
Ο λαός αρνείται
Μέχρι την εποχή του θανάτου του θεωρείται
από το λαό του προδότης της πίστεως
πάπας Ουρβανός Δrsquo
(1261-1264)
Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται
τους έλληνες απεσταλμένους στη
Σύνοδο της Λυών (1274)
Έργο του ισπανού ζωγράφου Francisco de Zurbaran Musee du Louvre Paris
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας του
Βυζαντίου των Παλαιολόγων
1261 Επανακτά την Πόλη και μεταφέρει εκεί το
κρατίδιο της Νικαίας
Ενισχύει τη βυζαντινή παρουσία με έντονη
διπλωματική δραστηριότητα
Επιβάλει φόρους στους Ακρίτες δημιουργώντας
δυσφορία και διάλυση του Σώματος των
Ακριτών
Λυών το 1274 Ζητάει την ένωση των εκκλησιών
νομίζοντας ότι θα βοηθηθεί από τους Λατίνους
Ο λαός αρνείται
Μέχρι την εποχή του θανάτου του θεωρείται
από το λαό του προδότης της πίστεως
πάπας Ουρβανός Δrsquo
(1261-1264)
Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται
τους έλληνες απεσταλμένους στη
Σύνοδο της Λυών (1274)
Έργο του ισπανού ζωγράφου Francisco de Zurbaran Musee du Louvre Paris
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται
τους έλληνες απεσταλμένους στη
Σύνοδο της Λυών (1274)
Έργο του ισπανού ζωγράφου Francisco de Zurbaran Musee du Louvre Paris
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Υπέρπυρα του Μιχαήλ
Η΄ Παλαιολόγου
με την Θεοτόκο
Metropolitan Museum of Art
Αθήνα
Βυζαντινό και
Χριστιανικό
Μουσείο
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1243 οι Μογγόλοι νομαδικός λαός στα βόρεια της Κίνας εισβάλλουν στη Μικρά Ασία Οι Σελτζούκοι σουλτάνοι του Ρουμ κρατούν μόνο το δυτικό τμήμα του κράτους τους και πληρώνουν φόρο στο Μογγόλο χάνο
Την ίδια εποχή τουρκικές νομαδικές φυλές δημιουργούν τα δικά τους μικρά κράτη (μπεηλίκια ή εμιράτα) στη δυτική Μικρά Ασία
1281 Ο μπέης Οσμάν (σε πολλές βυζαντινές πηγές λέγεται Οθωμάν) ίδρυσε κοντά στην Προύσα στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το κράτος του Οσμάν το οποίο ονομαζόταν Οθωμανικό Εμιράτο
Με δικαιολογία τον ιερό πόλεμο αλλά κυρίως για τα λάφυρα που έπαιρναν από τις λεηλασίες πολλοί μουσουλμάνοι πολεμιστές υπηρέτησαν τον Οσμάν
1307 Τελικά το Σουλτανάτο του Ρουμ διαλύεται οριστικά Στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα οι αρχηγοί των νομαδικών τουρκικών φυλών οι μπέηδες καταλαμβάνουν όλη σχεδόν τη δυτική Μικρά Ασία
Το Οθωμανικό Εμιράτο με ηγέτη τον Ορχάν (1326-1362) μεγαλώνει και αναπτύσσεται οικονομικά Η Προύσα η πρώτη οθωμανική πρωτεύουσα ήταν ήδη γύρω στο 1330 σημαντικό εμπορικό κέντρο
Μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα ο Οσμάν και οι διάδοχοί του κατέλαβαν όλα τα βυζαντινά εδάφη στη δυτική Μικρά Ασία σχεδόν όλα τα εμιράτα της περιοχής και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια
Όταν είναι σουλτάνος ο Βαγιαζίτ Α΄ (1389-1402) το Οθωμανικό Εμιράτο είναι πια πολύ ισχυρό και έχουν σχηματιστεί οι βασικοί θεσμοί του Από εδώ και πέρα οι ιστορικοί ονομάζουν το κράτος αυτό Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολλοί ορθόδοξοι κάτοικοι φεύγουν και άλλοι γίνονται μουσουλμάνοι
Τον 15ο αιώνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μικράς Ασίας είναι μουσουλμάνοι
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Μπεηλίκι =
Φέουδο
Τουρκομανικά
εμιράτα ή
Μπεηλίκια
αναφέρονται τα
διάφορα κρατίδια
που ιδρύθηκαν στη
Μικρά Ασία
αρχικά στα τέλη
του 11ου αιώνα
μετά την μάχη του
Μαντζικέρτ (1071)
και μετά κατά την
παρακμή του
Σελτζουκικού
Σουλτανάτου του
Ρουμ κατά το
δεύτερο μισό του
13ου αιώνα
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο επιλεγόμενος Γαζής (= νικητής) ήταν ιδρυτής και
σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
1299 αυτοανακηρύχτηκε Σουλτάνος του δικού του
ανεξάρτητου κράτους στο οποίο έδωσε το όνομα του
Σταδιακά άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του αρχικά
στην περιοχή του Μαρμαρά και αργότερα στη Μικρά Ασία
Η πρωτεύουσα του κράτους του ήταν το Καρά Χισάρ ενώ
είχε κόψει νομίσματα τα οποία έφεραν το όνομά του
Αλλού Ιερά Εξέταση
(Sacra Inquisition)
δικαστήριο της Καθ
Εκκλησίας για την
καταπολέμηση των
αιρέσεων (13ος-19ος αι)
laquoΚαι ποτέ δεν έχουμε
εξαφανίσει ένα χωριό
εξοντώνοντας τους
κατοίκους του αν πριν
δεν τους έχουμε
προειδοποιήσειraquo
Κοράνι 26-208
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός (δεξιά)
υιοθετήθηκε το 1882 (Αμπντούλ
Χαμίτ Β΄) όταν η Αγγλία ζήτησε από
την Υψηλή Πύλη το έμβλημά της
για να το περιλάβει στη συλλογή της
bullΤο Έμβλημα ή θυρεός
περιελάμβανε 2 σημαίες
bullτη σημαία της Οθωμανικής
Δυναστείας αποτελούμενη από
μια ημισέληνο και ένα αστέρι σε
κόκκινο φόντο και
bullτη σημαία του χαλιφάτου
αποτελούμενη από τρεις
ημισελήνους σε πράσινο φόντο
bullΩς Έμβλημα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας έως τον 19ο αιώνα
χρησιμοποιούνταν η τουρά η
προσωπική υπογραφή του εκάστοτε
Σουλτάνου
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Αποτελείται από το όνομα το πατρώνυμο και τους τίτλους του σουλτάνου μαζί με την επίκληση laquoπάντα νικηφόροςraquo
Συναντούμε επίσης τουρά που φέρουν το όνομα ενός αγίου ένα στίχο από το Κοράνιο ή λόγια του προφήτη Μωάμεθ
Ήταν σε χρήση σε κάθε επίσημο έγγραφο αλλά και σε νομικά έγγραφα σε νομίσματα ή στην αλληλογραφία του σουλτάνου και εξελίχθηκε σε έμβλημα του οθωμανικού κράτους και σύμβολο κυριαρχίας
Η τουρά αποτελούσε απόδειξη γνησιότητας ενός εγγράφου και την ευθύνη της είχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Η είσοδος στο χαρέμι των Σουλτάνων
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Φρόντισε γρήγορα να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις
της συμφωνίας της Λυών
Δραστικές περικοπές στρατιωτικών δαπανών
Πλήρης κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού
Πρόσληψη της Καταλανικής Εταιρείας
Έως το 1311 οι Καταλανοί λυμαίνονταν την
ελληνική χερσόνησο
Πείνα φορολογία ερήμωση της Θράκης και της
Ελλαδικής χερσονήσου
Ανενόχλητη προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά
Ασία
Ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ Παλαιολόγος ανέλαβε
την εξουσία το 1328 με ήπιο πραξικόπημα στέλνοντάς
τον έγκλειστο σε μοναστήρι μέχρι το θάνατό του
Ο Ιησούς Χριστός στεφανώνει τον Ανδρόνικο Β και τον πατέρα του Μιχαήλ Η ndash
παράσταση σε νόμισμα
Εμφύλιος
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πολιτικής του έθεσε τις μονές
του Αγίου Όρους στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως
Στην εικόνα το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300
ο Ανδρόνικος Β Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου
Άγιον Όρος Μονή Βατοπεδίου
copy Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους Άθως
Ο Ανδρόνικος Β
τοιχογραφία στη
Μονή Τιμίου
Προδρόμου
Σερρών
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Βασιλικόν (ή δουκάτον) αργυρό
νόμισμα της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια
του πρώτου μισού του 14ου αιώνα
Ταυτόχρονη σταδιακή εξάλειψη
των χρυσών της αυτοκρατορίας
Συνεχής αλλαγή στην αξία των
νομισμάτων και στο είδος του
μίγματος ασημιού και μπρούτζου
Ένα από τα πρώτα βασιλικά που κόπηκαν με τον καθήμενο σε θρόνο Ιησού στη μία του όψη και τους
Ανδρόνικο Β και Μιχαήλ Θ στην άλλη κρατώντας ανάμεσά τους ένα λάβαρο
laquoΘΕΕ ΒΟΗΘΕΙ AYTOKPATOPEC PΩMAIΩNraquo
ΑΝΔΡΟΝΚΟ ΔΕCΠΟ +KOMNHNOC O
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Καταπολέμησε τη διαφθορά
Ενίσχυσε το στρατό
Επανίδρυσε το ναυτικό
Μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα
(συμμετοχή των κληρικών στο ανώτατο αυτοκρατορικό δικαστήριο)
Στενός φίλος του ο ς στρατηγός και Μέγας Δομέστιχος ο Ιωάννης
Καντακουζηνός
Ασταμάτητη η προέλαση των Οθωμανών στην Μικρά Ασία
(Χάθηκαν η Νίκαια της Βιθυνίας η Νικομήδεια η Άγκυρα η Καλλίπολη)
Ανακατέλαβε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο
Σταμάτησε την προέλαση των Σέρβων στην Μακεδονία
(Χάθηκαν η Οχρίδα και η Καστοριά)
Σταμάτησε την προέλαση των Βουλγάρων στη Θράκη
Πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341 χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο
Ξεκινά εμφύλιος
(Από τη μία πλευρά
η Αυτοκράτειρα και χήρα του Ανδρόνικου Άννα της Σαβοΐας
Από την άλλη
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός)
συζ
Άννα
της
Σαβοΐας
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Άννα της Σαβοΐας (α μισό 14ου αιώνα)
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγος του Ανδρόνικου Γ
Παλαιολόγου
Ξοδεύτηκε κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο
Κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό
ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς
ποσού
Στη διάρκειά του εμφυλίου οι αντίπαλες πλευρές έκαναν
συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου όπως το Στέφανο Δουσάν
της Σερβίας αλλά ακόμα και τους Οθωμανούς
Ο εμφύλιος τελείωσε το 1347 με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο
Ιωάννη Ε Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ
Καντακουζηνό
Ο Ιωάννης Καντακουζηνός
Άννα της Σαβοΐας
Εμφύλιος
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1325-1331 Κατακτά τη Νίκαια και την Προύσα την οποία
έκανε και πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του
1337 Κατακτά την Νικομήδεια
1338 Τού παραχωρήθηκε ως σύζυγος η 13χρονη κόρη του
Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού
Θεοδώρα Μαρία
1338 Τού παραχωρήθηκε ένα φρούριο στην Ευρωπαϊκή ακτή
των Δαρδανελίων Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί τον βοήθησαν να
περάσει απέναντι
1354 Κατακτά τη περιοχής της Άγκυρας
1355 Κατακτά την Καλλίπολη (στρατηγικό σημείο- τους
την παραχώρησε ο Καντακουζηνός)
Κατακτά το Διδυμότειχο
Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε θεσμούς διοίκησης
Ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων
Έκοψε τα πρώτα νομίσματα Χρυσά ή αργυρά ήταν
ανεικονικά Φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα
του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής του νομίσματος
(Με νόμο του 1982 το οθωμανικά νομίσματα χρυσά ή ασημένια
στην Τουρκία στέλνονται για λιώσιμο)
Ίδρυσε το πρώτο νομισματοκοπείο στην Προύσα
Κατασκεύασε πολλά τζαμιά και σχολεία
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο Ιωάννης Στ Καντακουζηνός ως
αυτοκράτορας και ως μοναχός
Μικρογραφία χειρογράφου θεολογικών
πραγματειών του Ιωάννη Στ
Καντακουζηνού
Paris Bibliotheque Nationale
Αργυρό βασιλικό των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού (συμβασιλεία
1347-1352) Στον εμπροσθότυπο παράσταση του Χριστού
εν δόξη και στον οπισθότυπο παράσταση των δύο
αυτοκρατόρων
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Χρυσό υπέρπυρο των αυτοκρατόρων Ιωάννη Ε
Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ Καντακουζηνού
Στον εμπροσθότυπο προτομή της Θεοτόκου
μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και
στον οπισθότυπο ο Χριστός στέφει τους δύο
αυτοκράτορες
Πρόκειται για την τελευταία κοπή
χρυσού νομίσματος της βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Αθήνα ιδιωτική συλλογή
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
laquoΑλλά οι αυτοκράτορες νόθευσαν το νόμισμα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών Γιατί παλαιότερα στα χρόνια της βασιλείας του Ιωάννη Βατάτζη τα δύο τρίτα του βάρους του νομίσματος (=16 κεράτια) ήταν καθαρός χρυσός την αξία αυτή διατήρησε ο γιος και διάδοχος του (Θεόδωρος Β Λάσκαρις) Ύστερα επί Μιχαήλ (Παλαιολόγου) όταν ανακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη εξαιτίας των αναγκαστικών δόσεων προς τους Ιταλούς τα παλαιά σημεία πάνω στο νόμισμα αντικαταστάθηκαν από την εικόνα της Κωνσταντινούπολης στην πίσω πλευρά του και η αξία του χρυσού νομίσματος μειώθηκε ακόμη ένα κεράτιο έτσι που περιείχε πια μόνο 15 καράτια από τα εικοσιτέσσερα Μετά το θάνατο του Μιχαήλ Η στις αρχές (βασιλείας του Ανδρόνικου Γ) το νόμισμα περιείχε 14 κεράτια χρυσού και τώρα πια μόνο το μισό του βάρους του είναι καθαρός χρυσός Γι αυτό το λόγο οι τροφές ήταν δυσεύρετες και πολύ δύσκολο να αγορασθούν αν παρουσιάζονταν κάπου και ο λαός έμοιαζε να είναι αιχμάλωτος (της οικονομικής ανάγκης) και υπέφερε από πείναraquo
Γεώργιος Παχυμέρης έκδ I Bekker τόμ 2 (Βόννη 1835) 493-494
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Τις ημέρες βασιλείας του Καντακουζηνού
Ξέσπασε η ησυχαστική (μοναστική)
έριδα
1347 επιδημία πανούκλας
Διαμάχες μεταξύ των Βενετών και
Γενουατών με πεδίο μάχης την ίδια την
Κωνσταντινούπολη Ο Ιωάννης
Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική
ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο
Συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά σε
εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε ο
οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη
γιο του ίδιου του Καντακουζηνού
Παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354 και
εκάρη μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ
αφήνοντας μόνο ηγέτη το νεαρό Ιωάννη Εlsquo
Παλαιολόγο
Καλλίπολη
Βασιλεύουσα
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Αποφάσισε ότι μοναδικός τρόπος ριζικής αντιμετώπισης του
κινδύνου των Οθωμανών ήταν η εξολόθρευσή τους
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του ήταν ο Ιωάννης να αναγκαστεί
να δηλώσει την υποτέλειά του στο Σουλτάνο Μουράτ Α΄
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1361 Κατακτά την πόλη της Αδριανούπολης στη δυτική
του πλευρά του Βοσπόρου
Καταλαμβάνει Ελλήσποντο Θράκη Μακεδονία Κεντρική
Ελλάδα
1389-Νίκη στο Κοσσυφοπέδιο (Σερβία)
Επέκτεινε την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια
αναγκάζοντας έτσι τον βυζαντινό Αυτοκράτορα να του
πληρώνει φόρο υποτέλειας
Αυτός ουσιαστικά μετέτρεψε τη νομαδική φυλή των
Οθωμανών σε Αυτοκρατορία
Το 1383 καθιέρωσε τον τίτλο του Σουλτάνου
Οργάνωσε το τάγμα των Γενιτσάρων (διαλύθηκαν το
1826 από τον Μαχμούτ Β΄-σφαγιάστηκαν)
καθόρισε τη στρατιωτική δικαιοσύνη
καθόρισε το σύστημα συλλογής φόρων και
δημιούργησε τις επαρχίες της Ανατολίας (Anadolu) και
Ευρώπης (Rumeli)
Για τέσσερις αιώνες οι Γενίτσαροι αποτέλεσαν την αιχμή της
πολεμικής μηχανής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των
Σουλτάνων
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Κρίσιμη και πολύνεκρη σύγκρουση των στρατευμάτων της
επεκτεινόμενης Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Σερβίας
του Μοράβα (όπως αποκαλείται την περίοδο αυτή το
ισχυρότερο βασίλειο ανάμεσα σε όσα συνέθεταν τη Σερβική
αυτοκρατορία)
Τους Οθωμανούς οδήγησε ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
συνοδευόμενος από τους γιους του Βαγιαζήτ και Γιακούμπ
Αμοιβαίες βαριές απώλειες
Καταστροφή για τους ολιγάριθμους Σέρβους
Μακροπρόθεσμα νικηφόρο αποτέλεσμα για τους Οθωμανούς
Όσοι Σλάβοι ηγεμόνες δεν ήταν ήδη υποτελείς στους
Οθωμανούς υποτάχθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία
Για την ιστορία την παράδοση και την εθνική ταυτότητα
της Σερβίας η Μάχη στο Κοσσυφοπέδιο απέβη ιδιαίτερης
σημασίας
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι έφτασαν
νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι της Βαλκανικής
χερσονήσου
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1389
Κοσσυφοπέδιο
Οθωμανοί
1354
Καλλίπολη
1360-1389
Μουράτ Α
επαρχίες της Ανατολίας
(Anadolu)
επαρχίες της Ευρώπης
(Rumeli) Δούναβης
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Εμπλεκόμενες πλευρές
Οθωμανική αυτοκρατορία Σερβία
Αρχηγοί
Σουλτάνος Μουράτ Α
Βαγιαζήτ Α΄
Γιακούμπ
Πρίγκιπας Λάζαρ
Βουκ Μπράνκοβιτς
Βλάτκο Βούκοβιτς
Απώλειες
Ο Σουλτάνος Μουράτ Α΄
και το μεγαλύτερο μέρος
των οθωμανικών
στρατευμάτων
Ο πρίγκιπας Λάζαρος και ο
κύριος όγκος του σερβικού
στρατού
Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου οι Τούρκοι
έφτασαν νικητές ως το Δούναβη και έγιναν κύριοι
της Βαλκανικής χερσονήσου
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Oι Οθωμανοί ήταν λίγοι αριθμητικά Για να
αποκτήσουν περισσότερο στρατό
στρατολογούσαν παιδιά χριστιανών
(παιδομάζωμα) κι έτσι συγκρότησαν ένα
επίλεκτο τάγμα τους γενίτσαρους (= νέος
στρατός)
Το παιδομάζωμα ήταν οθωμανική πρακτική
απαγωγής νέων αγοριών κυρίως χριστιανών των
Βαλκανίων τα οποία εξισλαμίζονταν και
εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες
κρατικές υπηρεσίες
Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα των
γενίτσαρων ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν
στο παλάτι του σουλτάνου
Αναφέρεται και ως laquoφόρος αίματοςraquo σε
αντιπαραβολή με τον κεφαλικό φόρο
Λεγόταν και παιδολόγι ή γενιτσαριά
Αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το
παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια είχε ο
κισλάρ αγάς
Το 1826 το σώμα των Γενιτσάρων καταργήθηκε
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
bullΗ σούπα το κύριο φαγητό των στρατιωτών είχε συμβολική σημασία για τους Γενίτσαρους
bullΟ μύθος λέει πως όταν δημιουργήθηκε το τάγμα τους ευλογήθηκε από έναν Δερβίση και επειδή
έφαγαν μαζί η σούπα θεωρήθηκε στοιχείο της μύησης
bullΗ σούπα παρασκευαζόταν σε ειδικό δοχείο το καζάνι φτιαγμένο από χαλκό Σε αυτό ορκίζονταν
bullΤο αναποδογύριζαν και το χτυπούσαν σαν τύμπανο όταν στασίαζαν
bullΗ απόκτηση του καζανιού το πλύσιμο και το γάνωμα γινόταν με ειδική τελετή
bullΗ τεράστια κουτάλα ήταν ισοδύναμη με σημαία στη μάχη και ήταν ντροπή και ατίμωση να χαθεί
bullΚάθε Γενίτσαρος είχε το δικό του προσωπικό κουτάλι σε ειδική θήκη στο μέτωπο των επίσημων
καλυμμάτων της κεφαλής τους
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Γενίτσαροι με πλήρη στολή
Διοικητής Πίνακας του
Jean-Baptiste Vanmour
(1671-1737)
Διοικητής (1809) από
ανώνυμο έλληνα ζωγράφο
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ιμάμης (ο καθοδηγητής θρησκευτικός λειτουργός η κεφαλή της μουσουλμανικής
κοινότητας) και Γενίτσαρος προσεύχονται γονατιστοί 1680
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Παλιά Οθωμανική γκραβούρα (χαρακτική)
παιδομάζωμα στην Βουλγαρία 16ος αι
Κωνσταντινούπολη Μουσείο παλάτι Τοπ Καπί Ο Κεμάλ Ατατούρκ με στολή Γενίτσαρου
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Απευθύνθηκε για βοήθεια
Στη Ρώμη υποκλινόμενος προσκύνησε τον πάπα Ουρβανό Εlsquo (η βοήθεια
δεν ήρθε ποτέ)
Στον Λουδοβίκο της Ουγγαρίας (πήγε αυτοπροσώπως)
Στη Βενετία ο Δόγης το φιλοξένησε υποτυπωδώς Συμφώνησαν την
επιστροφή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων και κάποιες χρηματικές και
ναυτικές ενισχύσεις με αντάλλαγμα τη νήσο Τένεδο Στη συμφωνία του
αυτή αντέδρασε ο πρωτότοκος γιος του Ανδρόνικος Δ Παλαιολόγος ήδη
συναυτοκράτορας φίλος των Γενουατών
Ο Ιωάννης να αναγκαστεί να δηλώσει την υποτέλειά του στον Σουλτάνο
Μουράτ Α΄ με υποχρεώσεις καταβολής φόρων αλλά και παροχής
στρατιωτικών ενισχύσεων κατά τις ανάγκες του
1376 Ο γυιός του Ανδρόνικος Δ έκανε πραξικόπημα και κάθισε στο θρόνο
από το 1376 μέχρι το 1379 φυλακίζοντας τον Ιωάννη Ε΄ και τον αδελφό
του Μανουήλ Τους απελευθέρωσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Βενετοί
Σκοτώθηκε σε μάχη με τα στρατεύματα του πατέρα του
Ανδρόνικος Δ
Εμφύλιος
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ Παλαιολόγος κατέλαβε την εξουσία με
πραξικόπημα κατά του παππού του Ιωάννη Ε Παλαιολόγου
με βοηθούς του Γενουάτες και τους Τούρκους (Βαγιαζήτ Α΄)
Ο Βαγιαζήτ ζήτησε να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική
εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Φιλαδέλφειας (μέχρι εκείνη την
ώρα σε Βυζαντινά χέρια) Βρέθηκαν έτσι σε κοινό στρατόπεδο μαχόμενοι
εναντίον του ίδιου του βυζαντινού κράτους
Με τη βοήθεια των Ιπποτών της Ρόδου ο Ιωάννης Ε επανέκτησε την
εξουσία
Εμφύλιος
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος
Βαγιαζήτ Α΄
Ιππότες της Ρόδου
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1390 υποχρέωσε τον Σέρβο βασιλιά να καταστεί υποτελής του και
να του δώσει την κόρη του για σύζυγο
1393 κατέκτησε τη Βουλγαρία
Υποχρέωσε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο να καταβάλλει ετήσιο φόρο
και να καταστεί υποτελής του
1396 νίκησε στη μάχη της Νικόπολης τα στρατεύματα της Γαλλο-
Ουγγρικής συμμαχίας
1397 πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη αλλά απέτυχε εξαιτίας
της Μογγολικής εισβολής στη Μικρά Ασία με αρχηγό τον
Ταμερλάνο Ο Βαγιαζίτ πιάστηκε αιχμάλωτος και αυτοκτόνησε
Ιωάννης Ε΄
Παλαιολόγος Παππούς
Ιωάννης Ζ΄
Παλαιολόγος εγγονός
Μανουήλ Β΄
Παλαιολόγος γυιός
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Η Κωνσταντινούπολη είχε περιοριστεί στον Βόσπορο και στον Μυστρά
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση ήταν πιο απελπιστική
Το ταμείο ήταν άδειο
Το βυζαντινό νόμισμα έχανε συνεχώς την αξία του
Το διοικητικό σύστημα ήταν υπό διάλυση
Με το βασίλειό του στο χείλος της κατάρρευσης ο Ιωάννης πέθανε το 1391
Τέταρτη
φορά
Το βυζαντινό κράτος έχει ήδη συρρικνωθεί σε ένα
βασίλειο ελάχιστης σημασίας
Το Βυζάντιο τώρα πολεμάει εναντίον δικών του πόλεων
στο πλευρό των εχθρών του υπό τις εντολές του Σουλτάνου
τους
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Η αυτοκρατορία πλέον ταυτιζόταν με την Κωνσταντινούπολη (Η
αυτοκρατορία των Στενών) καθώς οι Βυζαντινοί δε διέθεταν άλλες
κτήσεις εκτός από το Μοριά
Οι Οθωμανοί το13931394 και1395 υπέταξαν
τη Βουλγαρία
τη Θεσσαλία
εκμεταλλευόμενοι διαμάχη των ηγεμόνων του Μοριά και των
Αθηνών εισέβαλαν στην Πελοπόννησο
απέκτησαν τον έλεγχο των διαβάσεων του Δούναβη
Βαγιαζίτ Α΄ Σταυράτον Ασημένιο νόμισμα της εποχής του Μανουήλ
Β΄ Παλαιολόγου
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Κατάφερε να επικρατήσει των αδελφών του κερδίζοντας την υποστήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου
Σε αντάλλαγμα αυτής της υποστήριξης ο Μωάμεθ επικύρωσε την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης και κάποιων θρακικών πόλεων στο Βυζάντιο
Ανακατέλαβε το εμιράτο του Μεντεσέ και μεγάλο μέρος του Καραμάν (Σελτζούκοι)
Εγκατέστησε την έδρα του στην Αδριανούπολη
Κατέστησε τη Βλαχία φόρου υποτελή
Υπέταξε την Ήπειρο και άρχισε να στρέφει τις κατακτητικές του διαθέσεις στη Βοσνία και την Ουγγαρία
Εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Αϊδίνι και την Αττάλεια
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο Η Παλαιολόγος καθοδόν για Φλωρεντία
Τοιχογραφία του B Gozzoli στο Παλάτι των
Μεδίκων στη Φλωρεντία
1425 παρέδωσε οικειοθελώς τη
Θεσσαλονίκη στους Βενετούς ελπίζοντας ότι
έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον
επερχόμενο κίνδυνο Οι Βενετοί την
εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε
το 1430 Ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες
1431 Τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στους Τούρκους
1439 Φεράρα Ιταλία Εκεί υπογράφτηκε τελικά η
Ένωση των Εκκλησιών
1442 Υπήρξαν αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη με
αποκορύφωμα την αποτυχημένη πολιορκία της Πόλης από
τουρκικά στρατεύματα υπό την ηγεσία του Δημήτριου
αδελφού του αυτοκράτορα Ιωάννη
Θρησκευτικός
Εμφύλιος
Επιχρυσωμένο μπρούτζινο μετάλλιο με τον Ιωάννη Η΄ από τον
Pisanello ο οποίος είδε τον αυτοκράτορα στη Φεράρα της
Ιταλίας Περίπου 1438 ΙΩΑΝΝΗC BACΙΛΕVC ΚΑΙ
ΑVΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Οθωμανοί- Βυζαντινοί
Σιφωνάτωρ
(υγρό πυρ)
Σκουτάτος
Σπαχίδες
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1428 Υποτάσσει τη Σερβία
1430 Καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη
1444 Νικάει τους Ούγγρους και τους Πολωνούς στη Μάχη της Βάρνας
Σταμάτησε η παρεμπόδισης της διείσδυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη για αρκετές δεκαετίες
1446 Ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης) νικά τους Οθωμανούς
1446 Ο Μουράτ Β΄ εκστρατεύει στο νότια ελλαδικό χώρο
Καταστρέφει το τείχος του Εξαμιλίου (Κόρινθος) λεηλατεί την Πελοπόννησο όπου βρίσκονταν το Δεσποτάτο του Μοριά
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος αναγκάζεται πληρώνει φόρο
Παραιτήθηκε από το θρόνο χάριν του 12χρονου γιου του Μεχμέτ Β Φατίχ γνωστότερου ως laquoΜωάμεθ ο Πορθητήςraquo
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας της
Παναγίας Αχειροποιήτου
laquoΟ σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη 883raquo
(δηλαδή το 1430)
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε
υποστηρικτής της Ένωσης των
Εκκλησιών στη διάρκεια της Συνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) Στην
εικόνα ο Καρδινάλιος Βησσαρίων
Venezia Biblioteca Nazionale Marciana
Ο Μάρκος Ευγενικός μητροπολίτης Εφέσου στη
διάρκεια της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας
συσπείρωσε τις ανθενωτικές δυνάμεις της
Ανατολικής Εκκλησίας
laquoΚαλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους
παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπαraquo
Στην εικόνα ο Μάρκος Ευγενικός σε φορητή
εικόνα 18ος αιώνας
Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Πάπας Ευγένιος Δ΄
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
(Σελτζούκοι)
(Μαύρη
Θάλασσα)
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Ηrsquo Παλαιολόγου
(1425- 1449)
Από το 1443 έως το 1449 ο Κωννος ως δεσπότης
του Μιστρά κάνει το Δεσποτάτο δεσπόζουσα δύναμη
της Βαλκανικής
Μετά από πολλές μάχες και καταστροφές ο
Μουράτ Β΄ αποχώρησε αφού πήρε μαζί του χιλιάδες
αιχμαλώτους και αφού το Δεσποτάτο θα παρέμενε
υπό την εξουσία των Παλαιολόγων με αντάλλαγμα
καταβολή φόρου
Στο διάστημα αυτό ο Μιστράς είχε εξελιχθεί στο
μεγαλύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο της
Αυτοκρατορίας Εκκλησίες με αγιογραφίες και
ψηφιδωτά ανάκτορα μέγαρα πολυτελή κάστρα
φαινομενικώς απόρθητα
1448 Οκτώβριοςmiddot πεθαίνει ο Αυτοκράτορας Ιωάννης
Ηrsquo άτεκνος Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη
ήρθε στην Πελοπόννησο και προσέφερε στον Κωννο
τον αυτοκρατορικό θρόνο Ο Κωνσταντίνος πήγε στην
Πόλη συνοδευόμενος από τον Γεώργιο Φραντζή
Το σημείο όπου ορκίστηκε ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου 6 Ιανουαρίου 1449
στον Άγιο Δημήτριο τον μητροπολιτικό ναό του
Μιστρά
Αλλού
1450 Η τυπογραφία στην Ευρώπη
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1452 Ο Σουλτάνος Μωάμεθ έκτισε το φρούριο Ρούμελι Χισάρ (Κάστρο
της Ρούμελης) στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή
πλευρά της Κωνσταντινούπολης απέναντι από την Πόλη Χρησιμοποιήθηκε
για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της
Θάλασσας του Μαρμαρά
1453 Τρίτη 29 Μαΐου Καταλαμβάνεται η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο Κωνσταντίνος αφιερώθηκε στην επισκευή
και την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων
καθώς και στην αναδιοργάνωση του στρατού
Ο πληθυσμός είχε χωριστεί σε δύο
στρατόπεδα ενωτικοί-ανθενωτικοί
Οι πλούσιοι αρνήθηκαν να δώσουν χρήματα
στον Κωνσταντίνο λέγοντας ότι δεν έχουν Ο
Αυτοκράτορας αφαίρεσε τα ασημικά και τα
χρυσά των εκκλησιών
Αδιαφορία της για ενισχύσεις
Μεμονωμένη βοήθεια από
o τον Πελοποννήσιο καρδινάλιο και τέως
μητροπολίτη Ρωσίας Ισίδωρο με ελάχιστες
δυνάμεις
o τον Γενουάτη Ιουστινιάνη με 700 περίπου
Γενουάτες
Ήταν πολύ λίγοι για την απόκρουση των
επιθέσεων από την ξηρά
Απειλή από τη θάλασσα δεν υπήρχε με την
βοήθεια της αλυσίδας τού Κεράτιου
Κόλπου
αλυσίδα
Ο καρδινάλιος
Ισίδωρος
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1452 ένας Ούγγρος χύτης κανονιών ονόματι Orban (Ουρβανός) αγνώστων λοιπών στοιχείων έφθασε
στην Πόλη έχοντας την ικανότητα να κατασκευάζει μεγάλα μπρούτζινα κανόνια (μπομπάρδες) Η
ισχνή αμοιβή του Ουρβανού (οι πλούσιοι Βυζαντινοί θεωρούσαν την άμυνα της Πόλης υπόθεση του
Παλαιολόγου μόνο) τον έκανε να ζητήσει την τύχη του στον Μωάμεθ Εκείνος τον διέταξε να φτιάξει το
κανόνι Το κανόνι ονομάστηκε laquoΒασιλικήraquo Μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο του
1453
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Τρία Γενοβέζικα πλοία με επικεφαλής ένα Βασιλικό σκάφος-μάλλον ιταλικό μισθωμένο- επιστρέφουν
στην πολιορκούμενη Βασιλεύουσα μεταφέροντας όπλα στρατιώτες και σιτάρι
Ο Μωάμεθ διατάσσει τον στόλο του να συλλάβει ή να βυθίσει τα πλοία που τόλμησαν να παραβιάσουν
τον αποκλεισμό της πρωτεύουσας Κυβερνήτης του Βασιλικού σκάφους ήταν ο Φλαντανελάς (Φραγκίσκος
Λεκανέλλα) Ο τούρκικος στόλος παθαίνει πανωλεθρία και ο Φλαντανελάς περνάει την αλυσίδα του
Βοσπόρου
Μία από τις πηγές που αναφέρουν τη ναυμαχία στον Βόσπορο είναι το κείμενο του Λατίνου
αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ένα είδος ξύλινης εξέδρας επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων και
λίπους που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε
τροχούς Η Πόλη αποκλείστηκε και από στεριά και από θάλασσα Το σχέδιο των Ελλήνων να κάψουν
τα καράβια αποτυγχάνει
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Τα ρήγματα στα τείχη πού γίνονταν από τις πέτρινες
μπάλες πού εκτόξευε το κανόνι τρομοκράτησε τους
αμυνομένους και τους εξάντλησε αναγκάζοντάς τους να
εργάζονται όλη τη νύχτα σε αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις
κάνοντας χρήση ξύλου και κουβάδων χώματος
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Την εποχή της Άλωσης το βυζαντινό Ναυτικό είχε πάψει να υφίσταται
(1282-1328 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος)
Θάλασσα του Μαρμαρά
ή Προποντίδα
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο Μωάμεθ έστειλε πρεσβεία στον
Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την
Πόλη Παράλληλα έδωσε διαταγή να μην
επιτεθεί κανείς μέχρι να αποφασίσει ο
αυτοκράτορας
laquoΕάν μου παραδώσεις την Πόλη θα πας
όπου θέλεις με τους άρχοντες και τα
υπάρχοντά σου και ο λαός δε θα πάθει τίποτε
από μαςhellipraquo
Ο Αυτοκράτορας δίνει την απάντηση laquoΤο να
σου παραδώσω την πόλη δεν είναι στο χέρι
μου ούτε στο χέρι κανενός άλλου από αυτούς
που κατοικούν σrsquo αυτή Γιrsquo αυτό με κοινή
απόφαση και με τη θέλησή μας θα
πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή
μαςhellipraquo
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Η Πύλη του Χαρίσιου από
την οποία μπήκε στην
Κωνσταντινούπολη ο
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
όπως είναι σήμερα
Υπάρχει στα δεξιά
μαρμάρινη επιγραφή που
υπενθυμίζει το γεγονός
Η πολιορκία διήρκεσε
από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
57 μέρες πολιορκίας μετά από 1123 χρόνια πορείας
Ο Αυτοκράτορας πολεμώντας ως απλός στρατιώτης έπεσε στην μάχη Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου
Σύμφωνα με τη λαϊκή
παράδοση οι Τούρκοι δεν
κατάφεραν να σπάσουν τη
γραμμή άμυνας των τειχών
παρά μόνο όταν από εσωτερική
προδοσία μπήκαν από την
Κερκόπορτα και περικύκλωσαν
τους αμυνόμενους Ήταν
προδοσία Κι αν ναι από ποιους
Η αλήθεια χάθηκε
Θρύλοι κράτησαν το όνομά της
ζωντανό
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Πίνακας του Θεόφιλου (Κεφαλάς-Χατζημιχαήλ λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης 1870-1934)
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην
Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-
Joseph Benjamin-Constant 19ος αιώνας)
Αγία Σοφία
1453 Φυγή των Ελλήνων σοφών από
την Κωνσταντινούπολη στην Φλωρεντία
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στην εικόνα
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα
προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη
Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριάρχης έγινε ο ανθενωτικός Γεννάδιος
Σχολάριος με υπόδειξη του Μωάμεθ
λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα
πρόσθετα προνόμια και οθωμανική φρουρά
1461 Καταλαμβάνονται η
Τραπεζούντα και το Δεσποτάτου
της Ηπείρου
1462 Κατάληψη Μυτιλήνης
Χαλκίδας
1475 Η Κριμαία υποτελές
κράτος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Αγία Σοφία
Φρίξον ήλιε στέναξον γη Εάλω ή Πόλις
Το δημοτικό αυτό τραγούδι είναι ο παλαιότερος
θρήνος για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Βρέθηκε σε χειρόγραφό του 15ου αιώνα ο τίτλος
ήταν laquoἈνακάλημα τῆς Κωνσταντινούποληςraquo
Ανήκει στη δεύτερη περίοδο (1453-1821) της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καὶ στο ιστορικό είδος
Στην μορφή δεξιά δημοσιεύτηκε το 1914 από το Ν
Πολίτη στην συλλογή του laquoἘκλογαὶ ἀπὸ τὰ
τραγούδια τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦraquo
laquoΣημαίνει ο Θεός σημαίνει η γη
σημαίνουν τα επουράνια
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς κάθε παπάς και διάκος
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς δεξιά ο πατριάρχης
Κι απ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι
κολόνες
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας
Φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απlsquo αρχαγγέλου
στόμα
laquoΠάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τlsquo άγια
παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει
Μόνlsquo στείλτε λόγο στη Φραγκιά να ρτούνε τρία
καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τάλλο το Βαγγέλιο
Το τρίτοτο καλύτερο την ΄Αγια Τράπεζά μας
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη
μαγαρίσουνraquo
Η Δέσποινα ταράχτηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θαlsquo ναιraquo
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη
Σαράντα μέρες έκαμεν ο γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη
Απ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι
ndashΑν μας φυλάγ η Παναγιά καθώς μαςε
φυλάγει
την Πόλη ποιος θα πάρη
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό τρία ψαράκια
πιάνει
ndashΘεός να τα βλογήση
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ αργυρό
τηγάνι
για να τα τηγανίση
Τα τηγανίζ από την μια και πά να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση
και τάχασεν ο γέρος
ndashΜην τηγανίζης γέροντα και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν
πάρει
μας κόβουν το κεφάλι
ndashΣτην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού
ποδάρια
Με φαίνεται σαν ψεύμα
Μ αν είν αλήθεια το κακό να σηκωθούν τα
ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα
Ακόμ ο λόγος βάσταγε τα ψάρι απ το τηγάνι
την μια μεριά ψημένα
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την
λεκάνη
γερά ζωντανεμένα
Ακόμ ώς τώρα πλέουνε κόκκιν από το μέρος
όπου τα είχε ψήσει
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν αναστηθή κι ο γέρος
να τ αποτηγανίση Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
Ο Δικέφαλος αετός της βυζαντινής αυτοκρατορίας Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την
δύση) συμβολίζει τη Ρώμη ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη Ο σταυρός και η
σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα Ο αετός στέκει επάνω σε
δάφνινο στεφάνι
Τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την
πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία
λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε
τους μουσουλμάνους να ορμούν στο
πλήθος των πιστών εξαφανίσθηκε μέσα
στον τοίχο πίσω από το Άγιο Βήμα που
άνοιξε και έκλεισε με τρόπο μαγικό
Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα
επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών ο
ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να
συνεχίσει την λειτουργία
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος
Αυτοκράτορας καθώς και ότι δεν διασώθηκαν
πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο
πεδίο της μάχης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του
laquoμαρμαρωμένου βασιλιάraquo με την ελπίδα για την
απελευθέρωση και την αποκατάσταση της
αυτοκρατορίας
laquoΌταν μπήκαν οι Τούρκοι στην
Κωνσταντινούπολη ο βασιλιάς αντιστάθηκε ηρωικά
Καθώς όμως οι εχθροί τον περικύκλωσαν και
ετοιμάζονταν να τον σκοτώσουν άγγελος Κυρίου τον
άρπαξε και τον πήγε σε μια μυστική σπηλιά Εκεί
βρίσκεται μαρμαρωμένος και περιμένει τον άγγελο να
τον σηκώσει και να του ξαναδώσει το σπαθί του
Όταν γίνει αυτό ο βασιλιάς θα διώξει τους Τούρκους
από την Πόλη και θα τους κυνηγήσει μέχρι την
Κόκκινη Μηλιά (μυθικός τόπος)raquo
Άγαλμα του Κωνσταντίνου στην Αθήνα Μητροπόλεως
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Ὁ μαρμαρωμένος Βασιλιάς
(νεότερο τραγούδι
Μουσική Απόστολος Καλδάρας
Στίχοι Πυθαγόρας)
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά που λένε τα γραμμένα τόνα σκοτώθηκε τ᾿ άλλο λαβώθηκε
δε γύρισε κανένα
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι ἡ γιαγιά
Έστειλα δυό πουλιά στην κόκκινη μηλιά
δυό πετροχελιδόνια μα κει εμμείνανε κι όνειρο γίνανε
σε δακρυσμένα χρόνια
Για το μαρμαρωμένο βασιλιά
ούτε φωνή ούτε λαλιά τον τραγουδάει τώρα στα παιδιά
σαν παραμύθι η γιαγιά
Στους συμβολισμούς της παραδόσεως γιαγιά είναι οι παλιές γενιές και εγγονός η νέα γενιά η οποία πρέπει να κάνει το καθήκον της
Γεώργιος Βιζυηνός - Ὁ τελευταῖος Παλαιολόγος
(1882)
Τὸν εἶδες μὲ τὰ μάτια σου γιαγιὰ τὸν Βασιλέα
ἢ μήπως καὶ σοῦ φάνηκε σὰν ὄνειρο νὰ ποῦμε
σὰν παραμύθι τάχα
- Τὸν εἶδα μὲ τὰ μάτια μου ὡσὰν καὶ σένα νέα
Πὰ νὰ γενῶ ἑκατὸ χρονῶν κι ἀκόμα τὸ θυμοῦμαι
σὰν νἄταν χθὲς μονάχα
- Ἀπέθανε γιαγιά
- Ποτέ παιδάκι μου κοιμᾶται
- Καὶ τώρα πιὰ δὲν ἠμπορεῖ γιαγιάκα νὰ ξυπνήση
- Ὤ βέβαια Καιρούς καιρούς σηκώνει τὸ κεφάλι
καὶ βλεπ᾿ ἂν ἦρθεν ἡ στιγμή πὄχει ὁ Θεὸς ὁρίσει
- Πότε γιαγιά μου πότε
- Ὅταν τρανέψῃς γιόκα μου νὰ ἀρματωθῇς καὶ κάμῃς τὸν ὅρκο στὴν Ἐλευθεριά
σὺ κι ὅλη ἡ νεολαία θὰ σώσετε τὴν χώρα
Κι ὁ βασιλιὰς θὰ σηκωθεῖ τὸν Τοῦρκο νὰ χτυπήσῃ
Καὶ χτύπα-χτύπα θὰ τὸν πά πίσω στὴν κόκκινη
μηλιά
καὶ πίσω ἀπὸ τὸν ἥλιο ποὺ πιὰ νὰ μὴ γυρίσῃ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν
γρήγορα και εύκολα τις
περιοχές στη Μικρά Ασία και
τη Βαλκανική χερσόνησο διότι
ΤΖΙΧΑΝΤ
ΛΑΦΥΡΑ
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Δυναστικοί πόλεμοι
ΑΚΡΙΤΕΣ Κατάργηση μετά το 1261
Πολιτική τακτική
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Στρατιωτική τακτική
ΚΑΜΕΝΗ ΓΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ- ΛΑΤΙΝΟΙ =
εχθροί
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
330 μX -1453 μX
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η
Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε
στο απόγειό της απειλώντας την
Βιέννη
Οθωμανική Αυτοκρατορία
1299 ndash 1923
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
1261 Ανασύστασης του Βυζαντίου με Μιχαήλ Η΄ Αλλά
Οι Τούρκοι -συχνά με πρόσκληση των Βυζαντινών- έχουν ήδη αποκτήσει γη στην ευρύτερη περιοχή
της Μικράς Ασίας
Οι Σέρβοι εμφανίζονται απειλητικοί από την πλευρά της σημερινής Ευρώπης
Οι Γενουάτες και οι Ενετοί ενισχύονται σημαντικά στο νησιωτικό χώρο
Εμφύλιοι πόλεμοι
Στρατιωτική κατάρρευση Μείωση στρατού και στόλου επικράτηση μισθοφόρων
Οικονομική κατάρρευση Υποτίμηση νομίσματος
Βαριά φορολογία και επαναστάσεις
1274 σύνοδος στη Λυών Μιχαήλ Η΄ ένωση (υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία) Δεν
έγινε αποδεκτή από το λαό
1438-39 σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας Το Βυζάντιο ζητάει βοήθεια από Δύση Ιωάννης Η΄
ένωση Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό
Αποτέλεσμα
Το Βυζάντιο περιορίστηκε στα Στενά που καταλύθηκε εύκολα από Οθωμανούς οι οποίοι
Εκμεταλλεύτηκαν κατάργηση των ακριτών και του στόλου μετά το 1261
Αξιοποίησαν ισλαμικό θεσμό γαζήδων (φανατικοί μαχητές Ισλάμ)
Δημιουργία τάγματος γενίτσαρων
1354 κατέλαβαν Καλλίπολη Περνούν στην Ευρώπη
1389 υπέταξαν Σέρβους και άλλους Βαλκανικούς λαούς στη μάχη Κοσσυφοπεδίου
1453 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Εάλω η Πόλις
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Οι Έλληνες αρχικά απελπίστηκαν και
θρήνησαν την άλωση της Πόλης
Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις αιώνες
τουρκοκρατίας
Οι βυζαντινοί γόνοι βυζαντινών οικογενειών
λόγιοι αλλά και έμποροι ναυτικοί αγρότες
στρατιώτες ζωγράφοι και αγιογράφοι λόγιοι
φιλόσοφοι επιστήμονες πήγαν στη Δύση
(Ιταλία Γαλλία Ισπανία Αγγλία)
μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα αρχαίων
Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως
και την γνώση της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και φιλοσοφίας και τις
ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών
γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού
Αναγέννηση - Ανθρωπισμός
Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους εμπορικούς
δρόμους της Ανατολής Οι Ευρωπαιοι
αναζήτησαν νέους εμπορικούς δρόμους
Μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις
Γεώργιος Γεμιστός
Πλήθων (1360-1452)
Γεώργιος
Τραπεζούντιος
(1395-1472)
Θεόδωρος
Γαζής
(1400-1475)
Βησσαρίων
(1403-1472)
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
(1434-1501)
Ιωάννης Αργυρόπουλος
(1415-1487)
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Το Βυζάντιο επηρέασε Ανατολή και Δύση
Η βυζαντινή ιδεολογία επηρέασε έντονα την ιδεολογία του Μοσχοβίτικου Κράτους Οι Ρώσοι
θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και πολιτικής
Παράδοσης Διατύπωσαν στις αρχές του 16ου αι τη θεωρία ότι η Μόσχα ήταν η Τρίτη Ρώμη η πόλη
που έμελλε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί επηρεάστηκαν βαθιά από το βυζαντινό πολιτισμό ενώ η Ορθοδοξία
συνέβαλε στη διατήρηση της πνευματικής τους ταυτότητας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Εκτός του ορθόδοξου σλαβικού κόσμου χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν
Η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
Η διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης
Η οθωμανική αρχιτεκτονική
Η νομική παράδοση
Η οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο τα μεσαιωνικά
βαλκανικά κράτη η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος
Η διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής
Τα νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία και τη λειτουργική ποίηση)
Οι θετικές επιστήμες (αστρονομία και τα μαθηματικά)
Οι ουμανιστικές (ανθρωπιστικές σπουδές) και άλλες εκφάνσεων (εκδηλώσειςεκφράσεις) του
πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί
το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη
(Sultanahmet Camii) (1609-1616)
κοντά στην τοποθεσία του αρχαίου Ιππόδρομου και
απέναντι (δυτικά) από την Αγία Σοφία Αγία Σοφία (532-537)
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Κωνσταντινούπολη
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Brsquo Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Byam M ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ εκδ Αστέρης Δεληθανάσης
Στήβεν Ράνσιμαν Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453 (μετάφραση-επιμέλεια Νίκος
Νικολούδης) Εκδόσεις Δ Παπαδήμα Αθήνα 2002
Τεύχος 238 του Περιοδικού Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997 Μαρτυρίες για τους χρήστες του Ζωναρά της
Μόδενας Όλγα ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ ΕΙΕ
The Metropolitan Museum of Art New York httpcollectionsvamacuk httpeltraveloguesgr Ίδρυμα Αικ Λασκαρίδη
httpelwikipediaorg httpelwiktionaryorg httpenwikipediaorg httpmuseumdoaksorg The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard
httpTughracom httpusersuoagr Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
httpwwweiegrbyzantineattica Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ)
httpwwwflickrcomphotosatroxfatalis
httpwwwheraldicaorgtopicsnationalbyzantinhtm httpwwwimegrchronos Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (ΙΜΕ)
httpwwwmedievalcollectiblescom Medieval Collectibles httpwwwottomancoinscom httpartanasnet httpswwwrijksmuseumnlJean-Baptiste Vanmour painter Rijksmuseum Amsterdam the
museum of the Netherlands