1
คมอสาหรบพอแมเพอเผยแพรความรดานการดแลและพฒนาเดก
วยเดกเลก 0-3 ปตอน
2
คมอส�ำหรบพอแม เพอเผยแพรควำมรดำนกำรดแลและพฒนำเดก
ตอน วยเดกเลก 0-3 ป
ทมบรรณาธการ พญ.นยนา ณศะนนท
พญ.จรยา ทะรกษา
รศ.นพ.วระศกด ชลไชยะ
คณะอนกรรมการ Child Health Supervision รศ.พญ.ประสบศร องถาวร
พญ.วนด นงสานนท
ศ.คลนกพญ.วนดดา ปยะศลป
รศ.พญ.จนทฑตา พฤกษานานนท
รศ.นพ.อดศกด ผลตผลการพมพ
รศ.นพ.พงษศกด นอยพยคฆ
ผศ.(พเศษ)นพ.เทอดพงศ เตมภาคย
ISBNจดพมพโดย ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทยสมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย ชน9อาคารเฉลมพระบารม๕๐ปเลขท2ซอยศนยวจย ถนนเพชรบรตดใหมเขตหวยขวางกรงเทพฯ10310 โทร.0-2716-6200-1โทรสาร0-2716-6202 E-mail:[email protected]://www.thaipediatrics.org
ลขสทธของราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทยและสมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย
ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาตNationalLibraryofThailandCataloginginPublicationData
พญ.จรยา ทะรกษา
ผศ.พญ.อสราภา ชนสวรรณ
พญ.นยนา ณศะนนท
พญ.อดศรสดา เฟองฟ
รศ.พญ.บญยง มานะบรบรณ
พญ.สธาทพย เอมเปรมศลป
พญ.ปองทอง ปรานธ
พญ.สธาทพย เอมเปรมศลป
ศ.คลนกพญ.วนดดา ปยะศลป
3
สารจากประธานราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย
ดวยเทคโนโลยการสอสารทล�าสมยในปจจบนท�าใหพอแมมอใหมสามารถรบรขอมลขาวสารตาง
ๆจากสอตางๆ ทางมอถอไดอยางรวดเรวแตในขณะเดยวกนขอมลเหลานอาจจะไมไดรบการกลนกรอง
ซงเมอน�าไปใชในการเลยงลกอาจจะไมเหมาะสมกบลกของตนเอง
หนงสอเลมนไดรวบรวมความรและหลกเกณฑในการเลยงลกในวยตางๆ เพอใหพอแมไดรบมอกบ
อารมณและพฒนาการของลกในแตละวยทงนเพอความเหมาะสมแกลกในวยนนอกทงการวางแนวทาง
แกไขปญหาตางๆทอาจจะเกดขน
หนงสอเลมนจงใหหลกเกณฑตางๆในการเลยงลกทครบถวนแตการเลยงลกยงตองอาศยความ
รกความใกลชดความเอาใจใสและความตอเนองตงแตเลกจนโตเพอทจะไดผใหญคนหนงทสมบรณทกๆ
ดานในยค4Gน
(ศาสตราจารยนายแพทยพภพจรภญโญ)
ประธานราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย
นายกสมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย
4
บทน�า
ใครๆกมกพดวาเดกคออนาคตของชาตแตคนทมความรทแทจรงในการพฒนาเดกจนท�าใหเดก
เตบโตไดอยางเตมทพฒนาความรความสามารถจนท�าประประโยชนตอตนเองและผอนไดกลบมไมมาก
สงคมในปจจบนพบปญหาเดกไทยมปรมาณสงขนชดเจนทงๆทปรมาณเดกไทยมปรมาณลดลง
และสาเหตหลกมาจากการเลยงดทไมเหมาะสมหนาทหลกของกมารแพทยนอกจากใหการรกษาดแลขณะ
เจบปวยแลวกมารแพทยพงตองใหค�าแนะน�าครอบครวในแตละชวงวยเพอเปนหลกในการเลยงดพฒนา
เดกเราใหเตบโตอยางถกทศทางเปนก�าลงส�าคญของครอบครวเปนคนดของสงคมและประเทศชาตตอไป
แตขณะเดยวกนพอแมซงเปนผทมความส�าคญอยางสงตอการสงเสรมเลยงดพฒนาเดกรอบดาน
และใหโอกาสมประสบการณชวตในดานตางๆตลอดชวง15ปแรกของชวตจ�าเปนตองคนควาหาความร
เพอน�าไปใชในการเลยงดและพฒนาเดกตอไป
ในการท�างานนตองขอขอบคณทมบรรณาธการทกชวงวยทกทานทเสยสละเวลาอนมคารวบรวม
ความรททนสมยขอมลส�าคญเรยบเรยงจนผทตงใจอานจะเขาใจไดงายทงนเพอประโยชนทมตอเดกตอ
พอแมตอผทท�างานเกยวของกบเดกทกภาคสวนทส�าคญคอประโยชนทจะมตอสงคมและตอประเทศ
ชาตของเรา
(ศ.คลนกพญ.วนดดาปยะศลป)
ประธานวชาการ
ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย
5
สารบญ
หนา
สารจากประธานราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย 3
บทน�า 4
บทท 1 ความส�าคญของชวงวย 0-3 ป 7 ความรกความผกพน 8
ตารางตรวจสขภาพมาตรฐานราชวทยาลยกมารแพทยพ.ศ.2557 9
บทท 2 พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป 10 ดานกลามเนอมดใหญ 10
ดานกลามเนอมดเลก 11
ดานการชวยเหลอตวเอง 12
ดานสตปญญา 13
ดานภาษาและการพดสอสาร 14
ตารางพฒนาการมาตรฐานราชวทยาลยกมารแพทยพ.ศ.2557 16
ดานอารมณ 17
ดานสงคม 20
ดานบคลกภาพและคณธรรม 20
บทท 3 อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน 22 ทเหมาะสมของทารกและเดกเลก 6เดอนแรก:อาหารทเหมาะสมและดทสดคอนมแม 22
การเตรยมตวเลยงลกดวยนมแมในกรณทแมตองไปท�างาน 24
6เดอน-3ป:เรมอาหารตามวยและขอควรค�านง 26
พฤตกรรมดานการกน 27
ขอแนะน�าเพอสงเสรมพฤตกรรมการกนทเหมาะสม 30
เตรยมความพรอมใหลกในการเลกใชขวดนมทอาย1-1½ป 30
6
หนา
บทท 4 การเจรญเตบโต 32 การตดตามการเจรญเตบโตจากกราฟแสดงการเจรญเตบโตของเดกไทย 34
บทท 5 การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ 38 ครอบครวคณภาพ 38 บทบาทพอแม 38 สงเสรมความมนคงทางจตใจ 40 สงเสรมพฒนาการทเหมาะสม 41 เทคนคการฝกฝนทวไป 42 เทคนคการฝกฝนการพดการสอสารและพฒนาการดานภาษา 42 การเลนเพอกระตนพฒนาการ:เลนอยางไรจงจะสรางสรรค 43 สออเลกทรอนกส 47 การนอน 49 ฝกฝนขบถาย 52 แนวทางดแลสขภาพฟนและชองปาก 53 การปองกนอบตเหต 54 การเลอกพเลยงเดก 55 ครอบครวใหญจดการอยางไรด 55 วนยเรมทบาน 56 เตรยมลกไปโรงเรยน 57 การดแลผวในทารก 59 การตรวจสขภาพและการสรางเสรมภมคมกนโรค 61 ตารางการฉดวคซนมาตรฐานราชวทยาลยกมารแพทยพ.ศ.2560 63
ตอนท 6 ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป 65 ปญหาการนอน 65 ปญหาการขบถาย 67 ปญหาการกน 69 ปญหาพฒนาการ 70 ปญหาพฤตกรรมทพบบอย 74
เอกสารอางอง 85
7
บทท 1ความส�าคญของชวงวย 0-3 ป
ชวงวย3ปแรกของชวตเดกเปนรากฐานทส�าคญของสขภาพในทกมตตอชวงชวตทเหลอของเดก
เปนระยะทเดกเจรญเตบโตอยางรวดเรวและมการเปลยนแปลงอยางมากมายของพฒนาการในทกๆดาน
จะเหนไดวาสดสวนรางกายเดกมการเพมอยางกาวกระโดดทงน�าหนกความยาวตว โดยเฉพาะอยางยง
เสนรอบศรษะซงบงบอกถงการเตบโตของสมองของเดกและจากเดมทเดกยงท�าอะไรเองไมไดตองพงพา
ผใหญทงหมดในการด�ารงชวตเดกสามารถเคลอนไหวไดเองหยบอาหารกนเองดมนมเองชบอกความ
ตองการพดสอสารอยางงายๆไดแกปญหาเลกนอยดวยตวเองได
ผเลยงดหลกเปรยบเสมอนเปนกญแจดอกแรกทจะเปดโลกการเรยนรของเดกและเปนเสมอนโลก
ใบแรกของเดกนบตงแตเดกเกดอกดวยเปนทงแหลงอาหารแหลงความรกเปนพนทปลอดภยแหลงการ
เรยนรและน�าพาใหเดกไววางใจทจะเชอมโยงตอไปยงคนอนดงนนในเดกวย3ขวบปแรกผเลยงดจง
มความส�าคญอยางยงยวดเพราะเดกจะรบรเรยนรเลยนแบบและเชอมโยงกบโลกภายนอกรอบๆตว
จากปฎสมพนธระหวางเดกกบผเลยงด ซงความสมพนธระหวางเดกกบผเลยงดเกดขนตลอดเวลาผาน
การสมผสและดแลใกลชดโดยการใหนม ใหอาหารท�าความสะอาดรางกาย โอบอมหรอพดคยฯลฯ
ซงจะสะทอนใหเหนถงความรก ความผกพนทมตอเดกอยตลอดเวลาผานทางการเอาใจใส การสงเกต
ความตองการและพยายามเขาใจสญญาณทเดกสงออกมาผานการรองและการเคลอนไหวท�าใหผเลยง
ดเขาใจและตอบสนองตอความตองการนนๆไดอยางถกตองอนจะชวยใหเดกคอยๆเรยนรวาผเลยงด
นอกจากจะตอบสนองความตองการไดแลวยงท�าใหเพลดเพลนสบายกายและสบายใจไดอกดวยเมอ
พฤตกรรมของผเลยงดแสดงออกซ�าๆ จนท�าใหเดกมความสข พอใจกบสงทตนเองไดรบการตอบสนอง
จะพฒนาเปนความมนใจและไววางใจซงถอวาเปนรากฐานทส�าคญของชวตในชวงตอๆไปดวย
ความส�าคญของชวงวย 0-3 ป
8
ความรกและความผกพน การใหความรกความอบอนและความมนคงทางจตใจแกเดกอยางสม�าเสมอตลอดเวลาทพอแม
ลกอยดวยกนจะท�าใหเดกรสกวาตวเขามคณคาท�าใหเขามความมนใจในตนเองมองโลกในแงดมอารมณ
แจมใสเขาใจความรสกของผอนสามารถสรางสมพนธภาพและท�างานรวมกบผอนไดดควบคมอารมณ
ไดอยางเหมาะสมและมความเหนอกเหนใจผอนซงเปนพนฐานทส�าคญในการพฒนาคณธรรมในตวเดก
ตอไป
พอแมทเลยงลกดวยตนเองมความไวตอความตองการและการแสดงออกของลกมปฏสมพนธ
ทดและแสดงความรกตอลกอยางสม�าเสมอ โดยการกอดอม สมผสพดคย ชนชมและเลนกบลก ใน
บรรยากาศครอบครวทอบอนปราศจากความรนแรงจะชวยสงเสรมใหเกดความรกความผกพนทมนคง
ระหวางพอแม-ลก
บคลกภาพของพอแมทอบอนเยอกเยนอารมณดเปนมตรยมแยมแจมใสปรบตวงายสงคมด
ไมมปญหาทางจตใจคอไมขกงวลหรอมอารมณซมเศราจะเลยงดลกใหเกดความรกความผกพนไดงาย
ในทางตรงขามพอแมทเครยดเศราโศกวตกกงวลจะไมสามารถตอบสนองตอความตองการของลกได
อยางเหมาะสมสงผลท�าใหเดกเฉอยชาซมเศรามความกงวลและสงผลกระทบตอระบบการกนการ
นอนหากปญหาเรอรงไมไดรบการชวยเหลออาจสงผลท�าใหพฒนาการลาชาได
เดกทถกเลยงดโดยปลอยปะละเลยพอแมไมคอยสนใจพอแม-ลกมความผกพนทไมมนคงเดกจะ
เตบโตมาเปนคนทไมคอยเชอใจใครเกบตวเจาอารมณชอบบงคบใหคนอนท�าตามทตนเองตองการไม
คอยเขาใจจตใจคนอนท�าใหไมคอยมเพอนท�างานรวมกบผอนไดไมดดงนนความรกและความผกพน
จงเปนพนฐานทส�าคญในการเลยงดใหเดกเตบโตอยางมบคลกภาพทสมบรณ
ความส�าคญของชวงวย 0-3 ป
9
ก�าหนดการดแลสขภาพเดกไทย มาตรฐานราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย พ.ศ. 2557
ความส�าคญของชวงวย 0-3 ป
10
บทท 2พฒนาการของเดกอาย 0 - 3 ป
ดานกลามเนอมดใหญ กลามเนอมดใหญจะพฒนาเปนล�าดบขนตอนตอเนองกนเชนจะชนคอ(1-3เดอน)ไดกอนพลก
คว�า/หงาย(4-5เดอน)นงได(5-7เดอน)กอนทจะคลานและเกาะยน(7-9เดอน)เกาะเดน(10เดอน)
กอนทจะยนเอง(12เดอน)เดนไดเอง(12-15เดอน)กอนวง(18เดอน)เกาะราวขนบนไดหรอเตะบอล
(19-21เดอน)กอนเดนลงบนไดพรอมเกาะราวหรอขวางลกบอล(2ป)
ซงจะเหนไดวากลามเนอมดใหญจะพฒนาจากสวนหวไปสสวนขาในขณะทเดกปกตบางรายอาจ
ขามพฒนาการบางขนตอนไปไดเชนหลงจากทลกนงไดลกอาจไมคลานแตจะเรมคกเขาแลวเกาะยน
ไดเลยเปนตน
พอแมทชวยเหลอลกมากจนเกนไปเชนไมคอยใหลกนอนคว�าเมอตนนอนอมตลอดเวลาหรอไม
ใหโอกาสลกในการเคลอนไหวอยางเพยงพออาจท�าใหลกมพฒนาการดานกลามเนอและการเคลอนไหว
ลาชาไดดงนนพอแมควรสงเสรมใหลกมโอกาสเคลอนไหวและใชกลามเนอสวนตางๆของตนเองตาม
วยและหลกเลยงไมใหลกใชรถหดเดนเพราะนอกจากไมไดชวยลกใหเดนไดดวยตวเองแตกลบยงท�าให
มพฒนาการดานกลามเนอมดใหญลาชาไดลกมกเดนดวยปลายเทาเสยงตอการเกดอบตเหต
วธสงเกตวาพฒนาการดานกลามเนอมดใหญลาชาหรอเคลอนไหวผดปกตเชนอาย5เดอน
แลวยงคอไมแขงหรอมพฒนาการไวเกนไปเชนพลกคว�า/หงายไดกอนอาย3เดอนหรอมความตงตว
ของกลามเนอนอยเชนรสกวาลกตวออนหรอมความตงตวของกลามเนอมากเกนไปเชนตวเกรงอม
จดทาไดยากเวลาจบยนแลวปลายเทาชอบจกพนมการถนดของการใชแขนขาขางใดขางหนงกอนอาย
18เดอนควรรบพาลกไปพบกมารแพทยเพอหาสาเหตและวางแผนการดแลรกษาอยางเหมาะสมตอไป
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
11
ดานกลามเนอมดเลก กลามเนอมดเลกจะพฒนาไดตองอาศยการมองเหน เดกใชกลามเนอมอส�าหรบการชวยเหลอ
ตนเองและแกไขปญหาตางๆโดยท�างานประสานกบสายตาพฒนาการดานกลามเนอมดเลกจะเรมจาก
การเคลอนไหวของลกตาเชนลกอาย1เดอนสามารถจองมองวตถทหางจากใบหนาประมาณ8นวได
และจะคอยๆมองตามวตถผานแนวกงกลางตวทอาย2เดอนจนมองตามในแนวราบ180องศาและ
ควาจบกรงกรงไดทอาย4 เดอนลกจะเออมมอหยบของทอาย6 เดอนถอกอนไมมอละกอนทอาย8
เดอนถอกอนไม2กอนเคาะกนทอาย10เดอนหยบกอนไมใสถวยทอาย12เดอนตอกอนไม2กอน
ในแนวตงและขดเสนยงๆทอาย18เดอนจนตอกอนไม6กอนในแนวตงหรอ4กอนในแนวนอนเปน
รถไฟไดทอาย2ป
กลามเนอมดเลกจะพฒนาจากสวนตนของล�าตวแขนขาไปสสวนปลายเชนน�ากอนไหมพรมมาไว
ทระดบสายตาโดยหางจากใบหนาสก8-12นวทอายกอน4เดอนลกจะมองตามการเคลอนไหวของ
กอนไหมพรมในแนวราบไดแตยงไมสามารถควาจบไหมพรมไดแตทพออาย4-6เดอนถาวางกอนไหม
พรมไวบนโตะเดกจะพยายามยดตวขยบหวไหลและเออมมอไปยงทศทางทไหมพรมวางอยไดเปนตน
นอกจากนกลามเนอมดเลกยงคอยๆพฒนาจากการท�างานทหยาบไปสงานทละเอยดมากขนตาม
ล�าดบเชนอาย6-7เดอนจะหยบกอนไมโดยองมอท�างานรวมกบนวหวแมมออาย7-9เดอนจะหยบ
กอนไมโดยใชบรเวณของนวหวแมมอและนวมออนๆชวยในการหยบจบไดเปนตน
การหยบของชนเลกกจะมการพฒนาอยางเปนล�าดบขนตอนเชนเดยวกนไดแกอาย6-7เดอน
จะพยายามเขยของชนเลกๆเขามาอยในฝามอแตเมอลกอาย9-12เดอนจะหยบเมดยาดวยปลายนว
หวแมมอและปลายนวชไดเปนตน(ซงพอแมจ�าเปนตองปองกนอบตเหตทเกดจากการหยบของทมขนาด
เลกเขาปากจนอาจท�าใหลกเกดการส�าลกไดในชวงวยน)ทงนการพฒนาของกลามเนอมดเลกจากสวนตน
ไปสสวนปลายไดอยางละเอยดมากขนจะท�าใหลกสามารถส�ารวจสงตางๆดวยการใชนวมอไดอยางแมนย�า
จนกระทงสามารถทดแทนการน�านวมอเขาปากไดนอกจากนพฒนาการดานกลามเนอมดเลกยงมความ
สมพนธกบพฒนาการดานสตปญญาทไมใชทกษะดานภาษาของลกดวย
วธสงเกตวาพฒนาการดานกลามเนอมดเลกลาชาผดปกตเชนลกอาย3เดอนแลวยงก�ามอ
ตลอดเวลาอาจมความผดปกตทางระบบประสาทหรอลกอาย6เดอนแลวยงไมควาของหรอเออมหยบ
ของอาจบงถงความผดปกตของกลามเนอมดเลกสายตาและ/หรอมสตปญญาบกพรองดงนนพอแม
ควรรบพาลกไปพบกมารแพทยเพอหาสาเหตและวางแผนการดแลรกษาอยางเหมาะสมตอไป
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
12
ดานการชวยเหลอตวเอง การชวยเหลอตวเองตองอาศยความสามารถของดานตางๆมาท�างานรวมกนทงกลามเนอมดใหญมด
เลกภาษาและการพดสอสารรวมทงสตปญญาของเดกอกดวยนอกจากนยงขนอยกบวธการทพอแมเลยง
ดและสงแวดลอมวฒนธรรมทเดกอาศยอยรวมดวยพอแมตองฝกฝนสงเสรมใหลกชวยเหลอตวเองใหมาก
ทสดจนสามารถท�าไดอยางคลองแคลวเพมความภมใจในตนเองและลกจะปรบตวอยในสงคมไดงาย
การชวยเหลอลกในการท�ากจวตรประจ�าวนมากเกนไปพบไดบอยในสงคมไทยลกอาย5เดอน
ควรฝกใหถอขวดนมเองเพราะลกสามารถเอามอมาจบกนตรงกลางไดลกอาย6เดอนกควรฝกใหหยบ
ขนมหรออาหารชนเลกๆเขาปากดวยตวเองเพอสงเสรมใหลกมสวนรวมในการกนอาหารเองลกอาย
16เดอนควรฝกใหถอถวยดมน�าเองชวยงานบานงายๆเชนเกบของเลนเขาททงขยะเปนตนลกอาย
18เดอนจะใชชอนตกอาหารกนเองไดบางอาย21เดอนควรฝกถอดเสอผาเองจนอาย2ปควรฝก
ใหลกลางและเชดมอเองไดใหใสเสอผาแปรงฟนโดยพอแมคอยชวยเหลอเลกนอย
พอแมทคดผดวาโตขนกท�าเองได หรอละเลย หรอไมใหความส�าคญกบการฝกใหลกชวยเหลอ
ตวเองตามวยจะสงผลท�าใหลกชวยเหลอตวเองไดนอยท�าชาไมสมวยอาจท�าใหพฒนาการดานกลาม
เนอมดใหญมดเลกภาษาและการพดสอสารการแกปญหาท�าไดนอยกวาเดกในวยเดยวกนนอกจาก
นลกจะขาดความมนใจ และความภาคภมใจในตนเอง จนอาจพงพาพอแมไปจนถงวยเรยนหรอวยรน
ได เนองจากตดนสยทไมตองฝกความรบผดชอบตอตนเอง ซงหากลกรบผดชอบตอตวเองไดนอย กจะ
ยงเปนการยากส�าหรบลกในการมความรบผดชอบในเรองอนๆโดยเฉพาะหนาทความรบผดชอบในการ
เรยนหนงสอการเลนรวมทงหนาทตอครอบครวและสงคมในภายภาคหนาดวย
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
13
ดานสตปญญา พอแมทกคนตองการใหลกฉลาด เรยนรได ซงพฒนาการดานสตปญญานนเปนผลรวมของ
พฒนาการดานตางๆไดแกพฒนาการดานภาษาและการพดสอสารโดยเฉพาะพฒนาการดานความเขาใจ
ภาษาจะมความสมพนธกบพฒนาการดานสตปญญามากทสดและสมพนธกบพฒนาการดานกลามเนอ
มดเลกทงดานการชวยเหลอตวเองการเลนและการแกปญหาของลกดวยดงนนการสงเสรมทกษะตางๆ
ตามทระบไวขางตนการเลนอานหนงสอหรอรองเพลงไปพรอมกบลกฝกฝนใหชวยเหลอตวเองตามวย
จะเปนการสงเสรมพฒนาการดานสตปญญาทดตอไป
อายนอยๆมกเลนของเลนผานทางระบบประสาทสมผสทงหาไดแกการมองการไดยนการดม
กลนการรบรสและการสมผสรวมกบการเคลอนไหวเชนอาย4เดอนจะเรมใชมอควาจบของเลนได
หรออาย8-10เดอนเมอจบกอนไมไดอาจน�ามาเขาปากเคาะกนเคาะกบโตะหรอน�ามาโยนทงไดซง
ยงเปนการเลนทผานทางระบบประสาทสมผสทงหาและทอาย12เดอนจะเรมเลนของเลนเหมาะสม
ตรงกบวตถประสงคของของเลนนนๆ เชนลกบอลใชกลงหรอโยนแกวน�าใชส�าหรบดม เปนตนแตถา
ลกอาย 12 เดอน แลวยงเลนของเลนโดยน�ามาเคาะ หรอเอาของเลนเขาปากอาจพบในเดกทมปญหา
พฒนาการหรอสตปญญาลาชาได
อาย12-14เดอนจะเรมเลนเลยนแบบงายๆไดเชนตอกอนไมตามทพอแมตอใหดหลงจากนน
อาย16-18เดอนจะเรมเลนสมมตงายๆโดยการเลนของเลนขนาดเลกทเหมอนของจรงเชนน�าขวดนม
พลาสตกหรอชอนปอนใหตกตาไดหรอยกโทรศพทของเลนท�าทาเหมอนพดคยกบพอแมไดเปนตนแต
พออาย18-20เดอนการเลนสมมตจะมความซบซอนเพมขนอาจใชสงของทวไปมาเลนสมมตแทนของ
เลนขนาดเลกอนเดมเชนน�ากอนไมมาเลนสมมตเปนอาหารแลวจงปอนใหตกตาน�ากลวยหรอไมมาเลน
สมมตเปนโทรศพทน�าแทงไมมาเลนสมมตเปนเครองบนพรอมกบท�าทาประกอบอยางเหมาะสมเปนตน
วธสงเกตวาพฒนาการดานสตปญญาลาชาหรอผดปกตในกรณทลกสอภาษาและสอสารไดชา
ใชกลามเนอมดใหญเลกไดต�า ชวยเหลอตนเองไดนอย เลนไมเปนหรออาย 1-2 ป แลวยงน�าสงทไมใช
ของเลนเชนเชอกไมกอนหนเศษดนโซสรอยลกปดหนงสอหรอแผนซดทน�ามาถอไวเฉยๆแตไมได
อานหรอดอยางมเปาหมายหรอน�าสงตางๆทระบไวมาวางเรยงหรอซอนกนหรอเลนของเลนอยางไม
เหมาะสมเชนหงายทองรถยนตแลวหมนลอรถซ�าๆหรอหมกมนกบการเลนตอกอนไมจกซอวหรอเล
โกชอบดสออเลกทรอนกสผานจอตามล�าพงมากจนเกนไปจนไมสามารถท�ากจกรรมทนาสนใจอยางอน
รวมกบคนในครอบครวไดรวมทงชอบวงไลเดกคนอนไปมาพอแมควรรบพาลกไปพบกมารแพทยเพอ
หาสาเหตและวางแผนการดแลรกษาอยางเหมาะสมตอไป
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
14
ดานภาษาและการพดสอสาร ภาษาประกอบดวยความเขาใจภาษาและการแสดงออกทางภาษา เปนวธการสอใหคนรอบตว
เขาใจความตองการของตนดวยวธตางๆ เชน การพดออกเสยง ภาษาทาทาง และภาษากาย เปนตน
พฒนาการดานภาษาและการพดสอสารของลกจะเกดไดดจะตองมสงตอไปน คอ ลกจะตองไดยนเสยง
กอนทจะหดพดได เรยนรค�าศพทตางๆ มความตองการทจะสอสารโตตอบกบพอแม และจ�าเปนตองม
พอแมทชอบพดคยกบลกรวมทงมอวยวะทใชในการเปลงเสยงปกต
ทารกจนถงอาย2เดอนจะเรมเลนเสยงในล�าคอซงมกเปนเสยงรองไหเรอไอหรอหาวหลงจาก
นนเมออาย2-3เดอนไปแลวจงเรมยมทกพอแมสงเสยงออแอหรออ/อาซงเปนเสยงสระพยายามพด
สอสารกบพอแม พอเมออาย 4 เดอนลกจะเงยบฟงเมอพอแมคยดวย และพรอมทงจะสงเสยงโตตอบ
เมอพอแมหยดพดหลงจากนนเมออาย5-6เดอนลกจะเรมเลนเปาน�าลายเลนเสยงบรเวณรมฝปากซง
ประกอบดวยเสยงพยญชนะและเสยงสระเชน“บา”“ดา”“กา”“มา”ดงนนหากพอแมเลนเสยงกบ
ลกบอยๆลกจะท�าเสยงหลายพยางคเชน“ดาดาดา”“บาบาบา”เมออาย8เดอนจนสามารถเรยกพอ
แมไดเมออาย10-12เดอนลกจะพดค�าทมความหมายได1ค�าเมออาย12-15เดอนซงลกจะคอยๆ
เรยนรค�าศพทเพมขนอยางมากจนมค�าศพทอยางนอยประมาณ50ค�าเมออาย2ปและจะเรมน�าค�า
ศพททมความหมายแตกตางกนมาตอกนไดเชนขอนมกนขาวไปเทยวเปนตน
เดกจะเขาใจภาษากอนทจะพดไดเหมาะสม ตงแตแรกเกดจะเรมตอบสนองตอเสยงได และหน
เมอไดยนเสยงของพอแมเมออาย 4 เดอน หนตามเสยงเรยกชอเมออาย 6 เดอน จนท�าตามค�าสงทม
ทาทางประกอบไดเมออาย12เดอนเชนลกยนของใหพอแมเมอพอแมแบมอเพอขอของจากลกอาย
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
15
18เดอนลกจะชรปภาพตามค�าบอกหรอชอวยวะได1-2สวนจนชรปภาพตามค�าบอกและอวยวะได
หลายสวนเมออาย2ปซงจะเหนไดวาพฒนาการดานภาษาและการพดสอสารนนจะตองพฒนาไปตาม
ล�าดบขนตอนตามทระบไวขางตน
วธสงเกตวาพฒนาการดานภาษาลาชาหรอผดปกตเชนลกไมตอบสนองตอเสยงตงแตแรกเกด
หรอสงสยวาลกจะไมไดยนยงไมพดเลนเสยงบรเวณรมฝปากทอาย10เดอนไมพดค�าทมความหมาย
เลยทอาย15-18เดอนยงไมพด2ค�าตอกนทอาย2ปหรอมพฒนาการดานภาษาถดถอยไมวาอาย
ใดกตาม
หรอพฒนาการดานภาษาไมเปนไปตามล�าดบขนตอนทตอเนองกนตามปกต เชน ลกอาย 2 ป
สามารถทองจ�าก-ข-คA-B-Cนบ1-20หรอพดชอยหอรถยนตตางๆไดแตหลกเลยงการมองหนาสบตา
ไมบอกความตองการของตนเองไมท�าตามค�าสงงายๆไมเรยกพอแมหรอพดค�าทไมมความหมายหรอม
ความหมายอยบางแตมลกษณะจ�ากด ปราศจากความตงใจในการตดตอสอสารกบคนอน อาจเปนการ
พดตามสงทเคยไดยนมา ซงผดปกตส�าหรบพฒนาการดานภาษาและสงคมในลกอาย 2 ป เนองจากม
ความเขาใจภาษาและการแสดงออกทางภาษาโดยใชภาษาทาทางจ�ากดมลกษณะผดปกตไมเหมาะสม
ตามวยซงลกษณะของพฒนาการทเบยงเบนอยางผดปกตโดยเฉพาะในดานภาษาและสงคมนมกพบได
บอยในเดกโรคออทสตกเปนตนพอแมควรพาลกไปปรกษากมารแพทยเพอไดรบการตรวจประเมนอยาง
ละเอยดตอไป
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
16
17
ดานอารมณ พนฐานทางอารมณของทารกมความแตกตางระหวางเดกแตละคนเปนผลมาจากพนธกรรมและ
สภาพแวดลอมขณะทอยในครรภสงผลท�าใหทารกแรกเกดแสดงพฤตกรรมทแตกตางกนทงทถกเลยงด
โดยผเลยงคนเดยวกนหรอในบานเดยวกนกตามเมอสงเกตทารกในดานตางๆเชนการเคลอนไหวความ
สม�าเสมอของการท�างานในระบบตางๆของรางกายการตอบสนองตอสงกระตนความสามารถในการ
ปรบตวความรนแรงของปฏกรยาตอบสนองสมาธความวอกแวกลกษณะของอารมณทแสดงออกฯลฯ
จะสามารถแบงทารกออกเปน4กลมใหญๆคอ
กลมเดกเลยงงาย พบไดมากทสดประมาณรอยละ 40 ของเดกทงหมด เดกกลมนจะมลกษณะ
การท�างานของรางกายสม�าเสมอเปนเดกอารมณดกนงายหลบงายขบถายเปนเวลาปรบตวงายเดก
กลมนจงเลยงดงายท�าใหพอแมไมเครยดมความสบายใจและมนใจในการดแลเพราะรสกวาการเลยง
ลกนไมยาก
กลมเดกเลยงยาก พบไดรอยละ10ของเดกทงหมดเดกกลมนจะมลกษณะตรงกนขามกบเดก
ในกลมแรก คอ มระบบการท�างานของรางกายไมสม�าเสมอ มกตอบสนองตอสงตางๆ ทเขามากระตน
ดวยวธการถอยหนและมปฏกรยารนแรงปรบตวยากอารมณเสยหงดหงดงายโวยวายเกงสงผลท�าให
พอแมเกดความวตกกงวลไมมนใจวาควรตอบสนองตอความตองการของเดกอยางไรเนองจากคาดเดา
อะไรเกยวกบลกคนนไดยากไมวาจะเปนเรองการกนการนอนหรอการขบถายทไมเปนเวลาหากพอแม
มความอดทนสงใจเยนยอมรบลกษณะพนฐานทางอารมณของเดกและมผใหความชวยเหลอและคอย
ใหก�าลงใจกจะท�าใหไมเกดปญหาในการเลยงดเดกแตถาพอแมใจรอนไมมก�าลงใจหมดความอดทนใน
การดแลและปลอยใหเปนหนาทของผอนในการเลยงลกแทนกจะยงท�าใหพอแมไมเขาใจลกและกอให
เกดปญหาสมพนธภาพระหวางพอแมกบลกตอไปได
กลมทปรบตวชา พบไดรอยละ15ของเดกทงหมดเดกกลมนเปนคนเฉยเครยดงายปรบตวชา
และถอยหนเมอเผชญตอสถานการณทไมคนเคย แตปฏกรยาตอบสนองจะนอยกวากลมเดกเลยงยาก
หลายคนเรยกเดกกลมนวาเดกขอายถาพอแมเขาใจลกษณะพนฐานทางอารมณของลก ใหเวลาในการ
ปรบตวรวมกบการใหโอกาสในการฝกทกษะตางๆเพมขนจะชวยท�าใหเดกสามารถพฒนาตอไปไดด
กลมทอยในระดบเฉลยปานกลาง หรอมผสมหลายๆแบบพบไดรอยละ35ของเดกทงหมดเดก
กลมนจะมอาการผสมหลายๆแบบแตอาการไมมากในแตละอยาง
เดกแตละคนมลกษณะเฉพาะและความตองการแตกตางกนไปเดกจะสามารถปรบตวไดดเพยงใด
ขนอยกบการตอบสนองของพอแมทสอดคลองกบพนฐานทางอารมณของเดกพอแมควรเขาใจธรรมชาต
ของลก และใหการตอบสนองอยางมคณภาพเหมาะสมการปรบตวเขาหากนของทงสองฝายน จะชวย
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
18
ท�าใหการเลยงดมความราบรนขน ตวอยางเชน การเลยงดเดกกลมเลยงยากหากพอแมมความอดทน
และเลยงดลกแบบมนคงสม�าเสมอลกกจะปรบตวไดดขนไมมปญหาพอแมกจะเลยงดลกดวยความเขาใจ
ไมโทษตนเองวาเปนพอแมทไมดหรอโทษเดกเปนตนดงนนความเหมาะสมระหวางบคลกภาพของพอ
แมกบเดก(goodnessoffit)มความส�าคญและสงผลตอลกษณะการเลยงดและการปรบตวของเดกวา
จะเตบโตขนมาอยางไรตอไป
ทารก 0-1 ปจะเรมสรางความไววางใจพอแมหรอผเลยงดไดแลว ซงเปนพนฐานส�าคญในการ
พฒนาใหทารกเกดความเชอมนและรจกควบคมตนเองในชวงขวบปท2ตอไป
ความใกลชดผกพนทมนคงของพอแมลกเปนสงส�าคญในชวงวยน โดยการตอบสนองตอความ
ตองการของลกอยางสม�าเสมอและเหมาะสมเพอเสรมสรางความรสกไววางใจโดยเฉพาะในชวง6เดอน
แรกการสมผสลกบอยๆดวยความรกอาจเปนการอมหรอนวดตวเบาๆเปนการชวยใหทารกรสกปลอดภย
นอนหลบดและน�าหนกขนดดวย
ความคดทวาการอมท�าใหเดกตดมอนนเปนความเขาใจทผดพอแมควรเลนกบลกเพอสงเสรมความ
ผกพนเชนรองเพลงหรอเลนจะเอเปนตนและไมควรเปลยนผเลยงดบอยๆเพราะอาจกระทบตอการ
สรางความผกพนได
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
19
อาย6เดอนขนไปจะเรมมการแสดงอารมณโกรธเมอไมพอใจหรอถกขดใจพอแมไมจ�าเปนตอง
ตามใจหรอพยายามปกปองลกโดยการชวยเหลอหรอปองกนลกจากความรสกโกรธ หงดหงด แตควร
เปดโอกาสใหลกเรยนรประสบการณนในสงแวดลอมทเหมาะสมเชนเมอลกหวแลวโกรธรองไหพอแม
สามารถฝกใหลกรอคอยในระยะเวลาสนๆกอนใหนมหรออาหารเพอฝกใหลกหดรอคอยควบคมอารมณ
ตวเองและหาทางออกอนๆเพอชวยใหตวเองสงบเชนเดกบางคนอาจหนไปสนใจเลนของเลนอนๆหรอ
ดดนวเพอชวยผอนคลายตนเองเปนตนนอกจากอารมณโกรธทารกวยนเรมพฒนาอารมณกลวหรอวตก
กงวลเชนกลวเสยงดงกลวคนแปลกหนากลวการพลดพรากแยกจากซงถอวาเปนพฒนาการปกตตาม
วยพอแมไมควรขลกดวยเสยงดงหรอแกลงหนจากไปหรอเรงลกใหเผชญกบความกลวเชนการใหคน
แปลกหนาอมในทนทแตควรใหความมนใจแกลกวาปลอดภยชมเชยใหก�าลงใจและฝกลกทละนอยให
สามารถเผชญและเอาชนะความกลวไดในทสด
สงส�าคญคอ พอแมตองเปนแบบอยางทดแกลกในการควบคมอารมณอยางเหมาะสม สราง
บรรยากาศในบานใหอบอนแวดลอมดวยความรกและความสข
วย1-3ปเปนวยทเดกเรมเดนไดพดไดบางอยากรอยากเหนอยากส�ารวจสงตางๆ มากขนเดก
ถกเรยกรองใหควบคมตวเองมากขนเชนการควบคมการขบถายเดกอาจมพฤตกรรมตอตานมากขนเพอ
พฒนาความเปนตวของตวเอง(autonomy)
วยนจะสบสนระหวางความตองการเปนอสระกบการทตองพงพาผใหญ พอแมควรเขาใจและ
ยอมรบ ปฏบตตอลกอยางสม�าเสมอดวยความสงบและใหความรกโดยไมมเงอนไข พอแมยงคงตองให
เวลาสวนตวหนงตอหนงกบลกทกวน
วธสงเกตวาพฒนาการดานอารมณเบยงเบนลาชาหรอผดปกต เชน เดกไมแสดงอารมณหรอ
แสดงอารมณรนแรงกวาปกตเชนรองไหอาละวาดรนแรงไมผกพนไมตดแมหรอกลวสงตางๆรนแรง
กวาเดกอนเชนกลวเสยงดงกลวความมดกลวการพลดพรากแยก
จาก เปนตน พอแมควรเขาใจและตอบสนองดวยความสงบ เหนใจ
และใหก�าลงใจลกในการทจะเอาชนะความกลวสงตางๆ อยางคอย
เปนคอยไป ถาไมดขนพอแมควรพาลกไปปรกษากมารแพทยเพอได
รบการตรวจประเมนอยางละเอยดตอไป
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
20
ดานสงคม เมอลกอาย3เดอนขนไปพยายามเลยงดโดยจดกจวตรประจ�าวนใหสม�าเสมอเชนเวลากนเวลา
นอน รวมถงกจกรรมตางๆ กอนนอน เพอชวยใหลกเกดความรสกปลอดภย คาดเดากจวตรประจ�าวน
และสามารถควบคมตวเองไดดขน
แมวาลกอาย0-1ปจะเลนแบบตางคนตางเลนกตามแตกสามารถเลยนแบบพของตวเองงายๆจง
ควรสงเสรมใหลกมโอกาสไดพบหรอเลนกบเดกอนเพอใหลกไดสงเกตและเลยนแบบการเลนของเดกอน
แตกไมควรกงวลมากถาลกยงไมสามารถท�าตามเดกวยเดยวกนได
เดกวย1-3ปนจะเลนแบบตางคนตางเลนพอแมจงไมควรคาดหวงวาเดกจะเลนดวยกนอยางด
หรอจะตองแบงปนของเลนกนควรคอยๆสอนใหลกรวธทจะเลนหรอมปฏสมพนธกบผอนอยางเหมาะ
สมเชนการผลดกนเลนในเกมงายๆสอนการแบงปนทละนอยโดยทลกและเพอนควรมของเลนของตว
เองอยางพอเพยง และอาจมการแบงกนใชของเลนบางสวน เดกวยนชอบท�าอะไรซ�าๆ ไมชอบเปลยน
แปลงกจวตรประจ�าวนจงควรชวยเดกใหรสกมนคงขนโดยการจดตารางกจวตรใหสม�าเสมอ
ดานบคลกภาพและคณธรรม ทารก 0-1 ป แมวาจะยงไมเขาใจภาษาแตทารกยงตองการการยมและชมเชยจากพอแม แมวา
จะเปนการท�าอะไรส�าเรจเพยงเลกนอย เพอเสรมสรางความภาคภมใจในตนเอง พอแมควรเปดโอกาส
ใหเดกเรยนรทจะอยคนเดยวตามล�าพงบางและพอโตขนควรสอนใหเดกรบผดชอบเชนท4 เดอนให
หดถอขวดนมเองทอาย1ปใหหดเกบของเลนเปนตน
พอแมควรแสดงใหลกเหนวาการกระท�าของเขาสามารถสงผลใหผอนรสกดมความสขหรอเศรา
เสยใจไดเชนพดกบลกวา“ตไมไดแมเจบนะ”พรอมกบการแสดงสหนาประกอบดวยเปนตนการสอน
ใหลกเขาใจความรสกผอนเปนพนฐานของการพฒนาดานคณธรรมตอไป
เรมฝกวนยงายๆโดยการสอนใหลกรวาอะไรท�าไดหรอท�าไมไดเชนพดวา“ไม”พรอมทงแสดง
สหนาทาทางประกอบแตไมควรหามหรอพดวา“ไม”พร�าเพรอเกนไป
สอนมารยาททางสงคมโดยการเปนตวอยางทดในชวตประจ�าวนเชนการพด“ขอบคณ”“ชวย
หนอยสจะ”ไมใชออกค�าสงแตอยางเดยว
ลกวย 1-3 ป ควรใหส�ารวจหรอท�าอะไรดวยตวเองตามทตองการ โดยจดมมปลอดภยให เปด
โอกาสใหลกไดตดสนใจบางสงบางอยางดวยตวเองบางถาลกท�างานหรอเลนอะไรทอาจจะยากเกนความ
สามารถทจะท�าโดยล�าพงพอแมอาจใหความชวยเหลอในบางขนตอนและปลอยใหเดกท�าตอเองจนส�าเรจ
วธการเหลานเปนการชวยพฒนาความเปนตวตนและเสรมสรางความมนใจของลก
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
21
หดใหรบผดชอบผลของการกระท�าของตวเองโดยพจารณาจากความสามารถตามวยดวยเชนถา
ลกท�าน�าหกใสพนอาจใหลกชวยหยบผามาใหแมเชดพนหรอชวยแมเชดดวยบางสวนเปนตนนอกจาก
นควรฝกใหลกชวยงานบานงายๆตามความสามารถเชนเอาเสอผาใสตะกราผาเปนตนโดยท�าใหลกด
เปนตวอยางกอนหรอชวยกนท�าในระยะแรกและปลอยใหลกท�าเองในทสดใหก�าลงใจและชมเชยเมอ
ลกท�าไดส�าเรจ ระมดระวงค�าพดต�าหนลกอยางไมเหมาะสม เพราะลกอาจฝงใจและรสกไมด เชน ไม
ควรต�าหนวา“งก”หรอ“เหนแกตว”ถาเดกไมแบงของเลนใหเพอนหรอ“โง”เวลาเดกท�าอะไรไมได
เปนตน
การสอนใหลกเขาใจความรสกของผอนเปนสงส�าคญมากในการพฒนาดานคณธรรมโดยสอนให
ลกรจกความรสกชนดตางๆเชนเศราดใจโกรธเสยใจเปนตนตวอยางเชนหากลกก�าลงหงดหงดโกรธ
อยพอแมอาจพดวา“หนก�าลงโกรธ”หรอพอแมอาจเปนตวอยางเองเชนขณะทแมรสกโกรธแมพด
ใหลกรวา “แมก�าลงรสกโกรธอย” เมอจะสอนใหลกท�าในสงทถกตองกควรจะบอกเหตผลงายๆสนๆไป
พรอมกนและพอแมตองจดการกบพฤตกรรมทไมเหมาะสมของลกโดยเนนใหลกเขาใจถงความรสกของ
คนทไดรบผลกระทบจากการกระท�าของเขาเชน“พเขาคงเจบทถกหนหยกนาสงสารพเขานะ”
การฝกวนยในเดกวย0-3ปนโดยการก�าหนดกฎเกณฑใหลกรวาอะไรทลกท�าไดหรอท�าไมไดกฎ
เกณฑตางๆ เหลานควรเหมาะสมกบวย อธบายใหลกเขาใจอยางชดเจน และใชปฏบตอยางสม�าเสมอ
ควรชมเชยหรอใหรางวลเพอชวยใหลกท�าตามกฎเกณฑมากกวาการใชการลงโทษ
ฝกมารยาทจากสถานการณจรงทงทบานและนอกบาน ควรอธบายกอนวาพอแมตองการใหลก
ปฏบตอยางไรโดยบอกสนๆงายๆทละ1-2อยางกอนเชนสอนใหลกสวสดหรอขอบคณฯลฯอาจใช
การเลนสมมตในการชวยสอนเรองมารยาทดวย
พฒนาการของเดกอาย 0-3 ป
22
บทท 3อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกนทเหมาะสม
อาย 6 เดอนแรก: อาหารทเหมาะสมและดทสด คอ นมแม น�านมแม เปนอาหารตามธรรมชาต ทมสารภมคมกนและสารอาหารครบถวน ปกปองเดกจาก
โรคตดเชอโรคภมแพและพบวาเดกทกนนมแมอยางเดยวใน6เดอนแรกจะมระดบสตปญญาดกวาเดก
ทกนนมววดงนนนมแมควรเปนอาหารมอแรกของลกกนนมแมอยางเดยวในชวงอาย6เดอนแรกและ
เรมอาหารตามวยทอาย6เดอนรวมกบการกนนมแมควบคไปดวยจนลกอาย1-2ป
นมผงดดแปลงส�าหรบทารก:เมอแมไมสามารถเลยงลกดวยนมแม
แมวาปจจบนจะมการปรบปรงคณภาพของนมผงดดแปลงฯ ใหมความใกลเคยงนมแม แตกยง
เทยบกบคณประโยชนของนมแมไมได อยางไรกตามถาไมสามารถใหนมแมไดจรงๆ กสามารถน�านมผง
ดดแปลงฯมาเลยงลกไดโดยตองพจารณาเลอกชนดนมผงใหตรงกบวยเดกและชงใหถกสดสวนซงมระบ
ทขางบรรจภณฑและไมจ�าเปนทเดกตองกนนมผงยหอเดยวตลอดไปคณแมสามารถเปลยนชนดนมผง
เปนยหออนไดทนทตามความเหมาะสม
การใหนมแม
หลงคลอดเปนเวลาส�าคญอยางยงทจะฝกหดใหลกกนนมแมใหใชหวนมแมกระตนบรเวณรมฝปาก
บนของลก เมอลกอาปากกวางใหดนตวลกเขาหาเตานม โดยใหอมหวนมใหลกจนถงลานหวนมลนลก
จะวางอยใตลานนม รมฝปากคลบานรอบเตานม ขณะทลกดดนมแมจะมองเหนการเคลอนไหวของขา
กรรไกรลกบรเวณกกหแกมลกจะโปงพองและมระยะหยดเพอกลนน�านม
ปรมาณน�านมแมนอกจากขนกบสขภาพกายและใจของแมแลวยงสมพนธกบการดดนมของลก
ดวยดงนนการชวยใหน�านมแมมามากพอคอ การใหลกมโอกาสดดนมแมทนทหลงคลอดการทลกได
ดดบอยและลกไดดดนมแมนานพอในแตละมอ
ทาทางทดในการใหนมแมคอล�าตวแมงอเลกนอยถาแมตองกมมากหรอโนมตวมากระหวางให
นมควรหาหมอนชวยรองปรบระดบล�าตวลกศรษะของลกควรอยในแนวเดยวกบล�าตวล�าตวของลกหน
เขาหาเตานมไมควรใหลกนอนหงายแลวหนมาดดนมการจดทาดดนมใหถกตองจะชวยใหการใหนมลก
อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน
23
เปนไปดวยความสบายตวทงแมและลกแมไมควรรสกเจบทหวนมขณะทใหนมลกถาแมรสกเจบใหถอน
นมแมออกจากปากลกกอนและลองเรมใหมและถาลกดดนมสกพกแลวไมยอมดดการใชวธบบน�านม
เขาปากลกจะชวยกระตนใหลกดดตอได
เรมดดนม แมอยางถกตอง
น�ววางขอบบนลานนม หวนมและจมกลกอยในแนวเดยวกน คางชดเตานม
คลนกนมแม สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน
ภาพท� 1
ประคองเตานมใหสมผสปาก ลกจะอาปาก กะใหรมฝปากลางแตะลานนม ใหจดแตะ
หางจากหวนมประมาณอยางนอย 1 น�ว หรอเทาท�มากได
คลนกนมแม สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน
ภาพท� 2
บบเตานมตามภาพ ดนปากลกเขาหาเตานม หวนมจะไล
ไปตามเพดานปากลก
คลนกนมแม สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน
ภาพท� 3
คลนกนมแม สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน
ประคองเตานมสกพก จนลกเร�มดดนมเปนจงหวะ
ภาพท� 4
เมอจ�าเปนตองใชนมผงดดแปลงส�าหรบทารก
การชงนม:ควรชงนมเมอลกหวและกอนน�านมไปใหลกกนควรหยดนมลงบนหลงมอของตวเอง
เพอเชคอณหภมของนมวาพอเหมาะส�าหรบลกหรอยงขณะใหนมควรยกขวดนมใหเอยงสงพอทจะใหม
น�านมเตมหวจกนมเพอมใหลกดดลมจากขวดเขาไปในกระเพาะอาหาร
การท�าความสะอาดขวดนม:ควรลางขวดนมดวยน�ายาลางขวดนมกอนแลวน�าทงขวดนมและจก
นมมาตมในน�าทเดอดแลวนาน10นาทการใชวธลวกน�ารอนไมเพยงพอในการท�าความสะอาดเพราะ
ไมรอนพอและนานพอทก�าจดเชอโรคทปนเปอนบรเวณขวดนมและฝาจก
อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน
24
ระยะเวลาการใหนมลกและการจบเรอ
ใน 3 เดอนแรก การตนกนนมของลกในชวงกลางวนกบกลางคนแทบจะไมแตกตางกน จงควร
ระวงไมปอนนมถเกนไปควรมชวงหางระหวางมอนมประมาณ2½ -3ชวโมง เนองจากธรรมชาตของ
วยนนอกจากใชการดดเพอการกนนมแลวยงใชการดดเพอการผอนคลายตนเองอกดวยดงนนแมวาลก
จะอมแลวแตเมอแมเอานมเขาปากลกกจะดดนมไดอกจนอาเจยนหรอส�ารอกออกมา
เมอดดนมอมแลวควรอมลกไลลมทกครงโดยใหศรษะสงกวากระเพาะอาจใชเวลานานถง10-15
นาทในแตละครงกอนทจะปลอยลกนอนตอภายใน1ชวโมงหลงดดนมเสรจไมควรใหลกนอนคว�าเพราะ
กระเพาะอาหารทมนมเตมอยนนอาจจะรบกวนการหายใจของลกได
ถาลกสามารถหลบยาวหลงมอนมในชวงกลางคนกไมจ�าเปนตองปลกลกขนมากนนมเมอลกหลบ
เตมทและหลบยาวรางกายของลกจะหลงฮอรโมนส�าหรบการเจรญเตบโตท�าใหเจรญเตบโตด
การเตรยมตวเลยงลกดวยนมแม ในกรณทแมตองไปท�างาน 1. เรมเกบตนน�านมแมโดยบบใสภาชนะทสะอาดเชนแกวมฝาปดขวดหรอใสถงเกบน�านมแม
เกบไวในชองแชแขง
2. น�านมแมทเกบตนเกบแชแขงตเยนประตแยกจะเกบไดนาน3เดอนถาเปนชองแชแขงประต
เดยวเกบไดนาน2สปดาหและถาเปนตเยนชองธรรมดาเกบไดนาน3วน
สาหรบ
ทารกปกต
อณหภมหอง ( <25 C)
~ 4 ช�วโมง
ตแชแขง ( -70 °C)
6 เดอน
ตแชแขง ประตแยก
3 เดอน
ตธรรมดา ( 4 °C)
3-5 วน
ขอขอบคณ คณ Amy Spangler ท�อนญาตใหใชภาพในหนงสอ
Amy Spangler’s breastfeeding a parent’s guide , 1995
อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน
25
3. เมอจะน�ามาใชใหวางในตเยนชองธรรมดากอนเพอใหนมทแชแขงแลวคอยๆละลายไมควร
น�าไปแชแขงซ�าอกจากนนจงน�านมแมใสขวดหรอแกวแลวน�าไปอนดวยน�ารอนพอประมาณหามน�านม
มาอนรอนในไมโครเวฟเพราะภมตานทานในน�านมแมจะสญเสยไปนมแมทกนไมหมดควรทงไป
4. เรมใหน�านมแมทเกบตนมาปอนลกกอนไปท�างาน2สปดาหเพอใหลกคอยๆคนเคยกบขวดนม
5. การปอนนมแมทเกบไวควรใชชอนปอนหรอใชแกวใสนมขนาดเลกหรอใสขวดนม
6. การใหเดกกนนมแมจากขวดนมนนควรเรมเมอเดกอาย 6สปดาหหรอ 2 เดอนภายหลงท
น�านมแมมปรมาณมากพอ และลกดดนมจากเตาไดแลว เพอชวยปองกนปญหาทเดกอาจสบสนวธการ
ดดนมจากเตาแมและจากขวดนม
เกบน�านมแมในตเยน
วธการบบเกบน�านม
อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน
26
ปอนน�านมแมดวยแกว
อาย 6 เดอน-3 ป: เรมอาหารตามวยและขอควรค�านง อาหารตามวย คอ อาหารทใหเดกเพมเปนมอ ควบคกบนมแมหรอนมผงดดแปลงส�าหรบทารก
ทงน เพอใหเดกไดสารอาหารครบถวน เนองจากสารอาหารในนมแมเรมมไมเพยงพอตอความตองการ
ของลก
ตารางแสดงสดสวนและปรมาณอาหารตอมอตามวยเดก6เดอน–2ป
อาย จ�านวนมอ/วน สดสวนและปรมาณอาหาร/มอ ผลไม
6เดอน 1 ขาวบด3-4ชอนโตะ+ไขแดงสก½ฟองหรอเนอ
สตวหรอตบบด1ชอนโตะ+ผกบด½ชอนโตะ+
น�ามน½ชอนชา
ผลไมบดเชนกลวยมะละกอ
1-2ชน
7เดอน 1 ขาวบด3-4ชอนโตะ+ไขสก½ฟองหรอเนอสตว
หรอตบบด1ชอนโตะ+ผกสกบด1ชอนโตะ+
น�ามน½ชอนชา
ผลไมสกนม1-2ชน
8-9เดอน 2 ขาวบดหยาบ4ชอนโตะ+ไขสก½ฟองหรอเนอ
สตวหรอตบบด1ชอนโตะ+ผกสก1ชอนโตะ+
น�ามน½ชอนชา
ผลไมสกนม2-3ชน
12เดอน 3 ขาวบดหยาบ4ชอนโตะ+ไขสก½ฟองหรอเนอ
สตวหรอตบบด1ชอนโตะ+ผกสก1½ชอนโตะ+
น�ามน½ชอนชา
ผลไมสกนม3-4ชน
1-2ป 3 ขาวสวย6ชอนโตะ(หรอ1ทพพ)+ไขสก½ฟอง
หรอเนอสตวหรอตบบด1ชอนโตะ+ผกสก1ทพพ
+น�ามน1½ชอนชา
ผลไมสกนม3-4ชน
อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน
27
ขอควรค�านงในการใหอาหารตามวย
สงตอไปนคอเรองทตองค�านงเมอจะใหอาหารเสรมตามวย
เหมาะสมกบวยเหมาะสมกบความหว-อมของเดกเรมมอแรกทอาย6เดอนซงสอดคลองกบ
พฒนาการเดกทเรมนงไดเองคอตงตรงมนคงความสามารถในการควบคมกลามเนอมอและตาท�างาน
ประสานกนดเดกควาของหยบของถอของและน�าของเขาปากไดคลองอยางมเปาหมายชดเจนกลาม
เนอชองปากในการคยว การกลนท�าไดดมากขน โดยทอาหารจะเรมมความหยาบขนตามล�าดบเมอเดก
โตขนฝกเดกนงกนเปนทและใชเวลาในการกนอาหาร/มอไมเกน30นาทโดยทมออาหารควรหางจาก
มอนมอยางนอย2-3ชวโมง
สดสวนและปรมาณอาหารเพยงพอตอการเจรญเตบโตของเดก(ดงแสดงในตารางดานบน)และ
เมอเดกกนอาหารตามวยไดเพยงพอในแตละมอควรลดจ�านวนมอนมทใหเดกเชนเมอเดกอาย9เดอน
ไดรบอาหารตามวย2มอจ�านวนมอนมจะลดลงเหลอวนละ3-4ครงหรอเดกอาย1-2ปควรกนอาหาร
วนละ3มอและลดจ�านวนมอนมเหลอวนละ2-3ครงปรมาณนมทตองการในเดกวยเตาะแตะประมาณ
500ซซ/วน
สะอาดและปลอดภย ควรลางมอกอนใหนมหรออาหารลกทกครง และตองไมลมลางมอกอน
เตรยมนมหรอเตรยมอาหาร
เลอกดมนมชนดใดดเมอลกโตแลว
เมอลกกนขาวเปนอาหารหลกวนละ3มอนมจะกลายเปนอาหารเสรมพอแมสามารถเลอกใช
นมผสมดดแปลงส�าหรบเดกโตหรอนมพาสเตอไรซหรอนมยเอชทกได
พฤตกรรมดานการกนของทารกและเดกเลก พฤตกรรมการกนและการเตบโตทสมวย ของเดกจะเกดขนไดตองอาศยความรวมมอระหวางพอแมและเดกซงเปนขบวนการทสมพนธและเชอมโยงกนระหวางพฒนาการและลกษณะของเดกแตละคนกบลกษณะและทกษะในการจดการของพอแมซงทงพอแมและเดกตางกมขอบเขตความรบผดชอบคนละสวนกน โดยทพอแมท�าหนาทจดการเรองอาหารและเอออ�านวยใหบรรยากาศระหวางมออาหารเปนมตรและผอนคลายสวนตวเดกเปนผทรบผดชอบการกนวาจะกนมากนอยเทาไรในแตละมอ วยทารกถง 6 เดอนแรก นมคออาหารทเหมาะ แตเมอเดกโตขนตามล�าดบ เดกจะสามารถกนอาหารทมความหยาบและหลากหลายชนดมากขนดงนน เมออาย1-2ป เดกจะเปนผเลอกวาจะกนอะไรจากอาหารทผเลยงดไดจดเตรยมไว พฤตกรรมและทกษะการกนในชวงอาย 0- 2 ปแรก จงเปนรากฐานส�าคญอยางยงของพฤตกรรมดานการกนเมอเขาสวยเดกโตเชนการเคยวอาหารและไมอมขาว
การนงกนอาหารเปนทการตกขาวกนเองหรอการเขาใจมารยาทบนโตะอาหารเปนตน
อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน
28
นอกจากนพฤตกรรมการกนของเดกเลกยงมความหมายมากกวาเรองการไดรบสารอาหารเพอการ
เจรญเตบโตของเดกซงเปนเรองส�าคญอยางยงตอทงตวเดกเองและผเลยงดเนองจากเวลาสวนใหญของเดก
เลกๆในแตละวนใชไปกบเรองกนคอนขางมากภาพทเราจะพบเหนไดบอยๆขณะทผเลยงดใหนมเดกคอ
แมหรอผเลยงดจะอมเดกเขาตกประสานสายตาระหวางกนรวมทงอาจมเสยงพดคยกบเดกรวมดวยเปน
รปแบบหนงในการถายทอดความรกจากพอแมหรอผเลยงดไปยงเดกอนจะน�าไปสพฒนาการทดของเดก
ในทกๆดานโดยเฉพาะอยางยงพฒนาการดานสงคมและอารมณขณะเดยวกนเมอเดกโตขนเดกจะกาว
ยางเขาสการพฒนาความเปนตวของตวเองและตองการจะจดการสงตางๆดวยตนเอง(Independence
&Self-regulation)ดงนนการจดการดานการกนดวยตนเองของเดกเปนหนงในพฒนาการทชวยเตมเตม
การเรมเปนตวของตวเองของเดกอาย2-3ขวบ(Autonomy)และถาผเลยงดมความเขาใจเรองพฒนาการ
ดานการกนในเดกเลกกจะสามารถปรบเปลยนการเลยงดทเออใหเดกไดพฒนาทกษะการกนตามวยอยาง
เหมาะสมและยงชวยใหเดกมพฒนาการดานอารมณและสงคมทดขนดวย
อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน
29
พฒนาการตามวยทเกยวของกบทกษะการกนและลกษณะอาหาร
อาย(เดอน)
ลกษณะอาหารลกษณะอาหาร พฒนาการดานกลามเนอ
ทกษะกลามเนอปากใน
การกน
4-6 อาหารเหลว
อาหารบดละเอยดกงเหลว
•ชนคอไดมนคง
•ทรงตวพอได
•ควาของและเรมถอของโดยมการชวย
•ดดกลนมประสทธภาพมากขน
• กนอาหารโดยใชการดดกลน
มากกวาการบดเคยว
6-9 อาหารบดละเอยดกงเหลว •นงไดเอง
•ถอขวดนมไดเอง
• ใชนวมอหยบของไดคลอง หยบ
อาหารและเรมหยบเอาหารเขาปาก
กนเอง
•กนอาหารจากชอน
• ใช กรามบดเคยวอาหารใน
ลกษณะขนๆลงๆ
•สามารถกดและปลอยเปนจงหวะ
• ใชรมฝปากบนในการจดการ
อาหารในชอน
•เรมจบน�าจากแกวไดแตยงหก
9-12 อาหารบดหยาบขนๆ • ใชนวหยบอาหารไดคลอง และถอ
แกวเอง
•ใชนวหวแมมอและนวชไดด
-จบชอนโดยใชมอก�า
- ดมน�าจากแกวไดเอง โดยมคน
ชวยเหลอ
-เรมหดใชหลอดดดน�า
-กนอาหารจากชอนไดดขน
12-18 เคยวอาหารทนมๆ
หรอกรบกรอบ
•เอาอาหารเขาปาก
• กนอาหารดวยตวเองไดคลองแคลว
มากขนกวาเดม
•ใชฟนและกรามบดเคยวไดหลาย
ทศทาง
•ใชหลอดดดน�า
18-24 เคยวอาหารทเปนชน
มความแขงไดดขน
• จดการกนอาหารไดดวยตวเอง โดย
ใชชอนใชมอหยบและดมน�าจากถวย
•ใชกรามบดเคยวท�าไดทกทศทาง
• กนอาหารไดเรยบรอยมากขน
หกเลอะเทอะนอยลง
(ดดแปลงจากเอกสารอางองท 9)
อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน
30
ขอแนะน�าส�าหรบพอแมเพอสงเสรมพฤตกรรมการกนทเหมาะสม 1. ควรสงเกตเหนหรอทราบวาลกษณะใดของลกทเปนการสงสญญาณวาหวหรออม
2. เตรยมอาหารในลกษณะทลกชอบแตเหมาะสมและไดสดสวนในแตละวยของลก
3. น�าเสนออาหารชนดใหมๆมาใหลกโดยทอาจตองลองซ�าๆหลายสบครงกอนทลกจะยอมรบ
4. นงกนอาหารใหเปนทไมควรมสงเราทท�าใหเดกวอกแวกเชนโทรทศนหรอสอผานจอตางๆ
5. สรางบรรยากาศการกนทเปนมตรสบายๆเปนภาวะปกตหลกเลยงการดขหรอบงคบ
6. ใชเวลาในการกนอาหารแตละมอประมาณ30นาทกนไดเทาไรกเทานน
7. ใหโอกาสหรอสนบสนนใหเดกไดกนดวยตนเอง
8. ลกก�าลงพฒนาทกษะการกนตองยอมรบวาลกจะกนหกเลอะเทอะ(ภายใตพนททพอแมก�าหนด)
9. เลกนมมอดกเมอลกอาย6-9เดอนและเมอลกอาย9-12เดอนควรฝกลกใหดมน�าและ
นมจากแกวหรอดดหลอดเพอการเลกใชขวดนมทอาย1-1½ป
การเตรยมความพรอมใหลกเลกใชขวดนมทอาย 1- 1½ป เมอลกอาย4-6เดอนพอแมจะเหนวาทกษะกลามเนอมดใหญของลกพฒนาขนมากคอตงตรงได
ดล�าตวเรมทรงตวไดดขนการใชมอในการไขวควาหยบถอของกเกงขนขณะเดยวกนทกษะการใชลน
ใชรมฝปากในการตวดและกวาดอาหารกเรมพฒนาขนตามล�าดบ ดงนนในวยนพอแมจงควรเรมทจะให
ลกไดมโอกาสฝกทกษะการกนอาหารทไมใชเพยงแคนมและฝกการกนในรปแบบทไมใชการดดจากเตา
นมแมหรอจากขวดนมเทานน
หลงอาย4-6เดอนคอยๆฝกใหเดกหลบดวยตวเองไมหลบคาเตาหรอหลบไปพรอมการดดขวด
นมจะชวยใหเดกคอยๆแยกแยะไดระหวางการนอนและการกนลดหรอเลกนมมอดกโดยเรมจากการท
ไมตองปลกเดกมากนนมในกรณทเดกวยนบางคนสามารถหลบยาวตอเนองกนนาน5-6ชวโมงแตสวน
ใหญ(รอยละ80)เดกจะหลบยาวตอเนองในตอนกลางคนไดดเมออาย9เดอนเปนตนไป
อาย6เดอนฝกใหกนนมและน�าจากแกวฝกใหกนอาหารจากชอนเรมใหอาหารทมความหยาบ
เพมขนตามล�าดบเพอฝกทกษะการใชกลามเนอชองปากและการใชฟนขากรรไกรในการบดเคยว
อาย9-12 เดอนคอยๆใหโอกาสเดกไดฝกทกษะในการจดการดานการกนดวยตนเอง เชน ใช
หลอดดดน�าดมน�าเองโดยถอแกว2หหยบจบอาหารเขาปากดวยตนเอง
เมอใหอาหารตามวยในแตละมอ และเดกสามารถกนไดตามปรมาณทตองการของแตละชวงวย
แลวใหลดนมลงทละมอดงนนเมอเดกอาย1ปเดกจะกนอาหาร3มอนมวนละ2-3ครงและมผล
ไมวนละ1-2ครงปญหาส�าคญทสดในการทเดกเลกกนนมขวดไมไดเนองจากความใจออนของผเลยงด
อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน
31
ทมไดคดถงอนตรายทเกดจากการกนนมขวดนานเกนไปนนเองเชนกนแตนมไมยอมกนขาวกนนมมาก
ไปท�าใหอวนกนนมหวานและหลบคาขวดนมท�าใหฟนผตดการดดจากขวดจนเปนนสยกจะยงเลกยาก
ขนเปนตน
อาหารและการสงเสรมพฤตกรรมการกน
32
บทท 4การเจรญเตบโต
ในเดกวย3ขวบปแรกมการเจรญเตบโตและพฒนาการทเปลยนแปลงเรวมากและมปจจยทอาจ
สงผลกบการเจรญเตบโตในเดกแตละคนตางกนเชนพนธกรรมฮอรโมนการเลยงดการเจบปวยและ
สารอาหาร เปนตน ดงนนการเฝาระวงและตดตามการเจรญเตบโตในเดกวยนจงมความส�าคญอยางยง
และควรท�าตอเนองเปนระยะๆ
การตดตามการเจรญเตบโตท�าไดโดยการใชกราฟแสดงการเจรญเตบโตของเดกไทย ส�านก
โภชนาการกรมอนามยกระทรวงสาธารณสขพ.ศ.2558ซงแบงตามเพศและอาย(ดงแสดงในแผนภาพ
ดานลาง)หรอพอแมสามารถใชโปรแกรมKhunLookหรอKidDiaryจากอปกรณโทรศพทมอถอซงเปน
โปรแกรมเพอใชในการตดตามการเจรญเตบโตของลกและดแลสขภาพลกดวยตวพอแมเองทสะดวกมาก
ขนเปนโปรแกรมทพฒนารวมกนระหวางบคลากรจากNECTECและทมแพทยจากหนวยงานสาธารณสข
เพอสขภาพทดของเดกไทยขอมลทตองใชในการพจารณาการเจรญเตบโตของเดกประกอบดวย
อายของเดกณ.วนทท�าการประเมนน�าหนกตว(กโลกรม)ความยาวตว(เซนตเมตร)และเสนรอบศรษะ
(เซนตเมตร)จากนนน�าขอมลดงกลาวทวดไดในอายนนๆไปลงผลในกราฟการเจรญเตบโตจะชวยใหผ
เลยงดจดการกบสขภาพเดกไดอยางเหมาะสมตงแตเนนๆ โดยทวไปเดกเลกอาจพบมการเปลยนแปลง
ของเสนการเจรญเตบโตจากกราฟไดมาก
น�าหนกตวเดก เปลยนแปลงไดงายทสดจงมประโยชนในการประเมนภาวะโภชนาการในเดก
• ทารกคลอดครบก�าหนดมน�าหนกแรกเกดเฉลย3กโลกรมและใน7-10วนแรกหลงเกดเดก
อาจมน�าหนกลดลงไดรอยละ7-10เมอเทยบกบน�าหนกแรกเกดเนองจากเดกยงกนนมไดไมดและจาก
การขบถายทบอยทงปสสาวะและถายขเทาจากนนน�าหนกเดกจะคอยๆเพมเฉลย20-30กรม/วน
• อาย4เดอนจะมน�าหนกตวเปน2เทาของน�าหนกแรกเกด
• อาย1ปจะมน�าหนกเปน3เทาของน�าหนกแรกเกดประมาณ9-10กโลกรม
• อาย2ปจะมน�าหนกเปน4เทาของน�าหนกแรกเกด
การเจรญเตบโต
33
ความยาวตวเดก ในเดกเลกนอยกวา2ปควรวดความยาวในทานอนเพราะเดกยงยนเองไมไดและแมวาเมอ
เดกยนไดแลวเดกมกจะไมรวมมอในการยนนงๆเพอวดความสง
• เดกทารกคลอดครบก�าหนดมความยาวเฉลย50เซนตเมตร
• เมออาย1ปเดกจะมความสงเปน1.5เทาของความยาวแรกคลอดประมาณ75เซนตเมตร
เสนรอบศรษะเดก บอกถงการเจรญเตบโตของสมองทางออม
• ทารกคลอดครบก�าหนด มเสนรอบศรษะประมาณ35เซนตเมตร
• อาย4เดอน มเสนรอบศรษะ40เซนตเมตร
• อาย1ป มเสนรอบศรษะ45เซนตเมตร
• อาย2ป มเสนรอบศรษะ47เซนตเมตร
เมอไรทควรปรกษาแพทยเรองการเจรญเตบโต แมวาเปนปกตทเดก2ขวบปแรกจะมการเปลยนแปลงของน�าหนกความยาวและเสนรอบศรษะ
คอนขางมากกตาม แตถาเดกมการเจรญเตบโตทเบยงเบนเพมขนหรอลดลงของเสนเปอรเซนตไทลบน
กราฟการเจรญเตบโตมากกวา2เสนหลกโดยเฉพาะอยางยงความยาวตวทไมเปนไปตามกรรมพนธของ
ครอบครวหรอเดกมน�าหนกความยาวและเสนรอบศรษะไมอยบนเปอรเซนไทลใกลเคยงกนบนกราฟ
ควรปรกษาแพทยซงพอแมควรจดบนทกชนดและปรมาณอาหารทเดกกนในแตละวนสก2-3วนกอน
ไปพบแพทยจะชวยใหแพทยสามารถใหค�าปรกษาแนะน�าและรกษาไดอยางมประสทธภาพมากขน
การเจรญเตบโต
34
ภาคผนวกกราฟน�าหนกของเดกหญงไทยอายแรกเกด-5 ปชดใหม
35
ภาคผนวกกราฟความยาว/ความสงของเดกหญงไทยอายแรกเกด-5 ปชดใหม
36
ภาคผนวกกราฟน�าหนกของเดกชายไทยอายแรกเกด-5 ปชดใหม
37
ภาคผนวกกราฟความยาว/ความสงของเดกชายไทยอายแรกเกด-5 ปชดใหม
38
บทท 5การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
ครอบครวคณภาพ การทจะไดลกทมคณภาพ คอ มความสมบรณทงรางกายและจตใจนนตองมาจากครอบครวทม
พอแมมความพรอมในหลายๆดานเชน
1. พรอมทจะมลก
2. มความพรอมทางรางกาย โดยเฉพาะในเรองสขภาพของแม โดยการตรวจหาเชอโรคทอาจ
ถายทอดไปยงเดกในครรภได เชน โรคตบอกเสบ โรคหดเยอรมน โรคซฟลส โรคเลอดทถายทอดทาง
กรรมพนธเปนตนในรายทมโรคประจ�าตวเชนโรคลมชกโรคหวใจรวกอนตงครรภควรปรกษาแพทย
ประจ�าตวกอนตดสนใจ
3. พรอมทางดานการเงน
การเลยงลกใหมคณภาพเปนเดกดของครอบครวเปนพลเมองดของประเทศชาตนนไมยากแตกไมงายนก
ตองอาศยความรความเขาใจการลงทนในทกรปแบบภายใตความรกความอดทนและความตงใจของพอแม
บทบาทพอแม ในสภาวะปจจบนพอแมหลายคไมคอยมเวลาอยรวมกบลกหรอครอบครวตางฝายตางท�ากจกรรม
ของตนเองขาดการดแลเอาใจใสซงกนและกนสงผลท�าใหบรรยากาศในครอบครวไมมความสข
สงทจะท�าใหสมาชกในครอบครวมความสขมบรรยากาศนาอยมไดขนอยกบเวลาเพยงอยางเดยว
แตขนกบการปฏบตของคนในครอบครวไดแก
1. ตอบสนองความตองการของกนและกนตามความเหมาะสม เชน ใหความรก ความยอมรบ
เขาใจพนฐานทางอารมณความรสกนกคดและใหเกยรตซงกนและกน
2. มการพดจาสอสารทดตอกนรบฟงและเขาใจความตองการของผอนสามารถใชค�าพดทชวย
แกไขหรอลดความขดแยงใหค�าชแนะใหก�าลงใจซงกนและกน
3. มกจกรรมท�ารวมกนท�าใหเกดการพงพาอาศยซงกนและกนเปนรากฐานในการฝกหดแกไข
ปญหาสงผลท�าใหเกดความภาคภมใจรสกวาตนมความส�าคญและเปนสวนหนงภายในบาน
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
39
4. สงเสรมพฒนาการตามวย พฒนาทกษะหลายดานและสงเสรมใหเดกมประสบการณชวต
โดยตรงหลายรปแบบรวมทงควบคมก�ากบพฤตกรรมทไมเหมาะสม
5. ฝกทกษะการคดและลงมอแกไขปญหาตางๆหลากหลายรปแบบ
6. เปนตนแบบทเหมาะสมและเรยกรองใหเดกเลนบทบาทใหตรงเพศตรงวยตรงกบสถานการณ
7. เนนการเปนคนดโดยสงเสรมใหเดกชวยเหลอตนเองใหมากทสดและฝกชวยเหลอผอนมาตงแต
เลกจนตดเปนนสย
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
40
หลกการดแลลกวย 0-3 ป เพอการมความมนคงทางจตใจ 1. การใหความรกความอบอนและความมนคงทางใจแกลกท�าใหลกรสกมนคงปลอดภยโดย
ใหความรกอยางไมมเงอนไขแสดงออกผานทางรางกายและค�าพดเชนพดวา“พอแมรกลกนะ”กอด
ลกปลอบลกเมอลกเจบหรอกลวชมเชยใหก�าลงใจรบฟงลกดวยความเขาใจท�ากจกรรมตางๆรวมกน
เชนอานนทานใหลกฟงเลนกบลกเปนตน
2. เขาใจธรรมชาตพฒนาการตามวยของลกเนองจากเดกแตละคนมลกษณะเฉพาะตวทแตกตาง
กนไมมใครในโลกนทดสมบรณแบบพอแมควรยอมรบและชวยเหลอใหลกไดพฒนาเตมทตามศกยภาพ
ของตนโดยการสงเสรมจดดและชวยแกไขจดดอย
3. การฝกวนยเชงบวกโดยการก�าหนดขอบเขตกฎเกณฑฝกฝนสม�าเสมอใหลกทราบวาสงใดท
เขาสามารถท�าไดหรอไมไดเปนพนฐานในการพฒนาการควบคมตนเองของเดกซงเปนคณสมบตทจ�าเปน
ส�าหรบการอยรวมกนในสงคม
4. การใหอสระตามวยพอแมควรใหโอกาสลกในการท�าสงตางๆอยางอสระตามวยบางเพอให
ลกไดฝกคดตดสนใจแกปญหาหรอลองผดลองถกเพอใหเกดการเรยนรท�าใหลกสามารถพงตนเองม
ความรบผดชอบเกดความคดสรางสรรคและมนใจในตนเองอยางไรกดพอแมกยงมหนาทก�ากบดแลให
ค�าปรกษาและฝกฝนลกควบคกนไปดวย
5. บรรยากาศในครอบครวทด สงบสข ปราศจากความรนแรง พอแมมความสมพนธทดตอกน
สามารถชวยกนแกปญหาหรอปรกษาหารอไดจะท�าใหลกมความรสกมนคงปลอดภยอารมณดไมเครยด
และมทศนคตทดตอชวตครอบครว
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
41
หลกการดแลลกวย 0 - 3 ป เพอการมพฒนาการทด พอแมหลายคเขาใจผดคดวาลกวย0-3ปยงเลกนกไมจ�าเปนตองฝกฝนอะไรเพราะยงไมเขาใจ
ค�าอธบายและเหตผลแตในความเปนจรงแลวลกเรยนรไดมากผานการฝกฝนและการเปดโอกาสใหท�า
เพอพฒนาความสามารถในดานตางๆเชน
พฒนาการดานกลามเนอมดใหญ:ชนคอพลกคว�า/หงายคบนงคลานยนเดนวงขนบนไดฯลฯ
พฒนาการดานกลามเนอมดเลก: จองหนา มองตาม ควาจบของทงชนใหญ และเลก การใชตา
และมอท�างานประสานกนจบสเทยนขดเขยนตอกอนไมฯลฯ
พฒนาการดานการชวยเหลอตวเอง เชน การจบขวดนมหยบอาหารเขาปาก ถอถวยดมน�าเอง
เกบของเลนเขาทใชชอนตกอาหารเขาปากถอดเสอผาเองฯลฯ
พฒนาการดานภาษาและการพดสอสารเชนหนเมอไดยนเสยงรจกชอ เขาใจทาทางงายๆท�า
ตามค�าสงไดชรปภาพตามค�าบอกชอวยวะหวเราะเลนเสยงพดค�าเดยวๆทมความหมายจนพด2ค�า
ตอกนไดฯลฯ
พฒนาการดานสงคมและการเลนเชนยมทกทายจะเอบายบายสาธเลนของเลนไดอยางเหมาะ
สมตามหนาทของของเลนเลนซอนหาเลนสมมตฯลฯ
พฒนาการดานการควบคมตนเองเชนการกนการนอนการขบถายคอยๆเปนเวลาและสม�าเสมอ
มากขนฯลฯ
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
42
เทคนคการฝกฝนทวไป 1. ควรฝกลกใหกนนอนขบถายเปนเวลาและสม�าเสมอเพอพอแมจะไดดแลลกงายขนและลก
จะสามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม
2. การจบใหท�าเมอลกท�าไดควรลดการชวยเหลอใหนอยลง
3. การสอนอธบายควรใชค�างายๆบอกชาๆสอนสม�าเสมอและท�าใหดเปนตวอยางเพอใหลก
เขาใจและท�าตาม
4. เปนแบบอยางทดลกเรยนรผานการเลยนแบบทงการพดกรยามารยาทการเคลอนไหวและ
พฤตกรรมของพอแมทงทตงใจและไมตงใจ
5. คอยใหก�าลงใจและแสดงความชนชมเปนระยะรวมทงควรปรบและสอนเมอลกมพฤตกรรม
ไมเหมาะสม
6. ใหโอกาสและใหเวลาในการฝกสอนจนกวาลกจะสามารถท�าเองได
7. ฝกอยางสมดลไมมากหรอนอยเกนไป
เทคนคการฝกฝนพฒนาการดานภาษาและการพดสอสาร 1. พอแมมบทบาทส�าคญในการฝกฝนพฒนาการดานภาษาและการพดสอสารโดยผานการใช
เวลาคณภาพรวมกนกบลกเชนเลานทานใหลกฟงเลนกบลกบอยๆหรอรองเพลงทเหมาะส�าหรบเดก
รวมทงมการใชทาทางประกอบเพอเพมความสนใจใหลกจดจอทจะเรยนรไปดวยความสนกสนาน
2. พอแมควรพดกบลกบอยๆพากยกจกรรมตางๆทท�ารวมกนโดยพดใหกระชบเนนเสยงและ
ค�าเชนถอดเสอถอดกางเกงอาบน�าแตงตวเปนตน
3. พอแมควรสอนค�าศพทจากสงตางๆในชวตประจ�าวนหรอรปภาพโดยเนนการมองหนาสบตา
มองปากเชนน�าสงของทเดกตองการมาใกลปากของพอแมพรอมทงพดค�านนออกมา
4. พอแมควรพดออกเสยงใหชดเจนเชนหากลกเลนเสยงพอแมกควรท�าเสยงสงๆต�าๆพดคย
กบลกไปดวยหากลกสามารถพดไดเปนค�าๆแลวพอแมกควรพดคยดวยการเนนเสยงและค�าสนๆแลว
คอยๆขยายใหยาวขนเปนวลหรอประโยคตามล�าดบ
5. พอแมควรใหลกมสวนรวมในการเรยนรและพยายามทจะสอสารดวยตนเองถามลกวาตองการ
อะไรโดยใหลกใชภาษาทาทางหรอบอกกอนทจะหยบสงตางๆใหลกทนทรวมทงพอแมควรถามความ
เขาใจภาษาของลกโดยฝกใหลกชสงของรปภาพหรออวยวะดวยเปนตน
6. พอแมควรลดการใชสอผานจอทกรปแบบกบลก แตเนนการมปฏสมพนธกบลกผานการท�า
กจกรรมตางๆรวมกนเพราะพฒนาการดานภาษาจ�าเปนตองเปนการสอสาร2ทางมากกวาทางเดยว
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
43
การเลนเพอกระตนพฒนาการ: เลนอยางไรจงจะสรางสรรค การเลนคอการเรยนร
การเลนคอการพฒนาอยางมชวตชวา
การเลนคองานของเดก
เดกกบการเลนเปนสงทควบคกนการเลนเปนสวนหนงในชวตเดกทจ�าเปนส�าหรบการพฒนาตลอด
จนกอใหเกดการเรยนรการฝกทกษะการแกปญหาเพอทจะไดพฒนาไปถงทกษะทซบซอนไดโภชนาการท
ดจ�าเปนส�าหรบพฒนาการทางดานรางกายฉนใดการเลนทสรางสรรคจ�าเปนส�าหรบพฒนาการทางดานจตใจ
และสตปญญาฉนนนดงนนการเลนทเหมาะกบชวงวยหรอพฒนาการของเดกยอมจะสงเสรมใหเกดขบวนการ
เรยนรทตอเนองทส�าคญคอพอแมตองมสวนรวมกบลกในการเลนซงนอกจากเปนชวงเวลาของครอบครวท
ดทสดแลวพอแมยงจะไดเหนการพฒนาของลกไปดวย
ดานรางกาย การเลนเปนการพฒนากลามเนอทกสวนของรางกาย ลกทไดเคลอนไหวขณะเลนจะ
ท�าใหกลามเนอท�างานประสานกนไดดสงผลใหเกดการพฒนากลามเนอ
ดานจตใจและอารมณการเลนจะชวยสรางจตใจทดและปรบอารมณของลกไดลกจะไดรจกการแก
ปญหาคลายความเครยดวตกกงวล
สตปญญาการเลนสอนใหลกไดมโอกาสคดแสดงความเปนตวของตวเองมความคดรเรมและเสรม
พฒนาความเชอมนในตวเองรวมทงสงเสรมใหเกดจนตนาการรจกยดหยนสงเหลานจะเปนพนฐานในการ
พฒนาใหเตบโตเปนผใหญทมศกยภาพตอไป
ดานสงคมและศลธรรมรแพรชนะรอภยเปนผลบวกทส�าคญจากการเลนลกจะไดฝกเมอไดเลน
กบเดกอนลกจะเรยนรการอยรวมกบผอนเรยนรทจะแบงปนถอยทถอยอาศยฝกใหรจกการรอคอยเรยน
รทจะปรบตวเพอใหอยในกลมเพอนไดอยางมความสข
คณลกษณะของของเลนทดมดงน
1. เหมาะสมกบวยความสามารถและความสนใจของลกของเลนควรเหมาะกบพฒนาการของลกใน
แตละชวงวยของเลนทงายเกนไปลกจะเบอตรงกนขามของเลนทยากไปลกจะทอถอยไมสนกกบการเลน
2. ของเลนทเปดโอกาสใหลกไดส�ารวจจะพฒนาประสาทสมผสพฒนาความคดการเลยนแบบการ
สรางจนตนาการอยางสรางสรรค
3. ของเลนทเลนไดทกวยเชนฟตบอลตกตาบลอกไมโดยรปแบบการเลนจะแตกตางกนไปตามวย
4. ทนทานสามารถลางและท�าความสะอาดไดงาย
5. ปลอดภยปราศจากสารพษ
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
44
การเลนทเหมาะสมกบพฒนาการของเดก
แรกเกด-3เดอน:ของเลนทเหมาะกบลกวยนคอของเลนทกระตนประสาทสมผสทง5ไดแก
การมองเหนการไดยนการสมผสการดมกลนการรบรสเดกแรกเกดเรมมองเหนแลวในระยะ8-12นว
ชอบสสนทสดใสชอบมองการเคลอนไหวไดยนเสยงตงแตอยในครรภมารดาและจะมการเปลยนแปลง
ทแสดงใหเหนในดานการเคลอนไหวเมอไดยนเสยงเชนการหนหาเสยงการขยบมอขยบเทาแยกความ
รสกสมผสทแตกตางและรบรกลนของพอแมไปพรอมกนดวยการศกษาในตางประเทศพบวาเดกจะมการ
ตอบสนองทแตกตางกนอยางชดเจนเมอไดกลนของคนเลยงกบคนแปลกหนา ดงนนในวยนพอแมและ
คนเลยงจงเปนของเลนทดทสดลกจะชอบมองหนาคนพอแมควรจะอมพดคยขณะก�าลงเปลยนผาออม
รวมกบการมองหนาสบตารองเพลงกลอมลกดวยน�าเสยงสงๆต�าๆโทนเสยงทนมนวลลกจะเพลดเพลน
ประกอบการเลนแบบไทยๆเชนการเลนปไตจะเปนการกระตนประสาทสมผสทางผวหนงพฒนาการ
ดานภาษาและการพดสอสาร ทกษะดานสงคมโดยเฉพาะการมองหนาสบตา และการมปฏสมพนธทาง
สงคมอยางเหมาะสมกบพอแมการแขวนของเลนชนดแขวนใหลกดเชนแขวนปลาตะเพยนซงขบวนการ
เลนดงกลาวจะเสรมสรางความรกความผกพนตลอดจนชวยใหลกสามารถเรยนรทจะควบคมตนเองไดด
ขนนอกจากนนในบางครงลกวยนอาจชอบมองกระจกดหนาตวเองทเปลยนแปลงไปบางคนจะยมบาง
คนจะเปาปากท�าใหเกดการเรยนรทจะเชอมโยงตวเองกบสงแวดลอม
4-6เดอน:ลกวยนจะเรมมการเลนอยางมจดมงหมายและซบซอนมากขนลกเรมมความสงเกต
มากขนสนใจในการเคลอนไหวของแขนและขาของตนดงนนการรองเพลงทมการเคลอนไหวเชนเพลง
โยกเยกเอยจะเหมาะกบลกในชวงวยนลกจะเรมควาของใกลตวและชอบทจะสมผสพนผวทแตกตางม
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
45
ความอยากรอยากเหนในสงรอบตวมากขนกรงกรงทสนแลวเกดเสยงลกวยนจะชอบเปนพเศษดงนน
ตกตานมๆทท�าดวยพนผาทแตกตางกนไปแขวนหรอวางของเลนไวในระยะทลกพอเออมถงแกวงของ
และลอใหลกเออมมอไปควาจะเปนการเปดโอกาสใหลกไดมพฒนาการในการใชกลามเนอมดเลกถาพอ
แมสามารถทจะเลนรวมไปกบการใชชวตประจ�าวนของลก เชนการอาบน�าการใสผาออมจะเปนสงท
ดทสดนอกจากนนลกวยนจะเรมเลยนแบบเสยงพดคยพอแมควรพดกบลกโดยพยายามท�าเสยงบางค�า
ซ�าๆเพอใหเดกตอบกลบมาเชนจาจะเสยงพดควรเปนเสยงทลกจะเลยนแบบไดงายแมวาค�านนจะ
ไมมความหมายกตาม
6-9 เดอน:ลกวยนเรมทจะเคลอนไหวไดเอง เรยนรการใชเหตและผลงายๆ เรมมทกษะภาษา
ทดขนดงนนกจกรรมทเหมาะกบลกวยนคอการเลนจะเอเลนตบแปะการรองเพลงทมการตอบสนอง
พรอมการท�าทาทางประกอบเชนเพลงนวโปงอยไหนเพลงจบปด�าเพลงทชวยฝกกลามเนอมดเลกเชน
แมงมมขยมหลงคาการเลนกลงลกบอลจะชวยสงเสรมพฒนาการของกลามเนอและปฏสมพนธระหวาง
ลกกบผอนดวยในชวงตนลกจะส�ารวจของเลนดวยปากดงนนตกตายางส�าหรบกดจงเหมาะกบลกวยน
ตอมาเมอลกเกงขนจะเรมใชมอและนวในการส�ารวจสงของ
9-12เดอน:ลกวยนจะเรมเรยนรทจะสอสารบทสนทนางายๆสนๆไดถงแมเขาจะยงมหรอไมม
ค�าพดแตเขาเรมทจะเขาใจภาษาทาทางของพอแมเราควรหดใหลกฝกชรปภาพจากหนงสอโดยจบมอ
ลกชทรปภาพทเราพดชอและใหลกพดตามดงนนหนงสอภาพจงเปนของเลนทเหมาะสมและลกเองก
จะมความรสกสนกกบการเลนแบบนเชนกนการรองเพลงทมภาษาคลองจองภาษาซ�าๆกาเอยกาทอง
บทกลอนกลอมลกจะชวยสงเสรมความเขาใจภาษาและเปนการฝกใหลกคนเคยกบฐานเสยงตางๆดวย
การเลนตกตาหนโดยสมมตใหตกตาพดคยกบลกและใหเดกตอบโตตกตาจะเปนการสงเสรมพฒนาการ
ทางภาษาไดอยางดลกวยนจะเรมเกาะยนการใหของเลนลากจงจะชวยสงเสรมพฒนาการของกลามเนอ
มดใหญและการท�างานประสานกนของกลามเนอตางๆไดอยางสมดล
12-24เดอน:จดเดนของลกวยนคอลกเรมทจะเคลอนไหวไดอยางเปนอสระมากขนเรมมความ
เปนตวของตวเองอยากทจะท�าสงตางๆดวยตวเองมความเขาใจการสอสารกบผอนโดยมทาทางประกอบ
ตอมาลกเกงขนจะสามารถเขาใจการสอสารกบผอนโดยไมมทาทางประกอบไดเมออายขวบครงถงวยน
เกมทลกชอบเลนคงหนไมพนเกมไลจบในชวง1ขวบตนๆบางครงลกยงชอบทจะเคลอนทโดยการคลาน
มากกวาเดนแมวาวยนจะเรมตงไขหรอเดนได2-3กาวกตามโดยคณคลานไลจบหรอถาลกเดนไดแลวก
เดนไลจบลกจะสนกสนานมากทเดยวเพราะการเลนนนเขากบพฒนาการทลกเรมท�าไดนอกจากนนการ
เลนเลยนแบบยงเปนสงทลกวยนชนชอบ เชน เหนแมกวาดบานลกจะกวาดตามการรองเพลงท�าทา
ประกอบเขาจงหวะเปนการฝกภาษาทาทาง ท�าใหลกไดรจกค�าศพทใหมๆ เพลงทเหมาะกบวยน เชน
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
46
เพลงรางกายเราเพลงชางๆการหดตบมอเขาจงหวะกเปนอกทกษะทจะชวยใหลกไดฝกการท�างานของ
การเคลอนไหวตางๆใหสมพนธกนนอกจากนนควรอานหนงสอใหลกฟงและใหลกมสวนรวมลกวยน
จะชอบหนงสอทมรปเดยวเหมอนจรงเชนรปสตวผลไมทฉากหลงของภาพไมรกรงรงเปนตน
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
47
สออเลกทรอนกส สออเลกทรอนกส หรอสอผานจอเขามามอทธพลอยางมากตอชวตประจ�าวนของทงเดกและ
ครอบครวซงสอเหลานไดแกโทรทศนดวดคอมพวเตอรวดโอเกมอนเตอรเนตโทรศพทมอถอและ
แทบเลตจากการศกษาวจยในประเทศไทยพบวาพอแมสวนใหญมกเลยงลกอยหนาสอผานจอตงแตลกยง
อายนอยโดยพบวารอยละ98ของเดกอาย6เดอนจะถกเลยงอยหนาสอผานจอเหลานนซงเปนเวลา
คอนขางมากเมอเปรยบเทยบกบกจกรรมอนๆ ทลกควรท�าในแตละวน นอกจากนพอแมยงอาจปลอย
ใหลกไดรบสอเองตามล�าพงโดยเฉพาะเวลาทพอแมจ�าเปนตองท�างานตางๆจงท�าใหเดกยคปจจบนขาด
โอกาสในการท�ากจกรรมอนๆทควรจะท�าในชวตประจ�าวนมากขน
ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทยรวมทงราชวทยาลยกมารแพทยในตางประเทศจง
มประกาศหามมใหเดกชวง0-2ปแรกไดใชสออเลกทรอนกสหรอสอผานจอ
ปจจบนยงไมมงานศกษาวจยใดเลยทสรปไดอยางชดเจนวาสอผานจอเพยงอยางเดยวจะชวย
สงเสรมการเรยนรของเดกทอายนอยกวา 2 ปได แตกลบพบวาสออเลกทรอนกสอาจสงผลกระทบตอ
พฒนาการพฤตกรรมและสขภาพของลกไดทงๆทสอนนถกเปดไวเฉยๆโดยทลกไมไดดกตามเชนลก
มโอกาสไดเลนกบพนอง หรอพดสอสารกบพอแมลดลง จนท�าใหมพฒนาการทางภาษาลาชา และอาจ
มระดบสตปญญาลดลงไดสอยงมความสมพนธกบการเกดโรคอวนการท�างานของสมองทเกยวกบการ
บรหารจดการหรอการรคดลดลงมปญหาซน/สมาธสนพฤตกรรมรนแรงกาวราวและปญหาการนอน
เชนลกตอตานไมยอมเขานอนนอนหลบยากขนท�าใหนอนหลบชากวาปกตจนสงผลใหลกนอนหลบไม
เพยงพอได
ในทางกลบกนสอผานจอโดยเฉพาะโปรแกรมทเกยวของกบการศกษากอาจจะสงผลดตอเดกตงแต
วยอนบาลไดโดยชวยสอนเกยวกบเรองจ�านวนตวอกษรตางๆเพมความพรอมส�าหรบการเรยนหนงสอ
ในโรงเรยน รวมทงยงชวยสอนเดกเกยวกบการเหนอกเหนใจผอน การยอมรบความแตกตางระหวาง
บคคล และการมสมมาคารวะตอผใหญดวย สอทมลกษณะสนบสนนสงคมจะท�าใหเดกท�าพฤตกรรมท
เปนประโยชนตอสวนรวมมากขน
ค�าแนะน�าส�าหรบพอแมเกยวกบการใหลกไดรบสออเลกทรอนกสอยางเหมาะสม 1. ควรหลกเลยงทจะใหลกทมอายนอยกวา 2 ป ไดรบสออเลกทรอนกสเลย ในขณะทลกท
มอายตงแต2ปขนไปไมควรไดรบสออเลกทรอนกสเปนเวลามากกวา1-2ชวโมงตอวน
2. ควรเปนแบบอยางทดในการไดรบสอตางๆอยางเหมาะสมรวมทงควรตระหนกเกยวกบการได
รบสอของตนเองรวมดวยและควรหลกเลยงการไดรบสอโดยเฉพาะเมอมเดกเลกอยในหองขณะนนดวย
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
48
3. ควรเลอกโปรแกรมทเกยวของกบการศกษาของลกมากกวาโปรแกรมทถกจดอยในระดบทไม
เหมาะสมส�าหรบเดกเชนสอทมความกาวราวรนแรงหรอมเนอหาเกยวกบเรองเพศ
4. ควรดสอตางๆไปพรอมกบลกดวยเพอพดคยเกยวกบเนอหาทไดรบรวมกนหากท�าได
5. ควรมความรเกยวกบสอสมยใหม และสามารถใหค�าปรกษาแนะน�าเกยวกบการไดรบสอ
อเลกทรอนกสตางๆส�าหรบลกไดอยางเหมาะสม
6. ควรท�าใหหองนอนของลกปราศจากสออเลกทรอนกสตางๆ เพอลดโอกาสทลกจะเขาถงสอตางๆ
ไดงายขนรวมทงไมควรใหลกไดรบสออยางนอย1ชวโมงกอนเขานอนเพราะจะยงท�าใหลกนอนหลบยากขน
7. ควรมทศนคตทถกตองวาปจจบนยงไมมหลกฐานจากงานศกษาวจยตางๆ ทสนบสนนวาสอ
อเลกทรอนกสสามารถสงเสรมพฒนาการหรอสตปญญาของลกไดจรงโดยเฉพาะในเดกเลก
8. ควรตงกฎเกณฑในการไดรบสอประเภทตางๆอยางเหมาะสม
9. ควรใหความส�าคญกบการเลนตามวยส�าหรบเดกเลกโดยหาของเลนตางๆใหลกเลนเองใกล
กบบรเวณทพอแมก�าลงท�างานอยและควรใหความส�าคญกบการท�ากจกรรมตางๆในครอบครวรวมกน
โดยปราศจากสออเลกทรอนกสเพอสงเสรมใหลกมพฒนาการและสตปญญาทสมวยรวมทงมจนตนาการ
ความคดสรางสรรคทกษะการแกปญหาตางๆและการคดอยางมเหตผล
10.คอมพวเตอรทเชอมตอกบอนเตอรเนตควรตงไวในหองนงเลนเพอพอแมจะไดเฝาระวงและ
ตดตามการใชคอมพวเตอรและอนเตอรเนตของลกไดอยางใกลชด
11.ควรใหความรตางๆ ทจ�าเปนเกยวกบการไดรบสอแกลกอยางเหมาะสมตามวย เพอใหลก
สามารถมวจารณญาณและรเทาทนวตถประสงคและเนอหาส�าคญจากสอประเภทตางๆมากขน
โดยสรปพอแมควรมความตระหนกเกยวกบอทธพลของสอตอลก เนองจากไมใชสอทกประเภท
จะเปนสอทมคณภาพและสงผลดตอพฒนาการพฤตกรรมและสขภาพของลกแตการจะหลกเลยงไมให
ลกไดรบสอเลยไมนาจะเปนไปไดในทางปฏบตดงนนพอแมควรชวยเหลอลกใหไดรบสอทมคณภาพและ
สรางสรรคอยางเหมาะสมรวมกบดและพดคยกบลกเกยวกบรายการทลกดไปดวยตลอดจนสามารถเฝา
ระวงและตดตามปญหาตางๆทอาจจะเกดขนจากสอประเภทตางๆไดตงแตระยะเรมแรกเพอสามารถ
ใหการชวยเหลอลกไดอยางเหมาะสมตอไป
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
49
การนอน การนอนเปนชวงเวลาแหงความสขและส�าคญกบสขภาพการนอนหลบของคนเรานนมอย2ชนด
คอ การหลบทสนทจรงๆ หรอการหลบลกเปนการนอนหลบทการท�างานของสมองลดลง จะพบวาลก
นอนหลบเงยบใบหนาสงบดวงตาปดสนทหายใจสม�าเสมอและการเคลมหลบเปนการนอนทยงมการ
เคลอนไหวของลกตาและสมองยงมการท�างานการหายใจและชพจรจะเรวขนและไมสม�าเสมอความฝน
มกเกดขนชวงนทส�าคญวงจรการนอนของเดกกบผใหญจะไมเหมอนกนชวงตนของเดกทารกและสวน
ใหญการนอนจะเปนการเคลมหลบแตเมอเดกโตการเคลมหลบจะลดลงและเดกจะคอยๆพฒนาความ
สามารถในการนอนหลบเองและนอนในเวลากลางคนไดนานขนเมออายเพมขนซงโดยทวไปเดกอาย3
เดอนจะเรมมการพฒนาทกษะนและสามารถกลอมตวเองใหหลบตอไดเมอตนกลางดกโดยไมตองอาศย
พอแมชวยดงนนควรฝกวางลกนอนหงายลงบนเตยงนอนขณะครงหลบครงตนเพอใหลกกลอมตวเองจน
หลบไดซงพอแมไมควรใหนมทกครงทลกขยบตวปลอยใหลกหลบตอดวยตวเองแลวลกจะมสขลกษณะ
การนอนทดฮอรโมนทมผลตอการเจรญเตบโตมกจะหลงในชวงของการนอนดงนนจะสงผลใหเดกมการ
เจรญเตบโตและมพฒนาการทดตามล�าดบ
จ�านวนชวโมงทเดกตองการนอนหลบในแตละวนแตกตางกนไปแตละบคคลและลดลงตามวย
อาย พฤตกรรม จ�านวนชวโมงทตองการนอนหลบ/วน
0-1ป มกหลบตอนกลางวนบอยครง-นอนหลบตอนกลางวน2ครง/วน 12-16
1-2ป หลบตอนกลางวน1-2ครง/วน 11-14
3-5ป หลบตอนกลางวน0-1ครง/วน 10-13
6-12ป ไมจ�าเปนตองหลบตอนกลางวน 9-12
13-18ป ไมจ�าเปนตองหลบตอนกลางวน 8-10
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
50
• การสรางสขนสยการนอนทดในเดก:พอแมควรสรางสขนสยการนอนทดส�าหรบลกดงน
1. ก�าหนดเวลาเขานอนและกจวตรประจ�าวนกอนนอนใหชดเจน
2. ปรบเวลาเขานอนและเวลาตนนอนทงวนธรรมดาและวนหยดใหตางกนไมเกน1ชวโมง
3. หลกเลยงการนอนชดเชยในวนหยด
4. ควรท�ากจกรรมเงยบๆกอนเวลาเขานอน30-60นาท
5. หลกเลยงไมใหหวงดอาหาร/เครองดมทมคาเฟอนกอนเขานอน
6. หามใชยานอนหลบหรอยาตางๆเพอชวยใหนอนหลบ
7. ควรสงเสรมใหลกออกก�าลงกายทกวน
8. ปรบหองนอนใหเงยบสงบไมสวางเกนไปและมอณหภมพอเหมาะ
9. หากตองนอนตอนกลางวนควรนอนสนๆไมเกน3ชวโมงและควรนอนตงแตชวงบายตนๆ
10.ไมควรใชหองนอนเปนทลงโทษลก
11.ควรใชเตยงส�าหรบการนอนหลบเพยงอยางเดยว
12.ไมควรมและใชอปกรณสออเลกทรอนกสตางๆในหองนอนเพราะจะรบกวนการนอนของลกได
• พอแมควรจดระเบยบการนอนหลบโดยเรมฝกไดตงแตแรกเกดดงน
แรกเกด-4เดอน
1. ชวงกลางวนไมควรปลอยใหลกนอนหลบตดตอกนนานเกน3-4ชวโมง
2. หากท�าไดควรใหลกนอนบนเตยงหรอทนอนทแยกตางหากจากเตยงของพอแม
3. ใหลกนอนบนเตยงของเขาในขณะทงวงแตยงตนอย
4. ใหลกนอนหลบดวยตวเองไมตองอมกลอมและไมใหดดนมจนหลบ
5. ใหลกกลอมตวเองอนโลมใหจบผาออมดดนวมอในบางครง
6. หากจ�าเปนตองใหนมกลางดกควรใชเวลาสนทสดกระตนลกใหนอยทสด
7. ถาลกรองหรอขยบตวควรปลอยใหลกกลอมตวเองใหนอนหลบตอดวยตวเองกอนทจะเขาไปปลอบ
4-6เดอน 1. หากลกตนขนมารองตอนกลางคนควรรอประมาณ5นาทกอนจะเขาไปตอบสนองเพอใหลกหลบตอดวยตวเอง 2.ถายงรองตออาจปลอบโยนโดยใชเวลาใหนอยทสดพยายามหลกเลยงการกระตนหรออมลกอาจเรมดวยการสงเสยงปลอบเบาๆสมผสตวลกอยางนมนวลหรอตบกนเบาๆ 3. ลกในวยนสามารถอยไดโดยไมตองการนมมอกลางคนดงนนคอยๆลดความถและจ�านวนลง
จนลกสามารถนอนหลบยาวโดยไมตองตนมากนนมชวงกลางคนไดในทสด
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
51
6-12เดอน
1. ลกวยนเรมมความวตกกงวลตอการแยกจากจงควรมสงของทลกชอบเชนตกตาหรอหมอนทชอบ
2. ใหความสนใจใกลชดกบลกมากขนในชวงเวลากลางวน
3. ก�าหนดเวลาเขานอนและกจกรรมกอนนอนใหเปนกจวตรประจ�าวนทสม�าเสมอ เชนแปรง
ฟนกอนนอน
4. หลกเลยงการเลนสนก หรอตนเตนมากๆ กอนนอน หากลกฝนรายหรอรองกลวควรเขาไป
ปลอบโยนทนท
5. ถาลกรองกวนควรรอเวลาใหนานขนกอนจะเขาไปตอบสนอง
6. ชวงทลกเจบปวยอาจตองปลอบโยนหรอตอบสนองมากขนแตถาหายแลวควรปฏบตตามกฎ
เกณฑเดม
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
52
การขบถายและการฝกฝน ลกวยแรกเกดยงไมสามารถควบคมปสสาวะไดจะปสสาวะโดยเฉลยชวโมงละ1ครงความถจะ
ลดลงเลกนอยเมอลกอายยางเขา1ขวบและจะสามารถควบคมการขบถายปสสาวะชวงกลางวนไดเมอ
อาย2-2.5ขวบควบคมปสสาวะในตอนกลางคนไดเมออาย2.5-3ขวบเมอลกอาย5ขวบการควบคม
ปสสาวะจะเรมดขนและใกลเคยงผใหญ
การฝกการขบถายควรเรมฝก เมอลกพรอมหรอชวงอายประมาณ 18 เดอนขนไปไมควรบบบงคบ
ลกเพราะจะท�าใหลกเกดความกดดนและวตกกงวลโดยไมจ�าเปน
สญญาณทจะแสดงใหเหนวาลกพรอมในการฝกการขบถาย
1. ลกสามารถเดนไดคลองเพอทจะเขาหองน�าหรอนงกระโถน
2. ลกนงกระโถนหรอนงชกโครกไดอยางมนคง
3. ลกสามารถควบคมปสสาวะไดดพอควรโดยสงเกตจากการไมปสสาวะหางกน2-3ชวโมง
4. ลกสามารถเขาใจค�าสง2ขนตอนไดเชนถอดกางเกงแลวไปเขาหองน�าเปนตน
5. ลกสามารถสอสารไดวาตองการจะปสสาวะหรออจจาระ อาจเปนการสอสารดวยค�าพดหรอ
ใชทาทาง
6. ลกใหความรวมมอและอยากฝกบนพนฐานของความตองการเปนตวของตวเองซงสอดคลอง
กบพฒนาการของลกวยน
7. ฝกภายใตบรรยากาศและความสมพนธอนดระหวางพอแมและลก
ขนตอนในการฝกลกขบถาย
1. ใชค�าแทนการปสสาวะหรออจจาระงายๆกบลกเชนฉอกระโถนสวม
2. เปดโอกาสใหลกไดมสวนรวมในการเลอกวธการฝกเชนเลอกวาจะนงกระโถนหรอนงชกโครก
3. ในชวงตนควรสรางความคนเคยโดยใหลกนงกระโถนหรอสวมโดยยงไมตองถอดเสอผาและ
พอแมอาจลองนงใหลกดเปนตวอยาง เมอคนเคยแลวเรมใหนงโดยถอดกางเกงและใหนงหลงมออาหาร
อยางสม�าเสมอ
4. ใหก�าลงใจและแสดงความชนชมเมอลกท�าได อยาเลงผลเลศในทนททฝก ไมคาดคนลกเมอ
ลกท�าไมไดการฝกขบถายนนจะไมมการลงโทษหรอวากลาวตกเตอนทรนแรงเพราะนอกจากจะไมเกด
ประโยชนอนใดแลวยงกอใหเกดโทษ ลกจะตอตานและอาจเกดปญหากลนปสสาวะหรอทองผกตามมา
หากลกปฏเสธควรหยดการฝกไวกอนและเรมฝกใหมเมอลกพรอม
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
53
การดแลฟนและชองปาก ฟนน�านมเรมขนทอาย 6 เดอนขนไป การดแลฟนมความจ�าเปนเนองจากคนเรามฟนแค 2 ชด
เทานนทงชวต
การท�าความสะอาดชองปาก
การแปรงฟนเปนวธท�าความสะอาดฟนเพอขจดแผนคราบจลนทรยทเกาะบนเนอฟนและปองกน
ไมใหเกดโรคฟนผและเหงอกอกเสบ การแปรงฟนโดยการถไปมา โดยวางขนแปรงใหตงฉากกบแกน
ยาวของฟนขนแปรงวางบนตวฟนครอบคลมไปถงบรเวณชดขอบเหงอกขยบแปรงถไปมาตามแนวราบ
เคลอนทแปรงไปเปนระยะสนๆท�าเชนนทกดานของฟน
การใชไหมขดฟนเพอท�าความสะอาดซอกฟนใชเมอฟนน�านมขนชดตดกนเมออายประมาณ3-4ป
ควรใชไหมขดฟนหลงจากการแปรงฟนกอนเขานอนวนละครง
การสรางแรงจงใจใหเดกแปรงฟน
1. สรางบรรยากาศทสนกและผอนคลายขณะแปรงฟนโดยพอแมควรแปรงฟนไปพรอมๆกบลกดวย
2. ใหรางวลเมอลกใหความรวมมอในการแปรงฟน เชนชมหอมแกม รองเพลงหรอเลานทาน
ขณะแปรงฟนเปนตน
3. ไมแปรงฟนในขณะทลกงวงนอนเพราะจะไมไดรบความรวมมอ
การปองกนการเกดโรคฟนผในเดกเลก 1. เลยงดวยนมแมอยางเดยวนาน6เดอน 2. อาย 1-5 เดอน ไมปลอยใหลกดดนมจนหลบไปพรอมกบขวดนม ฝกใหกนน�าตามหลงการกนนมทกครงเพอช�าระคราบนมออกจากตวฟนเชดท�าความสะอาดในชองปากกอนนอนไมใชนมทเตมน�าตาลหรอน�าผงเพราะจะท�าใหลกตดความหวานและฟนผควรใหกนนมรสจด 3. อาย6เดอนใหเลกนมมอดกโดยเชดท�าความสะอาดฟนกอนนอนควรพาไปพบทนตแพทย 4. เมอลกนงไดเมออาย 8 เดอนควรหดใหดมนมจากแกวแทนขวดนม เพอเตรยมลกใหพรอมกบการหยาขวดนม 5. อาย12เดอนใหดมนมจากแกวและใหเลกใชขวดนมทอายขวบครงหดใหแปรงฟนโดยไมใชยาสฟน 6. อาย18เดอนใหเลกดดนมขวดแปรงฟนเชาและกอนนอนหลงแปรงฟนไมดมนมหรอกน
อาหารอกแนะน�าใหพอแมพาเดกไปพบบคลากรทางทนตกรรมในกรณทยงไมเคยพาเดกไป
7. อาย3ปใหแปรงฟนเชาและกอนนอนใชยาสฟนปรมาณเทาเมลดถวเขยวเคลอบฟลออไรด
และผนกหลมรองฟนกรามน�านม
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
54
การปองกนอบตเหต อบตเหตในเดกวยแรกเกดถง3ปพบไดสงมากและเปนสาเหตการตายสงกวาวยอนการตายเกด
ขนไดทงภายในบานและรอบๆบานโดยพบวาการจมน�าและอบตเหตจากการจราจรเปนเหตทท�าใหเกด
การเสยชวตในวยนมากทสดดงนนการปรบสภาพแวดลอมภายในบานรอบๆบานและชมชนใหปลอดภย
จะเปนวธการทส�าคญในการปองกนปญหานทไดผลดทสด
ในเดกเลกทชางส�ารวจและชอบเอาสงของเขาปากนน จ�าเปนตองระวงของเลนชนเลกๆ ทอาจ
ท�าใหเกดการอดตนทางเดนหายใจหรอของเลนทมสายยาวซงอาจรดพนคอเดก รวมทงของเลนทมคม
ทงหลาย
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
55
การเลอกพเลยงเดก ปจจบนภาวะสงคมและเศรษฐกจท�าใหลกษณะครอบครวเปนแบบครอบครวเดยวมากขนพอแม
ตองท�างานนอกบานพเลยงจงมบทบาทส�าคญยงตอการมสวนรวมในการพฒนาลกของเราใหเจรญเตบโต
พฒนาไปในทางทพงประสงค
ถาพอ-แมเลอกได พเลยงเดกควรมคณสมบตดงน
1. อายไมนอยกวา18ปบรบรณ
2. มความรอยางนอยจบการศกษาภาคบงคบ9ปและเปนผใฝรใฝเรยน
3. ผานการอบรมหลกสตรการเลยงดเดกตามหลกสตรมาตรฐานการชวดการเลยงดเดกอายนอย
กวา3ปกอนเรมปฏบตงานภายใน3เดอน
4. ไมเปนผมความประพฤตเสอมเสยหรอบกพรองในศลธรรมอนด
5. ไมมประวตการกระท�าผดตอเดกหรอละเมดสทธเดก
6. ไมเปนผรบโทษจ�าคกโดยค�าพพากษาถงทสดใหจ�าคกเวนแตความผดลหโทษหรอความผด
ทท�าโดยประมาท
7. มสขภาพแขงแรงผานการตรวจสขภาพกอนปฏบตงานทงนตองมใบรบรองแพทย และตอง
ตรวจสขภาพอยางนอยปละ2ครง
8. มสขภาพจตดไมเปนผวกลจรตหรอจตฟนเฟอนไมสมประกอบและไมเปนผตดสารเสพตด
9. มระดบวฒภาวะและบคลกลกษณะเหมาะสมทงทางดานจตใจอารมณสงคมมความตงใจจะ
ปฏบตตอเดกดวยความรกความออนโยนทจะเอออ�านวยตอการท�าหนาทดแลเดกไดอยางเหมาะสม
10.เปนบคคลทมความรกเดกมอปนสยสขมเยอกเยนและมความขยนและอดทน
ครอบครวใหญจดการอยางไรด การอยกนเปนครอบครวใหญทมปยาตายายพปานาอานน ถามองในแงดกสงผลใหเดกมโอกาส
มากขนในการทจะไดพดคยและมปฏสมพนธกบผอนไดหลากหลายเคยมการศกษาพบวาเดกทอยใน
ครอบครวขยายมพฒนาการทดกวาเดกทอยในครอบครวเดยว0.5เทาถามองมมกลบบางครงการอยใน
ครอบครวใหญสรางปญหาไดมากทเดยวเชนการอบรมเดกทมบรรทดฐานทแตกตางกนโดยเฉพาะปยา
ตายายมกจะมความผอนปรนกบหลานและหากปยาตายายมาออกค�าสงใหพอแมท�าตามท�าใหพอแม
ไมมอ�านาจและอสระในการปกครองลกลกเองจะไมเคารพเชอฟงพอแมเนองจากเหนวาพอแมกเหมอน
ตนเองทตองอยภายใตค�าสงของปยาตายายการฝกวนยจะเปนไปไดยาก
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
56
ดงนนพอแมควรขอความรวมมอจากปยาตายายดวยความเคารพและนอบนอมเพอใหไดเดกทจะเตบโต
เปนคนดและมระเบยบวนยถาทกคนในครอบครวปกครองเดกดวยกฎระเบยบเดยวกนการอบรมเลยง
ดเดกจะงายมากขนทเดยว
วนยเรมทบาน การฝกฝนลกในเรองการกนการนอนการขบถายความรบผดชอบในการดแลตวเองการแปรง
ฟนอาบน�าแตงตวการเขาหองน�าการท�าความสะอาดการชวยตวเองในการกนอาหารการเกบของ
เลนเปนตนทงหมดเปนรากฐานส�าคญทพอแมตองมงเนนใหลกฝกหดท�าดวยตวเองมากทสด
การเขาไปชวยเหลอจนเกนความพอด กลบกลายเปนการเขาไปขดขวางพฒนาการในการเรยนร
และพฒนาความสามารถในดานตางๆของเดกอยางรเทาไมถงการณ
(อานเพมเตมในบทท2พฒนาการดานบคลกภาพและคณธรรม)
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
57
เตรยมลกไปโรงเรยน สงทพอแมควรเตรยมลกเพอการจากบานไปใชชวตในโรงเรยนมรายละเอยดอยางนอย3ขอคอ
1. อายเดก ในการฝกฝนเพอพฒนาความสามารถของลกนน ยงลกเลกเทาไร ยงตองการการ
ฝกฝนใกลชดโดยฝกซ�าๆและคอยใหก�าลงใจเปนระยะลกทถกฝกฝนมาดจะมความสามารถชวยเหลอ
ตวเองไดระดบหนงมความสามารถในการแยกจากสถานทและคนทคนเคยกาวไปสโรงเรยนอาศยความ
ไววางใจในคนอนโดยเฉพาะครจนสามารถเลยนแบบและเรยนรตอไปไดอายจงมไดบอกถงความพรอม
ของลก
2. โรงเรยน การตดสนใจเลอกโรงเรยนอนบาลควรตงอยบนรากฐานของความสามารถของลก
ใกลบาน เดนทางไมล�าบาก มอตราสวนของครตอนกเรยนอยางนอย 1:15-20 คน มสภาพแวดลอมท
เหมาะสมกบการเรยนรของเดกเชนสนามเดกเลนมตนไมรมรนไมมอนตรายของเลนมากพอและม
ประโยชนในการเรยนรเปนตนและทส�าคญคอไมควรมหลกสตรทเนนแตการเรยนมากเกนไป
3. ความสามารถในตวลกอาจเปนความสามารถทตดตวมาตงแตเกดเชนความอยากรอยาก
เหนความอยากทจะเลยนแบบฯลฯหรอความสามารถทไดมาจากการเลยงดเชนการใชมอการเลน
การพดสอภาษาเปนตน
สงทตองฝกฝนเตรยมลกกอนไปโรงเรยน
1. การชวยเหลอตนเองลกควรชวยเหลอตวเองไดในเรองพนฐานเชนการตดกระดมการถอด
เสอกางเกงการเขาหองน�าการกนขาวการแปรงฟนการอาบน�าเชดตวเปนตนเพราะเมอเดกไปอย
รวมกนเดกทมความสามารถจะรสกภาคภมใจและกลาทจะไปชวยเหลอเพอนๆซงตรงขามกบเดกทชวย
เหลอตวเองไดนอยซงจะตองรอคณคร หรอพเลยงมาชวยท�าใหมองเหนวาตวเองไรความสามารถ และ
อาจตดอยกบการพงพาผอน
2. การเลนกบผอนพอแมควรเตรยมฝกฝนการเลนของลกในขนพนฐานเชนเลนซอนหาวงไล
จบ จระเขขนบก เปนตน ใหเดกเรยนรวธการเลนและฝกใหเลนอยในกตกา การทตองเลนอยในกตกา
เทากบเปนการขมความรสกทตองการเอาชนะ ยอมรบกตกาและความพายแพไดเพอความสนกของคน
กลมใหญ ดงนนพอแมจงเปนผฝกทมความส�าคญยงเพราะในบานทฝกฝนด เดกจะสามารถไปเลนกบ
เพอนไดสนก แตบานทยอมใหลกเอาชนะอยตลอดเวลาในการเลนหรอยอมใหลกเปลยนกตกาใหตวเอง
ไดเปรยบสดทายจะท�าใหเขากบเพอนๆไดยาก
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
58
3. ความสมพนธระหวางมอกบตา การใชชวตในโรงเรยนทงในหองเรยนและนอกหองเรยน
จ�าเปนตองอาศยรากฐานการใชมอทด ในการเขยนหนงสอวาดรประบายสพบกระดาษเลนของเลน
ลางมอแตงตวฯลฯและจะตองมการท�างานประสานกนระหวางมอกบตาและมอสองขางตองชวยกน
ท�างานรวมกนไดการโยนลกบอลการทอยกองเปายงฉบการตปงปองตแบดมนตนตางกตองใชมอท
ท�างานไดคลองพอแมตองฝกใหลกใชมอไดคลองทงสองขางเชนใหลกตกขาวกนเองถอดกระดมใสเสอ
ใสรองเทาแปรงฟนหวผมฯลฯ
4. การใชกลามเนอใหญ ชวงวยทลกอยไมนงทสด อยในชวงอนบาล จงเปนชวงทควรมการ
สงเสรมการออกก�าลงกายและการเลนกลางสนามใหมากทสดเชนการวงถบจกรยานเตะบอลวายน�า
เปนตนนอกจากจะท�าใหกลามเนอแขนขาเตบโตแขงแรงท�างานไดคลองแลวการออกก�าลงกายยงเปน
พนฐานในการคลายเครยดของชวตเดกนกเรยนไดอยางงายๆดวย
5. การพดและการสอภาษาทอาย3ปเดกจะมความสามารถน�าค�าตางๆมาผสมจนพดออกมา
รเรองสรางประโยดพดไดเขาใจเนอหาไดมากเกนครงการฝกพดยงคงตองด�าเนนตอไปทงทบานและท
โรงเรยนในบรรยากาศทสบายๆเปนกนเองความสามารถในการพดและสอความหมายจะพฒนาไดใกล
เคยงผใหญทอาย7ปนอกจากพอแมและคณครจะฝกสอนใหพดเปนแลวยงตองฝกใหเดกกลาพดดวย
6. การจดการกบอารมณของตวเองความกงวลในการพลดพรากจากคนทรกเปนความกงวลพบ
ไดเปนปกตในชวงวย9เดอนถง3ปหลงจากนนลกจะสามารถพมพภาพพอแมเอาไวในใจรวมกบความ
รสกมนใจในความรกทพอแมมใหเพอทจะใชในการเดนจากพอแมมาอยกบคนแปลกหนาทโรงเรยนระ
ยะแรกๆอาจท�าไดไมดพอจงมกพบการรองไหจะกลบบานกอดแมเอาไวไมยอมใหจากไปพฤตกรรมเชน
นพบไดในชวงสองอาทตยแรกของการไปโรงเรยนถอวาเปนเรองปกตยงเดกถกเลยงใหชวยเหลอตวเอง
ไดนอยตองพงพาพอแมตลอดเวลาทตองใชเวลาในการปรบตวนานกวา2สปดาหจดออนทพบไดบอย
กคอเมอพอแมเหนลกรองไหมากหรอไมยอมไปโรงเรยนบางครงกใจออนยอมใหหยดเรยนหรอกลบมา
จากโรงเรยนกยงตามใจเพมขนเพอชดเชยกบความเสยใจของลกทตองจากบานกจะยงท�าใหเกดปญหา
ตามมาไมรจบ
7. การปรบตวการไปโรงเรยนจงเปนแบบฝกหดทยงใหญส�าหรบชวตเดกวย3ขวบเพราะจะ
ตองไปพบกบคนหรอเหตการณทอาจไมไดดงใจและไมเหมอนสงทเคยพบทบาน รสชาตของอาหารก
เปลยนไปสภาพแวดลอมไมเหมอนเดมมกฎกตกาทแตกตางไปจากทบานมเรองตองขมใจมากมายถง
เวลาเลนจงจะเลนได ถงเวลาเรยนกตองเรยน แตถาอยในบรรยากาศสบายๆ และคณครทใจด เทานก
สามารถท�าใหเดกสวนใหญปรบตวปรบใจใหเขากบสภาพใหมไดในทสดการเขาโรงเรยนอนบาลจงเปน
เหตการณหนงในการสรางรากฐานการปรบตวทส�าคญ
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
59
การดแลผวในทารก ผวหนงเปรยบเสมอนเกราะปองกนทธรรมชาตสรางขนเพอคมครองรางกายใหปลอดภยจากสง
แวดลอมทเปนอนตรายเชนเชอโรคแสงแดดฝนละอองสารเคมฯลฯดงนนผวหนงจงเปรยบเสมอน
กระจกเงาแสดงใหเหนถงสขภาพของรางกายดวย
ผวของเดกทารกจะบอบบางกวาในผใหญและการท�างานของตอมเหงอและตอมไขมนยงไมด
สมบรณจงตองมการดแลเปนพเศษ เมอแรกเกดผวจะถกปกคลมดวยไขเหนยวๆสเทาปนขาวซงไขน
ประกอบดวยไขมนจากตอมไขมนปนกบเซลลผวหนงทตายแลวและหลดลอกออกมาหนาทของไขนจะ
คอยปองกนไมใหเชอโรคหรอสารระคายเคองซมเขาสผวหนงการดแลคอการใชน�าอนเชดไขออกเบาๆ
เทานน
ผวทารกแรกเกดประกอบดวยเซลลชนหนงก�าพราและหนงแท มตอมไขมน ตอมเหงอเหมอน
ผวหนงผใหญแตผวทารกแรกเกดบางกวาการท�างานของตอมไขมนและตอมเหงอยงไมสมบรณเทากบ
ผใหญจงเกดผดหรอตมพองใสไดงายนอกจากนการท�างานของระบบภมตานทานตอเชอโรคยงไมสมบรณ
และสะดอยงเปนรอยเปดซงสามารถเปนทางเขาของเชอโรคได ทารกจงมโอกาสตดเชอทผวหนงไดงาย
ดงนนตองลางมอใหสะอาดกอนอมหรอสมผสเดกทารก
การดแลผวทารกตางจากผใหญ
ดงไดกลาวขางตนวาผวทารกแรกเกดบางกวาผวหนงผใหญ ดงนนการดดซมของทใชสมผส
ผวหนงจงเกดไดงาย จงตองระวงการใชยาทาผวหรอสบทมสวนผสมของสารฆาเชอแบคทเรย เชน สบ
ยาPhisohexTMทมสวนผสมของHexachloropheneเพราะมรายงานในตางประเทศวาท�าใหทารก
เกดอาการชกได
เสอผาควรใชผาเนอนมและบางเบา ควรเปนผาฝายชนดโปรงบางหรอผาใยปาน ระบายอากาศ
ไดดไมควรใชผาเนอแขงเชนผาไนลอนผาใยสงเคราะหผาขนสตวเนองจากระบายอากาศไดไมดนก
จะท�าใหอบรอนเกดผดผนคนงายในการท�าความสะอาดไมควรใชผงซกฟอกทวไปแตควรใชผลตภณฑ
ส�าหรบเดกออนเนองจากถาลางออกไมหมดสารเคมทตกคางจะท�าใหเกดผวหนงอกเสบไดงาย
การดแลผมในทารกทเกดใหมจะมไขหรอสะเกดหนาบนศรษะซงเปนเรองธรรมชาต เกดจาก
ฮอรโมนของแมกระตนตอมไขมนใหท�างานมากกวาปกตดงนนจงควรดแลดวยการทาดวยน�ามนมะกอก
และสระดวยแชมพส�าหรบเดกวนละ1ครงไมควรแกะสะเกดออกเพราะจะท�าใหเลอดออกหรอมแผล
ไดงายถามผนอกเสบมน�าเหลองควรพาทารกไปพบแพทย
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
60
การเลอกสบแชมพแปงผลตภณฑใหความชมชนส�าหรบทารก
การทจะตดสนใจเลอกใชผลตภณฑชนดใดนนควรมหลกดงน ผลตภณฑส�าหรบเดกควรจะ
ปราศจากน�าหอมและสารปรงแตงเชนสซงท�าใหเกดอาการแพระคายเคองไดงายสบควรจะมฤทธเปน
ดางนอยกวาสบทวไปหรอมความเปนกรดดางเทาๆกบผวควรใชผลตภณฑทเหมาะกบผวทารกไมแนะน�า
ใหใชสบยาท�าความสะอาดผวหนงทารกทปกตเพราะผวหนงเดกปกตทไมมรอยแผลโอกาสทเชอโรคจะ
เขาสผวหนงเกดไดนอยอยแลวการดแลผวจงเนนถงความสะอาดเทานนแชมพสระผมสามารถเลอกใช
เปนชนดเดยวกบทท�าความสะอาดผวไดและควรเลอกผลตภณฑทผานการทดสอบวาระคายเคองตอเยอ
บตานอย
การทาแปงอาจมประโยชนในการลดการเสยดสในบรเวณขอพบไดแตควรเลอกแปงทเนอเนยน
ละเอยดและระวงการทาทหนาเกนไปเนองจากแปงอาจจบตวเปนกอนและตองระมดระวงการทาบรเวณ
ใบหนาเนองจากเดกอาจสดฝนแปงเขาปอดได
โดยทวไปผลตภณฑของเดกมสวนประกอบและคณภาพในแตละบรษทไมตางกนมากเพราะตอง
ผานการทดสอบวามคณสมบตเหมาะส�าหรบทารกจรงหรอไมแตในรายทมปญหาวาใชแลวเกดผนระคาย
เคองอาจเนองจากสภาพผวของทารกแตละรายสารประกอบอนๆทผสมเชนสารกนบดดงนนไมวาจะ
ใชผลตภณฑใดควรเลอกผลตภณฑส�าหรบทารกเทานนนอกจากนไมแนะน�าใหฟอกสบและใชน�าอนมาก
เกนไปเพราะจะท�าใหผวแหงการทาผลตภณฑใหความชมชนหลงอาบน�าจะชวยใหสภาพผวของทารกชม
ชนและลดการระคายเคองไดมากขน
ความผดปกตของผวทารกซงหายเองได
1. การลอกของผวปกตผวทารกจะลอกเปนขยไดประมาณ24-36ชวโมงหลงคลอดและจะ
หายเปนปกตภายในสปดาหแรกแตในเดกคลอดกอนก�าหนดผวอาจลอกนานถง2-3สปดาหถาพบวา
ผวลอกตงแตแรกเกดทนทถอวาผดปกตซงพบไดในทารกคลอดเกนก�าหนดภาวะขาดออกซเจนในครรภ
หรอโรคดกแด
2. ภาวะปลายมอปลายเทาเขยวทารกทรองไหและกลนหายใจอาจพบบรเวณมอเทาและรม
ฝปากมสเขยวคล�าได เกดจากหลอดเลอดแดงสวนปลายหดตว ตองแยกจากภาวะเขยวซงเกดจากโรค
หวใจทจะเขยวทงตวและเกดตลอดเวลา
3. ผวลายพบเปนลายสแดงคลายตาขายมกพบทล�าตวแขนและขาเหนชดเมออยในทอากาศ
เยนและเมอไดรบความอบอนลายจะหายไปเอง
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
61
4. ผดเกดจากการอดตนของตอมเหงอพบบอยในทารกเพราะการท�างานของตอมเหงอยงไม
สมบรณอาจเหนเปนตมใสผนงบางแตกงายหรอเปนตมแดงมกพบบรเวณทมตอมเหงอมากไดแกหนา
ผากไรผมหลงบรเวณขอพบของแขนการดแลรกษาไดแกพยายามหลกเลยงอากาศทรอนจดสวม
เสอผาโปรงบางอาจเชดตวหรอใชยาคาลาไมนทาท�าใหผวหนงเยนเหงอระบายไดดขน
5. สวในทารกแรกเกดลกษณะเปนตมนนแดงหรออาจพบเปนหวสวพบบอยบรเวณหนาแกม
ทงสองขาง มกเปนตงแตอาย 2-4 สปดาหหลงคลอดพบในเดกชายมากกวาเดกหญง สาเหตเกดจาก
ฮอรโมนแอนโดรเจนจากมารดามากระตนตอมไขมนใหท�างานมากกวาปกตการรกษาจะพจารณาในราย
ทรนแรงในรายทเปนนอยผนจะหายไดเอง
การตรวจสขภาพและการสรางเสรมภมคมกนโรค ก�าหนดการดแลสขภาพเดกวยแรกเกด-3ปผปกครองควรพาเดกมาพบแพทยเพอตรวจสขภาพ
ทงหมด8ครงคอเมออายแรกเกดถง7วน,1,2,4,6,9-12,18เดอน,2,21/2,และ3ปซงมราย
ละเอยดดงน
1. ซกประวตและตรวจรางกายเพอคดกรองโรค
2. การตรวจพฒนาการ
3. การประเมนการเจรญเตบโต
4. การสรางเสรมภมคมกนโรค
5. การใหค�าปรกษาแนะน�าในเรองโภชนาการและการออกก�าลงกาย การฝกฝนเลยงด การสง
เสรมพฒนาการ การปองกนอบตเหต การสงเสรมบทบาทพอแมในการเลยงเดก การจดการกบปญหา
ตามวยเชนปญหาการกนปญหาการนอนปญหาการขบถายเปนตน
6. การตรวจฟนและการสงเสรมสขภาพฟน เดกทกคนควรไดรบการตรวจสขภาพชองปากและ
ฟนโดยทนตแพทยทอาย1-2ป 7. การตรวจคดกรองทางหองปฏบตการ 7.1 ทารกแรกเกดทกรายจะไดรบการตรวจคดกรองเพอหาภาวะบกพรองฮอรโมนไทรอยด 7.2 การตรวจคดกรองการไดยนตงแตแรกเกด-อาย6เดอนโดยเฉพาะอยางยงในกลมทมความเสยงตอการไดยนบกพรองเชนทารกคลอดกอนก�าหนดทารกทตองรบการรกษาในหองทารกแรกเกดวกฤตทารกทตองใสทอชวยหายใจเปนตน 7.3 ตรวจเลอดเพอประเมนภาวะโลหตจางทอาย6-12เดอน 7.4 แพทยจะพจารณาสงตรวจเพมเตมเฉพาะในเดกทมปจจยเสยงเชนภาวะเสยงตอการเจบปวยจากวณโรคHIVการสมผสสารตะกวภาวะโภชนาการเกนหรอภาวะทพโภชนาการหรออนๆเปนตน
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
62
การใหวคซนในเดก2ขวบปแรก:เดกทกคนควรไดรบการฉดวคซนปองกนโรคทอนตรายดงตอไปน
วคซน อาย จ�านวนครง
บซจปองกนวณโรค แรกเกด 1
ตบอกเสบบ แรกเกด,1-2และ6เดอน 3
คอตบไอกรนบาดทะยกโปลโอ 2,4,6และ18เดอน 4
หดหดเยอรมนคางทม 9-12เดอนและ2½ป 2
ไขสมองอกเสบ 12เดอนและ2ป 2
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
63
ก�าหนดการดแลการฉดวคซนเดกไทย โดยสมาคมโรคตดเชอในเดกแหงประเทศไทย 2560
ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
64
การเลยงดและการสรางเสรมสขภาพ
65
บทท 6ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
ปญหาการนอน ลกนอนไมหลบเมอไมมสถานการณบางอยางทชวยใหหลบ
พอแมไมควรฝกใหลกเรยนรทจะหลบภายใตสถานการณบางอยางเชนดดนมอมหรอเขยาตว
จนลกหลบในออมกอดของพอแม เพราะจะท�าใหลกไมเคยฝกกลอมตวเองจนหลบเองไดทงชวงเรมตน
ของการนอนหลบหรอเมอตนกลางดกหากไมมสถานการณเหมอนๆเดมสงผลใหลกตนนานตอนกลาง
คนและจะท�าใหทงลกและพอแมนนนอนหลบไมเพยงพอตามมา
การปรบพฤตกรรม
พอแมจ�าเปนตองก�าหนดตารางการนอน และกจวตรประจ�าวนกอนนอนใหชดเจน โดยตองท�า
อยางสม�าเสมอเหมอนๆกนทกวนซงการปรบพฤตกรรมเมอลกตนกลางดกแลวไมสามารถหลบตอเอง
ไดม2วธคอพอแมงดการชวยเหลอขณะลกจะหลบและตนตอนกลางคนโดยปลอยใหลกรองไหจน
กระทงหลบไปเองตอนกลางดกหรอใชวธคอยเปนคอยไปโดยเนนใหพอแมวางลกบนเตยงนอนขณะงวง
แตยงไมหลบสนทลดการชวยเหลอเมอลกตนกลางดกซงจ�าเปนตองคอยๆรอเวลาในการเขาไปหาลก
และลดระยะเวลาทอยกบลกลงเมอตนกลางดก ซงลกจะตนแลวรองไหกลางดกนานแคไหนนน ขนอย
กบพนฐานทางอารมณของลกและความอดทนของพอแม
ในลกทอายประมาณ1ขวบพอแมควรฝกใหลกนอนไปพรอมกบสงทสามารถชวยใหลกหลบเอง
ไดในชวงเรมตนของการนอนหลบหรอเมอตนกลางดกเชนผาหมผนโปรดตกตาเปนตนรวมทงพอแม
ควรกลาวชมเชยเมอลกสามารถกลอมตวเองจนหลบไดซงสงส�าคญของการปรบพฤตกรรมตางๆไดแก
พอแมจ�าเปนตองมความสม�าเสมอในการปรบพฤตกรรม และจะตองเตรยมพรอมวาลกอาจมปญหา
พฤตกรรมมากขนไดหลงจากการปรบพฤตกรรมในชวงแรกๆ
ไมยอมเขานอน
ควรฝกทารกใหนอนอยบนทนอนของเขาตงแตแรกคอยลบตวลบหลงใหหลบไปเองโดยไมตอง
อมขนมาตงแตแรกเกดเลยกไดท�าซ�าๆทกๆครงสดทายทารกกจะเคยชนกบการเขานอนแบบทพอแม
สอน
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
66
สาเหตทลกไมยอมเขานอนในชวงเวลากลางคน
1. นอนมากไปในชวงเวลากลางวนท�าใหไมงวง
2. ขาดการออกก�าลงกาย
3. วางกฎเกณฑไมชดเจนไมสม�าเสมอเชนใหนอนดกในวนหยดแตใหนอนหวค�าในวนทพอ
แมท�างานเปนตน
การปรบพฤตกรรม
พอแมไมควรปลอยใหลกนอนมากไปในชวงเวลากลางวน และควรพาลกไปออกก�าลงกายอยาง
สม�าเสมอจะชวยสงเสรมสขนสยการนอนทดใหแกลกไดส�าหรบสาเหตท3พอแมควรตงกฎกตกาอยาง
เหมาะสม ลดความสนใจหากลกมพฤตกรรมเขานอนลาชากวาก�าหนด รวมกบจ�าเปนตองปรบกจวตร
ประจ�าวนกอนนอนใหชดเจนสม�าเสมอและใหแรงเสรมทางบวกหากลกรวมมอนอกจากนพอแมควร
คอยๆ ฝกใหลกเขานอนใกลเวลาทนอนหลบจรง โดยคอยๆ ปรบเวลาเขานอนใหใกลเวลาเขานอนเปา
หมายมากทสด
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
67
ปญหาการขบถาย ทองผก
หมายถงการถายอจจาระแขง เสนผานศนยกลางขนาดใหญหรอมความยากล�าบากในการถาย
อจจาระบางครงอาจมเลอดปนในอจจาระหรอมแผลบรเวณทวารหนกหรอมการคงคางทผดปกตของ
อจจาระเปนปญหาทพบไดบอยสวนใหญไมไดเกดจากความผดปกตของล�าไส
การกนนมผสมมโอกาสทจะเกดอาการทองผกมากกวากนนมแมเชอวาไขมนในนมผสมจะรวมตว
กบแคลเซยมในนมเกดเปนกอนแขงในอจจาระท�าใหไมอยากถายอจจาระและเวลาจะถายอจจาระจะ
รองวนวายมากเพราะรอยแผลบาดทรกนพอแมไมควรทงปญหาไวนานจนท�าใหลกไมอยากถายอจจาระ
เพราะจะยงท�าใหทองผกเปนมากขนพอแมควรเพมผกหรอผลไมในอาหารประจ�าวนของลกถาเปนมาก
ควรปรกษาแพทย
สาเหตทลกทองผก
1. กนอาหารไมเหมาะสมกนแตนมไมยอมกนขาวและผกการกนนมทไมถกสดสวนหรอดมน�า
นอยเปนตน
2. สภาวะแวดลอมเปลยนแปลงเชนการเขาโรงเรยนใหมการเปลยนทอยใหมและเดกยงปรบ
ตวไมไดหรอการทลกถกบบบงคบในการฝกขบถาย
3. ชอบกลนอจจาระบอยๆสบเนองมาจากการเจบกนจากอาการทองผกเรอรง
4. การใชยาบางอยางเชนยากนชกยาลดกรดทมสวนผสมของอลมเนยมยาตานมะเรงบางตวเปนตน
5. โรคบางอยางทน�ามาดวยอาการทองผก เชนโรคทมไทรอยดฮอรโมนต�า เดกมกมปญหา
พฒนาการชารวมดวยฯลฯหากสงสยโรคดงกลาวควรพาลกไปพบแพทย
วธการแกไข
1. ถาลกอาย1-3เดอนยงกนนมแมและนมผสมควรงดนมผสมทงหมดถาไมดขนใหน�าสมคน
โดยไมตองเจอจางถาอจจาระลกยงแขงใหเปลยนเปนน�าลกพรน
2. แนะน�าใหลกกนอาหารทมกากใยมากขนเชนผกผลไมธญพชและดมน�ามากๆ
3. ฝกนงอจจาระทกวนหลงอาหารเชาเยนนานครงละ5-10นาทพอแมควรท�าบนทกไวทกครง
พรอมทงใหค�าชมเชยเมอลกท�าไดหากลกตานการใชกระโถนควรเวนไปสกระยะกอนรอจนกวาลกจะ
พรอมแลวคอยฝกใหม
4. การใชยาระบายหรอยาสวนควรอยภายใตการดแลของแพทย
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
68
ทองเสย
ทองเสยหรออจจาระรวงเฉยบพลนหมายถงการถายอจจาระเหลวอยางนอย3ครงตอวนหรอ
ถายมมกหรอปนเลอดอยางนอย1ครงหรอถายเปนน�าจ�านวนมากกวา1ครงขนไปในเวลา1วน
สาเหตทลกทองเสย
1. เกดจากการตดเชอบางชนดอจจาระคอนขางเหลวถายเปนน�าพงกนแดงและเดกอาจมอาการ
ทองอดรวมดวย
2. การดดซมสารอาหารบางอยางทผดปกตไปเดกจะเรมดวยอาการทองเสยอาจมอาการเรอรง
มากกวา2อาทตยควรรบพามาพบแพทย
แนวทางการแกไข
ใหเรมกนสารน�าทดแทนไดตงแตเรมถายโดยทลกยงไมมอาการขาดน�าลกทกนนมแมใหกนนมแม
ตอไปในลกอายเกน4เดอนทเคยกนขาวแลวใหกนโจกใสเกลอครงละนอยและบอยๆถาอจจาระนม
เหมอนเสนยาสฟนแสดงวาลกหายแลวใหกนอาหารปกต
หากลกมอาการแสดงของการขาดน�าเชนกระหายน�าปากแหงถายเปนน�ามากใหกนสารน�าท
เตรยมในบานเชนน�าขาวใสเกลอหรอน�าตมสก8ออนซ(1แกว)ผสมน�าตาลทราย2ชอนชาปาดผสม
เกลอ2หยบมอหากมผงโออารเอส(ORS)ควรผสมน�าตมสกตามทแนะน�าขางซองชงใหลกดมบอยๆ
แลวพามาพบแพทยหากอาการยงไมดขนหรอมไขสงรวมดวยหรอมอาการขาดน�ามากขนเชนตาโหล
ปสสาวะนอยลงกนไมไดเปนตน
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
69
ปญหาการกน จะใหเลกนมมอดกไดอยางไร
ควรฝกตงแตเลก และคอยเปนคอยไป โดยธรรมชาตเดกวย 2-3 เดอนแรกจะตนบอย กนบอย
เพราะวงจรการนอนยงไมแนนอนความจของกระเพาะอาหารยงเลกจงหวบอยเมอโตขนวงจรการนอน
จะเหมอนผใหญเรมนอนไดนานขนกระเพาะอาหารกโตขนดงนนจะลดนมมอดกตงแตอาย3-4เดอน
และเมออายประมาณ6เดอนเดกสวนใหญมกสามารถนอนกลางคนไดนานขนแลวเดกกจะเลกกนนม
มอดกไดเมออาย6เดอนโดยจะนอนกลางคนไดนานตดตอกน4-5ชวโมงโดยไมตองตนมากนนม
ในชวงอาย1-3เดอนใหลกเขานอนเปนเวลาควรฝกใหลกหลบไดดวยตวเองโดยไมตองใหกนนม
จนหลบขณะตนขนกลางคนกจะชนกบการหลบไดเองไมรองขอนมแตถาอมหรอใหดดนมจนหลบเมอ
ตนกจะชนกบการปฏบตดงกลาว
ตดขวดนม
ใหเรมจากพอแมตงใจจะใหเดกเลกกนนมขวดใหได และใจแขง ฝกใหลกกนนมจากแกวในตอน
กลางวนกอน แลวคอยฝกใหเลกนมมอดก โดยคอยๆ ลดปรมาณจนเลกได และเปลยนจากดดนมกอน
นอนเปนดมนมกอนนอน
เวลาพาไปนอกบานในชวงกลางวนไมควรเอาขวดนมไปดวยใหดมนมดมน�าจากแกวเสรมดวย
การเลานทานเกยวกบการเลกขวดนมเชน“บายบายขวดนม”“หนอยากมฟนสวย”ฯลฯถาท�าทกวธ
แลวลกยงเลกไมไดกอาจใชวธ“ทนททนใด”เกบอปกรณเกยวกบการกนนมขวดออกจากบานกคงตอง
รองไหกนสก2-3วนเดกบางคนกสามารถเลกไดอยาลมชมลกดวยถาเขาท�าได
จะรไดอยางไรวานมทใหลกกนมการเตมน�าตาลพเศษ
ในตลาดเมองไทยนมผสมส�าหรบเดกเลกกนหลงอาย6เดอนสวนใหญจะมรสหวานกอนเลอก
นมใหลกใหอานฉลากกอนถามการเตมน�าตาลเพมไปจากน�าตาลธรรมชาต ไมวาจะชอซโครสกลโคส
คอรนไซรบน�าผงไมควรเลอกซอใหลกกนแมแตเครองดมทใชในการ
เลยงดเดก มปรมาณความหวานมาก ไดแก น�าสม (20%) น�าอดลม
(17%)นมเปรยว(11%)นม/นมกลองเตมน�าตาล(9%)จงมโอกาส
ตดรสหวานแตเยาววยปรมาณน�าตาลในเครองดมทเหมาะสมนาจะอย
ท5-7%
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
70
ปญหาพฒนาการ พดชา
เดกพดชาหมายถงเดกทไมสามารถพดค�าทมความหมาย1ค�าเมออาย18เดอนหรอไมพดค�า
2ค�าตอกนเมออาย2ขวบหรอไมสามารถพดใหผอนเขาใจไดทอาย3ปหรอมพฒนาการดานภาษา
ถดถอยเชนลกเคยพดค�าบางค�าไดแลวไมพดอกไมวาอายใดกตามหรอสงสยวาลกจะไมไดยนควรพา
ลกมาปรกษาแพทยเพอหาสาเหตและแกไขตงแตตนเนองจากภาษาเปนพฒนาการดานทมความสมพนธ
กบระดบเชาวปญญาของเดกมากทสด
สาเหตของเดกพดชา
1. เดกไดรบการเลยงดอยางไมเหมาะสมเชนเดกทถกเลยงดอยางปลอยปะละเลยทพบบอย
ไดแก การปลอยใหเดกไดรบสออเลกทรอนกสผานจอตงแตอายนอยๆ เปนปรมาณมากตามล�าพง ถก
ทอดทง ไมคอยมคนเลน พดสอสาร หรอมปฏสมพนธทางสงคมรวมกบผอน จงขาดการกระตนอยาง
เหมาะสมจากสงแวดลอมนอกจากนเดกอาจมพฒนาการดานอนลาชารวมดวยเชนเดนชากลามเนอ
มดเลกลาชาไมคอยสนใจสงแวดลอมชวยเหลอตวเองลาชาไดประวตการเลยงดทไมเหมาะสมซงเมอ
ปรบเปลยนการเลยงดเดกจะมพฒนาการทดขนอยางเหนไดชดเจน
2. การไดยนบกพรองท�าใหเดกพดชาและไมตอบสนองตอเสยงเชนไมหนตามเสยงเรยกไม
สะดงเมอมเสยงฟารอง หรอปดประต เดกกลมนมกใชภาษาทาทางมากขนเพอชวยในการสอสาร เชน
มองหนาสบตามากเวลาพดดวยจะพยายามจองปากซงหากพอแมกงวลวาลกอาจไมไดยนเสยงจ�าเปน
ตองพาไปปรกษากมารแพทยเพอไดรบการตรวจการไดยนอยางละเอยดตอไป
3. ภาวะพฒนาการลาชาหลายดานจะพบภาวะพดชารวมกบพฒนาการดานอนๆลาชาดวย
อกอยางนอย1ดานเชนเดนชาการท�างานของตาและมอในการแกปญหาชากวาวยชวยเหลอตวเอง
ไดนอยบางรายมรปรางหนาตาทผดปกตอยางเหนไดชดพอแมกควรพาลกมาปรกษาแพทยเพอหาสาเหต
และวางแผนการดแลรกษาอยางเหมาะสมตอไป
4. เดกทมพฒนาการดานภาษาและการพดสอสารลาชาเพยงอยางเดยวในขณะทมพฒนาการ
ดานอนๆ ปกต จดอยในกลมเดกพดชาปากหนก ซงมกมประวตในครอบครวพดชารวมดวย เดกอาจม
พฒนาการดานการแสดงออกทางภาษาลาชาเพยงอยางเดยวหรอมทงพฒนาการดานการแสดงออกทาง
ภาษาและดานความเขาใจภาษาลาชารวมดวยนอกจากนเดกมกมประวตไดรบการเลยงดอยางไมเหมาะ
สมตามทระบไวขางตนดวยซงจะท�าใหเพมความเสยงตอการมพฒนาการดานภาษาและการพดสอสาร
ลาชามากขน
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
71
5. กลมอาการออทสตกเดกมกอยในโลกสวนตวเรยกชอไมหนไมคอยชนวเพอบอกสงทสนใจ
ไมสบตาไมน�าสงของมาอวดหรอโชวใหพอแมดไมรบรความรสกและอารมณของผอนไมมความสนใจ
ในเดกคนอนชอบเลนคนเดยวไมเลนสมมตเชนปอนอาหารตกตาหรอเลนเลยนแบบตางๆไมพดสอสาร
มภาษาของตนเองชอบพดตามแตไมเขาใจความหมายบางรายพดภาษาเลยนแบบโฆษณาไดเปนประ
โยคยาวๆแตจะไมเขาใจมพฤตกรรมซ�าๆและมความสนใจจ�ากดเบยงเบนความสนใจยากและปรบตว
ยากกบสงแวดลอมใหมๆปจจบนมเครองมอคดกรองภาวะออทสตกในเดกอาย18-48เดอนฉบบภาษา
ไทยซงเปนแบบสอบถามModifiedChecklistforAutisminToddlers(M-CHAT)จ�านวน23ขอใช
เวลาในการตอบประมาณ5นาทซงสามารถดาวโหลดไดทhttp://mchatscreen.com/wp-content/
uploads/2015/05/M-CHAT_Thai.pdfหากพอแมตอบแบบสอบถามแลวควรปรกษากมารแพทยหรอ
แพทยผเชยวชาญเพอชวยแปลผลอยางถกตองตอไป
แนวทางการแกไข
1. ควรพาลกไปพบกมารแพทยเพอวเคราะหหาสาเหตเบองตนและแนวทางแกไขรวมถงพจารณา
สงปรกษาแพทยผเชยวชาญถาพบสาเหตทซบซอนและตองการการรกษาและตดตามอยางเปนระบบ
2. ปรบพฤตกรรมการเลยงด เพราะพฒนาการดานภาษา และการพดสอสารเปนพฒนาการท
ตองอาศยการเรยนรและเลยนแบบโดยเฉพาะจากการเลยงดทมคณภาพดงนนพอแมหรอผเลยงดจง
มบทบาทส�าคญอยางยงในการฝกพดสงเสรมการพดคยกบลกดวยภาษาทาทางหรอค�าพด
3. ฝกพดโดยผเชยวชาญ หรอพอแม โดยเพมปรมาณการพดคยกบลก และใหรางวลเมอลก
พยายามพดสอสาร
4. หากลกพดชา พอแมควรพฒนาเทคนคการฝกฝนพฒนาการดานภาษา และการพดสอสาร
ตามทระบไวในบทกอนหนา
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
72
พฒนาการลาชาทกดาน
พฒนาการ หมายถง การเปลยนแปลงของทกษะตางๆ ทเกดขนตามวยตลอดชวตตงแตเดกจน
เตบโตเปนผใหญซงเปนสงทส�าคญโดยเฉพาะในเดก5ขวบปแรกของชวตเนองจากเปนชวงทสมองและ
รางกายก�าลงเจรญเตบโตในอตราทคอนขางสงการเปลยนแปลงเหนไดอยางชดเจนซงอทธพลของการ
เลยงดและตนทนทางชวภาพนนมสวนส�าคญพอๆกนในการทจะสงผลตอพฒนาการของลกพฒนาการ
ของเดกมหลายดานไดแกพฒนาการดานกลามเนอมดใหญพฒนาการดานกลามเนอมดเลกพฒนาการ
ดานภาษาและการพดสอสารพฒนาการดานสงคมอารมณและการชวยเหลอตวเองซงเดกทมพฒนาการ
ลาชาหลายดานหมายถงเดกมพฒนาการอยางนอย2ดานลาชาเชนพฒนาการดานกลามเนอมดเลก
และพฒนาการดานภาษาและการพดสอสารลาชาเปนตน
การสงเสรมพฒนาการในชวงวยเดกเลกกอน5ขวบสามารถลดความรนแรงหรอแกไขใหใกลเคยง
ปกตไดมากเนองจากสมองของเดกชวงนมความยดหยนคอนขางมากสามารถมการปรบทงโครงสราง
และการท�าหนาทไดอยางเหมาะสมถงแมวาจะมสาเหตตางๆกตามแตเมอผานชวงนไปแลว โอกาสท
จะฝกฝน จนใหกลบมาใกลเคยงปกตนนจะท�าไดยากขน ดงนนหากพอแมใกลชดกบลก และเหนลกม
พฒนาการ หรอพฤตกรรมทผดปกตใหรบมาปรกษากมารแพทยเพอหาสาเหต และวธการแกไขอยาง
เหมาะสมตอไป
นอกจากนหากพอแมใสใจเฝาตดตามพฒนาการของลกอยางตอเนองโดยเฉพาะเมอพาลกไปฉด
วคซนตามวยแลวมความกงวลเกยวกบพฒนาการพฤตกรรมและการเรยนรของลกกสามารถปรกษา
แพทยไดกอนทลกจะมพฒนาการลาชาอยางชดเจนซงจะท�าใหลกไดรบการวนจฉยและดแลรกษาอยาง
เหมาะสมตงแตระยะเรมแรก
สาเหตของเดกทมพฒนาการโดยรวมลาชา
1. ปจจยดานตวเดก เชน การคลอดกอนก�าหนดน�าหนกแรกเกดนอยกวาปกต การตดเชอใน
ระยะตงครรภขาดออกซเจนชวงแรกเกดมภาวะเหลองแรกเกดอยางรนแรงจนตองเปลยนถายเลอดม
ความพการแตก�าเนดโดยเฉพาะระบบประสาท มการตดเชอในสมอง หรอเยอหมสมอง ไดรบอบตเหต
ทางศรษะหรอมความผดปกตทางพนธกรรม เชนกลมอาการดาวนซงจะมรปรางหนาตาทผดปกตม
ลกษณะเฉพาะและพฒนาการลาชา
2. ปจจยดานสงแวดลอมเดกทอยในสงแวดลอมทไมดและไดรบการเลยงดทไมเหมาะสมเชน
เดกทถกปลอยปะละเลย ขาดการดแลเอาใจใส และมปฏสมพนธอยางเหมาะสมกบพอแม ถกทอดทง
เดกในสถานเลยงเดกก�าพราครอบครวยากจนขาดแคลนยอมสงผลตอพฒนาการของเดกในภาพรวม
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
73
แนวทางการแกไข
1. หาสาเหตทท�าใหพฒนาการลาชาโดยพบกมารแพทยถาพบวาเปนความผดปกตทถายทอด
ทางพนธกรรมจะมประโยชนในดานการปองกนเพอไมใหเกดซ�าไดมากกวาครงหนงของเดกทมพฒนาการ
ลาชาอาจไมสามารถหาสาเหตได
2. กลมทมพฒนาการลาชาเลกนอยอาจใหค�าแนะน�าในการฝกกระตนพฒนาการเบองตนและ
นดตรวจตดตามซ�า
3. การกระตนสงเสรมพฒนาการ ทใชในชวตประจ�าวน ทคลนกฝกกระตนพฒนาการ ตามโรง
พยาบาลตางๆฝกสอนพอแมเพอน�ากลบไปฝกฝนตอทบานอยางสม�าเสมอ
4. ใหค�าปรกษากบครอบครวในการหาแหลงความรเพมเตมตางๆเชนหนงสอหรอเวบไซตเกยว
กบเดกพเศษสมาคมและชมรมผปกครองตางๆ
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
74
ปญหาพฤตกรรมทพบบอย รองไหมาก
ทารกแรกเกดชวงแรกมกจะนอนมากไมคอยรองกวนจนเมออาย2สปดาหขนไปจะพบวาทารก
ปกตอาจรองไหมากขนเรอยๆ โดยไมมสาเหตชดเจนได ท�าใหพอแมและผเลยงดเกดความวตกกงวลได
โดยธรรมชาตเมอทารกอายประมาณ6-8สปดาหจะรองไหโดยเฉลยวนละ2.75ชวโมงหลงจากนน
เมออาย10-12สปดาหทารกจะรองไหนอยลงเหลอประมาณวนละ1ชวโมงซงการรองไหนไมสงผล
เสยใดๆตอรางกายหรอพฒนาการของทารก
สาเหตของการรองไห
1. หว
2. เหนอยเพลยอยากนอน
3. จกเนองจากกนนมเขาไปและเรอออกไมหมด
4. ร�าคาญเชนผาออมเปยกถงมอรดนวเปนตน
5. เจบปวดเชนปวดทองปวดหจากหอกเสบมดกด
6. ออนอยากใหแมอม
7. ไมไดดงทตองการเนองจากพอแมไมเขาใจ
8. ไดรบความวตกกงวลถายทอดมาจากผเลยงด
วธการชวยเหลอ
1. สงเกตพฤตกรรมและลกษณะพนฐานทางอารมณของลกเพอทจะไดตอบสนองใหตรงกบความ
ตองการพอแมควรตอบสนองความตองการของลกในชวงอาย6เดอนแรกโดยทนทตามทลกตองการเพอ
ใหลกเรยนรทจะไวใจพอแม ท�าใหเกดความรสกผกพนทมนคง เชอมนวาพอแมจะสามารถชวยเหลอและ
แกไขปญหาไดการอมและสมผสทารกอยางสม�าเสมอระหวางวนสามารถชวยใหทารกรองไหลดลงได
2. สรางบรรยากาศสบายๆในการเลยงดพอแมควรผอนคลายไมวตกกงวลมากไปอาจหาคน
มาชวยแบงเบาภาระในการดแลลกบางผเลยงดควรผลดกนดแลอมปลอบโยนเดกอาจเปดเพลงเบาๆ
หรอถาเดกรองอยนานจนเหงอแตกกใหเชดตวหรออาบน�าใหสดชน
3. ปรกษาแพทยหากสงสยวามความผดปกตของรางกายเชนหอกเสบไมสบายฯลฯ
4. พอแมควรปรบอารมณ ไมเครยดหรอวตกกงวลมากไป ควรเขาใจวาการรองไหของลกเปน
เรองธรรมชาตของทารกหากตรวจแลวไมพบความผดปกต
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
75
ตดพอแมตดมอ
โบราณวาถาอมเดกมากไปจะท�าใหเดกตดมอไมยอมท�าอะไรเองแตตามหลกพฒนาการเดกสมย
ใหมพบวาถาตอบสนองเดกใหตรงกบความตองการพนฐานอมบอยๆสมผสเลนคยดวยบอยๆจะยง
ท�าใหทารกเรยนรและมพฒนาการเรวรวมทงเปนการสรางความผกพนไววางใจในพอแมอกดวย
ทงนเนองจาก เมอเดกมความสข และมความมนใจในตวพอแมแลว เดกกอยากเลน และคอยๆ
แยกหางจากพอแมเพอส�ารวจสงแวดลอมไดมากขนเมออาย8-12เดอนลกจะเรมคลานออกไปเลนหาง
จากพอแมไดแตเมอมคนแปลกหนาเขามาใกลๆหรอมสงทท�าใหไมแนใจในสถานการณรอบขางลกจะ
รบคลานกลบมาหาพอแมทนทและเมออาย1ปลกเดนไดกเรมออกหางพอแมไดดวยความมนใจ
สาเหตของเดกตดพอแม
1. เปนชวงพฒนาการปกตใน1ปแรก
2. เดกไมเชอมนในตวพอแมกลววาจะหายไปโดยเฉพาะในเวลาทคนแปลกหนาเขามาใกลๆใน
ชวง8เดอน-2ป
3. พอแมชวยเหลอลกมากทกอยางท�าใหลกรกสบายไมชวยเหลอตวเองตองพงพาพอแมตลอดเวลา
4. การเลยงดทมการแสดงออกถงความรกและความเอาใจใสทไมสม�าเสมอหรอไมชดเจนท�าให
เดกสบสนไมไววางใจ
วธการแกไข
1. เขาใจพฒนาการของเดกแตละวยและตอบสนองใหตรงกบความตองการพนฐานแตมใชยอม
ใหเดกท�าอะไรกไดตามใจตนเอง
2. ฝกฝนใหเดกชวยตวเองใหมากทสดตงแตเลกเชนใหถอขวดนมเองใหหยบจบควาของเลน
ดวยตนเองใหเดกไปหยบของเลนเองเปนตน
3. ใหความใกลชดสม�าเสมอและอยใกลลกเมอลกตองการพอแมทกครงโดยเฉพาะในชวงเวลา
ทเดกกลวหรอไมแนใจ
4. สรางบรรยากาศภายในบานใหสงบราบรนสนกสนานลดบรรยากาศเสยงดงทท�าใหเดกตกใจบอยๆ
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
76
รองกลน
เมอเดกโกรธเจบปวดหรอถกขดใจอาจแสดงออกโดยการรองไหอยางรนแรงแลวกลนหายใจใน
ระยะสนๆท�าใหมอาการตวออนรมฝปากและตวเขยวคล�าหมดสตหรอมอาการเกรงแอนตวไปขางหลง
รวมดวยไดโดยมกมอาการไมเกน1-2นาทเดกจะกลบมารสกตวและรองไหใหมอาการรองกลนหายใจ
นสวนใหญจะเรมเกดไดในชวงอาย6-24เดอนและมกหายไปเองไดกอนอาย5ป
อาการดงกลาวท�าใหพอแมวตกกงวลและตกใจมากจนมกจะยอมตามใจลกทกอยางเมอลกรองไห
ท�าใหเดกเรยนรทจะใชการรองไหเพอเรยกรองใหไดสงทตองการอาการนจงอาจเกดซ�าๆไดบอยขน
สาเหตทเดกรองกลน
1. ลกษณะพนฐานทางอารมณของเดกทสงผลตอการควบคมและการแสดงออกทางอารมณซง
มความแตกตางกนในแตละรายอาการรองกลนเปนการแสดงความโกรธกลวเจบปวดหรอการถกขดใจ
ของเดกอยางหนง
2. การเลยงดทมการควบคมหามปรามหรอกระตนใหเดกโกรธมากเกนไป
3. การตอบสนองของพอแมเมอเกดอาการโดยการตามใจท�าใหลกแสดงอาการมากขน
วธการแกไข
เดกปกตทกลนหายใจ1-2นาทซงอาจท�าใหตวออนหรอปากเขยวนนรางกายของเดกจะปรบให
เดกกลบมาหายใจไดเองโดยอตโนมตอาการตางๆทเกดจากการรองกลนหายใจนไมเปนอนตรายตอรางกาย
หรอพฒนาการของเดกซงโดยปกตอาการนจะคอยๆลดนอยลงและหายไปเองไดหลงอาย2-3ปดงนน
1. ในรายทมอาการครงแรก ควรปรกษาแพทยเพอตรวจประเมนวามความผดปกตของระบบ
หวใจและระบบประสาทหรอไม
2. ปองกนการเกดอาการ โดยหลกเลยงการกระตนใหเดกกลว ตกใจ หรอโกรธ หลกเลยงการ
บงคบหรอขดใจโดยไมจ�าเปนแตไมตามใจเดกเมอเกดอาการควรหามดวยความนมนวลอาจใชวธเบยง
เบนความสนใจของเดกไปยงสงอนแทน
3. เมอเดกรองกลน อยาตกใจ ใหจดการดวยความสงบ โดยการอมหรอใหเดกนอนราบกบพน
เพอปองกนอนตรายจากการลมศรษะกระแทกเมอเดกรตวไมใหในสงทเดกเรยกรองแตควรเบยงเบน
ความสนใจของเดกไปยงสงอนแทน
4. ปรบการเลยงดใหเหมาะสม ผใหญในบานควรใชวธการแบบเดยวกนในการเลยงดและปรบ
พฤตกรรม
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
77
รองดนอาละวาด
เมอเดกเลกมความคบของใจหรอถกขดใจมกจะรองไหแผดเสยงดงกระทบเทาลงนอนดนกบพน
ขวางปาสงของหรอทบตผอนซงพฤตกรรมรองดนอาละวาดนพบไดบอยเปนปกตตามพฒนาการของเดก
อาย18เดอน-3ปหากพอแมจดการไดอยางเหมาะสมอาการจะลดลงและหายไปเมอเดกเขาสวยเรยน
สาเหตทเดกรองดนอาละวาด
1. เดกมความคบของใจ เนองจากยงไมสามารถสอสารเปนค�าพดใหคนอนเขาใจไดวาตนเอง
ตองการอะไรหรอรสกอยางไร
2. เดกยงไมสามารถจดการกบอารมณ ความรสกของตนเองไดด เมอมความกงวล เครยด จง
แสดงออกเปนการรองดนอาละวาด
3. ความหว เหนอยออนเพลยหรอเจบปวยไมสบายกระตนใหเดกหงดหงดอาละวาดไดงาย
เพราะเดกเลกมความอดทนจ�ากด
4. เปนการเรยกรองความสนใจเพราะเดกเรยนรวาเคยท�าวธนแลวไดผลจงแสดงพฤตกรรมดง
กลาวเพอใหคนอนตามใจหรอสนใจ
5. การเลยงดทตามใจมากไมก�าหนดขอบเขตทชดเจนใหเดกปฏบตหรอคาดหวงมากเกนไป
วธการแกไข
1.รกษากจวตรประจ�าวนในบานใหสม�าเสมอท�าใหเดกคนเคยและสามารถชวยลดความขดแยง
ในบานไดดตงกฎเกณฑหรอระเบยบตางๆในบานอยางสมเหตสมผลไมคาดหวงในตวเดกสงเกนไป
2.สงเสรมพฒนาการทางภาษาสอนใหเดกรจกพดสอสารบอกความรสกหรอความตองการของ
ตวเองเชน“หนโกรธแลวนะ” 3.พยายามหลกเลยงสถานการณทจะท�าใหเดกหงดหงดหรอเกดความคบของใจไมควรหามปรามเดกมากเกนไปหลกเลยงการพดปฏเสธเดกอยางพร�าเพรอควรยดหยนหรอปฏเสธอยางนมนวลแทนอาจใชการเบยงเบนความสนใจหรอหาอยางอนใหเดกท�าทดแทนเชนหากลกไมยอมเลกดทวควรจะปดทวแลวชวนเดกออกไปวงเลนนอกบานดวยกนเปนตน 4. ควรตกลงหรอบอกเดกลวงหนา เพอใหเดกไดมเวลาเตรยมตวเตรยมใจกอนใหเดกหยดหรอเปลยนกจกรรมและใหเดกมโอกาสตดสนใจเลอกบางเดกจะไดไมรสกวาถกบงคบเพราะเดกอาจจะตอตานมากขน 5.ฝกใหเดกหดยบยงอารมณเรยนรทจะรอคอยคนอนและชวยเหลอตวเองใหมากขนทละเลกท
ละนอยใหก�าลงใจและแสดงความรกเมอเดกท�าไดแมเพยงเลกนอยกตาม
6.พอแมและผใหญในบานควรเปนแบบอยางทดแกเดกในการจดการกบอารมณไมควรทะเลาะ
ววาทหรอใชความรนแรงตอหนาเดกและควรเลยงดปรบพฤตกรรมเดกในแนวทางเดยวกน
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
78
วธปฏบตเมอเดกอาละวาด
1. ไมตามใจและตอบสนองดวยความสงบโดยการเพกเฉยไมสนใจกบพฤตกรรมเดกบอกใหเดก
รวาเมอเขาสงบพอแมจงจะพดกบเขาเชน“แมรวาหนโกรธหนนงพกกอนเมอหนหยดรองไหแลวแม
ถงจะคยดวย”เปนตนเมอเดกสงบแลวจงเขาไปใหความสนใจพดคยกบเดกแตไมโอเดก
2. พาเดกไปอยในทปลอดภยเกบสงของทเปนอนตรายทกอยางใหพนมอเดก
3. หากเดกแสดงพฤตกรรมทกาวราวเชนทบตท�ารายตวเองหรอผอนขวางปาหรอท�าลายสงของ
พอแมไมควรเพกเฉยแตควรเขาไปจดการทนทดวยทาททสงบโดยการกอดเดกจบแขนขาไวไมใหท�าราย
ตวเองหรอผอนไมพดหรออธบายมากในขณะนนไมจบเดกแรงหรอใชการจบตวเปนการลงโทษพดให
เดกเขาใจวาพอแมชวยจบเขาไวชวคราว เพอชวยเหลอใหเดกสามารถควบคมตวเองได และใหเดกรวา
พอแมไมยอมใหเขาท�าลายขาวของท�ารายตวเองหรอคนอนอยางเดดขาดแตยอมรบอารมณของเดก
ได เชน “หนโกรธแลวหนรองไหได แตหนตคนอนไมได” การใชทาททมนคงน�าเสยงและสมผสทจบ
เดกอยางนมนวลจะชวยท�าใหเดกสงบไดเรวขน
4. เมอเดกสงบแลวควรเขาไปพดคยถงสาเหตทท�าใหเดกหงดหงดและแนะน�าวธการแกไขปญหา
อยางเหมาะสมเชนหากหนอยากกนขนมใหพดบอกแมแตไมรองอาละวาดแบบนเปนตน
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
79
มนเขยว
วย 8 เดอน เปนชวงทเดกจะฝกหดการกด ขบ เคยว จะเหนวาพฤตกรรมมนเขยวเกดขนตาม
ธรรมชาตเดกจะตรงรคลานเขามาหาและใชเหงอกไลงบของเลนขาเกาอรองเทาฯลฯนนเปนสญญาณ
ใหพอแมรวาเดกพรอมทจะกนอาหารทใชการกดแทะเคยวไดแลว
สาเหตทเดกเลกชอบกดคน
1. เปนพฤตกรรมตามธรรมชาตเปนชวงวยทเหงอกพรอมทจะท�างานมากขน(8เดอน-1ป)
2. ถกสงเสรม เชน ผใหญยนยอมใหเดกกด หรอผใหญกดตอบ ท�าใหเดกแยกแยะไมถกคดวา
พฤตกรรมนเปนพฤตกรรมปกตทท�ากนได
3. เปนการแสดงออกของความโกรธอยางหนง
วธการแกไข
1. ปรบเปลยนลกษณะอาหารใหเหมาะสมใหอาหารทแขงหยนทท�าใหเหงอกและฟนท�างานเพมขน
2. เบยงเบนความสนใจโดยใชของเลนทกดไดในหลากหลายรปแบบสงใดไมสมควรเชนรองเทา
ขาเกาอเนอฯลฯตองหยดยงไมใหมโอกาสท�านนคอสอนวาสงใดกดไดและสงใดกดไมได
3. อยาปลอยใหเดกแสดงความโกรธโดยการท�ารายคนท�ารายตวเองหรอขาวของแตโกรธแลว
รองไหไดคร�าครวญได
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
80
ไมยอมสบตา
ทารกแรกเกดจะจบจองมองสงใดไดไมนานพอแตถาแมเขาไปใกลๆบอยๆในระยะ1ฟตคอย
เรยกหมนพดคยยมและเลนดวยโดยเฉพาะพยายามสบตาเดกใหบอยๆสดทายจะดงความสนใจจาก
เดกไดหนาของแมจะเปนสงททารกใหความสนใจสงสด
จากสบตาได2วนาทจะคอยๆเพมเปน3และเพมเปน5และ10นาทเดกจะเฝามองดราย
ละเอยดของหนาแม(ถาแมเขามาอมคยเลนบอยๆ)
สาเหตทเดกไมยอมสบตา
1. ขาดการกระตนจากผใกลชดใหแตนมแตเดกถกละทงไวกบขวดนมไมมใครเขามาเลนหรอเขา
มาคยดวย
2. มความผดปกตของตาและการรบภาพ
3. มความบกพรองในการท�างานของระบบประสาทจากการขาดออกซเจน
4. โรคออทสตกคอโรคทมความบกพรองในการพดการเขาสงคมการสบตาและการเรยนร
วธการชวยเหลอ
1. ตรวจเชคความสามารถของเดก ในกรณทเดกไมยอมมอง จองหนา หรอสบตา แสดงวา
พฒนาการดานหนงเรมเสยหายอาจมพฒนาการดานอนๆ เสยหายดวย โดยทพอแมคาดไมถง จงควร
ตรวจความสามารถของลกกบสมดสขภาพวามดานอนผดปกตดวยหรอใมถาไมแนใจควรพบกมารแพทย
เพอตรวจเชคพฒนาการอยางละเอยด
2. หาตนเหตของปญหาทเดกไมสบตาถาคดวาอาจเกดจากการทมคนเขาไปเลนพดคยกบเดก
นอยเกนไป ใหปรบเปลยนโดยเพมทงปรมาณและคณภาพของคนทเขาไปเลนกบเดก เพมการมองหนา
และสบตากบเดกโดยตรงอยางเตมทโดยดจากระยะเวลาทเดกตนวามคนเขาไปคยดวยกนาทตอวนยง
มากกจะไดผลในทางทด แตถาสวนใหญเดกถกทงใหอยคนเดยวนานๆสดทายจะท�าใหพฒนาการดาน
อนๆลาชาตามไปดวย
3. ในกรณทท�าเตมทแลวและไมดขนกรณาไปพบกมารแพทยเพอตรวจเชคสายตาและระบบ
ประสาทรวมทงตรวจพฒนาการของเดกอยางละเอยด
4. ขอความชวยเหลอในการฝกจากทมงานสาธารณสขเชนนกกระตนพฒนาการนกฝกพดเปนตน
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
81
ไมราเรง
ชวงวย 4 เดอน จะเปนชวงทเดกแสดงความราเรงแจมใสสงยมใหกบคนทวไป เนองจากยงแยก
หนาคนแปลกหนากบหนาของคนทคนเคยไมไดความสามารถนเรยกวาเดกมSocialsmileซงเปนสงท
สะทอนถงคณภาพทดของผทอยใกลชดเดกและจากการทเดกไมราเรงจะท�าใหการเคลอนไหวลดลงความ
สนใจตอสงตางๆลดลงสงผลท�าใหกนนมนอยน�าหนกไมเพมตามเกณฑ
สาเหตทเดกไมราเรง
1. ขาดการคยเลนสนกสนานกบเดก
2. ถกละทงละเลยหรอการเลยงดทรนแรง
3. มความผดปกตของระบบประสาททรนแรงหรอตาบอด
4. เปนโรคบางอยางเชนปญญาออนโรคออทสตกฯลฯ
วธการแกไข
1. ปรบเปลยนสภาพแวดลอมโดยดในรายละเอยดของแตละชวงเวลาทเดกตนวามใครเขาไปเลนกบ
เดกมากนอยเพยงใดจะเหนวาถามการคยเลนกบเดกบอยๆเดกกจะกลบมามอารมณราเรงตอบโตอยาง
สนกสนานได
2. หาคนเลยงทอารมณดและรกเดกมาชวยเลยงเพอใหคณแมทเหนดเหนอยจากการท�างานบาน
และตองเลยงลกตามล�าพงจะไดมเวลาพกผอนเพยงพอมเวลาทจะท�าธระสวนตวไดบาง
3. ถาพยายามแกไขอยางเตมทเปนเวลาอยางนอย2-4สปดาหแลวแตยงไมพบการเปลยนแปลง
ของเดกเลยควรน�าเดกไปพบกมารแพทยเพอตรวจหาความผดปกต
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
82
ดดนว การดดนวเปนพฤตกรรมทพบไดบอยและเกดขนไดตามปกตของพฒนาการเดกเดกเรมดดนวตงแตอยในครรภมารดาจนถง2ขวบและมกจะคอยๆเลกดดไปเองเดกอาจดดนวมากขนในบางภาวะไดแกเมอเครยดงวงนอนกงวลกลวถกขดใจเหนอยหรอเวลาเพลนๆเชนดทวโดยทวไปแลวการตดดดนวนมกจะหายไปกอนอาย5ป สาเหตทเดกชอบดดนว
1. เปนพฤตกรรมตามธรรมชาตซงพบบอยในระยะ1ขวบปแรก
2. ถกปลอยใหยดตดกบพฤตกรรมน โดยไมไดรบการฝกฝนหรอเบยงเบนแกไข จนเดกตดกลาย
เปนนสยไมยอมเลกดดนวเมอโตขน
3. เปนวธการระบายความเครยดจากความวตกกงวลเชนการพลดพรากจากพอแมตนเตนเปนตน
4. การเลยงดทไมเหมาะสมเชนถกทอดทงขาดการกระตนเปนตน
วธการแกไข
แมวาการดดนวจะเปนพฤตกรรมตามธรรมชาต แตจ�าเปนตองปรบลดใหหมดไปกอนโต วธการท
ใชไดผลเชน
1. ควรใหความสนใจเดกโดยการเลนหยอกลอกบเดกเพอไมใหเดกกระตนตวเองตามล�าพง
2. เบยงเบนความสนใจโดยใชของเลนทตองใชมอหรอใหเดกท�ากจกรรมอนๆทตองใชมอแทน
3. ใหเดกออกก�าลงกายมากขนชวงเยนเพอชวยใหหลบงายขนเปนการลดระยะเวลาทเดกจะกลอม
ตวเองดวยการดดนวในชวงกอนนอนใหสนลง
4. ปรบเปลยนลกษณะอาหารใหตองใชการเคยวใหมากขน โดยเฉพาะในวย 8 เดอนขนไป เพอ
ท�าใหกลามเนอบรเวณปากคางคอท�างานหนกขน
5. ไมดวาท�าโทษหรอไปสนใจกบการดดนวมากไปเพราะจะยงท�าใหเดกเครยดและดดนวมากขน
6. ในเดกโตควรคอยๆพดอธบายใหเดกเขาใจและชมเชยเมอเดกพยายามจะเลกถงแมจะยงเลก
ไมส�าเรจกตาม
7. หาสาเหตทท�าใหเดกเครยดและพยายามชวยแกไข
8. เดกทดดนวนานๆจนฟนแทขนอาจมปญหาขบฟนไดจงควรปรกษาทนตแพทยดวย
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
83
ตดผาหม
ความวตกกงวลในการพลดพรากจากพอแมถอวาเปนเรองตามธรรมชาตของเดกในวยกอน3ขวบ
ในครอบครวทพอแมตองไปท�างานนอกบาน
เดกตองเรยนรทจะอยกบคนอนผาหมตกตาหมอนขางขวดนมฯลฯสงของเหลานจงเปนตวแทน
หรอสญลกษณของความคนเคยเกาๆทจะเชอมโยงเดกกบพอแมชวยท�าใหเดกลดความวตกกงวล
สาเหตทเดกตดผาหมจนโต
1. วตกกงวลไมแนใจไมมนใจในความรกและความปลอดภยจากพอแม
2. การฝกฝนการแยกจากกนท�าไดไมนมนวล
3. มประสบการณท�าใหวตกกงวลหรอหวาดกลวสง
4. ไมมนใจในตนเองชวยเหลอตวเองไดนอยแกปญหาตางๆไดไมด
5. ถกเลยงดแบบปกปองสงเสรมใหเปนเดกเลกทตองคอยพงพาผเลยงดตลอดเวลา
วธการแกไข
1. สงเกตลกษณะของลกวาสงใดทเปนพฤตกรรมทควรสงเสรมเชนการชวยเหลอตนเองการใช
มอการแกปญหาเฉพาะหนาเปนตน
2. ฝกฝนสอนทกษะตางๆผานการเลนการชวยเหลอตนเองและการท�างานบานโดยเปดโอกาส
ใหท�าซ�าๆภายใตบรรยากาศทดสนกสนาน
3. จดสงแวดลอมใหทาทายความสามารถและใหโอกาสเดกท�าสงตางๆส�าเรจมากกวาลมเหลว
4. อยาบบบงคบใหเดกทงผาหมตกตาหรอหมอนขางเมอเดกยงไมมนใจ
5. ใหเวลาเลนสนกกบลกเพมขน นอกจากจะไดฝกฝนลกผานการเลนแลว ยงเปนการสราง
สมพนธภาพทดระหวางกน
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
84
กลวคนแปลกหนา
ชวงทารกอายประมาณ6เดอนขนไปการเรยนรของทารกจะพฒนาขนมากจนสามารถแยกแยะคน
แปลกหนาและมปฏกรยาโตตอบโดยการปฏเสธทจะเขาใกลคนแปลกหนาและรองหาผคนเคยไดถาพอแม
มความวตกกงวลสงตนเตนตกใจงายกจะถายทอดความวตกกงวลเหลานไปยงลกไดทารกสามารถสงเกต
เหนทาทของพอแมทเปลยนแปลงไปทงน�าเสยงสหนาทาทางหรอวธการอมจบลกเมอมคนแปลกหนามา
เขาใกลลกจะท�าใหลกรองไหไปกอนดวยซ�า
ความวตกกงวลกลวคนแปลกหนาเปนสญชาตญาณประจ�าตวททกคนควรจะมตดตวไวเพอความ
ปลอดภยแตหากมมากไปกสามารถขดขวางพฒนาการไดแตหากไมมเลยกท�าใหเดกไวใจคนงายไปอาจ
ถกหลอกไดงาย สาเหตทลกกลวคนแปลกหนา 1. เปนพฒนาการปกตของเดกเลก 2. เดกถกขบอยๆหรอใชเสยงดงท�าใหเดกหวาดกลวตกใจอยบอยๆ 3. ไมมนใจในตวพอแมไมมนใจในตวเอง 4. มแบบอยางคนขกลวหรอมความวตกกงวลสง วธการแกไข 1. ตอบสนองความตองการของเดกอยางสม�าเสมอดวยทาททอบอนสบายๆและคาดเดาไดเพอชวยใหเดกมนใจในตนเอง 2. ฝกใหเดกท�าสงตางๆดวยตนเองเชนการเดนกนขาวหยบของอาบน�าเปนตน 3. ลดการขมข 4. ฝกใหพบคนแปลกหนาพรอมพอแมใหบอยขนโดยฝกซ�าๆอยาไปเรงเดกเมอเดกยงไมพรอม
ปญหาทพบบอยในเดกอาย 0-3 ป
85
เอกสารอางอง
1. วนเพญบญประกอบ.พฒนาบคลกภาพของเดกและวยรน.ใน:วนดดาปยะศลป,พนมเกตมาน,บรรณาธการ.ต�าราจตเวช
เดกและวยรน.ชมรมจตแพทยเดกและวยรน.กรงเทพมหานคร:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซจ�ากด,2545:1-31.
2. วนเพญบญประกอบ.ปฐมวย.ใน:วนเพญบญประกอบ,อมพลสอ�าพน,นงพะงาลมสวรรณ,บรรณาธการ.จตเวชเดก
ส�าหรบกมารแพทย.กรงเทพมหานคร:ชวนพมพ,2538:24-33.
3. วณเพญ บญประกอบ. อารมณผกพน. ใน: วนดดา ปยะศลป, พนม เกตมาน, บรรณาธการ. ต�าราจตเวชเดกและวยรน.
กรงเทพมหานคร:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซจ�ากด,2545:32-42.
4. นงพงาลมสวรรณ.หลกการอบรมเลยงดเดก.ใน:วนดดาปยะศลป,พนมเกตมาน,บรรณาธการ.ต�าราจตเวชเดกและวย
รน.กรงเทพมหานคร:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซ,2545:57-65.
5. นงพงาลมสวรรณ.เลยงลกถกวธชวเปนสข.กรงเทพมหานคร:เมคอนโฟจ.ด.,2542.
6. อมาพรสทศนวรวฒ,สภาพรรณตนตราชวาธร,สมโชคคณสนอง,บรรณาธการ.คมออาหารตามวยส�าหรบทารกและเดก
เลก.กรงเทพมหานคร:บยอนดเอนเตอรไพรซ;2552.
7. ส�านกสงเสรมสขภาพกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข.สมดบนทกสขภาพแมและเดก.กรงเทพมหานคร:โรงพมพองคการ
สงเคราะหทหารผานศก;2557.
8. กราฟมาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก.(Cited2017Jan28).Availablefrom:http://nutrition.anamai.
moph.go.th/temp/main/view.php?group=1&id=717.
9. วระศกดชลไชยะ.ChildHealthSupervisiontowardsExcellence:Developmental&BehavioralConsiderations.
ในศรวรรณวนานกล, วรนชจงศรสวสด, สชราฉตรเพรดพราย,องคนย ชะนะกล,บรรณาธการ.PediatricPractice:
TowardstheFutureExcellence.พมพครงท1.กรงเทพมหานคร:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซจ�ากด,2557:60-97.
10. วระศกดชลไชยะ.ผลของสออเลกทรอนกสตอพฒนาการพฤตกรรมและสขภาพของเดกChildrenandElectronicMedia:
Effects onDevelopment, Behaviors, andHealth. ในทพวรรณหรรษคณาชย, รววรรณ รงไพรวลย, สรยลกษณ
สจรตพงศ,วระศกดชลไชยะ,บรรณาธการ.ต�าราพฒนาการและพฤตกรรมเดกเลม3การดแลเดกสขภาพด.พมพครงท1.
กรงเทพมหานคร:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซจ�ากด,2556:356-369.
11. อมาพรตรงคสมบต.สรางวนยใหลกคณ.กรงเทพมหานคร:บรษทซนตาการพมพจ�ากด,2542.
12. วฐารณบญสทธ.ปญหาพฤตกรรมทพบบอยในเดกวย0-5ป.ใน:จนทฑตาพฤกษานานนท,รตโนทยพลบรการ,พงษศกด
นอยพยคฆ,ประสบศรองถาวร,บรรณาธการ.การบรหารความเสยงในการดแลสขภาพเดก.กรงเทพมหานคร:หจก.ภาพ
พมพ,2546:87-98.
13. วนดนงสานนท,วนดดาปยะศลป,สมตรสตราและคณะ,บรรณาธการ.วเคราะหสขภาวะเดกไทยในป2552.ราชวทยาลย
กมารแพทยแหงประเทศไทย.กรงเทพฯ:บรษทบยอนดเอนเทอรไพรซจ�ากด,2553.
14. วนดดา ปยะศลป, วนด นงสานนท, บรรณาธการ. Best practice in Communication. ราชวทยาลยกมารแพทยแหง
ประเทศไทยสมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย.กรงเทพฯ:บรษทสรรพสารจ�ากด,2557.
เอกสารอางอง
86
15. พงษศกดนอยพยคฆ,วนดดาปยะศลป,วนดนงสานนท,ประสบศรองถาวร,บรรณาธการ.GuidelineinChildHealth
Supervision.ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทยสมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย.กรงเทพฯ:บรษทสรรพสาร
จ�ากด,2557.
16. PhalenJA.Managingfeedingproblemsandfeedingdisorders.PediatrRev2013;34:549-57.
17. HaganJF,ShawJS,DuncanPM.BrightFutures:GuidelinesforHealthSupervisionofInfants,Children,and
Adolescents.3rded.ElkGroveVillage,IL:AmericanAcademyofPediatrics;2008.
18. SrisinghasongkramP,PruksananondaC,ChonchaiyaW.Two-StepScreeningoftheModifiedChecklistfor
AutisminToddlersinThaiChildrenwithLanguageDelayandTypicallyDevelopingChildren.JAutismDev
Disord2016;46:3317-29.
19. ChonchaiyaW,PintunanP,PruksananondaC.M-CHATThaiversion.(Cited2017March25).Availablefrom:
http://mchatscreen.com/wp-content/uploads/2015/05/M-CHAT_Thai.pdf.
20. ChonchaiyaW,WilaisakditipakornT,VijakkhanaN,PruksananondaC.Backgroundmediaexposureprolongs
nighttimesleeplatencyinThaiinfants.PediatrRes2017;81:322-328.
เอกสารอางอง