ЭРХ ЗҮЙН ХӨГЖЛИЙН ТҮҮХЭН ТОЙМ

Лекц:№5Монголын түүх

Багш Г.Гэрэлмаа

Онолын үүднээс тоймловол:Эрх зүй бол тухайн хүн амын үндсэн бүх бүлгийн нийтлэг хүсэл зоригийг юм уу, тэдгээрийн доторхи төрийн засаглалд ноёрхох байр суурьтай байгаа тийм бүлгийн өвөрмөц хүсэл зоригийг төрийн хүчээр хуульчлан бататгасан нийгмийн хэм хэмжээнүүдийн тогтолцоо юм.

“Түүхийн тэмдэг тэмдэглэл” (Ши цзи)

Эртний улсуудын баримталдаг хууль эрх зүйн талаарх эх сурвалж юм.

Хүннүгийн хуулинд зааснаар:

Ирт үзүүртнийг гаргавал цаазаар аваачна гэж заасан байдаг

Хулгайн ялтай хүний гэр бүлийг (эд хөрөнгийг Ред.) хураана, хөнгөнийг бэрээднэ, хүндийг цаазаар авна хэмээн 16.71-д дурджээ.

Сүмбийн толгойлогч Таньшихуай “Цааз тогтоон шийдэж байсан бөгөөд зүрхлэн зөрчигч байгаагүй”

Цэрэг захиргааны цааз 402 -410 онд Их Нируны хаан Жарун Цэрэг Захиргааны шинжтэй цааз тогтоосон.

Эртний улсуудад гэмт хэрэгтнийг БэрээдэхХөрөнгийг хураахХүнд хөдөлмөрт зүтгүүлэхЦаазаар авах гэх мэт ялын төрлүүд байжээ.

Эрх зүйн шинэ хуульКидан улс өмнөх улсуудын эрх зүйг уламжилж

шинэ хууль гаргасан. Үүнд:Албан татварАн агнуурДавс АрхиТамхины тухай хууль гаргав.

ИХ МОНГОЛ УЛСЭнэ үеийн эрх зүйн сурвалж бичиг нь “Их Засаг” хууль билээ.

“ИХ ЗАСАГ” хууль Эртний язгуур утга нь хууль, цааз, дүрэм, журам, хэв, ёс юм.

Олон төрлийн харилцааг зохицуулсан нэгдмэл хууль цааз байжээ.

Хуулийн агуулга төр засах цаазиргэний аж байдлын цаазэрүүгийн бодлого төвлөрүүлэн тайлбарлаж болно.

Шийтгэлийн төрлүүдАндгайлах (тангаргийн эрүү)Золиослохдөнгөлөхторгохташуурдах буюу шийдэмдэхгянданд хорихцөлөх цаазаар авах буюу алах ял

Юан гүрний анхны хууль1262 онд ЯО-

ШУГИЙН боловсруулсан “Ярьж эмхтгэсэн хуулийн бичиг” бол Хубилай хааны анхны хууль юм.

Их Юаны нэвтэрхий хууль"

"Их Юаны хууль цаазын бичиг"

"Ертөнцийг засах магад хууль" зэрэг томоохон хууль цаазын бичгүүд гарсан

Монголын эрх зүйн уламжлал Дээрх хуулиудад Монгол хүн, эзэн орны давуу эрхийг хуульчилсан, мөн энэ хуулинд монголын эрх зүйн шинж уламжлагдсан байдаг.

Түмэн Засагт хааны “Их Цааз”“Их цааз” –ыг тулгуур болгож түмт тус

тусын нутагт дагаж мөрдөх өвөрмөц цааз гаргаж байжээ. Тухайлбал:

“Алтан ханы цаазын бичиг”“Хутугтай сэцэн хунтайжийн шашны цааз”

“Алтан ханы цаазын бичиг” онцлог шинж::

1. Агуулгын хувьд бүрэн хэлбэржээгүй, тал нутгийн хэв хуулийг тэр чигээр нь бичигт буулгасан шинжтэй

2. Анги давхаргын ялгааг нарийн илэрхийлээгүй

З.Үндсэн зүйлүүдэд нь шашны нөлөө огт тусгагдаагүй

4. Хожуу үеийн хууль цаазны дурсгалуудтай хүйн холбоотой байгаагаараа өвөрмөц байна.

Хутуттай сэцэн хунтайжийн шашны цааз"Уг цааз нь Алтан хан, Далай лам нарын даалгавараар зохиогджээ.

Хуулиндах шашны нөлөө Уг цаазад бөө мөргөлийн зан үйлийг хориглож, бурханы шашин дэлгэрэх явдлыг дэмжиж лам нарын хэргэм зэргийг ноёдын зэрэг дэвтэй таацуулан лам нарын дагаж мөрдөх сахилга журмыг тогтоосон.

Үйсэн дээрх бичиг(XYI зууны II

хагасаас эхлэн XYII зууны 40-өөд он хүртэл) гарсан Халхын 4 аймаг, 6 хошуу, 7 шавийн ноёдын 18 цаазын хураамж бол Үйсэн дээрх бичиг юм.

1970-аад онд Булган аймгийн Дашинчилэн сумын Хар бухын балгаснаас эрдэмтэн Х.Пэрлээ олжээ.

"Халхын шинэ олдсон цааз эрхэмжийн бичиг"

Дөчин Дөрвийн Хоёрын Их цааз

Ойрадын Эрдэнэбаатар хунтайжийн шууд оролцоотойгоор 1640 онд хийсэн . Гол зорилго нь харийн түрэмгийлэлд нэрвэгдсэн цагт эв нэгдлийг эрхэмлэх талаар байжээ.