หลกสตรการเรยนรวถชมชน”ลงแขก”

ศนยตมโฮมลกหลาน บานเหลาลง

“แหลงเรยนรตามอธยาศยของคนหลายวย”

โครงการน ารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะคนไทย

โดยศนยโฮมลกหลาน บานเหลาลง รวมกบมหาวทยาลยธรกจบณฑตย สสส.

1

หลกสตรการเรยนรวถชมชน”ลงแขก”

ชอหลกสตร การเรยนรวถชมชนปลกขาวอนทรย ”ลงแขก”

หลกการ เพอใหผเรยนไดเรยนรและเขาใจหลกการท าการเกษตรทฤษฎใหม ตามแนวพระราชด าร

ของสมเดจพระเจาอยหว สามารถด าเนนชวตในลกษณะเศรษฐกจพอเพยง พอเลยงครอบครว

ปลอดภยจากสารเคม พงตนเองได รจกการจดการและวางแผนการใชทดนในการท าการเกษตร ใช

ทรพยากรทมอยตามธรรมชาตใหเกดประโยชนสงสด ไดแกการท าปยหมกชวภาพ การไมใชสารเคม

ในการเกษตร และใชสารธรรมชาตแทน เปนมตรกบสงแวดลอม ไมท าลายสขภาพของผบรโภค ลด

ตนทนการผลตโดยการชวยกน(ลงแขก)

จดมงหมาย เพอใหผเรยนสามารถ

1. อธบายเรองการท าเกษตรทฤษฎใหมตามแนวพระราชด ารได

2. เขยนแผนผงและอธบายโครงสรางแปลงตวอยางได

3. ปรบปรงดนใหมคณภาพเหมาะแกการปลกพชได

4. ปลกพชผก ขาวปลอดสารพษ การดแลรกษาและขยายพนธได

5. ท าปยหมกและน าสกดชวภาพเพอใชในการบ ารงดนได

6. ผลตสมนไพรเพอการบรโภคและการเกษตรปลอดสารพษได

2

โครงสรางหลกสตร

เรองท เนอหา ชม.

ทฤษฎ ชม.

ปฏบต หมายเหต

1 -การท าเกษตรทฤษฎใหม และการจดการผงทดน

4

4

-บอกเลาประสบการณตรง -น าชมสถานทจรง

2 -การท าบญชตนทนเพอเพมผลผลต 3 3 -อธบายตวอยาง -ลงมอฝกปฏบต

3 การปรบปรงบ ารงดน -การปรบปรงคณภาพทางเคม -การปรบปรงคณภาพทางชวภาพ -การปรบปรงคณภาพทางกายภาพ -ปยหมก และปยชวภาพ

5 5 -สาธต -ลงมอปฏบตจรง

4 การท าแปลงผก การปลกพชหมนเวยน และการปลกขาวอนทรย

3 3 -สาธตและปฏบตจรงไปพรอมๆกนในสถานทจรง

5 การผลตสมนไพรเพอการบรโภค เพอการเกษตรปลอดสารพษ และก าจดศตรพช - สารสะเดา ตะไครหอม บอระเพด -ยาสบ ขมนชน ฯลฯ

5 5 -สาธตและปฏบตจรงไปพรอมๆกนในสถานทจรง

รวม 20 20

สออปกรณ

1. สอบคคล ภมปญญา วทยากร หวหนากลม

2. สอเอกสารประกอบการเรยนร

3. สอ CD VCD

4. สถานทจรง แปลงผก โรงเรอนท าปย

5. สถานททเปนแหลงเรยนรเรองการเกษตรแบบพงตนเอง

3

การวดผลประเมนผล

1. การสงเกต

2. ผลงานจากการลงมอปฏบตจรง

3. การตอบค าถาม และการซดถาม

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency Economy)

1. ความเปนมาของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ปญหาของการพฒนาทผานมา

หนสนเพม / สดสวนเงนออมลด ความไมเทาเทยมกนของรายได ผลกระทบตอสงแวดลอม / ภยธรรมชาต ความสมพนธของครอบครวและชมชน คานยม / ศลธรรม / จรรยาบรรณ เสอมลง

ความเปนมาของเศรษฐกจพอเพยง

• ยคสมยแหงการพฒนา

• รปแบบของการพฒนามความเสยงคอนขางสง

• สาธตแนวทางการพฒนาทแตกตาง

• แสดงผลของการด าเนนงานเพอเปนทางเลอกทเหมาะสมกบระดบขนของการพฒนาของประเทศ

พระปฐมบรมราชโองการณ พระทนงไพศาลทกษณ วนศกรท ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓

เนองในวนบรมราชาภเษกพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

“เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”

4

พอเพยง คอ ไมเบยดเบยน ความพอเพยงน อาจจะมของหรหรากไดแตวาตองไม

เบยดเบยนคนอนตองใหพอประมาณตามอตภาพ พดจากพอเพยงท าอะไรกพอเพยง

ปฏบตตนกพอเพยง “พระราชด ารส (๔ ธ.ค. ๒๕๔๑)”

โลภนอย คอ พอเพยง คนเราถาพอในความตองการ กมความโลภนอยเมอมความโลภนอย

กเบยดเบยนคนอนนอย.ถาทกประเทศมความคด-อนนไมใชเศรษฐกจมความคดวาท าอะไรตอง

พอเพยงหมายความวา พอประมาณ ไมสดโตงไมโลภอยางมาก คนเรากอยเปนสข

“พระราชด ารส (๔ ธ.ค. ๒๕๔๑)”

เศรษฐกจพอเพยงมหลายระดบ“....ไฟดบถามความจ าเปน หากมเศรษฐกจพอเพยงแบบไม

เตมท เรามเครองปนไฟกใชปนไฟ หรอถาขนโบราณวา มดกจดเทยน คอมทางทจะแกปญหาเสมอ

ฉะนนเศรษฐกจพอเพยง กมเปนขนๆแตจะบอกวาเศรษฐกจพอเพยงน ใหพอเพยงเฉพาะตวเองรอย

เปอรเซนตนเปนสงทท าไมได จะตองมการแลกเปลยน ตองมการชวยกน ถามการชวยกน

แลกเปลยนกน กไมใชพอเพยงแลว แตวาพอเพยงในทฤษฎในหลวงน คอ ใหสามารถทจะ

ด าเนนงานได…”จากกระแสพระราชด ารสวนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๒

สหกรณ “สหกรณ แปลวา การท างานรวมกน การท างานรวมกนนลกซงมาก เพราะวาตอง

รวมมอกนในทกดาน ทงในดานงานทท าดวยรางกาย ทงในดานงานทท าดวยสมอง และงานการทท า

ดวยใจ ทกอยางนขาดไมไดตองพรอม”(พระราชด ารสพระราชทานแกผน าสหกรณการเกษตร

สหกรณนคม และสหกรณประมงทวประเทศ ณ ศาลาดสดาลย ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๒๖)

พระราชด ารส พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจออกมหาสมาคม

ณ พระทนงอนนตสมาคม เมอวนศกรท ๙ มถนายน ๒๕๔๙

ประการแรก คอการททกคนคดพดท าดวยความเมตตา มงดมงเจรญ ตอกายตอใจตอกน

5

ประการทสอง คอการทแตละคนตางชวยเหลอเกอกลกน ประสานงานประสานประโยชนกน ให

งานทท าส าเรจผลทงแกตนแกผอน และแกประเทศชาต

ประการทสาม คอการททกคน ประพฤตปฏบตตนสจรตในกฎกตกา และในระเบยบแบบแผนโดย

เทาเทยมเสมอกน

ประการทส การทตางคนตางพยายามท าความคดความเหนของตนใหถกตองเทยงตรง และ

มนคง อยในเหตในผล หากความคดจตใจและการประพฤตปฏบตทลงรอยเดยวกน

ในทางทดทเจรญนยงมพรอมมลในกายในใจคนไทย กมนใจวาประเทศชาตไทยจะ

ด ารงมนคงอยไปได

เปาหมายของการพฒนา

การพฒนาคนให พออยพอกน → อยดมสข

คนตองพงตนเองไดระดบหนง มศกยภาพ / มทางเลอก สขภาพ ความร ทกษะ อาชพ เสรภาพ

คนตองอยกบผอนในสงคม ไดอยางสนตสข ไมเบยดเบยน แบงปน

คนตองอยรวมกบธรรมชาต และสงแวดลอม ไดอยางยงยน ไมท าลาย เหนคณคา อนรกษ

6

2. ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงคออะไร

สรปปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

แนวคดหลก

เปนปรชญาทชถงแนวการด ารงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแตระดบ

ครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหด าเนนไปในทางสาย

กลางโดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน

เปาหมาย

มงใหเกดความสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวาง

ทงทางวตถ สงคม สงแวดลอมและวฒนธรรม จากโลกภายนอกไดเปนอยางด

หลกการ

ความพอเพยง หมายถงความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมคมกนทดในตว

พอสมควร ตอการมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน

เงอนไขพนฐาน (ความรคคณธรรม)

จะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยงในการน าวชาการตางๆ มาใชในการวางแผน และการด าเนนการทกขนตอน

การเสรมสรางจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎและนกธรกจในทกระดบ ใหมส านกในคณธรรม ความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ด าเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต ปญญา และความรอบคอบ

7

ทางสายกลาง พอเพยง

เงอนไขความร

รอบร รอบคอบ ระมดระวง

เงอนไขคณธรรม

ซอสตยสจรต อดทน เพยร มสต ปญญา

สมดล/พรอมรบตอการเปลยนแปลง

เศรษฐกจ/สงคม/สงแวดลอม/วฒนธรรม

น ำส

พอประมาณ

มเหตผล

มภมคมกน

ในตวทด

8

เศรษฐกจพอเพยง และทฤษฎใหม

เศรษฐกจพอเพยง เปนกรอบแนวคดทชบอกหลกการและแนวทางปฏบตของทฤษฎใหม

ทฤษฎใหมหรอเกษตรทฤษฎใหม เปนตวอยางการใชหลกเศรษฐกจพอเพยงในทางปฏบต

ความพอเพยง

ระดบบคคล

เศรษฐกจพอเพยง

แบบพนฐาน

ทฤษฎใหมขนท ๑

ความพอเพยง

ระดบชมชน/องคกร เศรษฐกจพอเพยง

แบบกาวหนา

ทฤษฎใหมขนท ๒

ความพอเพยงระดบประเทศ ทฤษฎใหมขนท ๓

สรปหลกการทรงงาน

ระเบดจากขางใน ปลกจตส านก

คนเปนศนยกลางของการพฒนา

เนนใหพงตนเองได ค านงถงภมสงคม ท าตามล าดบขน ประหยด เรยบงายประโยชนสงสด บรการทจดเดยว แกปญหาจากจดเลก ไมตดต ารา ใชธรรมชาตชวยธรรมชาต การมสวนรวม

ปฏบตอยางพอเพยง

9

ร รก สามคค มงประโยชนสขคนสวนใหญ

เปาหมายคอสงคมพอเพยง

สรปเศรษฐกจพอเพยงคออะไร

เปนวถการด าเนนชวต ทใชคณธรรมน าความร เปนการพฒนาตวเอง ครอบครว องคกร ชมชน สงคม ประเทศชาต ใหกาวหนาไปพรอมกบ

ความสมดล มนคง ยงยน เปนหลกปฏบตเพอใหอยรวมกนอยางสนตสข ระหวางคนกบคนในสงคม และคนกบ

ธรรมชาต

3. การประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

โดยพนฐานกคอ การพงตนเอง เปนหลกการท าอะไรอยางเปนขนเปนตอน รอบคอบ ระมดระวง

พจารณาถงความพอด พอเหมาะ พอควร ความสมเหตสมผล และการพรอมรบความเปลยนแปลงในดานตางๆ

การสรางสามคคใหเกดขน บนพนฐานของความสมดลในแตละสดสวน แตละระดบ ครอบคลมทงทางดานเศรษฐกจ สงคม เทคโนโลย ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

รวมถงจตใจ และวฒนธรรม

10

การประยกตใชเศรษฐกจพอเพยงในดานตางๆ

ดานเศรษฐกจ ลดรายจาย/เพมรายได/ใชชวตอยางพอควร/คดและวางแผนอยาง

รอบคอบ/มภมคมกนไมเสยงเกนไป/การเผอทางเลอกส ารอง

ดานจตใจ มจตใจเขมแขง พงตนเองได /มจตส านกทด /เอออาทร

ประนประนอม /นกถงผลประโยชนสวนรวมเปนหลก

ดานสงคม ชวยเหลอเกอกลกน /รรกสามคค /สรางความเขมแขงใหครอบครว

และชมชน

ดานทรพยากร ธรรมชาต

และสงแวดลอม

รจกใชและจดการอยางฉลาดและรอบคอบ /เลอกใช

ทรพยากรทมอยอยางคมคาและเกดประโยชนสงสด /

ฟนฟทรพยากรเพอใหเกดความยงยนสงสด

ดานเทคโนโลย

รจกใชเทคโนโลยทเหมาะสม สอดคลองกบความตองการและ

สภาพแวดลอม (ภมสงคม) /พฒนาเทคโนโลยจากภมปญญาชาวบาน

เองกอน /กอใหเกดประโยชนกบคนหมมาก

ตวอยางแนวทางการวเคราะหความพอเพยงโดยใช หลกสปปรสธรรม ๗

1. รเหต 2. รผล

ความมเหตมผล

3. รตน 4. รประมาณ

ความพอประมาณ

5. รกาล 6. รบคคล 7. รชมชน

มภมคมกนทด

11

คณลกษณะของกจกรรมตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

ความพอประมาณ

• พอเหมาะกบสภาพของตน (ปจจยภายใน)

• พอควรกบภมสงคม (ปจจยภายนอก)

(สมดล)

ความมเหตมผล

• รสาเหต – ท าไม

• รปจจยทเกยวของ วชาการ/กฏหมาย

/ความเชอ/ประเพณ

• รผลกระทบทจะ เกดขนในดานตางๆ

(รอบร/สต ปญญา)

มภมคมกนทด

• ค านงถงการเปลยนแปลง ในดานตางๆ

• รเทาทน และ เตรยมความพรอม

(วางแผน/รอบคอบ/

เรยนร /พฒนาตน/ท า

ประโยชนใหกบสงคม/

รกษสงแวดลอม)

สามารถพงตนเองได และเปนทพงของผอนไดในทสด

ตวอยางการใชจายอยางพอเพยง

พอประมาณ : รายจายสมดลกบรายรบ

มเหตมผล : ใชจายอยางมเหตผล /มความจ าเปน /ไมใชสงของเกนฐานะ /ใชของอยางคมคา

ประหยด

มภมคมกน : มเงนออม /แบงปนผอน /ท าบญ

ความรคคณธรรม : ประกอบอาชพทสจรต ดวยความขยนหมนเพยร ใชสตปญญาในการ

ตดสนใจและด าเนนการตางๆ เพอใหเทาทนตอการเปลยนแปลง

12

สรปขอสงเกตเกยวกบการประยกตใชเศรษฐกจพอเพยง

• การประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เกดไดหลายดาน และหลายรปแบบ ไมมสตรส าเรจ แตละคนจะตองพจารณาปรบใช ตามความเหมาะสม ใหสอดคลองกบเงอนไข และสภาวะทตนเผชญอย

• ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง จะชวยใหเรา “ฉกคด” วามทางเลอกอกทางหนง ทจะชวยใหเกดความยงยน มนคง และสมดลในระยะยาว

การเกษตร “ทฤษฎใหม” ตามแนวพระราชด าร

ประเทศไทยเปนประเทศทอยในเขตรอนชน มฝนตกคอนขางชก มคาเฉลยทวประเทศประมาณ 1,500 มลลเมตร และมฤดฝนนานประมาณ 5 – 6 เดอน ในอดตเมอปาไมยงอดมสมบรณอย น าฝนสวนหนงจะถกดดซบไวในปาสวนหนงจะไหลลงสใตดน อกสวนหนงจะถกเกบกกไวตามทลม เชน หวย หนอง คลอง บง และล าธารตามธรรมชาต สวนทเหลอจะระเหยสบรรยากาศและไหลลงสล าหวย ล าธาร แมน า และออกสทะเล น าทถกกกเกบไวในปาและในแหลงน าธรรมชาตเหลาน จะคอย ๆ ไหลซมซบออกมาทละนอยตลอดป สวนทขงอยในหนอง คลอง บง และแองน าตาง ๆ กจะเปนประโยชนแกประชาชนในชวงฤดแลง ตอมาระบบนเวศนเปลยนไป ปาไมถกท าลาย ถกถากถางเพอการเกษตรและกจกรรมตาง ๆ หวย หนอง คลอง บงสาธารณะจะตนเขน และถกบกรกเขาถอครองกรรมสทธบรเวณทางระบายน าออกสทะเลตามธรรมชาต ถกใชประโยชนในการกอสรางอาคาร ถนน ทางรถไฟ บอเลยงกง เลยงปลา และอน ๆ เมอฝนตกลงมา น าไหลสทต าอยางรวดเรวเพราะไมมทเกบกก แตเมอกระทบสงกดขวางกท าใหเกดน าทวมฉบพลนอยางรนแรง เมอน าทาไหลลงทะเลหมดและไมมน าจากปามาเตม แหลงน าธรรมชาตกเหอดแหง จงท าใหเกดแหงแลงและขาดน าอปโภค บรโภคอยเสมอ เกษตรกรทอยในสภาวะดงกลาว โดยเฉพาะชาวนาทอยในเขตใชน าฝน จงไดรบความเดอดรอน ผลตผลเสยหายเปนประจ าและไมพอเลยงชพ ตองอพยพทงถนฐานไปหารายไดในเมองใหญ ๆ และเกดปญหาดานสงคมตามมา นบตงแตเสดจขนครองสรราชสมบตเมอปพทธศกราช 2489 เปนตนมา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดเสดจฯ แปรพระราชฐานและเสดจพระราชด าเนนไปเยยมพสกนกรทวราชอาณาจกรเรอยมา พระองคไดทรงประสบกบสภาพดน ฟา อากาศ และภมประเทศในภมภาค

13

ตาง ๆ และทอดพระเนตรความทกขยากแรนแคนตลอดจนปญหาอปสรรคของการด ารงชวตของประชาชนทวประเทศดวยพระองคเอง จงทรงตระหนกถงปญหาและอปสรรคเหลานอยางถองแท และไดทรงมพระราชด ารรเรมโครงการตาง ๆ เพอแกไข เพอบรรเทาปญหาเหลาน โดยเฉพาะโครงการอนรกษปาไมตนน าล าธาร และโครงการพฒนาแหลงน าขนาดตาง ๆ จ านวนมาก ส าหรบในดานการพฒนาอาชพของประชาชนในชนบท พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานแนวทางครงส าคญเมอป พ.ศ. 2532 ซงตอมาประชาราษฎรไดรจกกนอยางดในนามการเกษตร “ทฤษฎใหม” แนวการพฒนาชวตและอาชพตามแนวทฤษฎใหมน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระราชด ารไว 3 ขน คอ ขนท 1) การผลต ขนท 2) การรวมพลงกนในรปกลมหรอสหกรณ และขนท 3) การรวมมอกบแหลงเงน (ธนาคาร) และกบแหลงพลงงาน ส าหรบในบทความนจะขอกลาวเนนรายละเอยดเฉพาะขนท 1) การด าเนนการผลตในทดนของเกษตรกรซงเปนการเรมตนขนแรกเทานน ซงถอวาเปนขนทส าคญทสด

ทฤษฎใหม ขนทหนง

พนฐานทส าคญของเกษตรกรทจะปฏบตทฤษฎใหมขนทหนง ไดแก มพนทคอนขางนอยประมาณ 15 ไร คอนขางยากจน จ านวนสมาชกปานกลาง (ไมเกน 6 คน ) อยในเขตใชน าฝนธรรมชาต ฝนไมชกมากนก ดนมสภาพขดสระเกบกกน าได ในระยะแรกจะผลตพอเพยงเลยงตวได แตจะตองกนอยอยางประหยด มความขยนหมนเพยร มความสามคค และชวยเหลอเกอกลกนกบเพอนบาน หลกการทส าคญของการปฏบต คอรจกการบรหารและจดการดนและน า ซงเปนทรพยากรธรรมชาตรวมกบการบรหารเวลา บรหารเงนทน และก าลงคนเพอไดบงเกดผลผลตเปนอาหารและรายตลอดป และผลจากการทไดทรงคดและค านวณ พระองคไดทรงแนะน าใหแบงพนทออกเปนสดสวนรอยละ 30:30:30:10 (ภายหลงสดสวนนทรงมพระราชวนจฉยใหยดหยนไดบาง) และท ากจกรรมดงน 1. รอยละ 30 สวนแรก ใหขดสระประมาณ 4.5 ไร ส าหรบเกบน าฝนธรรมชาตทมอยางเหลอเฟอในฤดฝนปกต เพอใชส าหรบรดน าพชทปลกในฤดฝนยามเมอฝนทงชวงแหงแลง การใชน าจะตองเปนไปอยางประหยด โดยใชวธการและเลอกพชกบวธปลกแตละพชทเหมาะสม วธการใหน าโดยประหยด เชน การตกรด การสบสงตามทอยาง หรอการใชระบบน าหยดแบบพนบาน เปนตน สวนพชและวธปลกทเหมาะสม เชน เลอกพชทใชน านอย เชน พชยนตนหรอพชอายสน โดยปลกผสมผสานกนหลาย ๆ ชนด ระหวางพชตนใหญและพชลมลกเพอใชพนทและน าอยางมประสทธภาพทสดและมเสถยรภาพ

14

น าทเกบในสระหากเหลอไปถงฤดแลงใหใชปลกพชอายสนและราคาด เชน ถวเหลอง ถวเขยว ถวลสง และผกตาง ๆ ไมควรน าไปใชปลกขาวนาปรงเปนอนขาด นอกจากปใดน าทวม แปลงขาวเสยหายหมด จงจะพจารณาปลกขาวนาปรงไดเพอใหมขาวบรโภค แตตองประมาณพนทปลกขาวใหเหมาะสมกบปรมาณน าทมอยในสระ รปรางและขนาดของสระอาจยดหยนไดบาง เชน ในพนททฝนมปรมาณทงปมาก หรอมน าชลประทานมาเตมได ขนาดสระอาจจะนอยกวารอยละ 30 และถาพนทบงคบ หรอตองการเลยงสตวน าอาจขดสระและบอหลาย ๆ บอกได (สระส าหรบเกบน าเพออปโภคบรโภค การชลประทาน และบอส าหรบเลยงสตวน า ) แตเมอรวมพนททงหมดแลวจะตองใกลเคยงรอยละ 30 นอกจากนอาจจะรวมนบพนทรองน าทยกคนขนเพอปลกไมยนตนดวย หากสามารถเกบน าในรองไดตลอดป ในกรณทสามารถสงน ามาจากแหลงชลประทานได ตองสงมาในระบบทอปดเพอลดการสญเสย และสงมาเตมในสระตามชวงเวลาทจ าเปนเทานน การใชน าจากสระตองเปนไปตามหลกประหยดดงทกลาวขางตน และพงตวเองใหมากทสด หากไมไดรบความชวยเหลอการขดสระจากราชการ หรอแหลงเงนทนอนและตองการขดเอง ควรทยอยขดสระแตละปตามก าลงเงน และก าลงกายจนกวาจะครบพนทรอยละ 30 รปรางของสระคาดวารปสเหลยมผนผายาว ๆ นาจะลดการระเหยของน าไดดกวาบอกวาง ดนทขดมาจากสระใชถมเปนพนดนรอบพนทเพอกนน าทวม หากไมใชท าคนดน จะตองแยกดนสวนบนไวสวนหนง ส าหรบน ามาเกลยทบดนชนลาง 2. รอยละ 30 สวนทสอง ใชปลกขาวเนอทประมาณ 4.5 ไร เนองจากทรงมพระราชวนจฉยวา ขาวเปนอาหารหลก และอาหารประจ าวนของคนไทยมาแตดกด าบรรพและเปนสวนหนงของความมนคงและมนใจในการด ารงชวต เกษตรกรไทยไมวาจะโยกยายไปอยทใดหรอเปลยนอาชพไปอยางใด อยางนอยจะตองมนใจวามขาวกนและพยายามปลกขาวใหพอกนตลอดป เพอใหมเสถยรภาพดานอาหารครอบครวทมสมาชก 6 คน ถาบรโภคขาวเฉลยประมาณคนละ 200 กโลกรมตอป จะตองบรโภคขาวไมต ากวาปละ 1,200 กโลกรม และถาท านาปในสภาพทควบคมน าไมใหขาดชวงไดเมอฝนแลง กจะไดผลผลตไมต ากวาปละ 4.5 x325 = 1,462.5 กโลกรม แตถาบ ารงรกษาดอาจจะผลผลตเพมมากกวาน

เมอเกบเกยวขาวนาปแลวหากยงมฝนและน าในสระเหลอ ควรเลอกปลกพชอายสนและราคาดในสภาพนาดงทไดกลาวมาแลวขางตน 3. รอยละ 30 สวนท 3 เนอท 4.5 ไร ใหปลกพชสวน ไมยนตนและพชไรอยางผสมผสาน โดยมวธการและชนดของพชทแตกตางกนหลากหลายกนไปแตละพนทและขนอยกบปจจยตาง ๆ เชน ภมภาค ฤดกาล ตลาด และเสนทางคมนาคม ตลอดจนประสบการณและภมปญญาของ

15

เกษตรกร เปนตน ไมมสตรตายตว ยดหยนได การปลกพชใหหลากหลายเชนนจะเปนการชวยการกระจายเงนทน แรงงาน น า และปจจยการผลตาง ๆ กระจายความเสยหายจากศตรพช และความปรวนแปรของดน ฟา อากาศ ตลอดจนกระจายรายไดดวย พชทปลกระยะแรกควรเปนกลวย เพอบงรมและเกบความชนในดนตอไปควรเปนผลไมและไมยนตน ระหวางทไมยนตนยงไมโต กปลกพชลมลกอายสนระหวางแถว เชน พรก มะเขอ ถวตาง ๆ จนกวาจะปลกไมได จงเปลยนไปปลกไมทนรม เชน ขง ขา และพชหว เปนตน พนทปลกพชผสมผสานเหลานมพนทรวมกนประมาณ 4.5 ไร แตในบางทองทขนาดของสระ และพนทปลกขาวรวมกนอาจนอยกวา 9 ไร พนททลดลงอาจใชปลกพชผสมได รวมทงบรเวณรอบทอาศย คนดน ทางเดน และขอบสระอาจใชปลกพชตาง ๆ ได นบพนทรวมกนเปนพนทปลกพชผสม พชผสมเหลานสวนใหญจะใชเปนอาหารประจ าวน ไดแก ผก ผลไม สมนไพร และเครองเทศ ซงเปนอาหารหลกของคนไทยทกนกบขาวมาเปนเวลาชานาน เชนเดยวกบขาว และปลา โดยเฉพาะพชผกพนเมอง ปจจบนมมากกวา 160 ชนด บางชนดมพบทวทกภาค สวนทเหลอกสามารถจ าหนายเปนรายได ตวอยางของพชทควรเลอกปลกไดแก 3.1 พชสวน ( ไมผล ) เชน มะมวง มะพราวแก มะพราวออน มะพราวน าหอม มะขาม ขนน ละมด สมเขยวหวาน สมโอ สมโชกน ฝรง นอยหนา กระทอน มะละกอ ชมพ และกลวย เปนตน 3.2 พชสวน ( ผกยนตน ) เชน แคบาน มะรม สะเดา ชะอม ขเหลก ผกหวาน กระถน เหลยง เนยง สะตอ หมย ท ามง ชะมวง มนป มะอก มะกอก ยานาง ถวมะแฮะ ต าลง ถวพ และมะเขอเครอ เปนตน 3.3 พชสวน ( ผกลมลก ) เชน พรก กระเพราะ โหระพา ตะไคร ขง ขา กระชาย ชะพล แมงลก สะระแหน บงบก มนเทศ มนส าปะหลง เผอก บก ถวฝกยาว ถวพม มะเขอ ฟกเขยว ฟกทอง ผกบงไทย ผกบงจน ผกคะนา ผกกาดขาว ผกกาดหอม ผกไผ หอม กระเทยม และมะละกอ เปนตน 3.4 พชสวน ( ไมดอกและไมประดบ ) เชน มะล ดาวเรอง บานไมรโรย กหลาบ รก ซอนกลน ปทมมา กระเจยว และดอกไมเพอท าดอกไมแหง เปนตน 3.5 เหด เชน เหดฟาง เหดนางฟา เหดเปาฮอ เปนตน 3.6 สมนไพรและเครองเทศ บางชนดจดอยในกลมพชผกแลว เชน พรก พรกไทย กระเพรา สะระแหน แมงลก และตะไคร เปนตน แตยงมบางประเภททใชเปนยารกษาโรคและน ามนหอม เชน ขมนชน (โรคกระเพาะ) พญายอหรอเสลดพงพอน (โรคเรม) ไพล (ปวดเมอย) ฟาทะลายโจร (แกไข) มะแวง (แกไข และแกไอ) ชมเหด และมะขามแขก (ยาระบายออน ๆ ) ทองพนชง (ความดน

16

สง) กระเทยม (ความดนสง) ตะไครหอม (ยากนยง) และแฝกหอม เปนตน 3.7 พชน า ปลกในสระ เชน ผกกระเฉด ผกบงไทย กระจบ หนอไม บวสาย ผกกด และโสน เปนตน

3.8 ไมยนตน (ใชสอยและเชอเพลง แตบางชนดมสวนทกนได) เชน ไผ มะพราว ตาล เสยว กระถน สะแก ยคาลปตส สะเดา ขเหลก สก ยางนา และหลายชนดมคณสมบตบ ารงดนดวย เชน ประดบาน ประดปา พยง ชงชน กระถนณรงค กระถนพมาน กระถนเทพา มะคาโมง ทงถอน จามรปา จามจร ทองหลาง กระถนไทย และมะขามเทศ เปนตน 3.9 พชไร พชไรหลายชนดไมเหมาะกบการปลกผสมกบพชอน เพราะตองการแสงแดดมากและไมชอบการเบยดเสยด แตอาจปลกไดในชวงแรก ๆ ทไมยนตนยงไมโตไมแยงรมเงามากนก บางชนดอาจเกบเกยวเมอผลผลตทยงสดอยและรบประทาน หรอจ าหนายเปนพชผกซงจะมราคาดกวาเกบผลผลตแก พชไรเหลาน ไดแก ขาวโพด ถวเหลอง ถวลสง ปอกระเจา ออยคนน า และมนส าปะหลง เปนตน บางชนดเปนพชยนตน อาจปลกตามรมแปลง หวไร ปลายนาได เชน นน ละหง และฝายส าล เปนตน สวนดของพชไร คอผลผลตเกบไวไดนานตางกบพชสวนทผลตผลเกบไวไมไดนาน จะตองรบจ าหนายรบบรโภค หรอแปรรปทนท 3.10 พชบ ารงดน และพชคลมดน ชนดทเปนพชลมลก ควรปลกแซมผลไม หรอไมยนตนขณะทตนยงเลกอย หรอปลกตามหลงขาว เชน ถวมะแฮะ ถวฮามาตา โสนอฟรกน โสนพนเมอง ปอเทอง ถวพรา รวมทงถวเหลอง ถวเขยว ถวลสง และถวพม เปนตน แตบางชนดเปนพชยนตน อาจปลกผสมกบพชอน หรอปลกตามหวไรปลายนาไว บางอยางอยในกลมพชสวนทบรโภคไดบางอยางอยในกลมไมใชสอยและเชอเพลง เชน ขเหลก กระถน ชะอม ถวมะแฮะ สะตอ หางไหล มะขาม มะขามเทศ มะขามแขก ประดบาน ประดไทย ทองหลาง และสะเดาชาง เปนตน ส าหรบพนททมความลาดเท หรอรมบอ รมคนดน ควรปลกแฝกเปนแถวขวางแนวลาดเอยง เพอปองกนการชะลางพงทลายของดน 3.11 แนวทางประกอบการพจารณาเลอกปลกพชผสม พชหลายชนดใชท าประโยชนไดมากกวาหนงอยาง หรอเอนกประสงค หากเลอกปลกพชผสมหลายอยางในพนทเดยวกนตองอาศยค าแนะน าทางวชาการ และประสบการณ หรอภมปญญาชาวบาน เพราะพชบางชนดจะปลกรวมกนได บางชนดไมได หลกการพจารณาทว ๆ ไป เลอกปลกพชทมความสงของเรอนยอดตาง ๆ อยในบรเวณใกลเคยงกน โดยแบงเปนความสงออกเปน 3 ระดบ ดงน 1. สง เชน มะพราว มะขาม ประด ไผ ขนน เหลยง สะตอ เนยง มะตม เปนตน 2. ปานกลาง เชน มะมวง สม มะนาว มะรม ผกหวาน ขเหลก มะดน กระทอน

17

นอยหนา กลวย มะละกอ ออย สะเดา มะกรด ชะมวง หมย ชะอม มะยม ทองหลาง มะกอกปา มะเฟอง มะอก ยอ เปนตน 3. ชนลาง เชน ขง ขา ตะไคร สะระแหน บวบก บอน กระชาย ขมน ชะพล สบปะรด บก มนตาง ๆ มะเขอตาง ๆ พรก กระเจยบมอญ กระเจยบแดง ผกโขม เปนตน 3.12 กศโลบายในการปลกพชผสมหลายอยาง ปจจบนหนวยงานตาง ๆ มแนวทางสงเสรม การปลกพชอาหารดวยวธการแบงเปนกลมตาง ๆ เชน 1. พชสวนครว เชน พรก กระเพราะ โหระพา แมงลก ตะไคร มะกรด พรกไทย มะอก มะนาว (กะป น าปลา น าตาล) เปนตน 2. รวกนได เชน ต าลง ขจร โสน ถวพ มนป กระถน มะขามเทศ บวบ ฟกเขยว มะระ มะเขอเครอ ไผ น าเตา ฟกขาว ผกแปม เปนตน 3. ผกสมต า เชน มะละกอ ถวฝกยาว ถวพม มะนาว พรก (กระเทยม น าตาล น าปลา ป กงแหง น าปลารา) 4. ผกขาวย า เชน กระถน สมโอ มะดน มะขาม สะตอ ถวฝกยาว ตะไคร มะมวง ขา มะกรด มะพราว (น าตาล น าปลา น าบด) 5. ผกแกงแค เชน ชะอม ชะพล กระเพราะขาว ต าลง ฝกชฝรง ผกขหด มะเขอเปราะ หนอไม ผกเผด ถวฝกยาว มะเขอพวง ตะไคร (พรกแหง กระเทยม หอมแดง กะป น าปลารา น ามน เกลอ) (หมายเหต) องคประกอบในวงเลบเปนสวนทผลตจากพชและสตวน า ซงมการผลตเปนการคา จ าหนายอยางแพรหลายอยแลวและราคาไมแพงนก ใชจ านวนไมมากถงแมจะผลตไดเองแตการซอจากตลาดบางนาจะสะดวกกวา 4. รอยละ 10 เปนทอยอาศย ถนน คนดน และสงกอสรางอน ๆ รวมประมาณ 1.5 ไร พนทสวนนจะรวมคอกสตวเลยง เรอนเพาะช า ฉางเกบผลตผลเกษตร ปจจยการผลต และเครองมอเครองทนแรง ฯลฯ อาจรวมสวนรอบบานดวย 5. การเลยงสตว ควรเลอกเลยงสตวบก เชน ววนม หม ไก เปด และสตวน า เชน ปลาตะเพยน ปลาสลด ปลานล ปลาทบทม กงกามกราม หอยขม ฯลฯ ไดเหมาะสมกบแรงงาน เงนทน และพนททเหลอ ตลอดจนอาหารบางสวนทไดจากในแปลงพช (ตนพช ร าขาว ฟางขาว มลสตว ฯลฯ ) โดยไมเนนเปนรายไดหลก แตเพอเปนรายไดเสรม และอาหารประจ าวน โดยเฉพาะปลาซงเปนอาหารประจ าวนของคนไทยทบรโภครวมกบขาวและผกมาตงแตโบราณกาล ส าหรบเทคนคของการเลยงคงจะตองเปนไปตามค าแนะน าของนกวชาการเชนเดยวกบการปลกพช เชน การสรางคอกหรอเลาสตวคลอมรมบอปลา เพอใชมลสตวเปนอาหารปลา หรอการขดบอปลา ใหมระดบความลกตาง ๆ กน เปนตน

18

การเกษตร “ทฤษฎใหม” ตามหลกการทไดกลาวมาน จะมงเนนในเขตเกษตรน าฝน ไมมน าชลประทาน สวนใหญจะเปนชาวนา และชาวไร ปจจบนเขตดงกลาวมพนทรวมกนประมาณ 102.6 ลานไร หรอรอยละ 69.0 ของพนทการเกษตรทงหมด (แบงเปนนาในเขตเกษตรน าฝน ประมาณ 48.5 ลานไร หรอรอยละ 12.6 ขาวและพชในทดอน ประมาณ 35.7 ลานไร หรอรอยละ 24.0 ทเหลอเปนทงหญาและทรกรางอกประมาณ 18.4 ลานไร หรอรอยละ 12.4 ) เขตเหลานเปนเขตทผลตผลการเกษตรคอนขางปรวนแปรไมแนนอน มความเสยงจากความเสยหายเนองจากศตรพช และฝนฟาอากาศแปรปรวนอยเสมออาจมฝนแลงและน าทวมภายในปเดยวกนหางไกลชมชน การคมนาคมไมคอยสะดวกหลายรายยงไมไดรบเอกสารกรรมสทธทดน และมกจะไดรบความสนใจจากเจาหนาททางราชการ ธนาคาร และธรกจเอกชนคอนขางนอย ดงนนควรจะเปนเขตเปาหมายอนดบแรกของโครงการเกษตร “ทฤษฎใหม” และควรไดรบการสนบสนนจากทางราชการและธนาคารในระยะเรมแรก โดยเฉพาะการขดสระน าส าหรบเกบน าฝนตามธรรมชาต การเกษตร “ทฤษฎใหม” ในเขตใชน าฝน ถงแมจะหวงพงน าจากการเกบกกน าฝนตามธรรมชาต แตถามแหลงน าชลประทานของรฐเสรมใหบางบางครงบางคราว ถงแมจะปรมาณนอยแตกท าใหเปนระบบการเกษตร “ทฤษฎใหม” ทสมบรณยงขน ส าหรบเขตชลประทาน และเขตพชอตสาหกรรม ซงปจจบนมพนทรวมกนประมาณ 46.1 ลานไร หรอรอยละ 31.0 (นาชลประทานประมาณ 25.7 ลานไร หรอรอยละ 17.3 และเขตปลกพชอตสาหกรรม เชน ยางพารา ปาลมน ามน สวนผลไม สวนกาแฟ ผก และไรสบปะรดสงโรงงาน เปนตน ประมาณ 20.4 ลานไร หรอรอยละ 13.7 ) เปนเขตทมผลตผลการเกษตรทคอนขางไมปรวนแปร มความเสยงจากสภาพฝนฟาอากาศนอย การคมนาคมคอนขางสะดวก ใกลชมชน และไดรบการสนบสนนจากภาครฐ ธนาคาร และธรกจภาคเอกชนคอนขางมาก มกรรมสทธทดนหรอเอกสารการถอครองทดนคอนขางแนนอน จงเปนเขตทไมคอยเดอดรอน ชวยตวเองไดอยแลว เกษตรกรในเขตดงกลาวน จงอาจจะท าการเกษตรแบบกาวหนาเชนนตอไปอกระยะหนง แตควรจะตองปรบใชวธการทพงตนเองใหมากขน ลดการน าเขาเทคโนโลยจากตางประเทศใหนอยลง เชน พนธพชและวสดการเกษตร เปนตน นอกจากน ควรพยายามปลกพชผสมผสานใหมากกวาหนงชนด และอยาเสยงการเพมทนหรอเพมหนสนทเกนก าลง ส าหรบพนททอยในเขตชลประทาน หรอมแหลงน าธรรมชาตสมบรณหรอมปรมาณฝนตกชก เชน ภาคใตหรอภาคตะวนออก โดยทวไปจะมการเกษตรกรรมแบบผสมผสานคลายคลงกบการเกษตร “ทฤษฎใหม” อยบางแลว และเกษตรกรรจกกนมาชานานอยางด แตสมมตฐานเบองตนยงมไดตรงกบการเกษตร “ทฤษฎใหม” นก เชนมน าชลประทานสมบรณ ใชน าอยางเตมท มพนทมาก บางแหงใชเครองมอทนแรง จางแรงงานท างานแทน ขอส าคญคอไมเดอดรอนและไมยากจนนกหากจะท าการเกษตร “ทฤษฎใหม” กท าได แตเปนการท าแบบประยกต โดยจะตองยดหลกการ

19

ปฏบตทส าคญ 2 ประการ คอ 1 แบงพนทท ากจกรรมออกเปนสดสวน 30: 30: 30:10 โดยประมาณ และอาจจะแบงเปนแปลงยอย ๆ หลายแปลงหรอแปลงใหญนอยแปลงกได และ 2 จะตองใชน าอยางประหยด น าทเคยไดรบจากธรรมชาตหรอจากโครงการชลประทานของรฐบาลอยางสมบรณจะตองเปลยนไปสรางสระเกบไวใชสวนตว แลวบรหารจดการน าโดยตวเอง โดยไมหวงพงน าจากรฐบาลมากนก ตลอดจนการชวยเหลอดานปจจยการผลตอน ๆ ทงนเพอเปดโอกาสใหเกษตรกรรายอน ๆ ทอยหางคลองสงน าของรฐบาลมโอกาสไดรบประโยชนจากน าชลประทานเพมมากขน ดงนน การเกษตร “ทฤษฎใหม” ไมวาจะอยในเขตใชน าฝนหรอเขตใชน าชลประทาน ถาหากหวงอาศยน าชลประทานของรฐบาลมาเสรม กตองยดหลกการใชน าและจดการน าโดยประหยด ดงกลาวมาแลว และหลกการเชนนจะท าใหประโยชนของน าชลประทานมคณคาแกประชาชนมากขน และท าใหเขตพนทชลประทานขยายเพมขนกวาการใชน าชลประทานแบบดงเดม ตงแต 3-6 เทา จงเปนการขยายความชมชน ความสข และความสมบรณพลสขใหแกประชาชนเพมมากขน และเปนการกอใหเกดความเปนธรรมแกเกษตรกรและสงคมในเขตชลประทาน และในเขตชนบทมากขนกวาเดม

ทฤษฎใหม ขนทสอง

เมอการท าเกษตร “ทฤษฎใหม” ขนทหนงมมากรายขน และผานไปหลาย ๆ ปผลผลตและรายไดจะมเพมขน เกษตรกรจ าเปนจะตองปรบปรงตวเองรวมกลมกนในรปกลมหรอสหกรณ และรวมแรงกนในเรองตางๆ เชน 1) การผลต (พนธพช เตรยมดนชลประทาน ฯลฯ ) 2) การตลาด (ลานตากขาว ยง เครองสขาว การจ าหนายผลผลต) 3) การเปนอย (กะป น าปลา อาหาร เครองนงหม ฯลฯ ทผลตไมไดเอง) 4) สวสดการ (สาธารณสข ยารกษาโรค เงนก ฯลฯ ) 5) การศกษา (โรงเรยน ทนการศกษา ฯลฯ ) 6) สงคม และศาสนา เปนตน สงตาง ๆ เหลานเปนความจ าเปนของชวตประจ าวน แตไมอาจลงทนลงแรงเพยงล าพงได จะตองอาศยความรวมมอกนระหวางเพอนบาน และของหนวยราชการมลนธและเอกชน

ทฤษฎใหม ขนทสาม

เมอกจการขนทหนงและขนทสองเจรญเตบโตขน จ าเปนจะตองพฒนากจกรรมตาง ๆ

เพมขนอก โดยตดตอรวมมอกบแหลงเงนทน (ธนาคาร) และแหลงพลงงาน (บรษทน ามน) หรอ

20

เอกชน เพอด าเนนกจกรรมตาง ๆ เชน ตงและบรหารโรงส ตงและบรหารรานสหกรณ (1.3) ชวย

การลงทน (1.2) ชวยพฒนาคณภาพชวต (4,5,6) เปนตน

ทงนทงฝายเกษตรกร และฝายธนาคารและบรษทจะไดรบประโยชนเกษตรกรขายขาวใน

ราคาถก (ไมกดราคา) ธนาคารและบรษทซอขาวในราคาต า (ซอขาวเปลอกตรงจากเกษตรกรมาส

เอง) (2) เกษตรกรซอเครองอปโภคในราคาต า เชน สหกรณ ราคาขายสง (1.3) ธนาคารกบบรษท

(เอกชน) จะสามารถขยายบคลากร

การปองกนและแมลงก าจดศตรพชโดยวธผสมผสาน

การปองกนและก าจดศตรพชโดยวธผสมผสาน เปนการเลอกใชวธการตงแต 2 วธขนไป

ผสานกนใหเหมาะสม เมอใชแลวจะท าใหเกดผลเสยอยางนอย 3 ประการ คอ

1. ท าใหศตรพชลดลงในระดบทไมท าใหพชผลเสยหายไปในเศรษฐกจ

2. ประหยดคาใชจายในการควบคมพชชนดนน

3. ปลอดภยตอเกษตรกร (ผผลต) ผบรโภค และสงแวดลอม

การผลตขาวในปจจบน เกษตรกรเนนการเพมผลผลตตอหนวยพนท โดยการเพมปจจยการ

ผลต เชน ปยและสารเคมก าจดศตรพช ซงการกระท าดงกลาวตอเนองเกดผลกระทบตอระบบนเวศ

ในนาขาวและสงแวดลอม ท าใหศตรพชระบาดมากขน และผลผลตกมไดเพมขนตามทคาดการณไว

จงไดมการน าวธปองกนและก าจดศตรขาวโดยวธผสมผสานมาใชในการผลตขาวอนทรย

1. หลกการปองกนและก าจดศตรขาวโดยวธผสมผสาน

1.1 ปลกพชและดแลใหแขงแรงสมบรณ ไดแก

- ใชเมลดพนธด ปราศจากเมลดพชอนปะปน ตานทานโรคและแมลง

- ปรบปรงบ ารงดน เตรยมดนและก าจดวชพชอยางถกตอง

- ใชปยอนทรยใหเหมาะสมกบชนดดนและพนธขาว

- ระดบน าประมาณ 15 เซนตเมตร

1.2 ลงส ารวจแปลงนาทกอาทตย จ าเปนอยางยงทเกษตรกรจะตองลงแปลงนา

อยางนอยอาทตยละ 1 ครง โดยส ารวจตรวจตราอยางใกลชดวาสภาพของขาวเปนอยางไร ระดบน า

21

ปยเพยงพอเหมาะสมแลวหรอยง ประมาณสดสวนของศตรพชและศตรธรรมชาต สภาพดนฟา

อากาศเพอประกอบการพจารณาตดสนใจด าเนนการอยางใดอยางถกตอง การส ารวจนเพอประเมน

สภาพนเวศวทยาในแตละชวงการเจรญเตบโตของขาว

1.3 อนรกษศตรธรรมชาตโดยปกตในนาขาวเขตรอนทวๆ ไปปรมาณสตรธรรมชาต

ของศตรพช เชน แมงมม แมลงปอ มวนดดไข จงโจน า แตนเบยน เชอจลนทรยและสตวอน ๆ อก

มากมายหลายชนด มอยอยางเพยงพอทจะควบคมศตรขาวซงมชนดทส าคญอยไมกรชนดเทานน

ความสมดลของธรรมชาตนจะถกท าลายลงหากเกษตรกรใชสารเคมอยางไมถกตอง โดยเฉพาะสาร

กลมไพรทอยสและออกาโนฟอตเฟต ซงมพษกวางขาวง ท าลายสงมชวตทกชนดในนาขาว ซงใน

ทสดจะมผลใหเกดการระบาดเพมมากขน ในชวง 30 - 31 วน หลงจากปลกขาวแลวไมควรใชสาร

ฆาแมลงใด ๆ ทงสน

1.4 ใหเกษตรกเปนผจดการทดหรอเปนผเชยวชาญในการด าเนนงานกจการดวย

ตนเอง

เมอเกษตรกรสามารถวเคราะหสภาพนเวศวทยาในนาขาวและมการตดสนใจอยางถกตอง กจะมผล

ใหการผลตประสบผลส าเรจ ตนทนการผลตลดลง ไมมผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม เกษคร

กรสามารถยนอยไดดวยตนเองและเปนการผลตทยงยนในทสด

2. วธปองกนและก าจดศตรพช เชน

2.1 วธเขตกรรม คอ การดดแปลงวธการเพาะปลกหรอวธการทางเขตกรรม เพอ

สนบสนนขบวนการทางธรรมชาต ตามระบบนเวศทท าใหไมเอออ านวยตอการระบาดของศตรพช

เชนการเกบผลไมทเนาเสยทอยคาตนหรอตามพนดนออกไปท าลาย การตดแตงกงตามหลกวชาการ

ของไมผลแตละชนดชวยใหแดดสองถงล าตนตามพนดนจะลดปญหาการระบาดของศตรพชไดมาก

การก าหนดชวงเวลาปลกและเกบเกยวทเหมาะสมเพอหลกเลยงการท าลายของศตรพช การใหน า

ใสปย หรอปรบปรงบ ารงดนเพอใหพชแขงแรงสมบรณ จะลดการระบาดของศตรพช นอกจากนยง

รวมถง การปลกพชหมนเวยนและการปลกพชผก ฯลฯ เปนตน วธเขตกรรมนไมจ าเปนตองลงทน

อะไรมากมายแตไดผลเกนคาด อาจมากกวาวธอน ๆ ดวยซ าไป

2.2 วธพนธตานทาน การใชพนธตานทานจะชวยแกไขการระบาดของศตรพชได

อยางเดนชด แตบางครงฤดกาลและสภาพการปลกพชอาจท าใหความตานทานนนเปลยนไปหรอเกด

ปญหาศตรพชชนดอนขนมาแทนทอกกไดและอาจจะใชพนธพชทตานทานหรอคอนขางตานทานท

22

สงเกตพบในทองถนน ามาปลกไดอก การใชพนธพชทมอยหลากหลายตามธรรมชาตนนจะชวยลด

ปญหาของสตรพชไดมาก หรอใชเมลดพน ทองถน เพราะมความเหมาะสมกบสภาพของทองถน

2.3 ชววธ คอการใชสงมชวตเกดขนตามธรรมชาตหรอสงทมนษยเพาะเลยงผลต

ขยายขนมาใหมจ านวนมาก ๆ เพอชวยในการควบคมศตรพช ไดแก ตวห า ตวเบยน และเชอโรค "

อนรกษศตรธรรมชาต" เปนเรองทเกษตรกรควรใหความสนใจมาก เพยงแตไดรบการชแนะใหเหน

คณคาของศตรธรรมชาตจะท าใหเกดความรกและหวงแหนสงมชวตเหลาน อยางนอยทสดกท าให

การตดสนใจใชสารปองกนและก าจดสตรพชรอบคอบยงขน

2.4 วธกลและฟสกสทางกายภาพ คอการก าจดศตรพชโดยใชเครองมอกลตาง ๆ

เชน กบดกหรอศตรพชอน ๆ การสรางเครองกดขวาง โดยตาขายหรอการหอหรอการปลกพชในมง

ในลอนหรอการขดรองเพอดกหนอนกระท ฯลฯ เปนตน และใชปจจยทางกายภาพ เชน ความรอน

ความเยน แสง เสยง หรอคลนความถตางๆ ซงสวนมากอปกรณเหลานราคาคอนขางเพยง จงควร

ดดแปลงใชวธการทราคาถก สามารถท าเองได เชน การใชน ารอนแชเมลดพนธพชกอนปแลก

2.5 การใชสารปองกนและก าจดศตรพช สารปองกนก าจดศตรพชประกอบดวย

2.5.1 สารอนนทรย (Inorganic compound) ไดมาจากแรธาตในธรรมชาต ไมม

คารบอนเปนองคประกอบ มคณสมบตไมสลายตวไดงายสวนมากจะมพษตกคางนาน และมพษสง

ตอมนษย จงไมนยมใชในปจจบน เชน ไซยาไนด อาเซนค เมอควรคออกไซด คอปเปอร ไฮดรอก

ไซด คอปเปอรออกซคลอไรด และคอปเปอรซลเฟต ฯลฯ เปนตน

2.5.2 สารจากธรรมชาต ( natural pestioide) ไดแก สารสกดจากพช เชน

สะเดา หางไหล ใบยาสบ ฯลฯ และสารตากธรรมชาตอน ๆ

การตดสนใจใชสารปองกนและก าจดศ ตรพชตองรอบคอบและค านงถงเหตผลความจ าเปน หาก

จ าเปนตองใชควรเลอกใชสารจากธรรมชาตกอน สวนสารชนดอนๆ ควรเลอกเปนอนดบสดทายและ

ใชชนดทมพษเฉพาะเจาะจงเทานน แตทงนตองยดกฏมาตรฐานเกษตรอนทรย เชน ส านกงาน

มาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) ส านกงานมาตรฐานยสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต (มก.อช.)

และส านกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยสรนทร (มก.สร.) เปนหลก

23

เชอราเฮอรซเทลลา (ท าลายเพลย

กระโดดสน าตา

เชอราเมตตาไรเซยน (ท าลายเพลยกระโดดเพลยจกจน

ในสภาพทมความชนสง

แมลงตวเบยน (แตนเบยนแซมพมปลา) เปนแตนเบยนของหนอนหอใบขาวและหนอนกอหญา มนเกาะตามใบขาวตงแตระยะแรกถง

ระยะขาตงทอง

แตนเบยนสเนลเลยส (ท าลายหนอนกระทโดย

เพศเมยวางไขและเจรญเตมโตในตวหนอน และกดผนงตวหนอนมาเขาดกแดขาวนอกแลวสราง

สรางเสนใยหมดกแด

แมลงมมตาหกเหลยม (อยตามกอขาวและผวน ากนเพลยกระโดด เพลยจกจน หนอนแมลงวนขาว

หนอนหอใบขาวและผเสอหนอนกอขาว

มดคนไฟ (ท ารงอยในนาสภาพขาวไรหรอตามคนนา สภาพนาสวน กนแลงและสตว

ตวเลกๆไดหลายชนด

24

วธการท าปยดนหมกชวภาพส าหรบเพาะตนกลา วสดทใช 1. ดนแหงทบใหละเอยด ใชดนไดทกชนด แตดนด าเชงขาหรอดนขยไผจะด

5

สวน

2. ปยคอกแหงทบละเอยด 2 สวน 3. แกลบด า 2 สวน 4. ร าละเอยด 1-2 สวน 5. ขยมะพราวหรอขเคกกากออย 2 สวน 6. น าสกดชวภาพ 1 สวน + น าตาล 1 สวน + น า 100 สวน คนใหเขากนด

วธท า 1. ผสมวสดทงหมด คลกเคลาจนเขากนด 2. ราดน าสกดชวภาพผสมลงบนกองดน ผสมคลกเคลาจนไดความชนพอหมาดๆ พอปนเปนกอนไดไมแฉะ 3. เกลยบนพนซเมนตใหกองหนาประมาณ 1-2 ฝามอ คลมดวยกระสอบปานหมกไว 4-5 วน น าไปใชได 4. ปยดนหมกชวภาพทดจะมราสขาวเกดขน มกลนหอม สามารถเกบไวใชไดนานๆ วธใช 1. ผสมปยดนหมกชวภาพกบดนแหงทบละเอยดและแกลบด า อยางละเทาๆ กน คลกจนเขากนด เพอน าไปกรอกถงหรอถาดเพาะกลา หรอน าไปใสในแปลงส าหรบเพาะกลาจะชวยใหไดตนกลาทเจรญเตบโตสมบรณแขงแรง 2. น าไปเตมในกระถางตนไมดอกไมประดบไดด กระถางละ 1-2 ก ามอ

25

ปยหมกชวภาพคออะไร มวธการท าอยางไร

ปยหมกชวภาพ คอ ปยอนทรยทผานกระบวนการหมกกบน าสกดชวภาพ ชวยในการ

ปรบปรงดน ยอยสลายอนทรยวตถในดนใหเปนอาหารแกพช

วสดท าปยหมกชวภาพ

1. มลสตวแหงละเอยด 3 สวน 2. แกลบด า 1 สวน 3. อนทรยวตถอนๆ ทหาไดงาย เชน แกลบ ชานออย ขเลอย เปลอกถวลสง เปลอกถวเขยว และขยมะพราว เปนตน อยางใดอยางหนง หรอหลายอยางรวมกน 3 สวน 4. ร าละเอยด 3 สวน 5. น าสกดชวภาพ 1 สวน + น าตาล 1 สวน + น า 100 สวน คนจนละลายเขากนด

วธท าปยหมกชวภาพ

1. น าวสดตางๆ มากองซอนกนเปนชนๆ แลวคลกเคลาจนเขากนด

2. เอาสวนผสมของน าสกดชวภาพน าตาลและออย ใสบวราดบนกองวสดปยหมก คลกให

เขากนทวใหไดความชนพอหมาดๆ อยาใหแหงหรอชนเกนไป

3. หมกกองปยหมกไว 4-5 วน กน าไปใชได

4. วธหมกท าได 2 วธคอ

4.1 เกลยกองปยหมกบนพนซเมนต หนาประมาณ 1-2 คบ คลมดวยกระสอบปานทงไว

4-5 วน ตรวจดความรอนในวนท 2-3 ถารอนมากอาจตองเอากระสอบทคลมออก แลวกลบกองปย

เพอระบายความรอน หลงจากนนกองปยจะคอยๆ เยนลง น าลงบรรจกระสอบเกบไวใชตอไป

26

4.2 บรรจปยหมกทคลกเขากนดแลว ลงในกระสอบปยไมตองมดปากถง ตงทวไวบนทอน

ไมหรอไมกระดานทสามารถถายเทอากาศใตพนถงได ทงไว 5-7 วน

จะไดปยหมกชวภาพทประกอบดวยจลนทรยและสารอนทรยตางๆ เชนเดยวกบน าสกด

ชวภาพในรปแหง ปยหมกชวภาพทดจะมกลนหอม มใยสขาวของเชอราเกาะกนเปนกอน ใน

ระหวางการหมกถาไมเกดความรอนเลยแสดงวาการหมกไมไดผล อณหภมในระหวางการหมกท

เหมาะสมอยระหวาง 40-50 องศาเซลเซยส ถาเราไดความชนสงเกนไปจะเกดความรอนสงเกนไป

ฉะนนความชนทใหตองพอดประมาณ 30% ปยหมกชวภาพเมอแหงดแลว สามารถเกบไวไดนาน

หลายเดอน เกบไวในทแหงในรม

วธใช

1. ผสมปยหมกชวภาพกบดนในแปลงปลกผกทกชนดในอตรา 1 กโลกรมตอพนท 1 ตาราง

เมตร

2. พชผกอายเกน 2 เดอน เชน กะหล าปล ถวฝกยาว แตง และฟกทอง ใชปยหมกชวภาพ

คลกกบดน รองกนหลมกอนปลกกลาผก ประมาณ 1 ก ามอ

3. ไมผลควรรองกนหลมดวยเศษหญา ใบไมแหง ฟาง และปยหมกชวภาพ 1-2 กโลกรม

ส าหรบไมทปลกแลวใสปยหมกชวภาพแนวทรงพม 1-2 ก ามอ ตอ 1 ตารางเมตร แลวคลมดวยหญา

แหงใบไมแหงหรอฟาง แลวรดน าสกดชวภาพใหชม

4. ไมดอก ไมประดบ ไมกระถาง ควรใสปยหมกชวภาพ เดอนละ 1 ครงๆ ละ 1 ก ามอ

หมายเหต ปยหมกชวภาพไมใชปยหมกหรอปยคอก แตเปนหมกจลนทรย เมอใสลงดนทมความชน

พอ เชอจลนทรยทไดจากน าสกดชวภาพ จ าท าหนาทยอยสลายอนทรยวตถ ใหเปนสารอนทรยทเปน

ประโยชนตอตนไม จงไมจ าเปนตองใหในปรมาณมากๆ และในดนตองมอนทรยวตถ พวกปยหมก

ปยคอก หญาแหง และใบไมแหงและมความชนอยางเพยงพอ เปนตน จงจะไดประโยชนเตมทจาก

การใสปยหมกชวภาพ และบอยครงเทาไรเพอใหไดประโยชนสงสดนน ทานตองใหความสงเกตเอา

เอง เพราะพชแตละชนด และในแตละพนทมการตอบสนองตอปยหมกชวภาพไมเหมอนกน

การน าปยหมกไปใชอยางประหยดและไดผลอกวธหนงคอ กอนน าไปใชควรผสมปยหมก

ชวภาพกบปย หรอปยคอกเสยกอน ในอตราสวนปยหมกชวภาพ 1 สวนตอปยหมกหรอปยคอก 10

สวน คลกใหเขากนด แลวน าไปใชเชนเดยวกบการใชปยหมกหรอปยคอก โดยวธนจะใชมากเทาไหร

27

กไมเปนผลเสย อยาลมดวยวาดวยเทคนคจลนทรยเราไมจ าเปนตองใชปยหมกหรอปยคอกปรมาณ

มาก เชนทเราเคย ปฏบตมา ใชเพยง 1 ใน 4 สวนกพอแลว หรอขนอยกบปรมาณอนทรยทมอยแลว

ในดน ถามอยมากเรากใสแตนอย ถามอยนอยเรากใสมากหนอยหรอบอยหนอย

น าสกดชวภาพเพอปองกนและก าจดศตรพช

น าสกดชวภาพอยางเดยวไมใชยาปราบศตรพช แตจะใหความตานทานแกพชเพอสกบศตร

โรค และแมลงไมมารบกวน ถาไดใหอยางสม าเสมอ น าสกดชวภาพทไดจากการหมกผลไมผสม

สมนไพรจะชวยใหการปองการก าจดศตรพชไดผลดยงขน

วธท า

1. วธท าน าสกดชวภาพเพอปองกนและก าจดศตรพช กท าเชนเดยวกบการท าน าสกด

ชวภาพ เพยงแตใชผลไมหมกทงหมด ผลไมใชไดทงดบและสก หรอเปลอกผลไม ถาเปนผลไมทม

ฤทธทางยาสมนไพร เชน ผลมะมวงหมพานตจะยงด

2. สมนไพรทตองการใชรวมกนน าสกดชวภาพไดแก ใบสะเดา ตะไครหอม ฟาทลายโจร

กระเทยม พรกขหน วางหางจระเข ขง ขา และยาสบ เปนตน น ามาทบหรอต าใหแตก ใสน าใหทวม

หมกไว 1 คน เพอสกดน าสมนไพร น าไปกรองเอาแตน า

วธใช

1. ผสมน าสกดชวภาพ กบน าสมนไพรและน า ในอตราน าสกด 1 สวน น าสมนไพร 1 สวน

และน า 200-500 สวน

28

2. ฉดพนตนพชใหเปยกทว ควรเรมใชหลงตนพชเรมงอกกอนทโรคและแมลงจะมารบกวน

3. ควรใหในตอนเชา หรอหลงฝนตก และใหอยางสม าเสมอ

การผลตน าสกดชวภาพ

น าสกดชวภาพ คอ น าทไดจากการหมกดองพชอวบน า เชน ผก ผลไม ดวยน าตาลในสภาพ

ไรอากาศ น าทไดจะประกอบดวยจลนทรยและสารอนทรยหลากหลายชนด จลนทรยสวนใหญจะ

เปนพวกยสต แบคทเรยสรางกรดเลกตก และพวกรา แบคทเรยสงเคราะหแสงกเคยพบในน าสกด

ชวภาพ

วสดและอปกรณ

1. ถงหมกทมฝาปดสนท จะเปนถงพลาสตก ถงโลหะ หรอกระเบองเคลอบ หรอจะใชถง

พลาสตกกได

2. น าตาลสามารถใชน าตาลไดทกชนด ถาไดกากน าตาลยงด เพราะมราคาถกและมธาต

อาหารอนๆ ของจลนทรย นอกจากน าตาลอยดวย

3. พชอวบน าทกชนด เชน ผก ผลไม ทงแกและออน รวมทงเปลอกผลไมอวบน าทสดไมเนา

เปอย เชน เปลอกแตงโม เปลอกสบปะรด เปลอกขนน และเปลอกมะมวง เปนตน

4. ของหนก เชน อฐบลอก หรอกอนหน

วธท า

1. น าพช ผก ผลไม ลงผสมกบน าตาลในภาชนะทเตรยมไวในอตราน าตาล 1 สวนตอพช

ผก ผลไม 3 สวน คลกใหเขากน หรอถามปรมาณมากจะโรยทบสลบกนเปนชนๆ กได

2. ใชของหนกวางทบบนผกทหมก เพอกดไลอากาศทอยระหวางผก ของหนกทใชทบควรม

29

น าหนกประมาณ 1 ใน 3 ของน าหนกผก วางทบไว 1 คน กเอาออกได

3. ปดฝาภาชนะทหมกใหสนท ถาเปนถงพลาสตกกมดปากถงพลาสตกใหแนน เพอปองกน

ไมใหอากาศเขาไปได เปนการสรางสภาพทเหมาะสมใกแกจลนทรยหมดดองลงไปท างาน หมกทงไว

3-5 วน จะเรมมของเหลวสน าตาลออนถงแกเกดขนจากการละลายตวของน าตาล และน าเลยงจาก

เซลลของพชผก น าตาลและน าเลยงเปนอาหารของจลนทรย จลนทรยหมกดองกจะเพมปรมาณ

มากมายพรอมกบผลตสารอนทรยหลากหลายชนดดงกลาวขางตน ของเหลวทไดเรยกวา "น าสกด

ชวภาพ"

4. เมอน าสกดชวภาพมปรมาณมากพอประมาณ 10-10 วน กถายน าสกดชวภาพออกบรรจ

ลงในภาชนะพลาสตกอยารบถายน าสกดชวภาพออกเรวเกนไป เพราะเราตองกใหมปรมาณจลนทรย

มากๆ เพมเรงกระบวนการหมก น าสกดชวภาพทถายออกมาใหมๆ กระบวนการหมกยงไมสมบรณ

จะมกาซคารบอนไดออกไซดเกดขน ตองคอยเปดฝากภาชนะบรรจทกวนจนกวาจะหมดกาซ

ปรมาณของน าสกดชวภาพทไดจากการหมกจะมากหรอนอยขนอยกบชนดของผก ผลไมทใชหมก

ซงจะมน าอย 95-98% สของน าสกดชวภาพกขนอยกบชนดของน าตาลทใชหมก ถาเปนน าตาล

ฟอกขาวกจะมสออนถาเปนกากน าตาบ น าสกดชวภาพจะเปนสน าตาลแก

5. ควรเกบถงหมกและน าสกดชวภาพไวในทรม อยาใหถกฝนและแสงแดดจดๆ น าสกด

ชวภาพทผานการหมกสมบรณแลว ถาปดฝาสนทสามารถเกบไวไดหลายๆ เดอน

6. กากทเหลอจากการหมก สามารถน าไปฝงเปนปยบรเวณทรงพมของตนไม หรอจะคลก

กบดนหมกเอาไวในเปนดนปลกตนไมกได

หมายเหต : ในกรณทมการหมกตอเนองกไมจ าเปนตองเอากากออก สามารถใสพชผกลงไปเรอยๆ ก

ได หรอในกรณทหมกยงไมเตมถงกสามารถเตมจนเตมถงกไดทกครง หลงจากเปดถงตองเปดฝาหรอ

มดถงใหแนนเหมอนเดม เพอปองกนอากาศเขามากๆ จะมจลนทรยอนๆ ทเราไมตองการใหลงไปท า

ใหเสยมกลนเหมอนเนาได น าสกดชวภาพทมคณภาพจะมกลนหมกดองและมกลนแอลกอฮอรบาง

มากนอยขนอยกบปรมาณน าตาล และปรมาณผลไมทหมก ถาชมดน าสกดชวภาพจะมรสเปรยว

วธใชในพช

1. ผสมน าสกดชวภาพ กบน าในอตรา 1 สวนตอน า 50-1,000 สวน รดตนไมหรอฉดพน

2. เรมฉดพนเมอเรมงอกกอนทโรคและแมลงจะมารบกวน และควรท าในตอนเชา หรอ

30

หลงจากฝนตกหนก

3. ควรใหอยางสม าเสมอ และในดนตองมอนทรยวตถอยางเพยงพอ เชน ปยหมก ปยคอก

หญาแหง ใบไมแหงหรอฟาง เปนตน

4. ใชไดกบพชทกชนด

5. น าสกดชวภาพเจอจางใชแชเมลดพชกอนน าไปเพาะปลก จะชวยใหเมลดงอกเรวขน

และจะไดตนกลาทแขงแรงและสมบรณ

ประโยชน

ในน าสกดชวภาพ ประกอบดวยสารอนทรยตางๆ หลากหลายชนด เชน เอนไซม ฮอรโมน

และธาตอาหารตางๆ เอนไซม บางชนดจะท าหนาทยอยสลายอนทรยวตถใหเปนสารอนทรย เปน

อาหารของจลนทรยเอง และเปนอาหารของตนพช ฮอรโมนหลายชนดทจลนทรยสรางขนกเปน

ประโยชนตอพช ถาใหในปรมาณเลกนอยแตจะมโทษถาใหในปรมาณทเขมขนเกนไป ฉะนน ในการ

ใชน าสกดชวภาพในพช จ าเปนตองใหในอตราเจอจาง สามารถอนทรยบางชนดทจลนทรยสรางขน

เปนสารทเพมความตานทางตอโรค แมลง และทนทานตอสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงอยาง

กระทนหน

เกษตรอนทรยดวยเทคนคจลนทรยทองถน

เกษตรอนทรยดวยเทคนคจลนทรยกคอการท าการเกษตรอนทรยทใชปยอนทรย คอ ปย

หมก ปยคอก และปยพชสดเปนหลก ไมใชปยเคมและยาปราบศตรพชทเปนสารเคมนนเอง ตางกนท

เกษตรธรรมชาตดวยเทคนคจลนทรย ทองถนการใสจลนทรยทมประโยชนทผลตขนในทองถน ลงใน

ไปดนและฉดพนใหแกพชดวย

31

กลมจลนทรยหมก-ดอง

ตามประวตความเปนมาของเกษตรธรรมชาตของประเทศเกาหลมวา ไดมผน าเอาน าทได

จากการท าผกดอกของเกาหลทเรยกวา "กมจ" ไปรดตนไม ปรากฏวาท าใหตนไมงามด ตอมาเรา

ทราบวา ในน าผกดองนนประกอบดวยจลนทรยหมกดอง และสารอนทรยตางๆ ทจลนทรยผลตขน

มากมาย สารอนทรยเหลานนลวนเปนประโยชนตอพช ทงทางตรงและทางออม ซงไดแก เอนไซม

ฮอรโมน และธาตอาหารตางๆ เชน กรดอะมโน และไวตามน เปนตน

เอนไซม คอสารอนทรยทพชและสตว รวมทงจลนทรยทสรางขน มหนาทชวยมการท างาน

ของทกระบบในสงทมชวตทงหมด สงมชวตจะมชวตอยไมไดถาขาดเอนไซม

เอนไซม บางชนดท าหนาทยอยอาหารในคนและสตว จลนทรยผลตเอนไซมเพอยอย

อนทรยวตถใหเปนสารอนทรยทเปนประโยชนตอจลนทรยเองและตนไม ในการท าไวน ท าเนยแขง ก

ตองอาศย เอนไซมเปลยนน าองนใหเปนไวน เปลยนนมสดใหเปนเนยแขง ผงซกฟอกบางยหองม

ผสมเอนไซมบรสทธทสกดไดจากจลนทรย เพอชวยในการยอยสลายโปรตน และไขมนทเปรอะเปอน

เสอผา

ยางมะละกอมเอนไซมชวยในการยอยโปรตน เมอนาไปคลกกบเนอจะชวยใหเนอนม แสงหงหอยก

เกดจากการท างานของเอนไซม และสงมหศจรรยอกมากมายของธรรมชาตทเกดจากการท างานของ

เอนไซม

ฮอรโมน เปนสารอนทรยอกชนดหนงทพช สตว และจลนทรยสรางขน เพอท าหนาทกระตนการ

ท างานของสวนตางๆ ของสงมชวต ในคนและสตวเรารจกฮอรโมนเพศ และฮอรโมนกระตนการ

เจรญเตบโต ฮอรโมนในพชทเราคนเคยกนด ไดแก ฮอรโมนเรงราก ฮอรโมนเรงการงอกของเมลด

จลนทรยกสามารถผลตฮอรโมนตางๆ ไดเชนเดยวกบพชและสตว ในอดตเราตองสกดฮอรโมน

กระตนการเจรญเตบโตจากตอมใตสมองของสตวเพอน าไปใชในการแพทย ปจจบนดวย

เทคโนโลยชวภาพ เราสามารถสกดไดจากจลนทรย ธาตอาหารตางๆ สตวไมสามารถสงเคราะหเอง

ได จ าเปนตองกนธาตอาหารครบทง 5 หม คออาหารพวกแปง ไขมน โปรตน ไวตามน และแรธาต

ผดกบพชและจลนทรย ทสามารถสงเคราะหอาหารขนเองได โดยไมจ าเปนตองมธาตอาหารครบทง

5 หม พชทเจรญเตบโตได 90% ไดรบอาหารจากการสงเคราะหแสงของสารสเขยว หรอคลอโรฟล

กบกาซคารบอนไดออกไซต และน า และพลงงานจากแสงแดด พชไดรบแรธาตจากดน แรธาต สวน

ใหญจะท าหนาทเปนสวนประกอบของเอนไซมตางๆ หลายชนดในตนพช จลนทรยเปนสงมชวตทม

32

ความสามารถพเศษ สามารถมชวตและขยายพนธไดโดยอาศยอนทรยวตถเปนแหลงอาหาร

จลนทรยหลายชนดอยรวมกนและอาศยพงพาซงกนและกน จลนทรยมความทนทานเปนพเศษ

สามารถมชวตอยไดแมในสภาพแวดลอมทรอนจด หรอเยนจด หรอแหงแลงจดดวยเทคนคจลนทรย

การปลกพชไมจ าเปนตองใชปยอนทรย เพราะพชสามารถสงเคราะหอาหารเองไดเกอบทงหมด สวน

ทขาดกจะไดจากการยอยสลายของอนทรยวตถทไดจากซากพช ซากสตวในดน ดวยการท างานของ

จลนทรยเอง และพชกจะไดรบประโยชนดวยจากการดดเขาไปทางรากในรปของสารอนทรยตางๆ

เชน กรดอะมโน, กลโคลส, ไวตามน, ฮอรโมนและแรธาต เปนตน จลนทรยบางชนดยงเขาไปอยใน

ปมรากของพชตระกลถว และสามารถตรงธาตไนโตรเจนจากอากาศ มาสรางเปนสวนประกอบของ

อาหารโปรตนใหแกพชไดอก จงท าใหพชตระกลถวประกอบดวยโปรตนในปรมาณทสงกวาพชชนด

อนๆ

33

ตวอยางบญชรายรบ – รายจายอยางงาย

ว/ด/ป รายการ รายร ราย าย

าท สต าท สต าท สต

ตวอยางบญชหนและสจจะ

ล าดบท

ชอ – สกล บานเลขท

หน แรกเขา

สจจะรายเดอน มค. กพ. มค. เมย. พค. มย. ........

34

รายชอสมาชกกลม”ลงแขก”กจกรรมเรยนรวถชมชน

ปลกขาวอนทรย

ล าดบท ชอ – สกล บานเลขท ลายมอชอ 1 นายพฒนชย ธรรมทชอบ 73 ประธานกลม 2 นางสมบรณ วเศษการ 84 กรรมการ 3 นางอวน มหามาตย 64 กรรมการ 4 นางน าฝน ชาระมาตย 88 กรรมการ 5 นายสข กนฮะ 28 กรรมการ 6 นายทองเลอน ไชยมสข 39 รองประธาน 7 นางนนทา โสปะต 6 กรรมการ 8 นายสมชาย สามารถกล 79 กรรมการ 9 นายส าเนยง ซาชโย 9 กรรมการ 10 นางจฑารตน บตรราช 90 เหรญญก 11 นางบญสม มาตยชาร 83 ผช.เหรญญก 12 นายมานต สมบรณพนธ 32 กรรมการ 13 นางทองมา แถวพนจ 81 กรรมการ 14 นายมานตย ซาชโย 2 เลขานการ 15 นายสม ซาชโย 90 กรรมการ 16 นายนวฒ กลสดา 60 ผช.เลขานการ 17 นายสมพงษ มาตยชาร 83 รองประธาน 18 นางจ ารญ เชอลนฟา 59 กรรมการ 19 นายอ านวย นนทฤทธ 13 กรรมการ 20 นายทองใบ ศรทอง 62 กรรมการ 21 นางเทว ไชยมสข 41 กรรมการ

35

ภาคผนวก

36

รายชอผรวมกจกรรม วนท..............เดอน................................พ.ศ...............................

ล าดบท ชอ – สกล บานเลขท ลายมอชอ 1 นายพฒนชย ธรรมทชอบ 73 2 นางสมบรณ วเศษการ 84 3 นางอวน มหามาตย 64 4 นางน าฝน ชาระมาตย 88 5 นายสข กนฮะ 28 6 นายทองเลอน ไชยมสข 39 7 นางนนทา โสปะต 6 8 นายสมชาย สามารถกล 79 9 นายส าเนยง ซาชโย 9 10 นางจฑารตน บตรราช 90 11 นางบญสม มาตยชาร 83 12 นายมานต สมบรณพนธ 32 13 นางทองมา แถวพนจ 81 14 นายมานตย ซาชโย 2 15 นายสม ซาชโย 90 16 นายนวฒ กลสดา 60 17 นายสมพงษ มาตยชาร 83 18 นางจ ารญ เชอลนฟา 59 19 นายอ านวย นนทฤทธ 13 20 นายทองใบ ศรทอง 62 21 นางเทว ไชยมสข 41

รายชอวทยากร

วนท...............เดอน.......................พ.ศ....................... ล าดบท ชอ – สกล ลายมอชอ

1 นายจรรยา สมมาตย 2 นายมานตย ซาชโย

37

ตารางอบรม

หลกสตรการเรยนรวถชมชน”ลงแขก” โครงการน ารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะคนไทย

โดยศนยโฮมลกหลาน บานเหลาลง รวมกบมหาวทยาลยธรกจบณฑตย สสส.

วน/เดอน/ป เนอหา เวลา วทยากร 10 ธ.ค.54 -การท าเกษตรทฤษฎใหม

และการจดการผงทดน 09.00-12.00 น. 13.00-16.00 น.

นายมานตย ซาชโย

11 ธ.ค.54 -การท าบญชตนทนเพอเพมผลผลต 09.00-12.00 น. 13.00-16.00 น.

นายมานตย ซาชโย

17-18 ธ.ค.54

การท าแปลงผก การปลกพชหมนเวยน และการปลกขาวอนทรย

09.00-12.00 น. 13.00-15.00 น.

นายมานตย ซาชโย

24-25 ธ.ค.54 การผลตสมนไพรเพอการบรโภค เพอการเกษตรปลอดสารพษ และก าจดศตรพช - สารสะเดา ตะไครหอม บอระเพด -ยาสบ ขมนชน ฯลฯ

09.00-12.00 น. 13.00-15.00 น.

นายจรรยา สมมาตย

7-8 ม.ค.55 การปรบปรงบ ารงดน -การปรบปรงคณภาพทางเคม -การปรบปรงคณภาพทางชวภาพ -การปรบปรงคณภาพทางกายภาพ -ปยหมก และปยชวภาพ

09.00-12.00 น. 13.00-15.00 น.

นายจรรยา สมมาตย

หมายเหต : มอาหารกลางวน และ อาหารวาง 1 มอ ตารางนอาจเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม

38

ท านาแบบเอาแรง(ลงแขก) ประหยดไดวถชมชนเดม

ตวอยางภาพกจกรรมการเรยนร

39

นวดกตองชวยกน ยงขาดทน

40

มาเรยนรรวมกนโดยมวทยากรจรรยา มาชวย

41

ไดสตรแลวอะไรมทบานเอามาชวยกน อนไหนไมมเราคอยซอ

42

มความรแลวมาชวยกนท า(ลงแขก)

43

แบงกนไปใชตอไปปหนาจะไดไมขาดทน

44

สมาชกไดปยไวใชคนละ1000 กก.เปนอยางนอย

45

ขอคณทมงาน จากโครงการน ารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะ

คนไทย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย และ สสส. ทใหการสนบสนน

46

ระเบยบขอบงคบ กลมเรยนรวถชมชน”ลงแขก”บานเหลาลง ต าบลบานด อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด

(สถาบนเรยนรวถชมชนบานเหลาลง) ………………………………….. หมวดท 1 ขอความทวไป

ขอ.1 ชอระเบยบขอบงคบนเรยกวา ระเบยบขอบงคบกลมเรยนรวถชมชน”ลงแขก” บานเหลาลง ต าบลบานด อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด

ขอ.2 ทตงกลม ตงอยท ศนยตมโฮมลกหลานบานเหลาลง บานเหลาลง ต าบลบานด อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด

ขอ.3 ระเบยบขอบงคบนใหใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม พ.ศ.2555 หมวดท 2 วตถประสงค

ขอ.4 กลมเรยนรวถชมชน”ลงแขก”บานเหลาลง ต าบลบานด อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด จดตงขนโดยมวตถประสงคเพอ

4.1 เพอเพมรายไดใหแกครวเรอน เปนการเสรมสรางเศรษฐกจชมชนใหพงตนเอง ไดใชเวลาวางใหเปนประโยชน โดยนาทฤษฎเศรษฐกจพอเพยงมาใชในชมชน

4.2 เพอเปนตวอยางทดแกชมชน ในหมบานในการประกอบอาชพอยางพอเพยง 4.3 เพอใหเขาใจการทางานระบบกลม และสรางความเขมแขงในชมชน 4.4 เพอสรางความสามคคในหมบานและชมชน 4.5 เพออนรกษ และควบคมคณภาพ ผลผลตทางการเกษตร (ขาว) ใหอยเปน

เอกลกษณในทองถน ปลอดสารพษ 4.6 มสวนรวมในการประชาสมพนธ ใหผบรโภคไดเขาใจและเลอกซอสนคาได

ถกตอง หมวดท 3 สมาชกภาพ

ขอ.5 คณสมบตของสมาชก

อนาคตจะไดยนดวยขาตนเอง มารวมกนลงหน

และออมดวย นะ

47

5.1 เปนผมภมลาเนาและถนอาศยอยในหมบานเหลาลง ต าบลบานด อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด ซงเปนทตงกลม

5.2 มความรความเขาใจ เหนชอบดวยหลกการของกลม และ สนใจงานพฒนาอาชพ

ของกลมอยางจรงจง 5.3 เปนผพรอมทจะปฏบตตามระเบยบและขอตกลงของกลม 5.4 เปนผทคณะกรรมการบรหารกลมฯ ไดมมตเหนชอบใหรบเขาเปนสมาชกกลม

ขอ.6 การสมครเขาเปนสมาชก 6.1 ตองยนค าขอตามแบบใบสมครของกลม 6.2 ตองชาระคาสมคร / คาธรรมเนยม จ านวน 20 บาท 6.3 คาสมคร / คาธรรมเนยม ผสมครเปนสมาชกจะเรยกคนไมได ไมวาดวยเหตใด

ขอ.7 การพนจากสมาชก 7.1 ตาย 7.2 ลาออกและไดรบอนมตใหลาออกจากคณะกรรมการบรหารกลม 7.3 ทประชมใหญสมาชกมมตใหออกดวยคะแนนเสยง สองในสาม ของผเขา

ประชม ขอ.8 การลาออกจากสมาชก

8.1 ใหท าหนงสอยนตอคณะกรรมการบรหารกลม 8.2 ผประสงคจะลาออกตองช าระหน ทตนยงผกพนตอกลม

ขอ.9 การใหออกจากสมาชก 9.1 จงใจฝาฝน ระเบยบขอตกลง มตของกลม หรอแสดงตนเปนปรปกษ หรอไมให

ความชวยเหลอ ความรวมมอแกกลม ไมวาดวยประการใดๆ หมวดท 4 เงนทนของกลม

ขอ.10 การแสวงหาเงนทนของกลม 10.1 รบเงนคาหน 10.2 เงนอดหนนจากสวนราชการ องคกรเอกชน และผมจตศรทธา ฯลฯ 10.3 เงนรายไดอนๆ สมาชกทกคนตองลงหนอยางนอยหนงหน และลงหนไดมาก

ทสด ไมเกน 20 หน หนงหนเทากบ 100 บาท ในกรณทมสมาชกจะขอเพมหรอลดจ านวนหนทมอยในกลมใหน าเขา ทประชมใหญสมาชก โดยมตทประชมใหญใหถอสองในสามของทประชมเปนทสด

48

และใน กรณทสมาชกทมหนสนตอกลม และหนสนอนเกดจากการค าประกน ซงมมลคาเทากบหนทตน ถออย สมาชกจะถอนเงนคาหนไมได

หมวดท 5 การด าเนนงานของกลม ขอ.11 เพมพนทกษะแกสมาชก มงหวงใหสมาชกเกดความช านาญสงสด พรอมทจะ

ประกอบการในกจกรรมนนๆ ขอ.12 ด าเนนกจกรรมในอาชพ โดยการใหเกดซงผลตภณฑตางๆ เพอแสวงหา

ผลประโยชนให เกดแกกลมและสมาชก หมวดท 6 คณะกรรมการบรหารกลม

ขอ.13 คณะกรรมการประกอบดวย 13.1 คณะกรรมการอ านวยการ (ประธาน,รองประธาน,เลขานการเหรญญก) 13.2 คณะกรรมการฝายผลต 13.3 คณะกรรมการฝายควบคมคณภาพ 13.4 คณะกรรมการฝายตลาด 13.5 คณะกรรมการฝายการเงน

ขอ.14 ทปรกษา คณะกรรมการบรหาร มอ านาจทจะเชญบคคลภายนอก ซงมวฒ ความสามารถ และความเหมะสม เปนทปรกษาของกลม เพอแนะน าหรอใหความเหนในการด าเนนงานทวไปของกลม

ขอ.15 คณสมบตของกรรมการ 15.1เปนสมาชกกลม 15.2 สมาชกทเคยถกถอดออกจากต าแหนงจากคณะกรรมการบรหารไมวาคณะใด

จะ ไมมสทธรบเลอก เปนกรรมการอกภายในก าหนด 12 เดอน นบแตวนถกถอดถอน

ขอ.16 ก าหนดเวลาของกรรมการ กรรมการแตละคนมอายการเปนกรรมการไดคราวละสองป กรรมการทออกตามวาระมสทธไดรบเลอกใหเขามาเปนกรรมการไดอก แตตองไมเกนสองวาระตดตอกน

ขอ.17 การออกจากต าแหนงกรรมการ 17.1 ตาย 17.2 ออกตามวาระ 17.3 ลาออกโดยทาหนงสอยนตอคณะกรรมการบรหารและไดรบอนมตแลว 17.4 ขาดจากสมาชกภาพ

49

17.5 ขาดจากการประชมกรรมการสามครงตดตอกน โดยไมชแจงเหตผลทสมควรใหท

ประชมทราบทประชมใหญมมตถอดถอนรายบคคลหรอทงคณะ ขอ.18 อ านาจหนาทของกรรมการ คณะกรรมการบรหาร มหนาทรบผดชอบในนโยบาย

ของกลมโดยตรงตอสมาชกและมหนาทดแลใหกจกรรมของกลมด าเนนไปตามขอบงคบระเบยบของกลมและทาหนาทตวแทนของกลม ใหคณะกรรมการบรหารมอ านาจทจะก าหนดระเบยบตางๆ โดยความเหนชอบและมตของทประชมใหญสมาชกในการประชมครงแรกของคณะกรรมการบรหาร ใหก าหนดยสบวนนบแตวนไดรบเลอกตงเพอก าหนดบทบาหนาท งบประมาณของกลม แผนการดาเนนงานและตงงบประมาณรายรบ- รายจายของกลม

ขอ.19 การประชมคณะกรรมการ คณะกรรมการสามารถเรยบประชมไดตามความจาเปน แตตองมการประชมอยางนอยเดอนละครง ตามวน เวลา และสถานทผมหนาทนดการประชมก าหนด

หมวดท 7 การแกไขหรอเพมเตมระเบยบขอบงคบ ขอ.20 ระเบยบขอบงคบน สามารถปรบปรงแกไขเพมเตมไดโดยมตทประชมเกนครงหนง

ของคณะกรรมการ หมวดท 8 บทเฉพาะกาล

ขอ.21 ใหประธานคณะกรรมการอ านายการเปนผลงนามในระเบยบขอบงคบและมผลบงคบใชในวนทประธานลงนาม ประกาศ ณ วนท 1 มกราคม พ.ศ.255

(ลงชอ)........พฒนชย ธรรมทชอบ ............. (นายพฒนชย ธรรมทชอบ )

ประธานกลมเรยนรวถชมชน”ลงแขก”บานเหลาลง