Өрсөлдөөнт зах зээл ба монополь

1-в

Менежерийн эдийн засаг хичээл

Микро эдийн засаг хичээлА.Гэлэгжамц

2009 он

Үнэ ба тоо хэмжээ • Хугарлын цэгийн шинжилгээ• Үйл ажиллагааг зогсоох гэж юу вэ?• Үйлдвэрлэлийн үнэ болон тоо хэмжээг хэрхэн тодорхойлдог вэ?– Бизнесийн тэлэлт?– Нэмэгдэл – Үнийн өрсөлдөөн/дайн– Өрсөлдөөн үү эсвэл монополь уу?– Картел, OPEC– Үнэн дэх засгийн газрын зохицуулалт

Зах зээлийн бүтэц• Худалдан авагчдын хэмжээ болон тоо• Худалдагчдын хэмжээ болон тоо• Өөр бүтээгдэхүүний орлуулах байдал• Мэдээлэл • Зах зээлд нэвтрэх болон гарах нөхцөл зэргээр нь ...

Зах зээлийн бүтэц

• Төгс өрсөлдөөн• Цэвэр монополь• Монопольт өрсөлдөөн• Олигополь

1. Төгс өрсөлдөөн

Төгс өрсөлдөөн• Жижиг худалдагчид болон худалдан авагчдын хэт бөөгнөрөл

• Хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн, орлуулах боломжтой

• ЗЗ-д нэвтрэх болон гарах чөлөөтэй• Мэдээлэл хүртээмжтэй• гэх мэт

Өрсөлдөөнт ЗЗ-ийн эрэлт

P P

0 0Q QЗах зээл Пүүс

S

D

d

Пүүсийн орлого

TR P Q

MR dTRdQ

PE

AR TRQ

P

= ⋅

= = −

= =

( )1 1

P

0 QПүүс

d=AR=MR

Ашгийг хамгийн их байлгах дүрэм

ΠΠ= −

= − =

=

TR TCddQ

dTRdQ

dTCdQ

MR MC

0

Богино хугацааны тэнцвэрP P

0 0Q QЗах зээл Пүүс

S

D

d=AR=MR

MC

P*

P

0 QАшигтай байх нөхцөл

d=AR=MR

MC

P*

AC

Богино хугацааны тэнцвэр

P

0 QТэг ашигтай байх нөхцөл

d=AR=MR

MC

AC

Богино хугацааны тэнцвэр

Үйл ажиллагааг зогсоох болон богино хугацааны S муруй

ΠΠ= − = ⋅ − ⋅ −= − ⋅ −

TR TC P Q AVC Q TFCP AVC Q TFC( )

P

0Q

MC

AC

AVC

Хугарлын цэгийн шинжилгээ

• Хугарлын цэг дээрх тоо хэмжээ

Π = − =⋅ = ⋅ +

=−

TR TCP Q AVC Q TFC

QTFC

P AVCBEP

0

Борлуулалтын хэмжээ ба ашиг

Π

Π

Π

Π

*

*

*

*

( )

= −

= ⋅ − ⋅ −

= − −

=+

−

TR TCP Q AVC Q TFCP AVC Q TFC

QTFCP AVC

Богино хугацаан дахь үйлдвэрийн S муруй

0

P

Q

Sa

A үйлдвэр0

P

Q

S

Зах зээл0

P

Q

Sb

B үйлдвэр

Зах зээлд 2 пүүс байдаг гэж таамаглая

Урт хугацаан дахь пүүсийн тэнцвэр

• Урт хугацаанд пүүсд ашиглагдаж байгаа бүх хүчин зүйлс өөрчлөгддөг /хувьсах шинж чанартай болдог/

• Урт хугацаанд пүүс тэг ашигтай ажиллана• Үнэ нь AC хамгийн доод түвшинд бий болно• Урт хугацааны тэнцвэр

LRACLRMC

0

P

Q

Урт хугацаан дахь үйлдвэрийн S муруй

• Тогтмол зардалтай үйлдвэр• Өсөн нэмэгдэх зардалтай үйлдвэр• Хорогдох зардалтай үйлдвэр

2. Цэвэр монополь

Цэвэр монополь• ЗЗ-д ганц худалдагч• Орлуулах боломжгүй• Нэвтрэхэд үүсэх саад

– Хууль болон ЗГ-ын зохицуулалт– Нөөцийг хянах болон дангаар эзэмших– Хамгийн бага үр ашиг, аргагүй монополь

Эрэлт ба орлого

PMRМонопольE

)E

-P(

)E

+P(

PQ

dQdP+P(

PQdQdP

dQdTRMR

QqPTR

d

d

d

<∴

∞<

+==

=

)(

11=

11=

)1=

)(

Q

Q

₮

0

AR

MR

Богино хугацааны тэнцвэр

Q

₮

0

MC

AC

AR

MR

TR

TC

Q

₮

0

Богино хугацааны монополь тэнцвэр

Q

₮

0

MC

AC

AR

MR

Богино хугацааны тэнцвэр

Q

₮

0

MCAC

AR

MR

Богино хугацааны тэнцвэр

Монополийн тэнцвэр• Монополийн тэнцвэр ба эрэлтийн үнийн мэдрэмж– Хамгийн их ашиг. Монополь нь эрэлтийнмэдрэмжгүй түвшин хүртэл үйлдвэрлэлийнхэмжээгээ нэмэгдүүлдэггүй. Эрэлтийнмэдрэмжтэй хэсэгт үйл ажиллагаа явуулдаг.

• Монополийн нийлүүлэлт– Монопольд нийлүүлэлтийн муруй байдаггүй

• Урт хугацаанд монополь нь ашигтай юм уу эсвэл ашиггүй байдаг

Монополь үүсэх• Патент, зөвшөөрөл, лиценз• Цорын ганц давуу байдал• Байрлалын давуу тал• Зохицуулалт • Хувилдаан • Эдийн засгийн үр өгөөж• Зах зээлийн нөхцөл

3. Монополь ба өрсөлдөөн

Хэрэглэгчийн илүүдэл• MB (AR)• TB

• Хэрэглэгчийн илүүдэлD, MB

Q

P

0QPTBCS ⋅−=

TB

dQdQdTB

dQMB

=

=

⋅

∫

∫

Үйлдвэрлэгчийн илүүдэл• TVC болон MC

• Үйлдвэрлэгчийн илүүдэл

MC

Q

P

0

TVC

dQdQ

dTVC

dQMC

=

=

⋅

∫

∫

TVCTRPS −=

Монополийн нийгмийн зардал

E

0

P

Q

D, AR,MB

MC(1)

(2)

(3)

(5)(6)

(4) (7)MR

Трестийн эсрэг хууль• АНУ-ын засгийн газарт монополийнзасаглалыг хязгаарлахад чиглэсэн хууль,тогтоомжийн актуудын багц болсонтрестийн эсрэг хууль тогтоомжуудолгосон юм.

• Чөлөөт болон үл хязгаарласанөрсөлдөөнийг худалдааны дүрэмболгож хадгалахыг өөрийн зорилгооболгосон эдийн засгийн эрх чөлөөнийбүх талыг хамарсан бичиг баримт юм.

4. Үнийн ялгаварлал

Үнийн ялгаварлал• 2-р зэргийн үнийн ялгаварлал

0 Q

PMC

D, MBMR

• 3-р зэргийн үнийн ялгаварлал

P

Q0

ARMR

P

Q0

ARMR

P

Q0

MR

MC

Хэрэглэгч 1 Хэрэглэгч 2 Монополь

Үнийн ялгаварлал

• Төгс үнийн ялгаварлал (1-р зэргийн)– Дурын үнийг тогтоож чадах – Бүх илүүдэл үйлдвэрлэгчийн илүүдэл болдог– Парето үр ашиг

)()(

0)()(

)()(0

qMCqpdq

qdTCqpdqd

qTCdqqpq

=

=−=Π

−=Π ∫

Үнийн ялгаварлал

Аргагүй монополийг зохицуулах нь

0 Q

P

LRAC

LRMC

D = MBMR

Монополь болон төгс өрсөлдөөнийг харьцуулах нь

Төгс өрсөлдөөн Монополь өрсөлдөөн

Пүүсийн сонголт Q P эсвэл Q

Ашиг хамгийних байлгах

P = MC MR=MC

Хамгийн их ашиг

Богино хугацаанд ашиг/алдагдалтай, урт хугацаанд тэг ашигтай

ажиллана

Урт/богино хугацаанд ашиг/алдагдалтай ажиллана,

төгс өрсөлдөөнт ЗЗ-тэй харьцуулахад Q нь бага, P нь

өндөр байна

ШинжБүтээгдэхүүний шинж чанар

ижил, нэвтрэхэд хориг саадгүй, олон тооны пүүс

Зөвхөн нэг пүүс, хориг саад, онцгой бүтээгдэхүүн

Технологийн үр ашиг

Тэг хүртлэх ашиг; ихэвчлэнбуурах ба Q нэмэгдэнэ

P Өндөр ашиг; P болон Q нь өөрчлөгдөхгүй

ЭЗ-ийн үр ашиг

Маш их;ЭЗ-ийн үр ашигтай Үл буцах алдагдал

А.Бакей “Микро эдийн засгийн ухаан” 2009 он УБ хотВ.Норжванчиг “Эдийн засгийн ухаан” 2005 он УБ хотБ.Баяраа, Д.Гансүлд “Микро эдийн засаг” 2006 он УБ хот

С.Авирмэд “Микро эдийн засаг” 2005 он УБ хотЦ.Цэцэгмаа “Жижиг үйлдвэрийн эдийн засаг, менежмент” 2004 он УБ хотД.Энх-Амгалан “Микро эдийн засаг гарын авлага” 2002 он УБ хотМ. Фогил “Микро эдийн засаг” 2002 он УБ хотБ.Алтанцэцэг ба бус “Микро экономикс” 2001 он УБ хотЛ. Г.Рейнольдс “Микро эдийн засгийн ухаан” 1992 он УБ хотБ.Баярдаваа “Микро экономикс” 2005 он УБ хотБ.Батбаяр “Микро эдийн засаг” 2005 он УБ хотТ.Нарантуяа Микроэкономикс сэдэвчилсэн тайлбар толь” 2006 он УБ хотС.Алтангэрэл “Микро эдийн засгийн ухаан” 2007 он УБ хотКэмпбелл Р.Макконнелл, Стэнли Л.Брю “Экономикс” 2005 он УБ хот N.Gregory Mankiw “Essentials of economics” 2004 Hal R. Varian “Intermediate Microeconomics” Sixth EditionWalter Nicholson “Microeconomic Theory”William A. McEachern “Microeconomics”Robert S. Pindyck, Daniel L. Rubinfeld “Microeconomics” 5th EditionJeffrey Perloff “Microeconomics” 5th Edition 2008Joseph Nellis, David Parker “Principles of Business Economics” 2006Saul Estrin, Laidler David, Michael Dietrich “Microeconomics” 2008Hugh Gravelle, Ray Rees “Microeconomics” 3th Edition 2004Krister Ahlersten “Essentials of Microeconomics: Exercises” 2008R.Preston McAfee, J. Stanley Johnson “Introduction to Economic Analysis” 2005David A.Dilts “Introduction to Microeconomics” 2003Ariel Rubinstein “Lecture Notes in Microeconomic Theory” 2006Guoqiang Tian “Lecture Notes on Microeconomic Theory” 2008Nolan H. Miller “Notes on Microeconomic Theory” 2006Libby Rittenberg, Timothy Tregarthen “Principles of Microeconomics” 2009ГЭХ МЭТ ...

Ашигласан ном, сурах бичгийн жагсаалт