© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 1
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 2
Leeswijzer
Voor u ziet u de rapportage van de Consumentenmonitor, uitgevoerd in het najaar van 2012. Het betreft
hier het deelonderwerp “hypotheken”.
In het rapport wordt aandacht besteed aan recente sluiters van een hypotheek. Er wordt ingegaan op
het profiel, het oriëntatie- en afsluitproces, beloning en nazorgdiensten.
Indien mogelijk zijn resultaten vergeleken met voorgaande metingen.
Alle verschillen tussen AFM segmentatie (kijk voor meer informatie in de bijlage), leeftijdsgroepen,
opleidings-, inkomens- en vermogensniveau die zijn beschreven, zijn significant.
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 3
1. Management Summary
2. Onderzoeksresultaten in detail
Hypotheeksluiters
Oriëntatie- en afsluitproces
Beloning
3. Bijlagen
Achtergrond
Onderzoeksverantwoording
Contact
3
Inhoudsopgave
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 4
Management Summary
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 5
Hypotheeksluiters
Ruim één derde van de afgesloten hypotheken is een nieuw gesloten hypotheek door een starter.
Verhoudingsgewijs zijn er steeds minder oversluiters bij de nieuwe hypotheekproductie.
Steeds minder hypotheeksluiters kiezen voor een aflossingsvrije hypotheek, maar voor een
hypotheekvorm met vermogensopbouw die meer zekerheid biedt, zoals een spaar-, bankspaar- of een
vorm waarbij wordt afgelost zoals de annuïteitenhypotheek.
In twee op de vijf recent gesloten hypotheken zit een bankspaarcomponent. Deze hypotheekvorm is
met name in trek bij starters en herintreders.
Het aantal recent gesloten annuïteitenhypotheken is door de aangekondigde fiscale wetswijziging
(verplicht aflossen om hypotheekrenteaftrek te behouden) sterk toegenomen.
De aflossingsvrije hypotheekbezitter heeft meer kennis van de kenmerken van een volledig
aflossingsvrije hypotheekvorm dan de niet-bezitter. Het kennisniveau over deze hypotheekvorm is over
het algemeen verslechterd.
Ruim vier op de vijf hypotheken is met Nationale Hypotheek Garantie (NHG) afgesloten. Het aandeel
hypotheken dat met NHG is afgesloten, is sterk toegenomen.
Management Summary -1-
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 6
Oriëntatie- en afsluitproces
Vrijwel alle hypotheeksluiters laten zich informeren middels een persoonlijk adviesgesprek.
Iets meer dan twee op de vijf hypotheeksluiters wint informatie in bij een adviseur of medewerker van de
bank.
Bijna de helft van de hypotheeksluiters heeft meerdere oriëntatie- of adviesgesprekken gevoerd.
Circa één op de vijf hypotheeksluiters die een adviesgesprek heeft gehad, heeft het
dienstverleningsdocument nooit ontvangen.
Hypotheeksluiters die het dienstverleningsdocument ontvangen hebben, lezen het document door.
Slechts één op de vijf sluiters, die het document heeft doorgelezen, heeft het document daadwerkelijk
gebruikt. De belangrijkste aspecten van het document voor hypotheeksluiters zijn het verkrijgen van
inzicht in de dienstverlening en de vergoeding van de adviseur.
Hypotheeksluiters besteden gemiddeld twaalf uur aan de keuze voor het soort hypotheek en de
geschikte aanbieder: Hiervan wordt gemiddeld zeven uur besteed aan gesprekken met adviseurs en vijf
uur om zelf informatie te zoeken.
Een persoonlijk gesprek is de meest gangbare wijze voor het afsluiten van een nieuwe hypotheek.
Sluiters die de hypotheek onderbrengen bij een hypotheekwinkel ontvangen de meeste ondersteunende
documentatie.
Management Summary -2-
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 7
Beloning en nazorgdiensten
Adviseurs die werken voor een hypotheekwinkel en adviseurs die werken bij of als een intermediair
maken de vergoeding die zij ontvangen voor de diensten die ze leveren het meest transparant.
Eén op de drie hypotheekadviseurs wordt beloond op basis van een van tevoren afgesproken bedrag
(fixed fee). Bij tussenpersonen en hypotheekwinkels wordt meer dan de helft beloond op basis van fixed
fee.
Bij het afsluiten van de hypotheek onderhandelt circa één op de vier sluiters over de kosten van het
hypotheekadvies die aan de adviseur moet worden betaald.
Meer dan de helft van de recente hypotheeksluiters maakt een exacte begroting van de toekomstige
inkomsten en uitgaven om te zien of de hypotheeklasten opgebracht kunnen worden.
Management Summary -3-
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 8
Onderzoeksresultaten in detail
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 9
Hypotheeksluiters
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 10
Eén op de drie recente hypotheeksluiters is een
starter
Ruim één derde (34%) van de nieuw afgesloten hypotheken is afgesloten door een starter op de
koopwoningmarkt.
Drie kwart van de starters (73%) is jonger dan 34 jaar.
Binnen de leeftijdscategorie 55 jaar is bijna de helft van de recente sluiters (45%) een oversluiter. Zij hebben
de hypotheek vervangen (overgesloten) en zijn in dezelfde koopwoning blijven wonen.
34
25
23
7
7
5
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Starter
Oversluiter
Doorstromer
Verbouwer
Herintreder
Overig
Type hypotheeksluiter
Alle recente sluiters hypotheek
n = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 11
Aandeel vervangingshypotheken loopt verder terug
De daling van het aantal oversluiters (van 39% in voorjaar 2011 naar 25% in najaar 2012) is doorgezet.
Ruim één derde van de recent gesloten hypotheken (34%) is een hypotheek voor starters op de
koopwoningmarkt. De explosieve groei van het aandeel startershypotheken in de voorjaarsmeting is
gestagneerd.
26
30
32
2526 26
3634
24
22 20
1718
2019
23
5 34
7
21
2529
34
39
34
27
25
20
1413
10
7
10
7
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Voorjaar 2009 Najaar 2009 Voorjaar 2010 Najaar 2010 Voorjaar 2011 Najaar 2011 Voorjaar 2012 Najaar 2012
Starter Doorstromer Herintreder Oversluiter Verbouwer
Type hypotheeksluiter
Alle recente sluiters hypotheek
N = 480 N = 358 N = 410 N = 351 N = 419 N = 374 N = 397 N = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 12
Steeds minder sluiters kiezen voor aflossingsvrije
hypotheekvorm
Steeds minder sluiters kiezen voor een aflossingsvrije hypotheek (47%). Daar staat tegenover dat
hypotheken waar sprake is van zekere vermogensopbouw of alossen (spaarhypotheken,
bankspaarhypotheken en annuïteitenhypotheken) steeds vaker gesloten worden.
De aflossingsvrije hypotheek is de meest gesloten hypotheekvariant in Nederland, maar neemt af.
In de huidige najaarsmeting kiezen starters (48%) en hoogopgeleiden (46%) vaker voor een
bankspaarhypotheek. De aflossingsvrije hypotheek is met name in trek bij sluiters ouder dan 45 jaar (61%)
en huishoudens met een laag inkomen (69%). Starters op de koopwoningmarkt (31%) sluiten minder vaak
een aflossingsvrije hypotheek af.
6264
61 60
65
5654
47
30
3335
27
23 2422
26
9
1517
2222
31
3938
7
4
4
4
5
3
10
710 10
11
16
19
54
5
3
5
6
4
4
0
10
20
30
40
50
60
70
Voorjaar 2009 Najaar 2009 Voorjaar 2010 Najaar 2010 Voorjaar 2011 Najaar 2011 Voorjaar 2012 Najaar 2012
Aflossingsvrije hypotheek Spaarhypotheek Bankspaarhypotheek
Beleggingshypotheek Een andere hypotheekvorm Weet ik niet
Kunt u aangeven wat voor
hypotheekvorm u recent heeft
afgesloten?
Alle recente sluiters hypotheek
N = 480 N = 358 N = 410 N = 351 N = 419 N = 374 N = 397 N = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 13
Bankspaarhypotheek maakt grootste deel uit van
hypotheekbedrag bij starters en herintreders
Bij starters (38%) en herintreders (39%) is de bankspaarhypotheek in trek. Ongeveer bij twee op de vijf
hypotheeksluiters maakt deze vorm het grootste deel van het hypotheekbedrag uit.
De aflossingsvrije hypotheek maakt bij bijna een derde van de verbouwers (29%) het grootste deel van het
hypotheekbedrag uit.
21
7
25
8
29
33
29
38
27
39
23
18
20
25
21
21
16
10
17
20
10
8
18
29
8
7
9
19
7
0
6
3
8
5
7
10
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Totaal
Starter
Doorstromer
Herintreder
Oversluiter
Verbouwer
Aflossingsvrije hypotheek Bankspaarhypotheek Spaarhypotheek
Andere hypotheekvorm De onderdelen zijn even groot Weet ik niet
Welk onderdeel maakt het
grootste deel uit van het
hypotheekbedrag van uw huidige
hypotheek?
Alle Recente sluiters hypotheek
n = 344
N = 344
N = 97
N = 78
N = 25
N = 95
N = 27
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 14
Opkomst annuïteitenhypotheek ten koste van
aflossingsvrije hypotheek
Er is een opvallende stijging in de categorie andere hypotheekvorm. Hierbij is de groei (van 10% naar 17%)
grotendeels veroorzaakt door een toename van het aantal gesloten annuïteitenhypotheken. Vanaf 2013
moeten huiseigenaren nieuwe leningen in maximaal 30 jaar volledig en ten minste annuïtair aflossen om
recht op hypotheekrenteaftrek te behouden. De huidige recente sluiters lijken hierdoor nu al vaker te kiezen
voor deze hypotheekvorm.
De aflossingsvrije hypotheek (21%) maakte enkele jaren het grootste deel uit van het hypotheekbedrag.
Vanaf augustus 2011 geldt in Nederland een nieuwe versie van de Gedragscode Hypothecaire
Financieringen volgens welke het aflossingsvrije gedeelte van de hypotheek wordt beperkt tot maximaal 50%
van de marktwaarde van de woning. De sterke daling kan hier grotendeels door verklaard worden.
Welk onderdeel maakt het
grootste deel uit van het
hypotheekbedrag van uw huidige
hypotheek?
Alle recente sluiters hypotheek
Annuïteiten
hypotheek
Voorjaar 2012 4%
Najaar 2012 11%
51
45
40
44
47
36
29
21
7
11 11
17
16
25
3129
20
27 26
21
17 17 18 20
96 8
8 8 9 10
17
4 65
5 5
8
64
7
46 6 6 6
0
10
20
30
40
50
60
Voorjaar 2009 Najaar 2009 Voorjaar 2010 Najaar 2010 Voorjaar 2011 Najaar 2011 Voorjaar 2012 Najaar 2012
Aflossingsvrije hypotheek Bankspaarhypotheek Spaarhypotheek
Andere hypotheekvorm De onderdelen zijn even groot Weet ik niet
N = 480 N = 358 N = 410 N = 351 N = 419 N = 374 N = 397 N = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 15
Aflossingsvrije hyp. bezitters hebben meer kennis
van de aflossingsvrije vorm dan niet-bezitters
De aflossingsvrije hypotheekbezitter heeft meer kennis van de kenmerken van een volledig aflossingsvrije
hypotheekvorm dan de niet-bezitter. Zij beseffen vaker dat er niet hoeft worden afgelost tijdens de looptijd
(63%), er geen directe vermogensopbouw is (54%), dat er rente over de volledige lening betaald wordt
tijdens de looptijd (53%) en dat er aan het einde van de looptijd mogelijk een restschuld overblijft (51%).
Laagopgeleiden bezitten relatief vaak een aflossingsvrije hypotheek (69%) en hebben de minste kennis van
de kenmerken van de aflossingsvrije hypotheek. Slechts één op de vijf beseft dat er geen sprake is van
vermogensopbouw (22%) en dat er mogelijk een restschuld ontstaat aan het einde van de looptijd (22%).
63
54
53
51
10
2
10
49
38
38
41
8
4
17
0 10 20 30 40 50 60 70
Hypotheek hoeft niet te worden afgelost tijdens looptijd
Geen vermogensopbouw
Rente over volledige lening betaald tijdens looptijd
Aan het einde van looptijd mogelijke restschuld
Fiscaal voordeel is niet maximaal
Geen van bovenstaande kenmerken van toepassing
Weet ik niet
Wel aflossingsvrije hypotheek (component) Geen aflossingsvrije hypotheek (component)
Welke kenmerken zijn volgens u
van toepassing op een volledig
aflossingsvrije hypotheek? Meer
antwoorden mogelijk
Alle recente sluiters hypotheek
n = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 16
Kennisniveau over de kenmerken van een volledig
aflossingsvrije hypotheek opnieuw verslechterd
Het kennisniveau over de kenmerken van een volledig aflossingsvrije hypotheek is verslechterd. Recente
sluiters zijn minder goed gaan beseffen dat er restschuld overblijft aan het einde van de looptijd (van 53%
naar 46%). Ook de groep sluiters die aangeeft niet te weten wat de kenmerken zijn van een volledig
aflossingsvrije hypotheek is gegroeid (van 10% tot 14%).
* Het kenmerk “De hypotheek hoeft niet te worden afgelost” is uitgebreid met de tekst “tijdens de looptijd” en mag hierdoor niet vergeleken
worden met voorgaande metingen.
46
46
45
56
9
3
14
53
44
45
41
6
4
10
57
54
54
48
10
1
10
56
52
47
45
8
3
10
53
46
52
7
3
12
55
47
47
5
3
18
0 10 20 30 40 50 60 70
Aan het einde van looptijd mogelijke restschuld
Geen vermogensopbouw
Rente over volledige lening betaald tijdens looptijd
Hypotheek hoeft niet te worden afgelost (gedurende looptijd)*
Fiscaal voordeel is niet maximaal
Geen van bovenstaande kenmerken van toepassing
Weet ik niet
Najaar 2012 Voorjaar 2012 Najaar 2011 Voorjaar 2011 Najaar 2010 Voorjaar 2010
Welke kenmerken zijn volgens u
van toepassing op een volledig
aflossingsvrije hypotheek? Meer
antwoorden mogelijk
Alle recente sluiters hypotheek
N = 410N = 351N = 419N = 374N = 397N = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 17
Aandeel nieuwe hypotheken met Nationale
Hypotheek Garantie is gestegen
Ruim vier op de vijf hypotheken is met Nationale Hypotheek Garantie (NHG) afgesloten. Het aandeel
hypotheken dat met NHG is afgesloten, is toegenomen (van 74% tot 82%).
Hypotheken van starters (94%) worden vaker met NHG gesloten dan hypotheken van doorstromers (66%).
Bij 55+ers (47%) en sluiters met veel vermogen (65%) is het aandeel dat een hypotheek met NHG heeft
gesloten lager dan in andere segmenten.
82
74
74
70
94
81
88
79
66
61
57
57
16
22
21
25
6
15
10
17
30
34
34
37
1
3
5
4
3
2
4
4
5
9
5
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Najaar 2012 Totaal
Voorjaar 2012 Totaal
Najaar 2011 Totaal
Voorjaar 2011 Totaal
Najaar 2012 Starter
Voorjaar 2012 Starter
Najaar 2011 Starter
Voorjaar 2011 Starter
Najaar 2012 Doorstromer
Voorjaar 2012 Doorstromer
Najaar 2011 Doorstromer
Voorjaar 2011 Doorstromer
De hypotheek voor de woning is met NHG afgesloten De hypotheek voor de woning is zonder NHG afgesloten
Weet ik niet
Heeft u de hypotheek voor de
woning met of zonder Nationale
Hypotheek Garantie afgesloten?
Recente sluiters hypotheek die
een woning hebben gekocht
N = 212
N = 188
N = 181
N = 117
N = 99
N = 106
N = 80
N = 76
N = 75
N = 200
N = 97
N = 78
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 18
Starters maken nauwelijks gebruik van de
starterslening
De starterslening wordt verstrekt door +/- 200 gemeenten in Nederland. Deelnemende gemeenten
reserveren budget voor verstrekking van de starterslening. Slechts enkele starters op de koopwoningmarkt
(3%) hebben gebruik gemaakt van de starterslening (extra (tijdelijke) renteloze lening bovenop de
hypotheek).
3
96
2
Ja Nee Weet ik niet
Heeft u bij de aankoop van uw
woning gebruik gemaakt van een
starterslening?
Recente sluiters hypotheek die
voor het eerst een koopwoning
hebben gekocht
n = 97
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 19
Oriëntatie- en afsluitproces
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 20
Vrijwel alle sluiters hebben een persoonlijk gesprek
gevoerd om zich te laten informeren
Vrijwel alle hypotheeksluiters (93%) laten zich informeren middels een persoonlijk adviesgesprek.
Beheersten hebben naast het adviesgesprek beduidend vaker internet (41%) en folders, brochures of
tijdschriften (9%) gebruikt. Adviesgevoeligen (16%) maken het minst gebruik van online oriëntatie via
internet.
Naast beheersten zijn het met name de hoogopgeleide sluiters (36%) en sluiters met een hoog inkomen
(36%) die het internet opgaan om informatie over de hypotheek te verkrijgen.
Een vijfde van de huishoudens (20%) met een laag inkomen laat zich niet persoonlijk informeren.
93
28
6
5
1
2
1
92
41
8
9
1
4
1
93
28
5
5
0
0
4
94
16
3
2
1
2
1
85
30
10
0
0
0
5
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Persoonlijk gesprek
Internet
Telefonisch
Schriftelijk
Tv of radio
Op andere wijze
Niet geïnformeerd
Totaal Beheersten Ambitieuzen Adviesgevoeligen Gemaksgeorienteerden
Op welke manier heeft u zich
laten informeren voordat u deze
hypotheek heeft afgesloten? Meer
antwoorden mogelijk
Alle recente sluiters hypotheek
n = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 21
Sluiters gaan het vaakst naar de bank voor een
adviesgesprek
Iets meer dan twee op de vijf hypotheeksluiters (42%) wint informatie in bij een adviseur/medewerker van de
bank. Met name doorstromers (56%) gebruiken het bancaire kanaal voor hypotheekadvies.
Oversluiters (52%) maken het meest gebruik van een assurantietussenpersoon als adviespartner voor het
sluiten van de hypotheek. Een relatief kleine groep van de oversluiters (24%) maakt gebruik van
hypotheekwinkels.
Sluiters in de leeftijdscategorie 55+ (55%) en huishoudens met een hoog inkomen (52%) maken relatief vaak
gebruik van het advies van een medewerker van de bank.
42
37
35
4
1
35
34
43
3
0
56
26
37
4
2
35
40
45
11
0
38
52
24
1
2
45
36
21
5
0
0 10 20 30 40 50 60
Een adviseur/medewerker van de bank
Een (assurantie)tussenpersoon
Een adviseur/medewerker van een hypotheekwinkel
Een adviseur/medewerker van een verzekeringsmaatschappij
Geen van bovenstaande
Totaal Starter Doorstromer Herintreder Oversluiter Verbouwer
Met welk type adviseur heeft u
een adviesgesprek gehad? Meer
antwoorden mogelijk
Alle recente sluiters hypotheek
n = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 22
De hypotheekwinkel wordt weer vaker
ingeschakeld bij het adviesgesprek
Sluiters van een hypotheek hebben deze najaarsmeting vaker een adviesgesprek gevoerd bij een
hypotheekwinkel, na een dip tijdens de voorjaarsmeting 2012 en najaarsmeting van 2011.
Er worden steeds minder gesprekken gevoerd met medewerkers van een verzekeringsmaatschappij (4%).
Er wordt met steeds minder verschillende adviseurs een adviesgesprek gevoerd. In 2012 voerde sluiters
gemiddeld 1,2 gesprekken met verschillende type adviseurs. In het najaar van 2010 (1,6) en het voorjaar van
2011 (1,5) lag het aantal gesprekken met verschillende type adviseurs beduidend hoger.
42
37
35
4
45
40
29
6
39
39
29
6
40
52
43
13
47
63
38
11
0 10 20 30 40 50 60 70
Een (assurantie)tussenpersoon
Een adviseur/medewerker van de bank
Een adviseur/medewerker van een hypotheekwinkel
Een adviseur/medewerker van een verzekeringsmaatschappij
Najaar 2012 Voorjaar 2012 Najaar 2011 Voorjaar 2011 Najaar 2010
Met welk type adviseur heeft u
een adviesgesprek gehad? Meer
antwoorden mogelijk
Alle recente sluiters hypotheek
N = 351N = 419N = 374N = 397N = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 23
Bijna de helft van de hypotheeksluiters heeft
meerdere oriëntatie- of adviesgesprekken gevoerd
Bijna de helft van de hypotheeksluiters (45%) heeft meerdere oriëntatie- en/of adviesgesprekken gevoerd.
Bij herintreders (66%) ligt het percentage, dat meerdere adviesgesprekken heeft gevoerd, hoger dan
gemiddeld.
Hypotheeksluiters van 55 jaar en ouder (69%) en laagopgeleide sluiters (70%) voeren vaker één
adviesgesprek.
Beheersten (58%) en hoogopgeleide sluiters (54%) voeren net als herintreders vaker meerdere
adviesgesprekken.
55
54
48
34
61
84
27
27
31
37
24
8
18
20
20
30
15
8
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Totaal
Starter
Doorstromer
Herintreder
Oversluiter
Verbouwer
1 adviseur 2 adviseurs 3 of meer adviseurs
Bij hoeveel verschillende
adviseurs heeft u een oriëntatie-
en/of adviesgesprek gehad?
Recente sluiters hypotheek die
een adviesgesprek hebben gehad
n = 338
N = 338
N = 97
N = 75
N = 25
N = 92
N = 27
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 24
Eén op de vijf hypotheeksluiters heeft geen
dienstverleningsdocument ontvangen
Adviseurs van hypotheken zijn verplicht om een dienstverleningsdocument aan klanten te overhandigen
waarop informatie over de dienstverlening van de adviseur en de vergoeding van de adviseur staat. Circa
één op de vijf hypotheeksluiters die een adviesgesprek heeft gehad (17%), heeft dit document nooit
ontvangen.
60
11
17
12
57
12
18
14
0 10 20 30 40 50 60 70
Ja
Ja, maar niet van alle adviseurs
Nee
Weet ik niet
Najaar 2012 Voorjaar 2012
Heeft u van uw adviseur(s) een
dienstverleningsdocument
ontvangen?
Recente sluiters hypotheek die
een adviesgesprek hebben gehad
N = 338 N = 383
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 25
Het dienstverleningsdocument wordt doorgelezen,
maar driekwart gebruikt het niet
Hypotheeksluiters die het dienstverleningsdocument ontvangen hebben, lezen het document door (87%).
Slechts één op de vijf sluiters (18%) die het document hebben doorgelezen gebruiken het document
daadwerkelijk.
Het documentgebruik om adviseurs met elkaar te vergelijken is ten opzichte van de voorjaarsmeting
afgenomen (15% naar 9%).
Het segment Beheersten gebruikt het document vaker dan andere segmenten om adviseurs met elkaar te
vergelijken (16%).
37
34
9
9
4
9
36
33
15
7
3
7
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Ik heb het dienstverleningsdocument vluchtig doorgelezen
Ik heb de informatie tot mij genomen, maar niets gedaan
Ik heb obv het document adviseurs met elkaar vergeleken
Het dienstverleningsdocument is doorslaggevend geweest
Ik heb het dienstverleningsdocument niet doorgelezen
Geen van bovenstaande
Najaar 2012 Voorjaar 2012
Gebruik
dienstverleningsdocument: Welke
van de volgende antwoorden is
het meest op u van toepassing?
Recente sluiters hypotheek die
dienstverleningsdocument
hebben ontvangen
N = 236 N = 262
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 26
Inzicht in de dienstverlening en de vergoeding van
de adviseur zijn van belang in document
Diegenen die het dienstverleningsdocument hebben gelezen, vinden het inzicht in de dienstverlening (38%)
en de vergoeding (37%) de belangrijkste aspecten van het document.
38
37
13
8
5
40
38
11
6
4
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Het inzicht in de dienstverlening van de adviseur
Het inzicht in de vergoeding die de adviseur ontvangt
De mogelijkheid om adviseurs met elkaar te vergelijken
De maatschappijen waarmee de adviseur zaken doet
Anders
Najaar 2012 Voorjaar 2012
Wat vindt u het belangrijkste
aspect van het
dienstverleningsdocument?
Recente sluiters hypotheek die
dienstverleningsdocument
hebben gelezen
N = 227 N = 254
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 27
Hypotheeksluiters besteden gemiddeld 6,7 uur aan
gesprekken met adviseurs
Hypotheeksluiters besteden gemiddeld 6,7 uur aan gesprekken met adviseurs om een juiste keuze te maken
voor soort hypotheek en aanbieder.
55+ers (4,6 uur) en gemaksgeoriënteerden (5,0 uur) besteden gemiddeld de minste tijd aan
adviesgesprekken.
Ambitieuzen (7,8 uur), sluiters met veel vermogen (8,6 uur), starters (7,8 uur) en herintreders (8,4 uur)
spenderen gemiddeld de meeste tijd aan adviesgesprekken.
Hoeveel uur hebben alle
gesprekken met uw adviseur(s) in
z'n totaliteit geduurd?
Recente sluiters hypotheek die
een adviesgesprek hebben gehad
n = 340
17
28
27
15
13
0 5 10 15 20 25 30
1 à 2 uur
3 à 4 uur
5 tot 8 uur
8 tot 12 uur
12 uur of meer
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 28
De gesprekstijd met de hypotheekadviseur loopt
verder op
Sluiters van een hypotheek trekken meer tijd uit voor adviesgesprekken in vergelijking met 2010 en 2011. Hoeveel uur hebben alle
gesprekken met uw adviseur(s) in
z'n totaliteit geduurd?
Recente sluiters hypotheek die
een adviesgesprek hebben gehad
N = 307
N = 320
N = 389 6,5 uur
6,2 uur
5,7 uur
Gemiddeld
aantal uur
N = 340 6,7 uur17
15
19
28
28
31
33
26
27
24
23
20
15
18
16
18
13
11
11
9
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Najaar 2012
Voorjaar 2012
Najaar 2011
Najaar 2010
1 à 2 uur 3 à 4 uur 5 tot 8 uur 8 tot 12 uur 12 uur of meer
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 29
Hypotheeksluiters besteden gemiddeld 5 uur om
zelf informatie te zoeken
Naast adviesgesprekken besteden hypotheeksluiters gemiddeld 5 uur aan het zelf zoeken van informatie om
een juiste keuze te kunnen maken voor de soort hypotheek en de aanbieder.
Beheersten (7,5 uur) en starters (7,3 uur) bouwen voor het zelf zoeken van informatie de meeste tijd in.
Verbouwers (3,0 uur) en ambitieuzen (3,3 uur) besteden de minste tijd in het zelf zoeken van informatie om
een goede keuze te maken voor de soort hypotheek en de aanbieder.
Hoeveel uur heeft u, buiten de
adviesgesprekken, zelf besteed
om een goede keuze te kunnen
maken?
Recente sluiters hypotheek die
een adviesgesprek hebben gehad
n = 340
N = 340
N = 120
N = 52
N = 153
N = 15
5,0 uur
7,5 uur
3,3 uur
3,7 uur
3,8 uur
Gemiddeld
aantal uur
51
31
64
63
47
17
20
16
15
22
17
22
15
13
25
8
15
3
4
8
13
4
5
6
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Totaal
Beheersten
Ambitieuzen
Adviesgevoeligen
Gemaksgeorienteerden
1 à 2 uur 3 à 4 uur 5 tot 8 uur 8 tot 12 uur 12 uur of meer
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 30
Vrijwel alle hypotheken worden door middel van
een persoonlijk gesprek afgesloten
Een persoonlijk gesprek bij een tussenpersoon, adviseur of medewerker van een bank/verzekeraar is de
meest gangbare wijze voor het afsluiten van een nieuwe hypotheek (92%).
Oversluiters (7%) sluiten vaker via de post (dus zonder tussenkomst van een adviseur of medewerker)
Gemaksgeoriënteerden (71%), 55+ers (85%) en oversluiters (85%) sluiten minder vaak door middel van een
persoonlijk gesprek.
92
32 2 1
Door middel van een persoonlijk gesprek Via de post Via internet Telefonisch Op een andere wijze
Op welke wijze (medium) heeft u
uw hypotheek afgesloten?
Alle recente sluiters hypotheek
n = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 31
Bij de assurantietussenpersoon en het bancaire
kanaal worden de meeste hypotheken gesloten
Twee derde van de recente hypotheeksluiters heeft deze via een tussenpersoon of bij een bank afgesloten.
De groei van het sluiten via de onafhankelijke adviseur is gedaald (van 41% naar 35%). Daarentegen is het
sluiten via een hypotheekketen populairder geworden (19% naar 23%).
Het zijn met name 25-34 jarigen (33%) en starters op de koopwoningmarkt (33%) die gebruik hebben
gemaakt van een hypotheekwinkel.
Waar 55+ers (48%) vaak kiezen voor het bancaire kanaal, sluiten oversluiters (50%) relatief vaak via een
assurantietussenpersoon.
38
44
3837
31
3537
31 3135
41
18 18
22
19 19
23
34 5 5
33
2 3 32 1 2 2
2 10
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Voorjaar 2010 Najaar 2010 Voorjaar 2011 Najaar 2011 Voorjaar 2012 Najaar 2012
Bank Assurantietussenpersoon Hypotheekketen Verzekeringsmaatschappij Ander kanaal Weet ik niet
Bij wie of welk kanaal heeft u
deze hypotheek afgesloten
Alle recente sluiters hypotheek
N = 410 N = 351 N = 419 N = 374 N = 397 N = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 32
Hypotheekketens verstrekken de meeste
informatiedocumenten
Sluiters die de hypotheek onderbrengen bij een hypotheekwinkel ontvangen de meeste documentatie van
adviseurs of medewerkers.
Hypotheekwinkels (71%) verstrekken vaker het dienstverleningsdocument.
De mate waarin informatie ontvangen wordt lijkt mede afhankelijk van de sluiter zelf. Hogeropgeleiden (66%)
geven aan vaker 3 of meer verschillende informatiedocumenten te hebben ontvangen dan lageropgeleiden
(49%) en 55+ers (39%).
86
61
54
54
86
58
55
42
89
66
71
63
87
64
49
61
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Hypotheekofferte en voorwaarden
Financiële bijsluiter
Dienstverleningsdocument
Brochure(s) en productinformatie
Totaal Assurantietussenpersoon Hypotheekketen Bank
Welke documenten heeft u
ontvangen partij waarbij u uw
hypotheek heeft afgesloten? Meer
antwoorden mogelijk.
Alle recente sluiters hypotheek
die weten via wie of welk kanaal
de hypotheek gesloten is
n = 340
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 33
Beloning
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 34
Assurantietussenpersonen en hypotheekwinkels
maken over het algemeen de beloning transparant
Adviseurs die werken voor een hypotheekwinkel maken de vergoeding die zij ontvangen voor de diensten
die ze leveren het meest transparant (91%). Ook assurantietussenpersonen laten weten op welke wijze zij
worden betaald (88%).
Ruim de helft van de adviseurs bij banken en verzekeraars (55%) geeft inzicht in de beloning voor geleverde
diensten.
27
14
34
12
3
10
31
17
40
6
6
22
16
53
3
6
25
11
19
23
7
15
0 10 20 30 40 50 60
De adviseur heeft dit mondeling aangegeven
De adviseur heeft een schriftelijk document meegegeven
De adviseur heeft dit mondeling en schriftelijk aangegeven
De adviseur heeft dit niet aangegeven
Ik heb geen gebruik gemaakt van de adviseur
Weet ik niet
Totaal (Assurantie)tussenpersoon Hypotheekketen Direct (Bank+verzekeraar)
Op welke wijze heeft de adviseur
aangegeven hoe hij voor zijn
diensten wordt beloond?
Alle recente sluiters hypotheek
n = 344
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 35
Fixed fee en provisie zijn de meest voorkomende
beloningsvormen
Eén op de drie hypotheekadviseurs (32%) wordt beloond op basis van een van tevoren afgesproken bedrag
(fixed fee). Bij tussenpersonen (52%) en hypotheekwinkels (50%) wordt meer dan de helft beloond op basis
van fixed fee.
Circa één vijfde van de personen die direct bij de bank of verzekeraar gesloten heeft (19%), denkt dat het
advies gratis is.
33
20
12
11
2
1
6
14
52
26
5
2
5
9
50
25
6
4
4
11
6
12
19
31
1
2
10
20
0 10 20 30 40 50 60
Fixed fee
Provisie
Het advies is gratis
Prijs verwerkt totale kosten hypotheek
Op uurbasus
Provisie, maar de adviseur betaalt terug
Op andere manier
Ik weet niet hoe de adviseur beloond wordt
Totaal (Assurantie)tussenpersoon Hypotheekketen Direct (Bank+verzekeraar)
Hoe wordt uw hypotheekadviseur
volgens u beloond?
Alle recente sluiters hypotheek
die gebruikt hebben gemaakt van
een adviseur bij het afsluiten
n = 333
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 36
Beloning op basis van fixed fee blijft groeien
Meer dan helft van de sluiters bij een assurantietussenpersoon of hypotheekwinkel beloond de adviseur op
basis van een afgesproken bedrag.
59
47
3942
31
26 26
15
25
3439
39
5052
5
9
5 5
8
11 108
12
9 10
0
10
20
30
40
50
60
70
Najaar 2009 Voorjaar 2010 Najaar 2010 Voorjaar 2011 Najaar 2011 Voorjaar 2012 Najaar 2012
Op basis van provisie Fixed fee Gratis Weet niet
Hoe wordt uw hypotheekadviseur
volgens u beloond?
Alle recente sluiters hypotheek
die via een
(assurantie)tussenpersoon of
hypotheekketen gesloten hebben
via een persoonlijk gesprek
N = 157 N = 216 N = 160 N = 205 N = 186 N = 215 N = 186
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 37
Een kwart van de sluiters onderhandelt over de
kosten van hypotheekadvies
Bij het afsluiten van de hypotheek onderhandelt circa één op de vier (24%), met wisselend succes, over de
kosten van het hypotheekadvies die aan de adviseur moet worden betaald.
Het loont om te onderhandelen met de adviseur want ongeveer drie op de vier sluiters die onderhandelt
boekt resultaat.
Het aantal sluiters dat onderhandelt over de kosten voor hypotheekadvies is licht gestegen. (Van 19% naar
24%)
Heeft u bij het afsluiten van de
hypotheek onderhandeld over de
kosten die u voor het
hypotheekadvies aan de adviseur
moet betalen?
Alle recente adviessluiters
n = 333
6
6
10
4
18
22
11
18
72
70
78
75
3
3
2
4
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Totaal
(Assurantie)tussenpersoon
Hypotheekketen
Direct (Bank+verzekeraar)
Ik heb over de kosten onderhandeld, maar zonder resultaat Ik heb met resultaat over de kosten onderhandeld
Nee Weet ik niet
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 38
Hypotheeksluiters zijn mondiger geworden en
onderhandelen vaker met resultaat over de kosten
In de najaarsmeting blijkt dat bij het afsluiten van de hypotheek circa één op de vier (24%) onderhandelt over
de kosten van het hypotheekadvies. Het percentage dat onderhandelt is gestegen ten opzichte van
voorgaande metingen. (van 18% naar 24%)
Het loont om te onderhandelen met de adviseur want ongeveer drie op de vier sluiters die onderhandelt
boekt resultaat. Het percentage dat met succes onderhandelt is gestegen. (van 66% naar 75%).
6
5
6
6
18
14
14
12
72
77
75
78
3
4
5
5
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Najaar 2012
Voorjaar 2012
Najaar 2011
Voorjaar 2011
Ja, ik heb over kosten onderhandeld, maar zonder resultaat Ja, ik heb met resultaat over de kosten onderhandeld
Nee Weet ik niet
Heeft u bij het afsluiten van de
hypotheek onderhandeld over de
kosten die u voor het
hypotheekadvies moet betalen?
Alle recente adviessluiters
N = 397
N = 374
N = 355
N = 333
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 39
Bijlagen
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 40
Achtergrond
De AFM, de onafhankelijke gedragstoezichthouder op de financiële markten, streeft ernaar het vertrouwen
van consumenten en bedrijven in de financiële markten te versterken, ook internationaal.
Daarbij faciliteert de AFM kennisvorming bij de Nederlandse consument op het gebied van financiële
producten.
Door middel van de ConsumentenMonitor worden ontwikkelingen in het gedrag van consumenten gemeten
in de tijd.
De ConsumentenMonitor is in 2004 gestart en wordt sindsdien elk half jaar uitgevoerd.
De primaire doelstellingen van de ConsumentenMonitor kunnen als volgt worden weergegeven:
Beschrijven van het gedrag en de attitudes van financiële consumenten;
Beschrijven van markt- en productaspecten in de financiële markt.
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 41
Doel: in kaart brengen van ontwikkelingen in het financiële keuzegedrag van de Nederlandse financiële
consument.
Veldwerkperiode: 11 oktober t/m 28 oktober 2012.
Doelgroep: representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking (18+), waarbij een oversampling is
gehanteerd van mensen die in de periode april 2012 tot en met september 2012 een hypotheek hebben
afgesloten, personen die beleggen en personen die een beleggingsverzekering in bezit hebben.
Weging: de representatieve steekproef is herwogen naar een afspiegeling van de Nederlandse bevolking
(18+). Deze groepen zijn gewogen naar leeftijd, geslacht, opleiding en district. De overige groepen zijn
gewogen naar leeftijd, waarbij bij de beleggers de verhouding tussen wel/geen hefboombelegger.
Methode: online onderzoek, vooraf is het volledige panel gescreend om de juiste groepen consumenten
voor dit onderzoek te kunnen benaderen.
Steekproefomvang: de netto steekproef bestaat uit 313 respondenten die representatief zijn voor de
Nederlandse bevolking (18+), 344 recente sluiters van een hypotheek, 303 bezitters van een
beleggingsverzekering en 411 beleggers.
Rapportage: de weergegeven resultaten zijn gebaseerd op recente hypotheeksluiters. Indien er significante
verschillen bestaan tussen specifieke doelgroepen en de totale groep recente hypotheeksluiters wordt dit
aangegeven.
Belangrijk in het onderzoek zijn de vier soorten financieel beslissers, uitgelegd op de volgende slide.
Onderzoeksverantwoording
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 42
Consumentensegmentatie
In de rapportage worden termen voor verschillende typen financieel beslissers genoemd. De AFM
onderzocht in een eerder stadium hoe Nederlanders financiële beslissingen nemen en concludeerde dat
mensen van elkaar verschillen in de manier waarop deze beslissingen genomen worden. Er zijn 4 typen,
welke hieronder worden beschreven.
Beheersten verzamelen veel informatie over het financieel product dat zij willen aanschaffen. Zij overwegen
veel alternatieven, gaan door tot zij het juiste product hebben gevonden en nemen uiteindelijk zelf de
beslissing, zonder financieel adviseur.
Ambitieuzen proberen graag nieuwe producten uit en mijden risico’s hierbij niet. Zij hebben luxe en
rendement als drijfveer voor hun besluiten en steken een gemiddelde hoeveelheid tijd in hun keuzeproces.
Adviesgevoeligen laten hun beslissingen over aan anderen. Zij vertrouwen adviseurs blindelings. Zij zijn
niet geïnteresseerd in financiële producten en zijn niet perse op zoek naar het ideale product.
Gemaksgeoriënteerden stoppen weinig tijd in het bestuderen van financiële producten en vermijden hierbij
risico’s. Zij hebben weinig vertrouwen in financieel adviseurs en kiezen vaak voor standaard producten.
Voor meer informatie of om zelf te testen wat voor type financieel beslisser u bent, kunt u terecht op
www.afm.nl/besliswijzer
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 43
Steekproefoverzicht naar achtergrondkenmerken
11
15
19
19
35
34
40
26
20
23
28
29
51
49
7
35
27
18
13
14
42
44
6
22
48
25
70
30
0 10 20 30 40 50 60 70 80
18-24 jaar
25-34 jaar
35-44 jaar
45-54 jaar
55 jaar en ouder
Opleidingsniveau: laag
Opleidingsniveau: midden
Opleidingsniveau: hoog
Inkomensniveau: laag
Inkomensniveau: midden
Inkomensniveau: hoog
Inkomensniveau: onbekend
Vrouw
Man
Gemiddeld Nederland 18+ (n = 313) Hypotheeksluiters (n = 344)
© GfK 2012 | AFM Consumentenmonitor | November 2012 44
Steekproefoverzicht naar type financieel beslisser
36
23
28
14
36
16
44
4
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
Beheersten
Ambitieuzen
Adviesgevoeligen
Gemaksgeorienteerden
Gemiddeld Nederland 18+ (n = 313) Hypotheeksluiters (n = 344)