11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego
I. Tradycje i symbolika
11. Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej, zwana również „Czarną Dywizją”
jest największym Związkiem Taktycznym Wojsk Lądowych i jedynym o strukturze
pancernej. Stacjonuje na terenie dwóch województw: lubuskiego i dolnośląskiego.
Dowództwo dywizji znajduje się w Żaganiu.
Do zadań 11.LDKPanc należy utrzymywanie oddziałów i pododdziałów
w gotowości do prowadzenia operacji obronnej kraju, zarówno w układzie
sojuszniczym, jak i narodowym.
11.LDKPanc jest główną siłą uderzeniową Wojsk Lądowych, mogącą prowadzić
walkę z przeciwnikiem w dzień i w nocy, w dowolnych warunkach
atmosferycznych. Do tych zadań dywizja dysponuje dwoma brygadami
pancernymi: 10. Brygadą Kawalerii Pancernej w Świętoszowie oraz 34. Brygadą
Kawalerii Pancernej w Żaganiu. Ponadto wsparciem dla ciężkich oddziałów jest
17. Wielkopolska Brygada Zmechanizowana z Międzyrzecza oraz 2 pułki -
4. Zielonogórski pułk przeciwlotniczy z Czerwieńska i Leszna (4pplot), a także
23. Śląski pułk artylerii (23pa) z Bolesławca. Funkcjonowanie i ciągłość
dowodzenia zapewnia żagański 11 Batalion Dowodzenia (11bdow).
Tradycje
Dywizja swój rodowód wywodzi od 11. Dywizji Piechoty II Armii Wojska Polskiego,
formowanej dwukrotnie. Po raz pierwszy, w październiku 1944 roku na Ziemi
Lubelskiej i ponownie w marcu 1945 roku na Ziemi Łódzkiej. Dywizja przechodziła
wiele zmian strukturalnych i organizacyjnych. W 1949 roku została przeformowana
na dywizję zmotoryzowaną, w 1950 roku na zmechanizowaną, a w 1963 roku na
pancerną. W 1990 roku, po zmianach strukturalnych ponownie przekształcono ją
na zmechanizowaną, a w 1992 roku na dywizję kawalerii pancernej.
Od września 1967 roku 11. Dywizja jest spadkobierczynią chlubnych tradycji
1. Drezdeńskiego Korpusu Pancernego Wojska Polskiego, który podczas II wojny
światowej, w czasie operacji łużycko-praskiej, wsławił się w walkach pod
Budziszynem i Dreznem.
Zgodnie z Decyzją MON Nr 56/MON z dnia 13 lipca 1992 roku 11. Dywizja
Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego, stała się spadkobiercą
bojowych tradycji 1. Polskiej Dywizji Pancernej, dowodzonej w latach wojny przez
gen. Stanisława Maczka.
Sztandar
Akt wręczenia sztandaru dla Dowództwa 11 Lubuskiej Dywizji
Kawalerii Pancernej miał miejsce 13 września 2013 roku na
Placu gen. St. Maczka w Żaganiu podczas uroczystych
obchodów święta Dywizji.
Patron
Rozkazem Ministra Obrony Narodowej Nr Pf 27/MON z dnia 23 września
1983 roku, ówczesna 11. Drezdeńska Dywizja Pancerna otrzymała zaszczytne
imię Jana III Sobieskiego. Natomiast zgodnie z Decyzją MON Nr 56/MON z dnia
13 lipca 1992 roku żagański Związek Taktyczny otrzymał nazwę 11. Dywizji
Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego.
Święto
11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej swoje święto obchodzi 12 września,
w rocznicę Odsieczy Wiedeńskiej.
Nazwa wyróżniająca
Decyzją Ministra Obrony Narodowej nr 245/MON z dnia 1 września 2003r.
dywizja otrzymała wyróżniającą nazwę „Lubuska”. Fakt ten jest podkreśleniem
dokonań dywizji dla mieszkańców Ziemi Lubuskiej.
Oznaka rozpoznawcza
Minister Obrony Narodowej decyzją nr 88/MON z dnia 29.03.2012r.
zatwierdził wzór i wprowadził do użytkowania oznakę rozpoznawczą
11.Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej. Noszona jest ona przez
żołnierzy na lewym rękawie munduru. Występuje w dwóch wersjach: do
munduru galowego i wyjściowego oraz do munduru polowego. Ma formę
stylizowanego czarnego skrzydła husarskiego składającego się z 13 piór
oraz z szyszaka umieszczonego w okrągłej tarczy z tłem
pomarańczowym do munduru wyjściowego i zielonym – do munduru
polowego. Kolory czarny i pomarańczowy symbolizują wojska pancerne.
Wymiary oznaki: 41 x 79 mm. Wzorowana jest na oznace
rozpoznawczej 1. Dywizji Pancernej, zatwierdzonej w Dzienniku
Rozkazów Naczelnego Wodza i Ministra Spraw Wojskowych nr 4 z dnia
11 sierpnia 1942 roku poz. 29.
Odznaka pamiątkowa
Minister Obrony Narodowej Decyzją Nr 240/MON Ministra Obrony
Narodowej z dnia 28.12.1998 roku zatwierdził wzór odznaki
pamiątkowej i legitymacji oraz regulamin nadawania tej odznaki
11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej w Żaganiu. Jej projekt
oparto na odznace 1. Dywizji Pancernej dowodzonej przez gen.
Stanisława Maczka. Odznaka przedstawia koło zębate oksydowane
na złoto, na które nałożona jest liczba „11” (oksydowana na złoto)
oznaczająca numer dywizji. Na koło zębate i liczbę „11” nałożono
oznakę rozpoznawczą 1.Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka
w postaci skrzydła husarskiego emaliowanego na czarno oraz
hełmu oksydowanego na złoto. Hełm umieszczony jest w kole
pokrytym pomarańczową emalią z czarną obwódką. W otoku
okrągłej tarczy na białej emalii widnieje napis: „WIEDEŃ 1683 / JAN
III SOBIESKI”, oksydowany na złoto. Wymiary odznaki: 49 x 29
mm.
Proporczyk na beret
Proporczyk wykonany jest z metalu w kształcie równoległoboku
z wycięciem do skrzyżowania przekątnych. Pokryty jest emalią
w barwach dywizji - kolor czarny z pomarańczowym trójkątem.
Wzorowany na proporcu Kwatery Głównej 1. Dywizji Pancernej.
Wprowadzony 12 września 1992 roku z okazji Święta Dywizji,
połączonego z przejęciem tradycji oddziałów i pododdziałów
1. Dywizji Pancernej. Wymiary: 15 x 45 mm.
Inna symbolika
Na podstawie rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 02 grudnia 2004
roku w sprawie wzorów oraz noszenia umundurowania i oznak wojskowych przez
żołnierzy zawodowych i kandydatów na żołnierzy zawodowych (Dz.U. z 2005r.
nr 7, poz. 53, z późn. zm.) żołnierze 11.LDKPanc uprawnieni są do noszenia
nw. wyróżników, nawiązujących do symboliki 1.DPanc dowodzonej przez
gen. Maczka:
czarny beret do munduru galowego, wyjściowego i polowego,
krawat z tkaniny koloru czarnego, na którym został umieszczony
znak odznaki pamiątkowej dywizji oraz czarno-pomarańczowy pas
po skosie, jako barwy wojsk pancernych, do munduru galowego,
pochewka w kolorze czarnym, z oznaką stopnia wojskowego,
nakładana na lewy naramiennik munduru galowego i wyjściowego.
II. Sala Tradycji „Czarnej Dywizji”.
1. Krótka charakterystyka na temat funkcjonowania sali tradycji (kiedy powstała
sala tradycji, usytuowanie, adres, kontakt z kustoszem, remonty, modernizacja.)
Sala Tradycji oddana została do użytku we wrześniu 2011 roku, znajduje się obok
koszar imienia gen. broni Zygmunta Sadowskiego w pobliżu Skweru Czołgisty w
Żaganiu, który stanowi część ekspozycji plenerowej Sali Tradycji. Znajdują się tam
m.in. egzemplarze czołgów T-34, T-55, T-72, i niszczyciela czołgów M-36 w
barwach 1 Polskiej Dywizji Pancernej, a także pomnik gen. Stanisława Maczka.
Wystawa zewnętrzna na terenie otaczającym budynek prezentuje uzbrojenie
charakterystyczne dla różnych etapów rozwoju 11 LDKPanc.
W obiekcie znajduje się również siedziba zarządu Federacji Organizacji
Polskich Pancerniaków, stowarzyszenia aktywnie uczestniczącego w rozwoju
ekspozycji sali tradycji.
Placówka dysponuje przestrzenią wystawienniczą i konferencyjną na
820m2 podzieloną na 7 sal wystawowych, salę konferencyjną oraz pomieszczenia
administracyjne. Częścią składową sali tradycji jest również otaczająca budynek
ekspozycja plenerowa, prezentująca sprzęt bojowy i wyposażenie
charakteryzujące różne etapy rozwoju i transformacji 11LDKPanc.
W budynku będącym siedzibą sali tradycji w dalszym ciągu planowane są
prace remontowo-budowlane. Rozpoczęto prace przygotowawcze do adaptacji na
przestrzeń wystawienniczą sali tradycji 200m2 na drugiej kondygnacji budynku.
Rozpoczęcie prac remontowych przewiduje się na koniec 2016 roku. Placówka
jest w pełni dostosowana do zwiedzania przez osoby niepełnosprawne ( winda,
zaplecze sanitarne).
Dane adresowe:
Sala Tradycji Czarnej Dywizji
ul. Żarska 19
68-100 Żagań
Adres do korespondencji:
Sala Tradycji Czarnej Dywizji
Dowództwo 11LDKPanc.
ul. Żarska
68-100 Żagań
Kustosz – opiekun Sali Tradycji:
Waldemar Kotula
tel. 507-393-608
2. Syntetyczna informacja o prezentowanych treściach i zgromadzonych
najcenniejszych eksponatach (repliki broni, weksylia, historyczne
umundurowanie, ordery, odznaczenia, cenne dokumenty i inne o szczególnej
wartości historycznej.
Na zasoby ekspozycji Sali Tradycji Czarnej Dywizji składa się na chwilę
obecną 1164 eksponaty oraz 166 obiekty przekazane w ramach depozytów, na
które składają się wyposażenie i uzbrojenie (okres II wojny światowej i lata
powojenne), medale i odznaczenia, dokumenty i wydawnictwa, dzieła plastyczne
i fotografie, filmy w różnych formatach oraz depozyty pochodzące z Muzeum
Wojska Polskiego, zasobów Federacji Organizacji Polskich Pancerników oraz
od osób prywatnych.
Do najcenniejszych obiektów zaliczyć należy odręczne listy gen. Stanisława
Maczka pochodzące z lat powojennych, mundury podarowane przez żołnierzy
1 Polskiej Dywizji Pancernej, kopie dokumentów bojowych z okresu bitwy
normandzkiej (1944r.). W zasobach Sali tradycji znajdują się również archiwa
m. in. rotmistrza Witolda Deimla, ostatniego prezesa Światowego Związku Kół
1 PDPanc., gen. bryg. Michała Gutowskiego ostatniego dowódcy 2 pułku
pancernego oraz historyczne sztandary rozformowanych jednostek 11LDKPanc.
użyczone z muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Wśród depozytów na uwagę
zasługuje zestaw osobistych pamiątek poświęconych gen. broni Tadeuszowi
Bukowi, który zginął w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 roku. Pamiątki te
prezentowane są w oddzielnej sali wystawienniczej noszącej jego imię.
Pozyskiwanie nowych eksponatów jest jednym z głównych zadań placówki,
jest ono realizowane ciągle przy szczególnym wsparciu organizacji i osób
fizycznych stowarzyszonych w Federacji Organizacji Polskich Pancerniaków.
3. Informacja na temat wykorzystania sali tradycji w działalności edukacyjno-
wychowawczej.
Misją Sali Tradycji Czarnej Dywizji jest:
Pozyskiwanie oraz zachowanie przedmiotów i sprzętów związanych
z historią oraz tradycjami Czarnej Dywizji, ze szczególnym
uwzględnieniem tradycji związków taktycznych, których dziedzictwo
Dywizja kontynuuje, tj. 1 Polskiej Dywizji Pancernej i 1 Drezdeńskiego
Korpusu Pancernego WP.
Gromadzenie oraz popularyzacja wiedzy dotyczącej współczesności
oraz tradycji Czarnej Dywizji i polskiej broni pancernej.
Współpraca w zakresie upowszechniania historii polskiego oręża
w wymiarze regionalnym i krajowym.
Prowadzenie działalności wystawienniczej, promocyjnej i edukacyjnej.
Placówka wykorzystywana jest do prowadzenia lekcji muzealnych i gawęd
muzealnych adresowanych do środowisk 11LDKPanc. ze szczególnym
uwzględnieniem żołnierzy zawodowych, stowarzyszeń koleżeńskich jednostek
dywizji oraz organizacji stowarzyszonych w Federacji Organizacji Polskich
Pancerniaków. Oferta powyższa skierowana jest również do szkół patronackich
i innych organizacji działających w skali kraju i regionu, a które podpisały
porozumienie o współpracy z 11LDKPanc. Baza konferencyjna sali tradycji służy
również do prowadzenia konferencji, warsztatów specjalistycznych, spotkań
literackich oraz konkursów historycznych na szczeblu 11LDKPanc. oraz miasta
Żagania. W sali tradycji również odbywają się uroczystości wojskowe
organizowane przez 11LDKPanc., WKU Żagań, WSZW Zielona Góra oraz
funkcjonujące w regionie klasy wojskowe ze szkół ponadpodstawowych.
Dominującą metodą przekazu treści w trakcie zwiedzania placówki jest metoda
narracyjna z szerokim wykorzystaniem multimediów. Sala wystawowa placówki
wykorzystywana jest do prezentacji wystaw stałych i czasowych twórców
wojskowych oraz lokalnych. Sala tradycji przygotowuje również wystawy
tematyczne np. „Generał Maczek i jego żołnierze”, „ 20 Lat Pancerniackiej
Przyjaźni”, „1944”,”1945”, „Za wolność waszą i tylko waszą -75 rocznica Bitwy
o Anglię” prezentowane na terenie kraju (Lubin, Poznań, Bielsko Biała) oraz poza
granicami (Breda, Holandia). Organizowane jest także zwiedzanie grupowe
i indywidualne ekspozycji, w skali roku ilość odwiedzających z kraju i zza granicy
(Francja, Holandia, Anglia, Belgia, Niemcy) wynosi od 4 do 4,5 tys. rocznie. Do
marca 2016 r. placówkę odwiedziło ponad 20 tys. gości z Polski oraz z Belgii,
Holandii, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec i USA. Sala Tradycji współpracuje
aktywnie z Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Obozów Jenieckich w Żaganiu,
Muzeum Generała Maczka w Bredzie (Holandia) oraz Muzeum Mont Ormel
(Francja) i Ośrodkiem Kultury „Wzgórze Zamkowe” w Lubinie.
Sala tradycji prowadzi również działalność wydawniczą, główne opracowania
to:
1. Waldemar Kotula, Jan Sosnowski, Marek Zieliński, „2012. Rok Generała
Maczka i jego żołnierzy”, Żagań 2013,
2. Praca zbiorowa (red. Waldemar Kotula), „20 Lat Pancerniackiej Przyjaźni
1991-2011”, Żagań 2012,
3. Szczepan Głuszczak, Waldemar Kotula, „Czarna Dywizja”, Żagań 2012
4. Sala Tradycji Czarnej Dywizji – folder informacyjny,
5. Waldemar Kotula, Polski kod pamięci w Bredzie i Oosterhout, Żagań 2015.
6. Prezentacja multimedialna „Generał Maczek i jego żołnierze”, Żagań 2012.
4. Otrzymane nagrody i wyróżnienia.
Odznaka Honorowa i Medal Pamiątkowy Kustosza Tradycji, Chwały i Sławy Oręża
Polskiego dla 11LDKPanc za wybitne zasługi w procesie upowszechniania
i kultywowania chlubnych tradycji oręża polskiego, z 20 września 2012r.
5. Zamieszczenie do 3 fotografii.