Download pdf - 00_PROLOG_MODA SZALEŃSTWO CZY SZTUKA

7/28/2019 00_PROLOG_MODA SZALESTWO CZY SZTUKA

1/15

Jacek Walczyski

LEGENDAI RZECZYWISTOO YCIU KARIERZEI MIERCI

ELVISA PRESLEYA


2/15

PROLOG

ROCK AND ROLLMODA, SZALESTWO CZY SZTUKA

Rock and roll, zwany take krcej rockiem oraz pop, ye-ye czy bigbeatem, mia by jedynie przelotn mod rdem krtkotrwaej sawy dlajednych, fascynacj dla drugich, a jeszcze dla innych zotodajnym biznesem.Dla wszystkich natomiast mia by zjawiskiem, ktre przeminie szybciej, nimczas zdoa je pokry sw nobilitujc patyn.

Tymczasem rock and roll przetrwa ponad pidziesit lat i cho pierwsijego twrcy, podobnie jak i odbiorcy przekroczyli prg wieku redniego, judzi wiemy na pewno, e przejdzie on do historii kultury XX wieku jako jedno znajbardziej charakterystycznych zjawisk naszej epoki.

Nazwy tego stylu muzyki: rock and roll, twist, ye-ye, big-beat, pop-music,

youth-music, rock-music zmieniay si tak czsto, e w kocu pojawiy siwtpliwoci czy mamy do czynienia z jednym okrelonym zjawiskiemmuzycznym, czy tylko z cigiem chaotycznie zmieniajcych si md.

Pocztkowo nazw rock and roll okrelano gwnie rodzaj taca, azwizan z nim muzyk traktowano jedynie jako jednorazowe szalestwo lub

mod, ktra prdzej czy pniej minie bez ladu i bezpowrotnie. Kiedy jednak wkilka lat pniej wybuchnie sza twista taca w peni nowoczesnego, muzykzacznie si okrela jako rock and roll lub po prostu rock.

Pomidzy pojawieniem si pierwszych zwiastunw nowego zjawiskaartystycznego a jego manifestowaniem si wiatu w dojrzaej rozwinitej

postaci, upywa zwykle do dugi okres czasu.Na pocztku nie byo nic tylko rock piewa na przeomie lat

pidziesitych i szedziesitych, pierwszy idol polskiej muzyki rozrywkowejBogusaw Wyrobek. I jest w tym stwierdzeniu sporo prawdy. Panorama


3/15

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa PresleyaProlog: ROCK AND ROLL MODA SZALESTWO CZY SZTUKA

Opracowanie edytorskie: Jawa 48

Wszelkie prawa zastrzeone2

amerykaskiej muzyki rozrywkowej w latach pidziesitych, wygldaa niemaltak samo jak dziesi lat wczeniej, gdy uksztatowaa j II wojna wiatowa.

Gwnymi producentami rozrywki dla odbiorcw masowych byymuzyczne teatrzyki Broadwayu, hollywoodzkie komedie muzyczne i cay

kompleks nowojorskich firm pytowych i wydawniczych okrelany wsplnnazw Tin Pan Alley Aleja Gorcej Patelni.Do samej drugiej wojny wiatowej niepodzielnie krlowa jazz, ktry

pniej po wojnie przeszed radykalny przeom i w postaci nowych stylwzwanych bop i cool, szybko zacz sobie zdobywa teren jako niezalenadziedzina artystycznego wyrazu muzycznego.

To, co pozostao ze starego, dobrego jazzu, a wic swingujcy sweetsongs i big bandowe brzmienie utworw, tworzyo teraz gwny nurt muzykirozrywkowej. Na jej marginesach istniay jednak zjawiska nie dostrzegane ani

przez producentw, ani te przez szarych konsumentw przebojw.W Ameryce, a w szczeglnoci w wyynnych rejonach Appalachw i nacentralnym paskowyu, pieczoowicie kultywowano tradycje starej szkockieji irlandzkiej piosenki ludowej. Pewien typ tych utworw spopularyzowaoHollywood. Do staego wyposaenia filmowego kowboja oprcz pary koltw,sioda, lassa i dziewczyny z saloonu, dooono obowizkowo gitari melancholijn, nastrojow ballad. Samotny jedziec bez wzgldu na to czy

by to dzielny obroca ucinionych, czy rewolwerowiec, bezwzgldny szeryfczy zabijaka w pewnym momencie bra gitar do rki, siada na og przyognisku lub na schodkach werandy i piewa o opuszczonym przez dziewczynnieszczliwcu, o bezustannie tropionym przez Indian wdrowcze czyumierajcym kowboju.

W ten sposb wytworzy si gatunekzwany country and western. Oprcz

piosenek zrodzonych w okrelonychwarunkach i rodowiskachzawodowych, istniao take sporoutworw o tematyce religijnej ikocielnej: camp meeting songs,revival songs, gospelwywodzcych

si z hymnw protestanckich. Byy to utwory surowe, o nieskomplikowanejmelodyce, harmonii, lecz za to bardzo rytmiczne, piewane w sposb czstograniczcy z ekstaz.

Formy muzyki religijnej jak spirituals czy gospel, wykonywane byy naog zbiorowo, a instrumentem towarzyszcym byy na og organy lubfortepian. W nurcie wieckim dominowa blues i wokalista z gitar.

Oba te nurtywiecki i religijny dominoway w twrczoci murzyskiej.W biaej muzyce ludowej wyrniano folk song i country and western. Bia


4/15




i murzysk muzyk ludow, opozycyjnie nastawion do muzyki rozrywkowej,tej wyprodukowanej czyy szczero i silna ekspresja. O ile jednak biamuzyk ludow ignorowano, to czarn po prostu gardzono pomimo, e to cow muzyce rozrywkowej byo autentycznie amerykaskie, wywodzio si

przecie z bezporedniego naladownictwa Murzynw. Elementy indiaskie tewystpoway, lecz raczej rzadko.Muzyka ta, w przeciwiestwie do przebojw z Tin Pan Alley, w

najprostszy sposb oddawaa autentyczne odczucie zwykego czowieka. Mniejw niej byo sowiczego piewu, ksiycowej powiaty, romantycznej, ckliwejmioci, przewaaa natomiast cika praca, nienawi, a nawet zbrodnia.Mio w niej bya gorca, bezporednia i namitna, zmysowa bezkonwenansw, grzecznoci czy sztucznej inteligencji. Czsto bya brutalnai bezwzgldna.

Do koca II wojny wiatowej, muzyka tego typu przeznaczona byagwnie dla czarnych odbiorcw. Z kocem lat czterdziestych zyskaa trafnnazw: rhythm and blues.

Po wojnie zainteresowanie szerszej publicznoci rhythm and bluesemzaczo wzrasta w bardzo szybkim tempie. Pyty z nagraniami czarnychwykonawcw niebawem przekroczyy mury murzyskich gett a biaa modziecoraz czciej przestrajaa swe radia na fale radiostacji nadajcych programywycznie dla czarnych.

Coraz wicej biaych wykonawcw przejmowao elementy bluesa.Rhythm and blues zacz zdobywa coraz wiksze rzesze wielbicieli. A conajwaniejsze znalaz take lansjera.

Filadelfijski disc-jockey Alan Freed zacz propagowa biae zespoygrajce R&B. On te nada tej muzyce naw rock and roll. Oczywicie niestworzy jej, lecz tylko wylansowa wykonawcw istniejcego ju rodzajumuzyki.

Prototypem wspczesnych gwiazd piosenkarskich by Johnny Ray.Swym histerycznym zachowaniem na estradzie potrafi wywoa wrdsuchaczy nastrj skrajnego smutku i rozpaczy. Nic dziwnego, gdy najwikszy

jego przebj nosi wanie tytu CryPacz.

Jednake decydujc rol w wywoywaniu gwatownych reakcjii spontanicznych atakw na rock and roll odgrywa instynkt. Poprzez ekscytacj,dono do uzyskania maksymalnej ekspresji, ktra w rock and roll byagwnym wyznacznikiem jakoci. I nie trudno doszuka si tu form religijnych.

Naboestwa protestanckie, zwaszcza na Poudniu Stanw bardzo czstoprzybieray form zbiorowego transu, wiele czynnikw tej ekstazy religijnejprzenikno do rock and rolla.

Pod koniec lat pidziesitych zaznaczyo si silne wzajemneoddziaywanie muzyki folkowej i rockowej przy rwnoczesnym osabieniu


5/15




wpyww murzyskich na rock and roll. Doprowadzio to do komercjalizacjiamerykaskiej muzyki rockowej. Rock and roll zacz si odprymitywizowaale rwnoczenie traci autentyzm i ekspresj. Rytmy stay si spokojniejsze,wygadzone, mniej ywioowe i nie tak ju dynamiczne, za to piosenki stay si

bardziej melodyjne. Niedawna naturalna agresywno i dynamika ustpoway narzecz form sucym nie tylko do wypeniania wolnego czasu, lecz take doprzekazywania nowych treci czy emocji. Murzyskie wpywy na rock and rollcoraz bardziej odchodziy od rozpaczliwego, witego bluesa Murzynw zChaty Wuja Toma na rzecz muzyki radosnej i afirmujcej. Muzyka bdcaadaptacj typowo gospelowej ekspresji, staa si domen czarnych jako soulmusic. Dla biaych okazaa si muzyk nie do skopiowania. Dominujcymwalorem rocka pozostaa jednak jego spontaniczno i ekspresja, aczkolwiek junie w takim wymiarze, w jakim cechowaa najlepszych jego wykonawcw na

przestrzeni prawie czterdziestu lat.Nie mona zapomina, e rock and roll to take muzyka uytkowa. O jegospecyfice decyduje nie awangardowa elita, ale liczna grupa zespowmodzieowych, grajcych muzyk do taca. Rock wywalczy sobie statussamodzielnej dziedziny wypowiedzi artystycznej osigajc pen dojrzaowyrazu w 1967 roku. Rozszerzy znacznie krg swoich odbiorcw w gr i wd skali wieku. Najmodsze pokolenie fanw potrzebowao wanie muzykinajatwiejszej w odbiorze, zwanej potocznie buble gum music muzyka doucia.

Rock and roll wypar z list przebojw nie tylkozawe i ckliwe szlagiery lat midzy i powojennych,lecz take i nieliczne utwory bluesowe, ktre zdobyyumiarkowan popularno wrd biaych odbiorcw.

Blues pochodzi od sowa blue smutek,przygnbienie. Moe i ma to zwizek z drugimznaczeniem tego sowa niebieski, ktry jestaczkolwiek jest kolorem nieba, piknym i o szerokiejgamie odcieni, to jednak jest kolorem nastrojowym i

zimnym. Niemal wszystkie teksty bluesowe cechuje charakterystyczna nuta

melancholii. Nie s to pieni protestu; blues po prostu opisuje ycie takie, jakieono jest, bez przejaskrawie i ubarwie. Jest to muzyka bardzo intymna,kameralna, jednoczca funkcj twrcy i wykonawcy. Bluesman nie wykonuje

piosenk; on po prostu opowiada suchaczom bd to histori swego ycia,bd te zaobserwowan przez siebie scen ujt w form piewanego wiersza.

Nagrania murzyskich bluesmanw rzadko docieray na biay rynekmuzyczny. W radio te dominowaa biaa muzyka rozrywkowa a pytyrasowe z reguy na anten nie docieray. A jeli ju znalazy si na rynku, tokosztoway zbyt wiele, aby ci, ktrych kryzys gospodarczy dotkn najmocniej,


6/15




mogli sobie na ich zakup pozwoli. Niemniej jednak, od czasu do czasu takaczarna muzyka w postaci pyty czarnorynkowej trafiaa do domw biaychodbiorcw. Chyba gwnie dlatego, e intrygowaa jej inno, a czasem dlatego,e mona byo usysze rzeczy, ktre dla biaych wykonawcw stanowiy temat

tabu.Gdy Hank Ballard nagra utwr Work with me, Annie Pracuj ze mn

Aniu, nawet nastolatki wiedziay o jaki rodzaj pracy tu chodzi. Wszelkieewentualne wtpliwoci rozwiewa cakowicie tytu nastpnej piosenki HankaBallarda: Annie had a babyAnia bdzie miaa dziecko.

Jednake byy to tylko sporadyczne, aczkolwiek symptomatyczneprzypadki. Na antenie dominowa zaczy biae zespoy i wykonawcy grajcy wstylu rhythm and blues.

Alan Freed (aktualnie TV Hallmark emituje biografi Allana Freeda: Mr

RocknRoll) szybko wyczu moliwo zrobienia dobrego interesu. W 1954roku wyprowadzi na szerokie wody i na pierwsze miejsce lokalnej listyprzebojw, utwr zatytuowanyRock around the clockpiewany przez niezbytznanego dotychczas szerszej publicznoci piosenkarza country and western Billa Haleya.

Po roku na ekrany kin wszed film Blackboard Jungle powiconymodocianym przestpcom, a muzyczny leitmotive filmu stanowia piosenkaRock around the clock. Szybki, ekstatyczny utwr o niezrozumiaych sowach,w kontekcie filmu nabra zupenie nowego znaczenia, ktre stao siniemoliwym do odcyfrowania przez dorosych.

Rock around the clock nagrany ponownie w

wersji radiowej przez jedn z najwikszychamerykaskich wytwrni, zyska sobie tytunajpopularniejszej piosenki roku 1955.

W cigu kilkunastu zaledwie miesicy utwrten zawojowa ca Europ, trafi take i do nas co

prawda na tandetnych pocztwkach dwikowych,lub w wykonaniu mniej lub bardziej udanych

naladowcw, ale w tamtych czasach byo to

naprawd co wspaniaego. Zawdrowa take doJaponii. Wszdzie gdzie utwr ten wykonywano, sceneria bya jednakowa:

poamane krzesa, zdemolowane sale koncertowe, setki zemdlonych nie tylkonastolatek. Rock and roll i jego janiepaskie szalestwo ogarnli cay wiat.

Jednake Bill Haley nie zosta modzieowym idolem. Po prostu nienadawa si na niego. Mia mi przyjemn twarz, lecz mia ponad trzydziecilat, by grubawy, pyzaty, ysiejcy jego gos rwnie szybko kojarzy si zwygldem. To nie by czowiek, za ktrym szalayby nastoletnie smarki. By


7/15




fajny, lubiany, ale eby mdle na jego widok? Nie, to nie byo to, wszak miaon i picioro dzieci.

Stao si jednak jasne, e skoro rock and roll zacz podlega prawomrzdzcym kultur masow, muzyka ta musi mie jedno z najbardziej swych

charakterystycznych zjawiskswego gwiazdora.Byo oczywistym, e ze wzgldw wymienionych powyej, nie moe bynim Bill Haley. Nie wystarczyo, e by wykonawc najpopularniejszej piosenkirockowej i kapanem tej muzyki. Nie wystarczyo, e by wybitnym

wykonawc. By artyst, lecz nie by boyszczem. Dotego potrzebne byy pewne cechy specjalne swoistyczar, magia osobowoci, urok osobisty jednym sowemto wszystko, co okrela si mianem charyzmy. Aoprcz tego naley posiada umiejtno uosabiania sob

jakiej postawy yciowej, charakterystycznej dla danejepoki a rwnoczenie niestandardowej. Takimcharyzmatem wyrniali si niegdy Rudolf Valentino,Pola Negri, Greta Garbo, Marlena Dietrich a pniejBrigitte Bardot, Marylin Monroe, Marlon Brando

i James Dean.

Problem modziey jako odrbnej grupyspoecznej stwarzajcej sobie wasne wzorce osobowoci pojawi si wAmeryce w poowie lat szedziesitych, a pierwszymi jej herosami bylimodzi gniewni aktorzy filmowi James Dean, Marlon Brando, RichardBurton. Wiemy ju, dlaczego takim idolem nie mg zosta Bill Haley. Tym

bardziej, e modzieowa publiczno potrzebowaa idola spord siebie,takiego jak ona sama. Takiego, ktry w muzyce i osobowoci potrafibyzjednoczy i wyznaczy postaw, jakiej ona od niego oczekiwaa.

Wkrtce na firmamencie pojawi sitaki czowiek, ktry w szybkim czasie stasi bohaterem i uosobieniem rock androlla eks-szofer ciarwki z CrownElectric Company w Memphis - ELVIS

PRESLEY.

Ubrany w czarn, skrzan kurtk,takie spodnie, zamszowe buty, znieodczn gitar, przenis ten model naestrad. Nie przypadkowo pomogo mu tew tym podobiestwo do zmarego idola Jamesa Deana. Dynamiczna osobowo

estradowa, jego synne ruchy bioder, specyficzny, ekspresyjny sposb piewaniastanowiy manifestacj samej postawy. Rock and roll w wykonaniu Presleya


8/15




podobnie jak filmy Jamesa Deana czy Richarda Burtona sta si manifestacjbuntu pokolenia. Buntu przeciwko autorytetom i normom moralnym

drobnomieszczaskiego spoeczestwa, przeciwko temu, co nazywanoamerykaskim stylem ycia.

Pierwsi wykonawcy rock and rolla wystpowali w salach i klubachtanecznych. Tam te, w podziemiu oficjalnej muzyki rozrywkowej, zaczynaliswe kariery przyszli gwiazdorzy. Tam te, w atmosferze bezporedniegokontaktu wykonawcw ze suchaczami wyksztaciy si najbardziej oryginalne,najbardziej autentyczne i ywioowe formy rock and rolla.

Niezrozumienie istoty rock and rolla stao si powodemskoncentrowanego ataku ze wszystkich niemal kierunkw. Na paszczyniekulturalnej atakowali go ci, dla ktrych sztuka dzielia si na wysz i popularn

dostarczajc tumowi wzrusze. Wedug takich poj, rock and roll by

dowodem kompletnego upadkuszczeglnie obyczajowego.Pablo Casals powiedzia: Rock and roll to trucizna wlewana do uszunajmodszego pokolenia. Wrzaskliwi, prymitywni wykonawcy chwiej

estetycznymi kanonami sztuki.

W tego typu wypowiedziach sekundowali mu dzielnie przedstawiciele

piosenki tradycyjnej, a przede wszystkim jazzu. Jazz, nie tak dawno

nobilitowany na sztuk, a cierp na myl o muzyce, ktra niebezpiecznie byado podobna, a zabieraa mu masow popularno, zarobki i klientel.

Przemys rozrywkowy dziaajcy wedug niezmiennych praw zysku,umiejtnie podnieca popularno niejednej gwiazdy rocka reklamowymitrickami, czsto nie znajdujc pokrycia w jej walorach artystycznych.. Toteniewiele gwiazd rocka wytrzymao prb czasu. Jednake najwiksi idole tacy

jak Elvis Presley, Bob Dylan, The Beatles, The Rolling Stones czy Jerry LeeLewis okazali si nieprzecitnie utalentowani i pomylnie przeszli prb czasu.

Rock and roll w swej pierwotnej wersji by zbyt agresywny i zb ytnaturalistyczny, aby mogli go zaakceptowawszyscy, choby tylko modzi suchacze. Poostrych utworach piewanych przez LittleRicharda, Chucka Berry' ego i pocztkowo

take Elvisa Presleya, przysza pora naugrzecznione ballady i spokojniejsze utworytakich wokalistw jakPaul Anka, Neil Sedaka,Connie Francis, Frankie Avalon, Hellen

Shapiro czy Pat Boone. Chocia niebrak byotake i tych wybuchowych: Brendy Lee,Wandy Jackson czy twistujcych: ChubbyCheckera, Frankie Vaughana i Little Evy.

Rock and roll w pocztkach swego istnienia


9/15




uksztatowa swj rdze, wok ktrego powstaway pniejsze jego gazie.Kontynuatorami tradycji muzyki rozrywkowej pnych lat

pidziesitych byli wykonawcy soft rocka, a pniej take sweet rocka.Autorami ich modzieowych piosenek byli ci sami, ktrzy par lat wczeniej

pisali dla Franka Sinatry czy Eddie'ego Fishera. Do ich grona doczyli tak znanitwrcy rockowych przebojw jak Jerry Leiber, Mike Stoller, Barry Mann,Cynthia Weil, Gerry Guffin, Carole King i Phil Spector, ktry jako jeden z

pierwszych zrozumia, e rock and roll to przede wszystkim spontaniczno, awic jego gwne walory uwidaczniaj si przede wszystkim na estradzie a niew kliniczno-laboratoryjnych warunkach studia nagraniowego. Sawa

przewaajcej liczby wykonawcw rock and rolla, do dzi opiera si nie tyle naswych walorach muzycznych, ile przede wszystkim na umiejtnociwytwarzania odpowiedniego, specyficznego nastroju.

Wraz z powojenn prosperity i zwikszeniem si klasy redniej ludnoci,zmalao znaczenie muzyki ludowej. Wzrosa ilo modziey studiujcej, ktrazacza wyywa si wjazzie. To, co pocigao modzie robotnicz do rockand rolla, studenci odnajdywali wmodern jazzie.Ale rock and roll mia nad

jazzem t przewag, e mona go byo uprawia bez wikszego przygotowaniamuzycznego, czego ju nie dao si osign w jazzie; w rocku otwieray siszersze moliwoci czynnego odbioru, podobnie jak w muzyce folk.Wystarczyo kupi tani gitar, nauczy si kilku podstawowych chwytwi ju... mona byo piewa.

Proces ksztatowania si rock and rolla mona byo przeanalizowa naprzykadzie pierwszego rockowego nagrania Chucka Berry'ego Maybelline.Bya to typowa piosenka, w ktrej Berry wykorzysta star melodi country i

boogie-woogie beat.Do tego doda zwrotki o budowie bluesowej przedzieloneballadowym refrenem. Cay utwr utrzymany jest w ywym tempie, z mocnoakcentowanym rytmem.

Utwory Chucka Berry'ego: Maybelline, Roll of Beethoven, School Days,

Nadine, Memphis Tennessee, Sweet Little Sixteen, My Ding-A-Ling, Rock And

Roll Musicprzyniosy mu miano pierwszego poety rock and rolla. Wnis donich wieo i bystro obserwacji, posunit a do nieistotnych szczegw.

wiat jego piosenekto wiat widziany oczami nastolatkw. Problemem jest tuszkoa, modziecza mio, rodzicielskie nakazy i zakazy, szczeniacka radoycia. Jest w tych piosenkach naiwno wiata widziana ze szkolnej awki, jestwieo i ostro spojrzenia wyniesiona z muzyki bluesowej, jest problemobyczajowy. Gdy tematem piosenki jest moda dziewczyna, uczennicaoczekujca dziecka, problemem jest nie jej trudna sytuacja, mody wiek czynastpstwa owej niepodanej ciy, lecz pruderyjny, konserwatywnyi nietolerancyjny stosunek zakamanego otoczenia do fizycznego faktu.Dramatem dziewczynki jest nie to, e musi urodzi i wychowa dziecko bez


10/15




ojca, lecz brak zrozumienia i nieprzychylno najbliszych: rodzicw,nauczycieli, ssiadw a nawet przyjaci.

W piosenkach Chucka Berry'ego jest erotyka (ktrej nadmiar czsto muzarzucano), s nawet wulgaryzmy, ale dominuj przede wszystkim tematy

segregacji rasowej, ndzy, ubstwa, obudy i pruderii wszystko dyskretniepodane, zawoalowane, dotychczas nie spotykane w muzyce rozrywkowej.Chuck Berry to czarny piosenkarz, mimo to biaa modzie uwielbiaa go

jak bohatera. On sam podobno by arogancki, odpychajcy, nie chcia pomocybiaych menaerw i zupenie nie odpowiadaa mu rola czarnego pajacabawicego bia publiczno. Zarzucano mu wiele spraw na pograniczuskandalu. Rzekomo najbardziej wulgarny by w stosunku do swych biaychwielbicielek. Podobno mia z tumu wybiera szalejce biae nastolatki, ktreumawia na konkretn godzin, jako deser po niadaniu, obiedzie czy kolacji.

Inny znany fragment jego przygd mwi, e wybiera trzy, cztery dziewczynyz tumu (zawsze biae i zawsze najmodsze) i urzdza zbiorow orgi, ktramiaa ilociowo udokumentowa jego msko. Plotki nie mwi czy

przekroczy kiedy t liczb.Ile w tym prawdy, trudno dzi dociec, za duo tu sowa podobno.

Natomiast znan spraw by zarzut i proces o uwiedzenie i zgwacenietrzynastoletniej biaej dziewczyny. Skrupulatnie przemilczano fakt, e owaniewinna trzynastolatka miaa nieco wicej lat ni trzynacie, a ponadto byazawodow prostytutk, majc wicej w swym modym yciu mczyzn, anieliBerryjak to okreli jego adwokat mia wielbicielek.

Chuck Berry to jedna z najbardziej charakterystycznych postaci

mitologicznych rock and rolla. To take archetyp bohatera, ktry nie umiejc zadobrze czyta i pisa, w piosence byszcza jakby w caej okolicy biy dzwony.Piosenka Sweet Little Sixteen to po dzi dzie najdoskonalszy portret modejmioniczki rock and rolla,; sodkiej, maej szesnastolatki, pracowicietapetujcej ciany swego pokoju kolekcjonowanymi zdjciami gwiazd rock androlla. I wanie do takich odbiorcw trafio dziedzictwo czarnych niewolnikw zPittsbourga, Atlanty, Texasu, San Francisco czy St. Louis.

Form wspczesnej muzyki i pieni religijnej reprezentowa gospel,

wywodzcy si z tradycji poudniowoamerykaskich niewolnikw. Wyrs wmurzyskich gettach Pnocy, posiada mocno akcentowany, taneczny nieomalrytm, przypominajcy raczej rozpaczliwy, zrezygnowany krzyk anieli piew.Oddziaywanie pieni typu gospel byo tak silne, e wykonawcy wpadaliniekiedy w stan zbliony do transu.

Zbiorowe piewanie Murzynw w latach Wielkiego Kryzysu byopewnym rodkiem wyadowania wewntrznego napicia, stanowio rodzaj,zbiorowej, czarnej katharsis. Byo wreszcie manifestacj dzikiego,afrykaskiego Murzyna w formie chrzecijaskiej pieni religijnej.


11/15




Rwnolegle z pieniami murzyskich niewolnikw, ksztatowaa si biaaamerykaska pie ludowa okrelana mianem muzyki ze wzgrz. W jakisposb, ta noszca niewtpliwe europejskie znamiona wzorowana na rytmachszkockich, gralskich kobziarzy muzyka, trafia za Wielk Wod, w gb

amerykaskich pustkowi?Pod koniec XVIII wieku do Ameryki przybyway liczne rzeszeemigrantw. Poniewa obszary wzdu Atlantyku a po Zatok Meksykask

byy ju w owym czasie zasiedlone, powdrowali na zachd, w gb kontynentu.Swoje domostwa pobudowali wrd lesistych wzgrz Appalachw, cigncychsi szerokim pasmem od Pensylwanii poprzez obie Virginie a po Tennessee.Gwnym rdem utrzymania jednych osadnikw stay si niewielkie farmy,inni pracowali w kopalniach wgla, rud a jeszcze inni jako drwale, flisacy czyeksplorerzy bogactw mineralnych.

W miar postpowania kolonizacji bardziej przedsibiorczy osadnicyzakadali nowe, coraz wiksze farmy na rozlegych nizinach Arkanzasui Oklahomy. Ich prac, zwyczaje, przygody i perypetie obowizki, wojn,mio i rozrywk mielimy okazj zobaczy w wspaniaym filmie Johna Forda,Henry Hathawaya i George'a Marshallapt:Jak zdobyto Dziki Zachd How the

West Was Won, wywietlanym na naszych ekranach w kocu latszedziesitych (pniej powsta take serial pod tym tytuem lecz o cakieminnej treci i z innymi bohaterami).

Stany Zjednoczone rozrastay si. Nowe fale emigrantw pary coraz dalejna Zachd. Tpic bezlitonie Indian, rdzennych mieszkacw tych ziem,zasiedlano Wielkie Prerie. Wozy pionierw cigny wwozami Gr Skalistycha do wybrzea Pacyfiku. Przy kadej okazji towarzyszya im piosenka. I znwwraca nam przed oczy pikny, familijny western Wozy jad na Zachdz piknmuzyk Georga Brunsa. W oryginale film wyprodukowany przez Walta Disneyaw 1956 roku nosi tytu Westward Ho the Wagons! i by wywietlany w polskichkinach w latach 60.

Tymczasem mody kraj przeszed wojn domow, emancypacjMurzynw, wojn z Hiszpani, gwatown industrializacj. Z dnia na dzierosy miasta, zmieniao si oblicze Ameryki. Tylko w Appalachach ycie

pyno niemal bez zmian.Potomkowie szkockich i irlandzkich emigrantw po staremu

gospodarowali na farmach, cinali i wypalali drzewo, dogldali byda. Wierniete, strzegli swych tradycji. Praktykowali religi, rwnie surow jak ichcodzienne ycie oraz... pdzili mocn, ytni whisky. Wieczorami gromadzilisi w stodoach, na tak zwanych barn-dances (potacwka w stodole) i taczc,grali, piewali...


12/15




Ich pieni, przechodzc od niepamitnych czasw z ojca na syna, byyniejednokrotnie prawdziwymi skarbami szesnastowiecznej poezji ludowej. Inne

powstaway na gorco inspirowane aktualnymi wydarzeniami.Mieszkacom wielkich miast, ludzie z Appalachw wraz ze swymi

obyczajami musieli si wydawa bardzo dziwni, skoro ju w XIX wiekuochrzczono ich mianem Hillbillies", Nazwa ta utworzona zostaa z dwchsw: hill wzgrze" i Billy" od popularnego imienia mskiego. Znaczyadosownie tyle co Bill ze wzgrza, chopak ze wsi", a w naszym dowolnym

przekadzie: chopek roztropek.Nowojorski Journal pisa w kwietniu 1900 roku: Hill-Billie to

nieokrzesany, biay obywatel ze wzgrz Alabamy, Nie posiada on wikszegomajtku, ubiera si w co popadnie, gada kiedy i jak. mu si podoba, pije whiskygdy tylko wpadnie mu ona w rce i wali z rewolweru gdy tylko przyjdzie mu na

to ochota.Ameryka miaa, swoj muzyk pop. To co grali i piewali mieszkacyAppalachw nazwano pogardliwie hill-billies-music . Oni sami natomiast woleliuywa okrelenia country-music lub country and western.

Wraz z wybuchem I wojny wiatowej drwal z Appalachw znalaz si wjednym szeregu obok robotnika z teksaskiej fabryki i czarnego rolnika z

Louizjany. Wojskowa piosenka oparta na ludowych motywach, o niewyszukanych sowach i atwej do zapamitania melodii czsto bya najlepszym towarzyszem onierskiej doli i niedoli. Przypominaa o czekajcej dziewczynie,

budzia wspomnienia i nadzieje na rychy powrt do domu zjednujc sobiesuchaczy szczeroci i prostot.

W yciu mieszkacw Appalachw szczegln rol odgrywaa religia. Naguchej prowincji nierzadko cakowicie pozbawionej rozrywek kulturalnych,orodkiem ycia towarzyskiego by koci, kaplica czy te tylko sala

prywatnego domku ktrego z zgromadze. Dla wielu mieszkacw wsi zwyklestanowiy one jedyn okazj do czynnego kontaktu z muzyk. A naley tuzaznaczy, e w kocioach protestanckich udzia wiernych w mszy jestznacznie peniejszy ni w obrzdku katolickim. Zbiorowe piewanie psalmw tonie tylko obowizek caej gminy, to take znakomita szkoa piewu.

W poowie lat trzydziestych ogromn popularnoci cieszyy si westerny filmy z Dzikiego Zachodu. One te stworzyy posta samotnego kowbojapiewajcego przy ognisku sentymentaln ballad przy dwikach gitary. Dzikiwesternom amerykaska muzyka ludowa zyskaa ogromn popularno,aczkolwiek muzyka country to nie to samo co muzyka westernowa. Rnica

polegaa na tym, e w piosenkach w stylu country gwnym tematem byamio, konkretna posta czy przeycia, natomiast piosenki typu westernowegow sposb narracyjny opieway pikno przyrody, przygod czy urok otwartegoszlaku i wdrownej wczgi. Z muzycznego punktu widzenia, rnice te byy


13/15




niewidoczne i w efekcie powstaa muzykaksztatujca pniejszy styl countryand western, ktry dzisiaj niewiele ma wsplnego ze swymi ludowymi

prekursorami.

Historia country and western, podobnie jak historia rock and rolla, pdzia

do przodu z niewiarygodn prdkocipisze Marek Gaszyski. Zmienia sitematyka piosenek, w ktrych miejsce samotnego kowboja z gitar zajlikierowcy wielkich ciarwek pdzcych po szerokich autostradach. Wytworzysi natomiast nowy gatunek muzyki filmowej okrelany jako melodie zwesternw. Tacy kompozytorzy jakDimitri Tiomkin, Elmer Bernstein, RichardHageman, Alfred Newman, Alex North, John Mercerwalnie przyczyniali si doolbrzymiej popularnoci znanych i u nas westernw jakRzeka bez powrotu, TheAlamo, Rio Bravo, Kasia Ballou, Wozy jad na Zachd, Oklahoma, Ostatnia

walka Apacza, Siedmiu wspaniaych, Biay Kanion, Rancho w dolinie, Siedem

narzeczonych dla siedmiu braci,Jedziec znikd,Zamana strzaaczyCzowiekktry zabi Liberty Valance'a. To tylko niektre z wybitnych filmw o DzikimZachodzie, ktre mocno utkwiy w pamici widzw, take dziki znakomitejmuzyce filmowej. Piosenki z westernw na trwae weszy do repertuaru wieluwykonawcw, takich jak Johnny Cash, Marty Robbins czy Terence Hill.pieway je take takie sawy jak Marlena Dietrich, Marylin Monroe, DeanMartin, Rick Nelson, Angie Dickinson, Elvis Presley, Nat King Cole, FrankieLaine i Frank Sinatra.

W przeciwiestwie do innych gwiazd, Presley nieopiera swej interpretacji wycznie na stylu country andwestern. Sucha najlepszych wykonawcw country irhythm and bluesa i w mistrzowski sposb czy oba tekierunki. Jego wersje popularnych piosenek country and

western, podobnie jaki wersje popularnych standardw nie byy powieleniem

pierwowzoru, lecz zawsze zawieray co nowego.Charakteryzowaa je unikalna interpretacja, polegajca naumiejtnym czeniu muzyki country z rhythm and bluesem

oraz tembrze gosu przypominajcym rock and rollowych pieniarzy

murzyskich.Rock and roll zacz zagraa jazzowi. Muzykom jazzowym spdzao to

sen z powiek. Powodzenie modzieowego stylu odbierao chleb jazzmanom,bowiem na koncerty najwikszych nawet gwiazd przychodzili tylko nielicznilub koneserzy. Wikszo chodzia na Little Richarda, Chucka Berry'ego,Fabiana, Vince'a Taylora, Jerry Lee Lewisa, Carla Perkinsa czy Fatsa Domino.

Wspomniane zjawisko byo oczywicie procesem negatywnym, lecz pod konieclat szedziesitych jazzmani i rockmani podali sobie rce koczc zwzajemnymi animozjami i zaczli cis wspprac i wymian dowiadcze,


14/15




dziki czemu powsta cakiem interesujcy kierunek w muzyce zwany jazz -rockiem.

Powszechnie sdzono, e rock and roll nie przeyje wicej ni kilka,najwyej kilkanacie miesicy. Przepowiadano mu szybki koniec. Dawano

miesic, p roku, rok najwyej dwa lata. Tymczasem rock and roll nie tylkonie umar mierci naturaln, lecz szczelnie wypeni najwikszy rozdziahistorii muzyki rozrywkowej.

Wielu piosenkarzy reprezentujcych tradycyjny styl potpiaa modnykierunek. Stymulatorem takich poczyna bya raczej zwyka zazdro, chociatrudno rock and roll nie posdza o prymitywizm, a w wielu wypadkach ozwyky kicz. Wynikao to z faktu lansowania wielu pseudo gwiazd i pseudotalentw. Dawano osobnikowi gitar, stawiano przed mikrofonem i mwiono:krzycz, gnij si, skacz!Nagrywano piosenki bardziej nijakie, irytujce na niskim

poziomie. Ludzie pracujcy w showbussinessie pragnli jak najszybciej zbiwielkie pienidze i wykorzystujc pomyln koniunktur wpychali odbiorcomtrzeciorzdny towar. Trudno wic byo dziwi si prognozom o rychym kocunowej mody.

Jednake rock and roll przey i zapewne przeyje jeszcze niejednopobone yczenie. Przey wszelkie zapowiedzi bliskiego koca i obecnieczuje si rwnie pewnie jak w chwili swych narodzin. Nie sposb go niedostrzega, bez wzgldu na to, czy si go lubi czy te nie.

Sowa jednego z przebojw koca lat pidziesitych gosiy: Nie dbam oto, co powiedz ludzie, rock and rollpozostanie, on nigdy nie umrze.

Rock and roll istnieje i bdzie istnie, chocia jego formy z pewnocipodlega bd rnym istotnym zmianom, gownie dlatego, e warunkispoeczne ktre go zrodziy nie zmieniy si, lecz wrcz przeciwnie majtendencje do ogarniania coraz wikszych poaci naszego globu.

Rock and roll jako przedmiot biernej konsumpcji nie jest zjawiskiempierwotnym, lecz tylko zwyrodnieniem. To sowa Marka Gaszyskiego i trudnosi z nimi nie zgodzi. Wszystko co w tej muzyce jest naprawd trwaei ambitne, wywodzi si z podziemia muzyki rozrywkowej z maych klubwChicago, Liverpoolu czy San Francisco, w ktrych granica midzy suchaczami

a wykonawcami bya zawsze pynna.lady tego widoczne s nawet w najbardziej skomercjalizowanej muzyce.

W muzyce powanej kontakt wykonawcy z publicznoci jest sprawdrugoplanow. Kady muzyk rockowy dy do jak najwikszego kontaktu z

publicznoci. Ceni si tu przede wszystkim umiejtno wytworzeniu silnejwizi pomidzy twrcami czy twrc a odbiorcami. Im wiksze napicieemocjonalne zdoa wytworzy wykonawca, tym silniejsze bywa odczuciei reakcja widowni od frenetycznych oklaskw do zamieszek ulicznychwcznie.


15/15




Dlaczego wanie rock and rollowi przypada w udziale tak oszaamiajca,midzynarodowa kariera?

Niewtpliwie, ekonomiczna dominacja USA w okresie powojennymsprzyjaa amerykanizacji oraz przejmowaniu amerykaskich wzorcw

kulturowych.Niemniej jednak w historii wiata byy takie okresy, kiedy to mae,podbite narody potrafiy narzuci sw kultur potnym najedcom. Trzebajednak definitywnie stwierdzi, e rock posiada walory, ktre czyni gowspczenie muzyk uniwersaln. W sprzeday pyt i pyncych stddochodw rock bije na gow nie tylko reszt muzyki, ale take inne formysztuki. O jego wartoci decyduj nie tylko wzgldy ekonomiczne, lecz przedewszystkim fakt, e stanowi on jedn z niewielu dziedzin twrczoci, co doktrych mona powiedzie, e jest dzieckiem naszych czasw.

Ekstatyczna, nerwowa muzyka rock and rollowa nadal odmierza pulsnaszej epoki.

Nastpny rozdzia nosi tytu:Rozdzia I NAJDUSZY POWRT

Dokument w formacie *.pdf moe by wykorzystany wycznie do uytku osobistego bezprawa do dal szego obrotu i obiegu komercyjnego lub handlowego i nie moe by poddawany

modyfikacjom bez zgody autora edycji.Naley go traktowa tak, jak ksik wypoyczon do przeczytania.