Welkom op de 31ste SOFIA-nieuwsbrief boordevol weetjes en interessante artikels
over vrouw en management. Deze nieuwsbrief wordt verstuurd naar al onze
netwerkleden, deelnemers van ons programma en geïnteresseerden die zich hebben
ingeschreven. Voor opmerkingen, reacties en bijdragen kan je terecht op
[email protected]. Meer info en het SOFIA-nieuws archief vind je op:
www.uhasselt.be/sofia.
Inhoud
Voorwoord ................................. 1
Zomeractiviteit ........................... 1
CEO ............................................ 2
Diversiteit .................................. 3
Sociale media ............................. 4
Kind & gezin............................... 5
Netwerken .................................. 6
Onderhandelingstechnieken ....... 6
Generatie Y ................................ 7
Travel ......................................... 8
Man vs vrouw ........................ 9-11
UH nieuws ................................ 12
Body language .......................... 12
Vrouw en lichaam ................ 12-13
Dank aan .................................. 14
Redactie ................................... 14
Voorwoord 1
nr. 31 • september 2011
De zomer is voorbij...
Of wat je een ‗zomer‘ noemt. Ook al vertelt men in één van de volgende artikels
(p8) dat zelfstandigen vaak geen vakantie nemen, toch hoop ik dat de meesten
onder jullie wat rust hebben genomen (in het buitenland) en dat de batterijtjes
weer volledig opgeladen zijn voor het najaar. Ondertussen zitten de kinderen
weer achter de schoolbanken en draait de productie terug op volle toeren. Ook
SOFIA is klaar om het najaar te trotseren. We hebben de zomerstop trouwens in
volle glorie afgesloten met de geslaagde Sofia Summer Edition in het Wijnkasteel
van Genoels-Elderen. Zowel oude als nieuwe leden kregen er de kans elkaar be-
ter te leren kennen, fijn bij te babbelen en te netwerken. Hier werd opnieuw dui-
delijk dat netwerken onder vrouwen toch erg gemoedelijk is. In dit nummer
wordt er ook aandacht besteed aan het netwerken en krijg je wat nuttige tips.
Verder heb ik geprobeerd een zo gevarieerd mogelijk aanbod van thema‘s te ver-
werken in deze nieuwsbrief. Zo zal ieder onder jullie er wel iets interessants tus-
sen vinden. Ik wens jullie alvast heel veel leesplezier toe! Valérie
Een geslaagde Sofia Summer Edition
Op maandagavond 29 augustus verzamelden een 50-tal enthousiaste Sofia-
dames in het Wijnkasteel van Genoels-Elderen. Deze pittoreske locatie was het
decor van een erg leerrijke, interessante en smaakvolle avond. Onze dames kre-
gen eerst een rondleiding op het wijndomein, gevolgd door een proeverij met
heerlijke hapjes. Het weer zat mee, iedereen was goedgeluimd en de wijnen wa-
ren lekker. Hieronder een aantal foto‘s die door Sofia-Limburg-dame, Sylvia Nijs,
werden getrokken. Bedankt hiervoor, en bedankt allemaal voor de fijne avond!
Zomeractiviteit 2
Sinds Henry Ford bij het begin van de 20ste eeuw de tijdsregistratie voor arbeiders introduceerde, heeft de tijdsbesteding van
werknemers nog weinig geheimen. Maar wat voor velen wel onduidelijk blijft is wat de CEO van een groot bedrijf de ganse dag doet.
Maar net omdat de tijdsbesteding van een CEO een grote impact heeft op een bedrijf, gingen de onderzoekers van de London School
of Economics en van de European University Institute 100 Italiaanse CEO's van erg dichtbij volgen. Daarna bundelden ze hun
conclusies in het rapport ‖What Do CEO‘s Do‖?
Na de cijfers te hebben geanalyseerd kwamen ze tot de volgende bevindingen:
85% van de tijd is de CEO bezig met andere mensen te werken. Dat gebeurt in meetings, telefoongesprekken en publieke
optredens.
15% van de tijd werkt de CEO alleen.
De tijd die de CEO met anderen werkt kan als volgt worden ingedeeld:
42% wordt doorgebracht met insiders (werknemers of managers van het eigen bedrijf)
25% wordt doorgebracht met mensen van zowel binnen als buiten het bedrijf
16% wordt doorgebracht met enkel outsiders (mensen van buiten het bedrijf)
Daarna werden de cijfers van naderbij bestudeerd om te zien welke CEO zijn tijd het meest productief had besteed. Uit die oefening
kwamen drie conclusies:
1. CEO's die langer op de zaak zijn presteren beter dan zij die minder lang op de zaak zijn. Zo gaf elke additioneel procentpunt tijd
dat werd gewerkt een stijging van 2,14% in productiviteit.
2. Hoe meer tijd werd doorgebracht met insiders, hoe meer de productiviteit van de CEO omhoog ging. Voor elk procentpunt tijd dat
werd doorgebracht met tenminste 1 insider ging de productiviteit van de CEO met 1,23% omhoog. Minder goed nieuws was dat de
tijd die CEO's met outsiders doorbrachten op geen enkele manier kon worden gerelateerd aan de prestatie van het bedrijf.
3. De onderzoekers bepaalden een maatstaf voor de kwaliteit van het behoorlijk bestuur, waarbij ze rekening hielden met de
omvang van de raad van bestuur, het aantal vrouwen in die raad van bestuur, het aantal buitenlandse vestigingen enz. Opnieuw
vonden ze een duidelijke correlatie: bedrijven met een goede governance hadden CEO's die voornamelijk tijd spendeerden met
insiders en tegelijkertijd productiever waren.
De reacties van de betrokken CEO's op deze studie zijn uiterst positief. Omdat het 'lonely at the top is' hebben ze er vaak geen benul
van hoe ze hun tijd beter kunnen besteden. De onderzoekers willen het belang van deze (beperkte) studie nog niet overdrijven, noch
de conclusies ervan veralgemenen. Maar uit de studie blijkt alvast één ding: wie zich hoofdzakelijk met zijn eigen mensen
bezighoudt, boekt de beste resultaten. Bron: www.express.be
What do CEO‘s do?
Kinderen die weinig snoep eten maken meer kans om CEO te
worden. Dat heeft volgens een wetenschappelijk onderzoek te
maken met een mechanisme dat beloningsgedrag uitstelt. Toen
onderzocht psycholoog Walter Mischel een reeks kleuters en
bekeek hoe goed of slecht ze waren in het uitstellen van
handelingen die voldoening schenken, zoals snoepen. Wat bleek?
Kleuters die langer konden wachten om te
snoepen groeiden uit tot populaire, goed in
het vel zittende tieners die hoger scoorden op
schoolexamens en uiteindelijk meer kans
maakten om het ook in het zakenleven ver te
brengen.
'De tijd die kinderen konden wachten om een
snoepje te eten gaf een aanwijzing van hun
vermogen om met stresssituaties en frustratie
om te gaan. Kinderen die daar weinig moeite
mee hebben groeien makkelijker uit tot CEO of dokter. Dat zijn
beroepen die hoge stressniveaus hebben en waar het jaren
duurt vooraleer men de vruchten van de arbeid plukt', zegt
psychologe Susan Albers.
Ook het tegenovergestelde blijkt waar. Kinderen die meer
snoep eten vervallen makkelijker in de marginaliteit.
In 2009 bestudeerde Simon Moore van de
Cardiff University een bestaand onderzoek,
waarin het gedrag van 17.000 mensen werd
gemonitord van bij het begin van hun jeugd
tot ze volwassen waren. Daaruit bleek dat
69% van de mensen die voor hun
vierendertigste waren veroordeeld voor een
misdaad in hun kindertijd dagelijks hadden
gesnoept.
Bron: www.express.be
Waarom kinderen die weinig snoepen makkelijker CEO worden?
Pagina 2 SOFIA nieuwsbrief
CEO 3
Hoe een multicultureel team leiden?
Ondernemend Nederland steeds vaker vrouw of allochtoon
Pagina 3 nr. 31 • september 2011
Verder is een sterkere spreiding over sectoren ontstaan.
Allochtonen ondernemen bijvoorbeeld niet langer overwegend in
traditionele sectoren, zoals de detailhandel en de horeca.
http://www.research.nl/
Het gezicht van ondernemend Nederland wordt steeds minder
bepaald door autochtone mannen, zo blijkt uit de ‗Monitor
vrouwelijk en etnisch ondernemerschap 2010‘ van EIM,
zusterbedrijf van Research voor Beleid. Uit de monitor, door EIM
opgesteld in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken,
Landbouw en Innovatie en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur
en Wetenschap blijkt dat in een tijdsbestek van 10 jaar het
aandeel vrouwelijke starters is gegroeid van 25 procent naar 35
procent. In dezelfde periode is het aandeel etnische starters –
startende ondernemers geboren in het buitenland – toegenomen
van 15 naar 25 procent. Vrouwelijk en etnisch ondernemerschap
dragen bij aan een grotere verscheidenheid in het
ondernemerslandschap. Beide groepen zijn meer gaan
ondernemen waardoor hun economische betekenis toeneemt.
Diversiteit 4
Door de toenemende internationalisering van de samenleving
komen multiculturele teams steeds vaker voor. Die kunnen
erg succesvol zijn omdat ze nieuwe markten en netwerken
kunnen aanboren. Maar de samenwerking verloopt niet altijd
soepel. Daar kunt u iets aan doen.
Zoek de overeenkomsten. Laat de teamleden zich niet
blindstaren op de verschillen. Leg vanaf het begin de
nadruk op de inhoudelijke overeenkomsten. Het
teamdoel is de bindende factor.
Manage het verschil. Dat opvattingen en gedragingen
verschillen, is op zich geen probleem. U moet wel
zorgen voor voldoende overleg om verschillen in
goede banen te leiden. Vraag door naar wat iemand
bedoelt en leg uit wat daarvan wel of niet klopt. Let op
objectiviteit, transparantie en respect.
Focus op individuen. De samenwerking zal tussen
sommige mensen stroever zijn dan tussen anderen
omdat bepaalde karakters elkaar nu eenmaal niet
liggen. Houd rekening met de individuele personen,
niet met de achtergrond of groep waar hij deel van
uitmaakt. Stel vooral de inhoud van het werk centraal.
Geen speciale behandeling. Houd de mentale
voorkeuren in de gaten, maar maak geen apart beleid
voor bepaalde groepen, want dat zorgt voor het
ontstaan van subgroepen. Streef naar
gelijkwaardigheid.
Bron: www.bizz.be
AXA en JUMP lanceren de AXA Wo_Men@Work Award editie 2011
Deze trofee gaat naar bedrijfsleiders van onder-
nemingen die zich persoonlijk engageren voor
een evenwichtige man-vrouw verdeling op alle
niveaus binnen zijn of haar onderneming of
organisatie gevestigd in België. AXA en JUMP
gaan op zoek naar geschikte kandidaten en
reiken de award uit op 1 december 2011
Meer info: http://www.womenatworkaward.be/?lang=nl
Pagina 4 SOFIA nieuwsbrief
E-mailen op het werk maakt ons onbeleefder. Maar ook door
sociale netwerken en smartphones worden we met z‘n allen
onproductiever en brutaler.
Door werkonderbrekingen worden we onbeleefder en minder
productief. De moderne communicatietechnologie is hiervan
de belangrijkste oorzaak: 60 procent van die onderbrekingen
wordt veroorzaakt door nieuwe snufjes zoals e-mail, sociale
netwerken, sms‘en en instant messaging zoals Twitter.
Dat is de conclusie van een onderzoek van het bedrijf
Harmon.ie, een provider van e-mailsoftware.
De digitale snufjes zijn stilaan helemaal verweven met ons
privé- en professioneel leven. Problematisch is dat die
afleiding ook een negatieve impact heeft op de kwaliteit en
de kwantiteit van het geleverde werk, én zelfs op de
klantenrelaties. "Een op drie medewerkers geeft toe dat
onderbrekingen het werk moeilijker maken, en een op vier
zegt dat deze afleidingen ervoor zorgen dat er geen tijd meer
is voor creatief of diepgaand denken", stipt Harmon.ie aan.
Enkele frappante cijfers:
45 % van de werknemers geeft aan maximum 15
minuten aan één stuk te kunnen doorwerken zonder
onderbroken te worden
53 % zegt elke dag door die afleidingen minstens
één uur te verliezen
Het jaarlijks verlies aan productiviteit door digitale
onderbrekingen is volgens het rapport zo‘n 7.560 euro per
werknemer.
E-mail, sociale netwerken, sms‘en, Twitter en smartphones
maken ons ook minder beleefd.
twee op de drie ondervraagden geeft toe dat ze een
groepsvergadering zouden onderbreken om digitaal
met iemand anders te communiceren
Volgens Harmon.ie is email de grootste bedreiging
voor beleefdheid op de werkvloer: 48 % van de
respondenten zou een groepsvergadering
onderbreken om een e-mail te versturen. Voor een
mobiel telefoongesprek (35 %) en het updaten van
een sociaal netwerk (12 %) zouden ze dat minder
snel doen.
85 % van de medewerkers wil zijn gsm enkel
afzetten als de baas daar uitdrukkelijk om vraagt;
63 % zou zijn mobiele telefoon alleen uitschakelen
tijdens een persoonlijk gesprek
Bron: www.express.be
Facebooken op het werk kost 7560 €
De 5 grootste LinkedIn-irritaties
Begin dit jaar werd op verschillende LinkedIn Groups de vraag gesteld waar LinkedIn-gebruikers zich binnen hun netwerk
aan irriteren. Hier zijn de vijf meest vermelde ergernissen.
1. Eénrichtingsverkeer (23% geantwoord)
Ongegeneerde promotie van je eigen zaak in je statusupdates. Laat anderen de kans te zeggen hoe goed je bent of hoe
tevreden hij of zij is over je zaak.
2. Connect-verzoeken van volslagen onbekenden (19% geantwoord)
De persoon die met jou wil ‗connecten‘ is iemand waarvan je nog nooit gehoord hebt, laat staan dat je hem of haar al hebt
gesproken. Dat er helemaal niet wordt uitgelegd met welke intentie het verzoek werd verstuurd, maakt het alleen maar
erger.
3. Vermelden van je aantal connecties (14% geantwoord)
Omdat LinkedIn stopt met het weergeven van het aantal connecties bij 500, hebben sommigen er niets beter op gevonden
dan achter hun naam zelf aan te geven hoe groot hun netwerk wel is. Koplopers hierin zijn de Amerikanen.
4. LinkedIn gebruiken zoals Twitter (13% geantwoord)
Voor eens en voor altijd: het is niet de bedoeling dat je LinkedIn gaat gebruiken zoals je je Twitter-account gebruikt.
5. Een slechte profielfoto (11% geantwoord)
Een foto van jezelf met je kroost, op een kameel in de woestijn of in je pyama: géén foto is nog steeds beter dan een slechte
profielfoto! Kies je ‗profile pic‘ met zorg, want in het echte leven zullen mensen je herkennen aan de hand van deze foto.
Verder werden ook genoemd: een te beperkte postcodetabel in LinkedIn, het veelvuldige misbruik van discussies in Groups
en de weergave van namen met toevoegsels in je virtuele rolodex.
Bron: Richardvanderblom.com
Sociale media 5
Pagina 5 nr. 31 • september 2011
Kinderen waarbij beide ouders werken zijn rustiger in de omgang. Dat
blijkt uit een onderzoek van het University College London.
Tijdens het onderzoek werden 19.000 baby's die in 2000 geboren
werden gevolgd. Opmerkelijk genoeg bleken de kinderen, waarvan
beide ouders vlak na de geboorte weer gingen werken de meest
stabiele peuters te worden. Ze hadden minder snel last van angst en
hyperactiviteit en maakten minder ruzie met hun klasgenoten.
Ook voor de moeders was het uit werken gaan een positief iets. Zo
bleken niet-werkende moeders vaker depressief te zijn.
www.she.be
‘Le temps passe mais ne repasse pas', zei de excentrieke Franse componist Eric
Satie. Reden waarom je er simpelweg niet mag bij stilstaan hoeveel tijd je
onderweg bent van je huis naar je werk en terug. Volgens een Britse studie blijkt
de psychologische schade hiervan groter te zijn voor vrouwen dan voor mannen.
Het file- of pendelleed eist een zware tol van iedere werknemer. Onderzoekers
van de 'London School of Economics' en de universiteit van Sheffield wilden die
schade wel eens opmeten. Daarvoor gebruikten ze data van de 'British Household
Panel Survey' die peilt naar gezondheid, welzijn, sociale en economische situatie
en tewerkstelling van de Britten.
Uit het onderzoek van die gegevens blijkt dat mannen meer tijd verliezen in het
woon-werk verkeer dan vrouwen. Maar bij vrouwen komt onder invloed van de
'verloren' tijd de mentale gezondheid meer onder druk te staan dan bij mannen.
Moeders met heel jonge kinderen die de schoolleeftijd nog niet bereikten, hebben er het meest last van. Het psychologisch
effect van het onderweg zijn, is bij hen vier maal groter dan bij mannen met kinderen van dezelfde leeftijd. Zelfs kinderloze
vrouwen in lange termijn relaties hebben meer last van het woon-werk verkeer dan mannen.
Enkel vrouwelijke singles zonder kinderen, vrouwen die flexibele werktijden hebben of vrouwen van wie de man het grootste
deel van het huishoudelijk werk op zich neemt, blijken zich niet op te winden over de tijd die ze op de baan doorbrengen.
Als de resultaten voor de mannen onderling worden vergeleken, blijken de mannen met heel jonge kinderen meer last te
hebben dan zij die schoolgaande kinderen hebben. Maar de ergernis van de vaders met baby's en peuters is toch nog altijd
kleiner dan deze van kinderloze vrouwen met een relatie.
Het is zeker niet zo dat mannen tijd zat hebben, zo stellen de onderzoekers, ook zij woekeren met hun tijdsbesteding. Toch
blijkt het onderweg zijn hen minder moeite te kosten dan bij vrouwen het geval is.
Professor Economie Jennifer Roberts van de Sheffield universiteit stelt dat vrouwen meestal onderweg boodschappen doen
en heel dikwijls verantwoordelijk zijn voor het brengen en ophalen van de kinderen. Deze bijkomende opdracht zou zwaar
doorwegen. En misschien zitten mannen nog niet eens zo tegen hun zin in hun favoriete auto, wie weet?
Kind & gezin 6 Werkende ouders = rustige kinderen
Vrouwen lijden meer onder woon-werk verkeer dan mannen
Early-bird korting voor Creativity World Forum
Creatieve geesten hebben 16 en 17 november al met rood aangekruist in hun agenda: op
die dagen slaat het Creativity World Forum zijn tenten op in de Ethias Arena in Hasselt! Als u
voor 1 oktober inschrijft geniet u bovendien van een fikse earlybird-korting. Meer info:
Pagina 6 SOFIA nieuwsbrief
U kunt ook te veel netwerken
En met netwerken bedoelen we hier de klassieke bijeenkomst op recepties, diners, seminars enzovoort. Ziet u steeds
dezelfde gezichten? Hebt u achteraf weleens het gevoel dat u liever thuis had gezeten? Hoed u voor de nutteloze
netwerkbijeenkomst.
Ga niet zonder specifiek doel naar een bijeenkomst. Stel uzelf de vraag: wat wil ik leren, wie wil ik spreken? En wat
heb ik zelf te bieden? Kunt u geen goed antwoord verzinnen op deze vragen, blijft dan lekker thuis.
Ga niet naar een bijeenkomst waarvan u vooraf niet weet wie er aanwezig zullen zijn. Veel ondernemers (vooral
zelfstandigen) verdoen hun tijd omdat ze denken: ik zal maar gaan, want je weet nooit.
Vraag u bij elke uitnodiging af: Moet Ik Dit Nu Doen?
Moet: is het echt noodzakelijk?
Ik: ga ik zelf of kan iemand anders in mijn plaats gaan?
Dit: moet ik naar deze bijeenkomst of kan ik beter naar een andere?
Nu: is dit een eenmalige bijeenkomst of komen er meer kansen?
Doen: heb ik niets beters te doen?
Bron: Denetwerkmakelaar.nl
Netwerken 7
Vrouwen zijn geen slechtere onderhandelaars dan mannen,
maar zijn ten opzichte van de eigen positie wel sneller bereid
om concessies te doen. Wanneer ze voor iemand anders
moeten onderhandelen, stellen ze zich wel scherper op. Dat
is de conclusie van een onderzoek van wetenschappers aan
de Columbia Business School. De assertieve opstelling in
belang van anderen kadert in het zorgdragende karakter van
de vrouw en is volgens de onderzoekers dan ook consistent
met de percepties over de vrouwelijke rol.
"Vrouwen lijken slechtere onderhandelaars te zijn dan
mannen, maar dat strookt niet met de waarheid," benadrukt
onderzoeksleider Michael Morris tegenover het magazine
Science Daily. "Wanneer er iets voor anderen moet bereikt
worden, blijken ze tijdens onderhandelingen niet slechter te
presteren dan mannen. Wanneer vrouwen voor zichzelf
moeten onderhandelen, nemen ze echter een minder hard
standpunt in." Uit het onderzoek blijkt dat vrouwen tijdens
onderhandelingen al tijdens de eerste ronde van de
gesprekken 20 procent op hun loon inleveren.
Bij mannen kan er tijdens de onderhandelingen volgens de
onderzoekers geen verschil worden opgetekend tussen de
inzet voor de eigen persoon en het verdedigen van de
belangen van een derde partij. Volgens de onderzoekers
nemen vrouwen tijdens onderhandelingen voor anderen ook
het steven naar een sociale goedkeuring door de achterban
mee op in de gesprekken, waardoor ze verder gaan in hun
eisen dan ze voor zichzelf zouden doen.
Bron: www.express.be
Boekentip:
―Strategisch onderhandelen voor vrouwen‖ - Yvette Berkel;
Monic Buhrs; Elisa de Groot—ISBN: 9789089650429
Prijs: 19.90 €
Vrouwen onderhandelen beter in het belang van anderen
Onderhandelingstechnieken 8
Pagina 7 nr. 31 • september 2011
Jonge werknemers vinden multitasken stresserend
meest op haar gemak met het gebruik van
informatica. En alle leeftijdscategorieën
hebben een even sterke hekel aan werken
met verouderde computers en software.
De algemene conclusie luidt overigens wel
dat de gelijkenissen tussen de generaties
sterker zijn dan de verschillen.
Nog enkele highlights
Generatie Y is veel minder dan de andere
generaties geneigd zich tot de baas te
wenden bij een probleem, de ―peers‖ (de
collega‘s) komen op de eerste plaats.
Generatie Y vindt multitasken stresserend.
Ze zijn er trouwens niet erg goed in, zo
blijkt uit een Belgische studie over de
generaties op de werkvloer. U zal hen ook
moeten helpen omgaan met informatica,
want ze hebben een achterstand ten
opzichte van de dertigers en veertigers.
De studie is uitgevoerd door
communicatiebureau Frajlick Campus. Ze
bevestigt dat Generatie Y (tot 30 jaar) tuk
is op vrije tijd en vakantiedagen, een
onbelemmerde internettoegang wenst en
het liefst elektronisch communiceert. Ze
bevestigt ook dat de jongeren minder
flexibel zijn wat de arbeidsuren betreft.
Andere stereotypen blijken dan weer geen
stand te houden. Niet de jeugd, maar de
tussengeneratie X (31 tot 45 jaar) is het
40% van de Baby Boomers (werknemers
ouder dan 45) geven aan het ―helemaal
niet erg te vinden als hun baas vraagt
over te werken‖, tegenover slechts 22%
van de jongeren onder 30 jaar.
Meer dan één jongere op twee uit de
generatie Y windt zich op over het
gebrek aan richtlijnen op het werk. De
jongeren onder 30 geven ook aan meer
stress te ondervinden bij gebrek aan
richtlijnen.
Bijna één jongere op drie zegt stress te
hebben – in meerdere of mindere mate
– als hij een project alleen moet
beheren, tegenover 23% van de groep
31-45 jaar en 17% voor wie ouder is
dan 45.
Bron: www.hbvl.be
Generatie Y 8
Pagina 8 SOFIA nieuwsbrief
Wist u dat uw personeel maar liefst 22 procent efficiënter gaat
werken als daar een incentive tegenover staat? Een incentive is
een beloning die een organisatie in het vooruitzicht stelt als
een bepaalde en meestal zakelijke doelstelling gehaald wordt.
Dat is de bevinding van de Amerikaanse psycholoog Steven
Condly, die hiervoor maar liefst 47 experimenten met
incentives uitvoerde. Met stip op één staan reisincentives.
Klanten of medewerkers zetten zich het hardst in voor dit type
beloning. Een loonsverhoging heeft ook een gunstig effect,
maar dat slijt veel sneller.
Business incentives zijn geen worteltjes die u zomaar voor de
ogen van uw doelgroep laat bengelen. Als u uw medewerkers
wil stimuleren, zijn er zaken waarmee u rekening dient te
houden.
- realistische targets, waarover goed werd gecommuniceerd,
en met inspraak van de medewerkers. Want de beloning moet
altijd in verhouding staan tot de inspanning.
- voldoende tijd voor het programma. Een incentive verbinden
aan een looptijd van pakweg een maand, is ruim onvoldoende.
- de juiste incentive voor de juiste doelgroep. Want niet
iedereen is even avontuurlijk aangelegd. Voor sommigen is
bijvoorbeeld canyoning allesbehalve een beloning.
Uiteraard wilt u ook bijleren van uw incentivesprogramma‘s.
Voorzie daarom ook altijd een evaluatiemoment. Heeft het
programma opgeleverd wat u ervan verwachtte? Is de
doelgroep tevreden over de geleverde inspanning en de
daaropvolgende beloning? Is het concept voor herhaling
vatbaar? Enzovoort.
Business incentives, en dan vooral reizen, worden soms
meewarig bekeken. Omdat ze de indruk creëren een
snoepreisje te zijn op kosten van de organisatie. Dat is een
groot misverstand: business incentives zijn integendeel een
economische tool om klanten of medewerkers te stimuleren
hun targets te halen of te overtreffen. 4
De meerwaarde die de klant of het personeelslid op die
manier genereert, dient als betaling van die reis. Met andere
woorden, er moeten geen speciale werkingskosten worden
voorzien om een business incentive te financieren. Het is de
medewerker zelf die door zijn extra inspanningen voor de
reis instaat. Reisincentives betalen zichzelf terug, met
interest, want er is natuurlijk ook de meerwaarde van de reis
zelf.
Bron: optiextension
Reizen: de ultieme stimulans voor uw personeel
Voor 30 procent van de Belgische zelfstandige ondernemers staat een vakantie niet op de agenda. Dat is de conclusie van
een enquête van de ondernemersorganisatie Unizo. Voor de resterende groep is de zomer bovendien de enige
vakantieperiode van het jaar. Gemiddeld neemt een zelfstandige volgens Unizo 11,5 dagen per jaar vakantie, weekends en
feestdagen niet meegerekend. Unizo merkt op dat de zelfstandige daarmee minstens tien dagen minder vakantie neemt dan
werknemers. Er wordt aan toegevoegd dat ondernemers bovendien ook tijdens de vakantie geen afstand kunnen nemen. 35
procent van de ondervraagden kan het bedrijf niet loslaten, terwijl 64 procent geregeld op de hoogte wordt gehouden van
de ontwikkelingen. Unizo adviseert de ondernemers wel in de mate van het mogelijke ruimte te laten
voor vakantie. Dat zorgt immers voor creativiteit en biedt enige ademruimte.
Bron: www.express.be
Eén op drie zelfstandigen laat vakantie aan zich voorbijgaan Travel 9
Pagina 9 nr. 31 • september 2011
Jonge Japanse vrouwen mogen niet
alleen een langer leven verwachten,
ze verdienen ook meer geld dan hun
mannelijke leeftijdsgenoten. Dat
blijkt uit een vijfjaarlijkse rondvraag
door het Japanse ministerie van
Binnenlandse Zaken.
Het inkomen van een alleenstaande Japanse vrouw van minder
dan 30 jaar schommelt gemiddeld rond de 218.156 yen (1.930
euro) per maand. Een Japanse man van dezelfde leeftijd
verdient maandelijks ongeveer 215.515 yen (of 1.900 euro).
Daarmee hebben vrouwen voor de eerste keer ooit hun
mannelijke tegenhangers bijgebeend op het vlak van loon.
Het gemiddelde loon van Japanse vrouwen steeg de afgelopen
Vrouwen verdienen meer dan mannen in Japan
Leiderschap wordt op dit ogenblik nog altijd als een
mannelijke eigenschap bestempeld. Dat is de conclusie van
een onderzoek van de Northwestern University. Daarbij wordt
opgemerkt dat er in het algemeen nog steeds wordt vanuit
gegaan dat vrouwen minder geschikt zijn om een leidersrol
op te nemen. Bovendien wordt er volgens de onderzoekers
negatief gereageerd wanneer vrouwen een aantal mannelijke
karakteristieken overnemen die belangrijk worden geacht om
als leider succes te boeken. Deze reacties komen overeen
met de geslachtsstereotypes," merken de onderzoekers op in
het webmagazine ScienceDaily. "Vrouwen worden
vereenzelvigd met zachtere karaktereigenschappen, terwijl
mannen meer in verband worden gebracht met
strijdvaardiger karakteristieken. Algemeen wordt
aangenomen dat die strijdvaardiger eigenschappen essentieel
zijn voor een succesvol leiderschap. Omdat mannen beter
passen in dat stereotype, krijgen ze gemakkelijker toegang
tot leidersfuncties en wordt hen ook minder in de weg gelegd
bij het uitbouwen van een succesvolle leiderscarrière."
"Goed nieuws voor de vrouwen is wel dat het mannelijke
aspect van het leiderschap minder zwaar doorweegt dan in
het verleden het geval was," oppert onderzoeksleider Alice
Eagly, professor psychologie aan het Institute for Policy
Research aan de Northwestern University. "Toch blijft
leiderschap cultureel mannelijk bepaald, hoewel niet zo sterk
als in het verleden. De mannelijke invalshoek is daarentegen
wel versoepeld voor leidersposities op lagere niveaus en in
educatieve organisaties."Culturele stereotypes kunnen laten
uitschijnen dat vrouwen niet de vereiste kwaliteiten hebben
om een succesvol leider te worden," stelt Eagly. "Dat voegt
een bijkomende barrière bij de andere hindernissen waarmee
een vrouwelijke carrière wordt geconfronteerd."
Bron: www.express.be
vijf jaar met 11,4 procent. Het loon van de mannen ligt
vandaag juist 7 procent lager dan vijf jaar geleden.
―Omdat de lonen van de Japanse mannen zoveel hoger
waren, konden ze ook veel dieper duiken toen het slechter
begon te gaan met de economie‖, vertelt Hideo Kumano,
hoofdeconoom bij het Dai-ichi Life Research Institute.
Daar komt nog bij dat heel wat Japanse mannen in sectoren
werken die zwaar getroffen werden door de economische
crisis. Vrouwen zijn in Japan vaker tewerkgesteld als dokter
of als verpleegster. De medische sector is er door de
vergrijzing juist op vooruitgegaan.
Bron: www.jobat.be
Leiderschap wordt cultureel nog altijd mannelijk bepaald
en 10
Pagina 10 SOFIA nieuwsbrief
Het glazen plafond barst
Sticky floors ipv glazen plafond
Vrouwen krijgen wel degelijk minder kansen dan mannen
om door te groeien. Dat is een van de resultaten van het
pas afgeronde doctoraatsonderzoek van Nick Deschacht
aan de Vrije Universiteit Brussel. Niet alleen verdienen
vrouwen nog steeds minder dan mannen, je vindt hen
ook minder vaak terug in hoge carrièreniveaus en
leidinggevende functies (in het management vind je slechts
15% vrouwen terug). In het onderzoek werden de carrières
van mannen en vrouwen gedurende een periode van tien
jaar gevolgd. Daaruit bleek dat vrouwen minder snel
promotie maken dan mannen.
Deze carrièreverschillen zijn niet louter te verklaren
doordat vrouwen vaker deeltijds werken dan mannen of
doordat vrouwen in andere sectoren werken. Komt het dan
door hun opleidingsniveau, vragen wij ons af? Ook niet,
zegt Deschacht. Want werkende vrouwen zijn in België
gemiddeld genomen zelfs wat hoger opgeleid dan mannen.
Maar waaraan ligt het dan wel dat vrouwen minder promotie-
kansen krijgen? Er wordt nog steeds gediscrimineerd. Tot spijt
van wie gelijke kansen hoog in het vaandel draagt, stelt De-
schacht vast dat vrouwen minder vaak promoties krijgen… om-
dat ze vrouw zijn. Bij beslissingen over aanwervingen en pro-
moties bestaat de perceptie blijkbaar nog steeds dat vrouwen
minder beschikbaar zullen zijn omwille van het gezin.
De lage kans op promotie bij vrouwen blijkt trouwens niet al-
leen beperkt tot topfuncties. De belemmeringen zijn integen-
deel zelfs groter onderaan en in het midden van de carrièrelad-
ders. Deschacht spreekt daarom over sticky floors, eerder dan
van een glazen plafond.
Bron: Kluwer
Vier op de tien bedrijfsleiders en hogere kaderleden zijn
vrouwen. Er zijn barsten in het glazen plafond maar het is
niet gebroken. Voor de klas staan vooral vrouwen, maar in de
directeursstoel zit een man. Het verplegend personeel is voor
het overgrote deel vrouwelijk, maar de directieraad van het
ziekenhuis is mannelijk. Met andere woorden: veel vrouwen
op de arbeidsmarkt, maar de leidinggevenden zijn mannen.
Volgens de nieuwste cijfers van de Federale Overheidsdienst
Economie is daarin verandering aan het komen.
Vier op de tien bedrijfsleiders en hogere kaderleden zijn
vrouwen. In absolute cijfers gaat het om een verdubbeling
van het aantal vrouwen in hogere functies tussen 2000 en
2010. De sectoren met de meeste vrouwen in leidinggevende
functies zijn de gezondheidszorg en onderwijs en - opval-
lend - de Europese en internationale instellingen, waar de
helft van het hoger kader een vrouw is. De sectoren waar het
minst aantal vrouwen leiding geven, zijn de industrie en de
sector vervoer. Verbazing en ongeloof alom bij onderzoekers
die zich bezighouden met gender. "Bij de Vlaamse overheid is
24 procent van het topkader een vrouw. Dat is veel en komt
ook door de streefcijfers die de Vlaamse overheid zichzelf
oplegt. Want bij vergaderingen met de privésector kom ik
toch vooral mannen als ceo tegen", zegt emancipatieambte-
naar Ingrid Pelssers. "Je moet wel een onderscheid maken
tussen 'hoger kaderpersoneel' en de echte 'managment-
functies', en dat kun je uit de cijfers niet afleiden. Meer vrou-
wen aan de top komt ook wel door de schaarste op de ar-
beidsmarkt: je moet alle beschikbare middelen inzetten",
zegt gender-onderzoekster Elke Valgraeven van de Universi-
teit Hasselt. "Al moet ik toegeven dat er vooruitgang zit in
het aantal vrouwen aan de top. En die evolutie kun je niet
meer terugdraaien." Volgens Els Van Hoof, van de CD&V-
werkgroep Vrouw & Maatschappij, zijn er wel barsten in het
glazen plafond, maar is er geen breuk. "Van alle Vlaamse
topmanagers was in 2008 slechts 3,92 procent een vrouw,
aldus het managersnetwerk Top Management. De meeste
vrouwelijke ceo's leiden trouwens kleinere bedrijven." Ook Veerle Draulans van de KULeuven en de universiteit van
Tilburg relativeert: "De notie 'glazen plafond' heeft vooral
betrekking op de echte 'topfuncties'. Studies over het glazen
plafond houden rekening met het aantal mensen waarover
men leiding geeft, budgetverantwoordelijkheid en invloed op
strategiebepaling. Bovendien is de grootte van een organisa-
tie ook belangrijk. Niet elke organisatie is een beursgeno-
teerd bedrijf met enkele duizenden werknemers. " Draulans verwijst ook naar de raden van de bestuur, die nog
echte mannenbastions zijn: "De bestuursraden van de Bel-20
bedrijven telden in 2010 8,5 procent vrouwen, bij de 136
Euronext Brussel-bedrijven ligt het percentage op 10 pro-
cent, met amper twee vrouwen als voorzitter."
Bron: De Standaard
Pagina 11 nr. 31 • september 2011
2 op 3 Europeanen vinden vrouwenquota overbodig
SOFIA-Limburg-dame, Isolde Warson, op
My Coach Day
Ervaar op zaterdag B oktober via individuele sessies en workshops hoe coaches jouw oude patronen aan het licht brengen en doorbre-ken, zodat jij een nieuwe positieve beweging kan inzetten.
SOFIA-Limburg-dame, Isolde Warson, (www.bemiddelinglimburg.be) vertegenwoordigt het luik rond ‗bemiddeling‘. Bemiddeling zorgt ervoor dat relaties niet bruusk afgebroken worden vanwege een pro-bleem tussen partijen maar draagt zorg voor het voortbestaan van de duurzame relatie die werd opgebouwd in het verleden. Aan de hand van enkele cases kan je ervaren , voelen wat het betekent om te be-middelen en hoe dit de relatie tussen de personen in kwestie kan herstellen door wederzijdse erkenning en begrip.
Het is de bedoeling om de drempel naar Coaching te verla-gen. Bedrijfsleiders en managers kunnen tijdens My Coach Day ken-nis maken met coaching. Je kan er workshops volgen en 1 op 1 ge-sprekken boeken. Er nemen 22 coaches deel met elk hun eigen spe-cifiek terrein en benadering.
Waar : Officenter Hasselt, Hendrik van Veldekesingel 150, 3500 Has-selt. Op dezelfde dag wordt MyCoachDay ook georganiseerd in Ant-werpen en in Gent.
Wanneer : Zaterdag 8 Oktober 2011, van 10h00 tot 18h00
Website : www.mycoachday.be
evenveel getalenteerde vrouwen als mannen en dus hebben ze
gelijke kansen, is wat de meerderheid denkt. Wel
wordt het belangrijk gevonden dat organisaties
een mooi work-life balance aanbieden. Die vormt
een voorwaarde voor vrouwen om in bepaalde
functies te stappen. Nu de arbeidsmarkt weer
eerder aan de krappe kant is zullen
gezinsvriendelijke bedrijven de beste mensen
aantrekken. Van alle deelnemende Europese
bedrijven beweert slechts 19 procent quota voor
vrouwen en mannen te handhaven.
Bron: Stepstone
Quota voor vrouwen zijn overbodig vinden twee op drie
Europeanen, die kunnen op eigen kracht en
talent vooruit komen. Dat blijkt uit een
enquête van Stepstone.
Slechts een op drie Europeanen meent dat
vrouwen baat hebben bij quota om hun
positie in het bedrijfsleven te verzekeren.
Stepstone organiseerde daarover een enquête
in acht Europese landen en 7200 mensen
namen eraan deel. Twee derde vindt dus dat
kwaliteit belangrijker is dan het geslacht en vrouwen en
mannen moeten hun werkgever daarvan overtuigen. Er zijn
SOFIA in het magazine ―Limburgse Zakenvrouwen‖
Op donderdagavond 22 september werd de allereerste uitgave
van het glossy magazine ‗Limburgse Zakenvrouwen‘ gelanceerd.
Uitgeverij IMAX (Tuerlinckx) haalde de mosterd bij onze noor-
derburen waar dit soort magazines sinds enkele jaren een grote
hype is en zich ondertussen over verschillende regio‘s heeft ver-
spreid. Er werd in deze editie ook een artikel over SOFIA opge-
nomen. Het resultaat mag er wezen. De magazines zijn niet te
koop, maar worden verspreid door de verschillende partners. Wie
graag een exemplaar wenst, stuurt een mailtje naar
Pagina 12 SOFIA nieuwsbrief
Startende kmo's stellen de aanwerving van een eerste werknemer steeds langer uit. Dat blijkt
uit de masterproef van de economie-studente Ine Ramsak aan de Universiteit Hasselt. Ine
Ramsak onderzocht onder leiding van professor Ghislain Houben de evolutie van het aantal
aanwervingen bij startende bedrijven in Limburg. Daarbij werd ook naar de motivatie gepolst.
Ze kreeg hierbij medewerking van Unizo-Limburg en van HR-dienstenleverancier Sofim.
Ramsak concludeert dat het aantal ondernemers met personeel in de afgelopen jaren is
afgenomen. Bestaande bedrijven bouwen hun personeelsbestand sneller af, terwijl startende
bedrijven minder geneigd zijn om een eerste werknemer aan te werven. Het gevolg is dat de
jobcreatie bij bedrijven die minder dan een jaar bestaan, afneemt. De hoge loonkosten worden als belangrijkste reden
aangehaald voor de geringere bereidheid om aan te werven. Daarnaast spelen ook de conjunctuur, de strengere
arbeidswetgeving en de weigering om de onafhankelijkheid op te geven. Zelfstandigen met hoge werkdruk zoeken dus
eerder andere oplossingen: beroep doen op onderaannemers of hun prijzen verhogen om op die manier de volumes lager te
houden. Wanneer toch wordt beslist om te recruteren, gebeurt dit intuïtief, waardoor een eerste aanwerving mis kan lopen.
Ramsak pleit dan ook voor een verbetering van het aanwervingsproces voor eerste werknemers. De hoge loonkosten worden
als belangrijke reden aangehaald voor de geringere bereidheid om aan te werven. Daarnaast spelen ook de conjunctuur,
evenals de strengere arbeidswetgeving, de weigering om de onafhankelijkheid op te geven enzovoort. Zelfstandigen met
hoge werkdruk zullen dus eerder andere oplossingen zoeken: beroep doen of onderaannemers of hun prijzen verhogen om
op die manier de volumes lager te houden.
Bron: hbvl
Starters werven weinig personeel aan UH Nieuws 11
Body language 12
Succesvolle lichaamstaal in 8 stappen
1) Hoofd
Wil je autoriteit uitstralen? Sta dan rechtop met je schouders naar achter. Hef je hoofd omhoog, en steek je kin iets vooruit.
Wil je liever openheid uitstralen? Richt je lichaam naar je gesprekspartner toe. Steek je kin niet vooruit, maar hou je hoofd
een beetje schuin. Knik bovendien als je gesprekspartner iets vertelt.
2) Ogen
Oogcontact houden met je gesprekspartner geeft het gevoel dat je bij de les bent en aandacht schenkt voor wat hij te vertel-
len heeft. Iemand constant recht aan blijven kijken kan je gesprekspartner een onprettig gevoel geven. Het is dus beter om
iemand gedoceerd aan te kijken. Richt je ogen tijdens het gesprek af en toe naar iets anders. Ideaal is om de ander ongeveer
60 procent van de gesprekstijd aan te kijken.
3) Handen
De handen zeggen veel meer dan je denkt. Met een zachte, slappe handdruk kom je bijvoorbeeld over als een weinig daad-
krachtig iemand met een zwak karakter. Net zo belangrijk als een stevige handdruk is dat je de ander tijdens het handen
schudden in de ogen kijkt. Wie naar de grond staart, oogt al snel nerveus en zelfs onbetrouwbaar. Schud de hand van ande-
ren niet te lang of al te uitbundig. Een van de slechtste handdrukken is zo vaak schudden dat de hele arm van de ander mee
zwiert. Zo kom je overdreven enthousiast en zelfs hopeloos over. Gebruik je handen tijdens een gesprek om af en toe een
gebaar te maken en dingen aan te wijzen. Met haarlokken spelen, aan de kleding friemelen of op je nagels bijten komt aflei-
dend en nerveus over. Hou tijdens een vergadering je handen zoveel mogelijk stil.
Pagina 13 nr. 31 • september 2011
4) Mond
Het stemgebruik is een lichaamsaspect waar je misschien niet meteen bij stil staat. En toch heeft het een invloed op hoe ie-
mand overkomt. Je stemvolume vergroten, is een manier om macht en autoriteit uit te stralen. In discussies is het ook ge-
bruikelijk dat mensen hun stem verheffen en misschien zelfs gaan schreeuwen. In zo‘n situatie kan je eerder imponeren
door rustig te praten op een gedempte toon. Zo dwing je niet alleen respect af, maar krijg je ook de aandacht.
5) Benen
Van de manier waarop iemand zijn of haar benen neerzet, kan je veel afleiden. Wordt er heftig met de benen of voeten heen
en weer gewiebeld, duidt dat op zenuwen en spanning. Wees voorzichtig met het over elkaar kruisen van de benen, want
dan ben je sneller geneigd om met de voeten te gaan wiebelen. Het is beter om alleen je enkels te kruisen en niet je hele
been. De voeten naast elkaar op de grond zetten, maakt een zelfverzekerde indruk. Wat je in elk geval nooit moet doen, is
het ene been op de knie van de andere laten rusten. Dat wordt opgevat als arrogant.
6) Gezicht
Je gezicht spreekt boekdelen. Hierin schuilt dan zowel een gevaar als een kans. Tijdens een gesprek met een klant is het niet
echt de bedoeling dat je gezicht telkens verraadt hoe je ergens over denkt. Het is dus aan te raden om je gezichtsuitdruk-
king enigszins onder controle te houden. Niet te snel en te vaak fronsen, want dat geeft de indruk dat je het niet eens bent
met wat er gezegd wordt. Een glimlach kost niets. Dit is tevens de makkelijkste manier om anderen een prettig gevoel te
geven. Als je luistert, is een open en ontspannen gezicht zonder gefronste wenkbrauwen de beste optie. Continu glimlachen
komt namelijk onnatuurlijk over. Let ook op je gezichtsuitdrukking wanneer je geconcentreerd bent of nadenkt. Veel mensen
hebben dan de neiging om boos te kijken zonder dat ze zich hiervan bewust zijn. Ontspan je gezichtspieren.
7) Armen
Ook met je armen kan je veel zeggen. De armen gekruist voor de borst geeft een defensieve of ongeïnteresseerde indruk.
Wilde, weidse gebaren zijn ook niet verstandig. Het kan overkomen als overenthousiasme, onvolwassenheid of juist onze-
kerheid. De beste optie is om de armen naast je lichaam te houden. Daarmee maak je een zelfverzekerde en ontspannen
indruk. Stop je handen nooit in de broekzakken, dat wijst op desinteresse.
8) Spiegelen
Een bijzonder effectieve lichaamshouding is het spiegelen: je gesprekspartner in zijn gedrag en uitdrukkingen volgen. Men-
sen die qua gedachte op één lijn zitten en op elkaar afgestemd zijn, nemen in veel gevallen automatisch elkaars houding
over. Je kan de techniek van het spiegelen echter ook bewust toepassen. Imiteer de houding en bewegingen van je ge-
sprekspartner, wel op een manier dat die het niet merkt. Die persoon zal zich meer bij jou op zijn gemak voelen, en dat leidt
automatisch tot een betere afstemming. Doe het uiteraard niet al te overdreven, want daarmee bereik je een averechts effect.
Dan voelt de ander zich nageaapt en denkt die dat hij niet serieus genomen wordt.
Bron: www.mt.nl en “Lichaamstaal liegt nooit” van Edine Russel.
Pagina 14 nr. 31 • september 2011
SOFIA nieuws is een publicatie van SOFIA/
SEIN
Universiteit Hasselt
Agoralaan Gebouw D
B-3590 Diepenbeek
Tel : 0032-11-268674
Fax : 0032-11-268731
Redactie:
Valérie Claes
Laat het ons weten! Redactie 15
Wanneer je een studiedag, workshop of andere interessante activiteit
organiseert, wanneer je op zoek bent naar iets of iemand:
Dank aan ... 14 Geslaagde Sofia-sessies
September
Na de zomerstop werd de module ‗marketing‘ voortgezet, maar deze keer
met een marketingcase ‗on the field‘. Voor Limburg was dit in het bedrijf
van Maaike Vandenhove (Sofia-Limburg), ICE SHELL bvba en voor de
regiogroepen Kempen en Vlaams-Brabant werd dit McDonald‘s (+ Guenther
Bakeries & Havi Logistics), via Kristel Muls (Sofia-Vlaams-Brabant en
woordvoerder McDonald‘s). Beide bedrijfsvoorstellingen en
bedrijfsbezoeken waren enorm boeiend én smakelijk. Allebei bedrijven in
de horeca, wat betekende dat we konden proeven van heel wat lekkers van
eigen makelij. Daarnaast werden we getrakteerd op zeer interessante
presentaties over de marketing van de bedrijven. Voor Limburg verzorgde
Ilse Bollens, mentor en marketingspecialiste, de marketingcase rond
Iceshell. Daarna lichtte Nadia Jottard (Sofia-Limburg & U-Grow) de dames in
over het groei-en veranderingsmanagement. Bij McDonald‘s nam Kristel
Muls deze presentatie voor haar rekening en werden we daarnaast warm
onthaald in de bakkerij en het distributiecentrum. Graag willen we iedereen
bedanken die aan deze leerrijke marketingcases heeft meegewerkt.
juni
Binnen de module ‗marketing‘
leerde Lieve Leysen de SOFIA
dames hoe ze best onder-
handelen. Iets waarvan we vaak
denken dat we dat wel onder de
knie hebben, maar toch niet zo
gemakkelijk bleek te zijn. Onze
dames waren in ieder geval laaiend
enthousiast over de tips en tricks
die ze van Lieve kregen. Lieve
Leysen is sinds 1993 pro-
fessionele trainer en coach in
onderhandelings- en verkoops-
technieken. Haar volledige carrière
heeft zich afgespeeld in het
buitenland. Hier werkte ze ofwel als
trainer of als sales manager in de
finance en real estate sector.