Masterclass Ondernemen in de Zorg Syntens
Legitimiteit en innovatie in de zorg
Drs.Eveline Stam-Hulsink
Afdeling Organisatiewetenschappen
Faculteit Sociale Wetenschappen
Vrije Universiteit Amsterdam
4 oktober 2011, Rotterdam
Masterclass Syntens
Introductie
1. Ondernemerschap: jargon
2. Legitimiteit en sociale acceptatie
3. Sociale netwerken
Doelstelling onderzoeksproject
Ontwikkelen inzicht in totstandkoming
succesvolle legitimiteringstrategieën passend bij
specifieke zorginnovaties:
Beter zicht op kans slagen van zorginnovaties
en legitimeringstrategie
Bijsturen strategie daar waar mogelijk
@VU
@ Syntens
@ Rabobank
Introductie project en onderzoeksteam:
Wetenschappelijke expertise organisatie van zorg, ondernemerschap, netwerken en legitimiteit
Dagelijkse interacties met zorgondernemers in relatie tot innovatie en samenwerking in de keten, makelen en brengen van kennis en contacten
Dagelijks interacties met zorgondernemers in relatie tot onder andere financieringstrajecten en maatschappelijke betrokkenheid bij veranderingsprocessen in zorgsector
Ondernemerschap:
Hoe, door wie en met welk effect kansen tot
waardecreatie uit toekomstige en innovatieve goederen of
diensten worden ontdekt, geëvalueerd en geëxploiteerd.
(Venkataraman, 1997)
Ondernemen in de zorg: zorgelijk..
Ondernemerschap gaat over het najagen van kansen
Kansen zijn er genoeg in de zorg
Toch falen (te) veel potentieel goede initiatieven en innovaties
Gaat zelden om slechte producten, of diensten of gebrek aan
interesse: vaak gaat ‘t om gebrek aan legitimiteit
Legitimiteit van zorginnovaties
Succesvolle legtimeringstrategie essentieel
onderdeel geslaagde marktintroductie
zorginnovaties
> Zijn zorgondernemers actief en bewust bezig met
legitimiteitsontwikkeling in innovatietraject ?
Ondernemer als actor
Institutionele omgeving en sociale netwerk
Ondernemerschapproces
VR: Ondernemende houding
Waardeer van 1 (nooit) tot 6 (heel vaak):
a. Ik doe dingen die de kans hebben om te mislukken.
b. Ondanks de kans op falen neem ik gecalculeerde risico’s.
c. Ik probeer actief situaties te verbeteren die mij niet aanstaan.
d. Ik kom met nieuwe ideeën op de proppen.
e. Ik ontwikkel of maak nieuwe producten of diensten.
f. Ik benader klussen of opdrachten op een vernieuwende manier.
Ondernemerschap:
Legitimiteit en Ondernemerschap
in de Zorg: Sociale Acceptatie
van Zorginnovaties
Wat is legitimiteit?
• Algemene perceptie, aanname dat acties van een
entiteit wenselijk en passend zijn binnen het
heersend sociale systeem van normen, waarden en
overtuigingen. (Suchmann, 1995)
Evaluatie, oordeel van groepen toeschouwers
over de entititeit
• Een legitieme organisatie of actor wordt door publiek
niet alleen beschouwd als waardevol maar ook als
betekenisvol en betrouwbaar.
Innovaties en acceptatie
Innovaties en startende ondernemers missen
spontane sociale acceptatie door:
- gebrek aan track record
- afwijken van “het bestaande en
bekende”
dus ondernemers bedreigen status quo
... en dat dan in de ZORG!
Zorg: kenmerken van een markt?
Institutionalisering
Diversiteit spelers en stakeholders
Regulering die constant verandert
Dynamiek in absolute en relatieve veranderingen
demografische samenstelling
Macht heersende actoren
Geen vrije consumentenkeuze
Waarom focussen op legitimiteit?
Oordeel van stakeholders is belangrijke resource (middel) voor het slagen van een innovatie
- Help startende organisatie om over ‘liability of newness/smallness’ heen te groeien
- Juiste vraag is echter: niet wat is legitimiteit maar; legitimiteit voor wat?
- NB: propositiehuis Syntens
Aard innovatie
PP Mijn zorginnovatie is een ...
a … procesinnovaties zoals een zorgconcept dat zorgverlening anders organiseert.
b … productinnovatie bestaand uit een medische- of zorgtechnologie
c … gecombineerde innovatie; mijn medisch of zorgtechnologische innovatie vraagt ook om herinrichting van de organisatie van het zorgproces.
d Anders nl....
2. Typen legitimiteit
Pragmatische legitimiteit: gebaseerd op verwachte waarde van belanghebbende over de organisatie: Is er een collectieve behoefte aan de innovatieve product/dienst? Positieve waardecreatie verwachtingen van stakeholders? Morele legitimiteit: berust op oordeel van publiek of gedrag en activiteiten van innovatieve organisatie de ‘juiste manier van handelen’ zijn. Zijn gebruikte procedures en technieken sociaal geaccepteerd ?
Cognitieve legitimiteit: gebaseerd op vanzelfsprekendheid en geloofwaardigheid van aangeboden innovatie. Begrijpt de stakeholder organisatiedoelstellingen of innovatie?
(Suchmann,1995)
VR: Pragmatische legitimiteit van jouw zorginnovatie
Waardeer van --- tot +++
a Investeerders in de gezondheidszorg beschouwen mijn zorginnovatie als een goede mogelijkheid voor een economische winst.
b Professionals in de zorg zien in mijn zorginnovatie herkenbare verbeteringen om vastgestelde, collectieve kwaliteitseisen in zorgverlening te behalen.
c Zorgmanagers zien dat met mijn zorginnovatie meetbare kostenvoordelen in de uitvoering van gezondheidzorg te behalen zijn.
d Voor professionals in de zorg brengt mijn zorginnovatie duidelijk meetbare tijdwinst.
e Patiënten erkennen in mijn zorginnovatie kwaliteitsverbetering in de beleving van zorg.
Pragmatische legitimiteit
Exchange legitimacy: verwachte waarde van stakeholders m.b.t. organisationeel beleid ?
Influence legitimacy: collectieve behoefte aan product/dienst ?
Consequential legitimacy: het effect van de innovatie is positief voor directe en indirecte stakeholders ?
VR: Morele legitimiteit van jouw zorginnovatie
Waardeer met: --- tot +++
Partijen zoals zorgverzekeraars, overheidsinstanties en patiëntenbelangenverenigingen zien dat mijn een zorginnovatie ...
A … een toegevoegde sociale waarde in de uitvoering van gezondheidszorg heeft.
B … de mate waarin patiënten de benodigde zorg kan krijgen verbeterd.
C … meetbare voordelen in de uitvoering van de gezondheidzorg met zich mee brengt.
Morele legitimiteit
Procedurele legitimiteit: gebruik van sociaal geaccepteerde procedures en technieken
Structurele legitimiteit: Legitimiteit m.b.t. technische kwaliteiten
VR:Cognitieve legitimiteit van jouw zorginnovatie
A Mijn zorginnovatie is bij een groot groep professionals in de gezondheidszorg bekend.
B De werking van mijn zorginnovatie wordt door een grote groep professionals in de gezondheidszorg begrepen.
C Mijn zorginnovatie wordt als voorbeeld van een goede innovatie in de gezondheidszorg gebruikt.
D Mijn zorginnovatie wordt gekopieerd door anderen.
E Om met mijn zorginnovatie te kunnen werken moeten zorgprofessionals er eerst mee leren te werken.
Waardeer met: --- tot +++
Cognitieve legitimiteit
Taken for grantedness: vanzelfsprekendheid en herkenbaarheid innovatie
Comprehensibility: begrijpbaarheid en herkenbaarheid innovatie
Kortom: drie vormen van legitimiteit
Pragmatisch:
ziet men de waarde van de innovatie in?
Moreel:
accepteert men de innovatie (ethisch)?
Cognitief:
herkent en begrijpt men de innovatie, zeker in
combinatie met de ondernemer en organisatie die haar
op de markt brengen ?
Legitimiteit van zorginnovaties
Vraag is daarom:
Op welke wijze kunnen zorgondernemers meer bewust bezig
zijn met legitimiteit ontwikkelen (of een positief oordeel
afroepen) die nodig is om hun innovatie door te laten
breken?
1. Iedereen heeft het over netwerken?
Netwerk Economie
Nationaal innovatienetwerk
Sociale Netwerken
Ondernemers Netwerken
Regionale Netwerken
3. Sociale netwerken
Sociale netwerken: netwerken van actoren die op een of andere manier een band met elkaar hebben: Bijv:
• Bloedband • Vriendschappelijke band• Gemeenschappelijk interessegebied. • Zakelijke afspraken
Sociale interactie > basis van ons bestaan
Ondernemer als actor
Institutionele omgeving en sociale netwerk
Ondernemerschapproces
Ondernemersnetwerken
Ondernemers gebruiken sociale netwerken voor:
• Opportunities (kansen) herkennen
• Middelen zoeken
• Genereren van legitimiteit (sociale acceptatie)
(Elfring & Hulsink, 2003)
Inbedding van jezelf of jouw organisatie:
Granovetter (1985): embeddedness
• Economisch gedrag van actoren/ economisch
verkeer is ingebed in een grotere sociale context.
• Strong ties/ weak ties (frequentie, intimiteit,
cognitieve begrip, duur vd relatie)
Gevolg:
Zich herhalende marktrelaties zijn niet uitsluitend
gebaseerd op zakelijke uitwisseling
(meerdere antwoorden mogelijk)
A … kansen ontdekken
B … partners ontmoeten
C … toegang tot bedrijfsmiddelen verkrijgen
D … klanten winnen
E … naamsbekendheid voor mijn zorginnovatie
bewerkstelligen
VR: Mijn doel in zakelijk netwerken is (momenteel):
Sociaal kapitaal: Alle bronnen die je kunt aantappen via je relaties die je hebt met andere actoren in je sociale netwerk (Adler & Kwon)
Is er een optimale netwerksamenstelling?
Juist ontbrekende relaties tussen alle mensen die je (potentieel) kent? (Burt)
Een actor die lokale, onverbonden netwerken bestaand uit zwakke banden met elkaar verbindt heeft een strategische positie:het overbruggen van
een structureel gat.
Sociaal kapitaal van ondernemers
SOCIAAL KAPITAAL THEORIE 1:OVERLAPPENDE RELATIES IN GROEPEN: VERTROUWEN
Sociaal kapitaal volgens o.a. Coleman (1990) & Putnam (2000)
• Defineert het sociaal kapitaal van een groep in termen als de brede en overlappende verbindingen in een groep.
> vertrouwen, reciprociteit, balans, > Redundante (overlappende) netwerk relaties leveren
veel op? Informatie uitwisselingGezamelijk probleem oplossend vermogenOverdracht van compexe kennis (Uzzi)
SOCIAAL KAPITAAL THEORIE 2:STRUCTURELE GATEN THEORIE (BURT 1989)
STRATEGISCHE POSITIE EGO
Ego
Alter
Alter
Tertius Gaudens: de lachende derde
STRUCTURELE GATEN THEORIE (BURT 1989) : STRATEGISCHE POSITIE EGO
Tertius Jungens : de verbindende derde
Cashing op je sociale kapitaal?
1 , 2 > WELKE IS BETER?
Putnam (2000); Coleman (1990) vs. Burt (1992)
UITERAARD: SYNTHESE > ELFRING & HULSINK 2003
NETWERKMATEN
• Centraliteit (hoe centraal ben je in een netwerk (groter dan je persoonlijke netwerk?)
• Structurele gaten (hoeveel nieuwe, voor jouw netwerk onbekende relaties heb je?)
• Redundancy (Hoeveel vergelijkbare, en eigenlijk ‘overbodige’ relaties heb je?)
WAT KUN JE MET DIE MATEN? UITEINDELIJK BEPALEN DAT…
Iedere ondernemers uiteindelijk een netwerk krijgt dat:
• Varieert in het aantal sterke en zwakke banden
• Varieert in maat en mate van vernieuwing ( does size matter ? > (LinkedIn Tigers?)
• Ok maar inhoud (wat krijg je eruit? ) ondernemende houding, en sociale toegankelijkheid maken het verschil.
• En: hoe kun je uitwisselingen in je sociale netwerk dan beinvloeden?
Door relaties als kapitaal als kapitaal te zien
• Het wel of niet kennen van mensen heeft effect op
de ontwikkelingskansen en mogelijkheden van
individuele actoren
• Dus relaties met en tussen mensen hebben een
‘toegevoegde waarde’
• In vergelijking met: alles zelf doen (D.I.Y)
• In vergelijking met: markt oplossingen (ik koop t
wel)
VR: Hoe tevreden bent u met uw netwerk?
Hoe tevreden bent u met .... ( --- tot +++)
A … het aantal zakelijke contacten dat u heeft?
B … de nieuwe zakelijke mogelijkheden die uw netwerk uw brengt om zaken te doen?
C … wat uw netwerk u biedt om uw zorgonderneming verder te helpen?
D …. de hoeveelheid tijd die netwerken u kost?
Wat gebeurt er als je netwerkt?
Sociale netwerken/structuren en actoren:
• Selectieprocessen
• Beïnvloedingsprocessen (Frank, 1990)(via structuur en inhoud)
Sociaal netwerken: … proces van onderhouden, vergroten, aanspreken en gebruiken van je sociaal kapitaal.
Relaties als kapitaal
• Mensen investeren in elkaar met het oog op de toekomst
(Flap, 2004)
• Basis: reciprociteit : investeringen in relaties brengt
vertrouwen tussen mensen
• Vertrouwen maakt inkomsten uit uitgestelde
uitwisselingen mogelijk: Geef eerst en verwacht later
RELATIES ALS ‘KAPITAAL’
• Toekomstige inkomsten:
• We kunnen mensen om een gunst vragen als we ze
kennen en (beginnen) te vertrouwen.
• Hoeveel kun je vragen? Hangt af van de strerkte
van de relatie:
•Relatief weinig aan vreemden
•Behoorlijk wat aan familieleden
4 MECHANISMEN IN SOCIAAL KAPITAAL
(LIN, 2001; VAN DER GAAG, 2005)
Sociaal kapitaal in de omgang
I. Unique toegangsmogelijkheden en verhouding
tussen doelbereikend gedrag en risico nemen
II. Toegang tot middelen en andere omgevingen
III. Aanbevelingen en andere autonome reacties
IV. Associatie en reputatie mechanismsen,
• Ieder mechanisme kan positief maar ook negatief
uitwerken
I. UNIQUE TOEGANGSMOGELIJKHEDEN EN VERHOUDING TUSSEN DOEL BEREIKEN VS. RISICO NEMEN
Mother and Childby William Adolphe Bouguereau
http://sosmivida.skynetblogs.be/tag/Martin%20Monita
II. TOEGANG TOT MIDDELEN EN ANDERE OMGEVINGEN
Pope's Introduction To Dryden At Will's Coffee House, by Eyre Crowe
A Letter of Recommendation, by Charles Baugniet
III. AANBEVELEINGEN EN AUTONOME ACTIES ….
NEWS TRAVELS FAST
IV. ASSOCIATIE EN REPUTATIE
Voorbeelden van netwerk karikaturen (Van der Gaag, 2010)Rotte appels, Kroonjuweel, Zwarte gat, Sluitsteen, Free riders
Sociaal kapitaal als basis voor onderhandelen
Actor’s onderhandelings tactieken zijn gebaseerd op het vertalen van
neutrale informatie in ‘meaning’: betekenisvolle informatie (Mastenbroek
1999).
Ondernemersdoel:
• 1) Realiseren van economische en normatieve winsten economische
en normatieve interest(s)
• 2) Beïnvloeden van bestaande “balances of power”
• 3) Promoten van een constructief klimaat
• 4) Verkrijgen van flexibiliteit in institutionele of geïnstitutionaliseerde
structuren (micro/meso/ en eventueel macro) voor innovatie
Hoe verder?
Samenhang onderzoeken tussen legitimering van innovaties door ondernemers en netwerkgedrag
Mijn idee: Legitimering hangt af van: Aard van innovatie en sociale toegankelijkheid
van ondernemer. Sociale toegankelijkheid ondernemer houdt in:
Sociaal netwerkgedrag Exposure
Stakeholderbewustzijn
• Ontwikkeling van
inzicht in het veld
• Zorgen voor
zichtbaarheid
• Proactieve
netwerkbenaderin
g >
Onderhandelen
met stakeholders
Legitimiteringstrategieën omvatten
Vragen?
Contactgegevens
Drs. A.M.C.Eveline Stam-Hulsink
Afdeling Organisatiewetenschappen
Faculteit Sociale Wetenschappen
Vrije Universiteit Amsterdam
De Boelelaan 1081
1081 HV Amsterdam
E-mail: [email protected]
Tel. 06- 518 753 77