Aðgát skal höfð –val á bókfræðifærslu vegna tenginga
Janúar 2006
Ragna SteinarsdóttirLandsbókasafni Íslands - Háskólabókasafni
Harpa Rós Jónsdóttir,Upplýsinga- og kerfisfræðingur
Vandamál
• Ólíkar skráningarhefðir tíðkuðust í gamla Gegni og Feng sem gerðu það að verkum að færslur sameinuðust ekki sem skyldi
• Hluti gagnagrunnsins var undanskilinn sameiningu (t.d. efni Námsgagnastofnunar) þar sem færslurnar þóttu of ólíkar
• Erfiðleikar við sameiningu bókfræðifærslna gera það að verkum að talsvert er um tví- eða margskráð efni í kerfinu
Ástæður tvískráningar
• Mismunandi skráningarhefðir - upplýsingar voru ekki eins fram settar í færslum. Ástæðan er ekki sú að “illa” hafi verið skráð í annað hvort gagnasafnið
• Of litlar samanburðahæfar upplýsingar í færslum, t.d. titilskráð rit og engin höfundaraðild, ekkert ISBN
• Lítilfjörleg frávik í texta eða talnastreng hindruðu árangur við vélrænan samanburð
• Færslur fyrir greiniskráð safngögn sameinuðust ekki – þ.m.t. mörg íslensk tímarit og hljóðrit
Vandamál- Dæmi um tvöfalda færslu
Hvora færsluna á að velja til að tengja við eintak?
?
Uppruni færslu
Þegar velja á rétta færslu til að tengja við er nauðsynlegt að þekkja uppruna hennar. Hann sést í sviði 040 í marksniðinu.
Greina þarf á milli eftirfarandi tegunda:
• Gamli Gegnir
• Fengur
• Nýskráð færsla
• Færsla sameinuð vélrænt
• Handsameinuð færsla
Að þekkja uppruna færslu ...
• Færsla úr gamla Gegni – kóðarnir Lbs / Hbs / khí / sí / al... koma fram í sviði 040 $a
• Fengsfærsla – Fengur kemur fram í 040 $a
040 |a Lbs24510 |a Híbýli vindanna ; |b Lífsins tré / |c Böðvar Guðmundsson
040 |a Fengur
24510 |a London / |c Steve Fallon
Að þekkja uppruna færslu
• Nýskráð færsla – fimm stafa kóði þess safns sem skráði bókfræðifærsluna kemur fram í 040 |a
• Færsla sameinuð vélrænt – þriggja stafa kóði í $a táknar uppruna úr gamla Gegni. Fengur í $d sýnir samrunna
040 |a GARAA
24510 |a Píanóleikarinn : |b endurminningar frá Varsjá 1939-1945 / |c Wladyslaw Szpilman
040 |a Lbs |d Fengur
24510 |a Grafarþögn / |c Arnaldur Indriðason.
Að þekkja uppruna færslu
• Handsameinuð færsla – LBTHL-s kemur fram í 040 |aÓhætt er að tengja við þannig færslur
040 |a Fengur |d LBTHL-s
24500 |a Hundrað og ein ný vestfirsk þjóðsaga / |c Gísli Hjartarson tók saman
Hér hefur Fengsfærsla verið lögð til grundvallar og upplýsingar færðar úr Gegnisfærslu inn í hana
Tvískráð efni – einstakar færslur (ekki fjölbindaverk)Hvort á að velja Gegnisfærslu eða Fengsfærslu?
• Ef safn á ekki eintak fyrir skal velja gömlu Gegnisfærsluna – 040$aLbs (eða annar þriggja stafa kóði) þar sem þær eru gjarnan ítarlegri
• Ef safn á eintak fyrir skal tengja við sömu bókfræðifærslu til að dreifa ekki eintökum eins safns af sama verki á margar færslur
• Tímarit á að tengja við Gegnisfærslu
• Hljóðrit á að tengja við Gegnisfærslu
Fjölbindaverk
• Hafin er vinna við sameiningu fjölbindaverka. Meirihlutinn er þó ósameinaður
• Fjölbindaverk – stök bindi sem eru hluti af stærri heild
• Ekki alltaf númeruð
• Oft erfitt að þekkja frá öðrum verkum, best að vera með bindin í höndunum
•Margir samhljóða titlar finnast í leit
• Dæmi um mismunandi skráningu fjölbindaverks
Úr gamla Gegni
Úr Feng
Fjölbindaverk
Oft margir titlar og erfitt að finna rétta færslu – mörg álitamál
•Meginregla
•Ef bindin eru fleiri en þrjú skal tengja við einstök bindi – oftast Gegnisfærsla (svið 040 |a Lbs)
•Ef bindin eru þrjú eða færri og öll eftir sama höfund skal tengja við Fengsfærslu (svið 040 |a Fengur)
Fjölbindaverk...
•ALLTAF skal merkja bindistölu í lýsingu eintaks
•Þetta gildir um öll fjölbindaverk og öll verk sem hafa númer. Það sem greinir þau að skal fært í lýsingu eintaks hvort sem tengt er við færslu ættaða úr Gegni eða Feng
•Leita má til Rögnu Steinarsdóttur [email protected] sími 525-5667 í vafatilfellum
Greinifærslur – Tengingarbann!
• Aldrei skal tengja eintök við greinifærslu, heldur kemur það fram í móðurfærslunni hvaða söfn eiga eintök af tilteknu verki
• Stundum geta verk og greinar haft sama titil og því þarf að gæta þess að tengja ekki við greinifærsluna – ritdómar – ævisögur
Dæmi: Z : ástarsaga
Nú er [ritdómur] sett í sviga aftan við titil:
Þú ert mín Selma Rún og læknarnir ætla að bjarga þér [ritdómur]
Greinifærslur – tengingarbann!
• Hægt að þekkja greinifærslur fyrir tímaritsgreinar á því að þær hafa GR sem format og LKR svið
FMT GR24510 |a Hnípin kona í vanda : |b hugleiðingar um mæður átjándu aldar.
LKR |a ANA |b 000452260 |l ICE01 |r 773 |m Hnípin kona í vanda : |n Sagnir
Fjölbindaverk sem greinifærslur - Varúð!
• Í Feng voru stór fjölbindaverk oft skráð sem ein heild, en gerð greinifærsla fyrir hvert bindi. Eintök má alls ekki tengja við bindin!
Dæmi: Saga mannkyns : ritröð AB
Bókarkaflar - varúð!
• Bókarkaflar/greinar í bókum hafa sama format og móðurfærslan BK. Þörf er sérstakrar aðgælslu
•Dæmi um slíkt er Textafræði eftir Jakob Benediktsson sem birtist í bókinni “Mál og túlkun”
• Örugg leið til að þekkja greinifærslur er að þær hafa Birtist í ... upplýsingar í fullri færslu og LKR svið sést í markfærslu
Höfundur Jakob Benediktsson 1907-1999Titill Textafræði.Birtist í Mál og túlkun :
Prentanir – Varúð!
• Í gamla Gegni var hefð fyrir því að skrá sér bókfræðifærslu fyrir hverja prentun vegna útgáfu Íslenskrar bókaskrár
• Ekki eru lengur gerðar nýjar færslur fyrir prentanir nema breytingar hafi orðið á verkinu. Hins vegar er sett inn athugasemd um prentun
Prentanir – Varúð!
Tengja má við færslu – engar upplýsingar um útgáfu
Ekki tengja við færslu – þar sem um 2. prentun er að ræða
• Séu í Gegni færslur fyrir fleiri en eina prentun rits skal tengja eintök við færslu 1. prentunar
Námsgagnastofnun – Varúð!
• Unnið er að sameiningu námsefnis grunnskóla. Búið er að sameina megnið af því efni sem er í notkun í dag, eldra efni er skemmra á veg komið
• Tilbúnar færslur eru merktar í svið 040$dLBTHL-s
• Hvernig þekkja má efni Námsgagnastofnunnar: Útgefandi = Námsgagnastofnun eða Ríkisútgáfa námsbóka (svið 260$bNámsgagnastofnun)
Eintakstenging tímarita
Best er að fara í ítarleit á gegnir.is, leita að titli og afmarka við form færslu: “tímarit – titlar”
Dæmi: Vera
Hvenær kemst gagnagrunnurinn í lag?
• Frumsameining 30.000
• Sameining október 2004 13.000
• Handsameinaðar u.þ.b. 3.500
• Íslensk bókaskrá var u.þ.b. 60.000
• Mikil vinna eftir í handvirkri sameiningu