AkAkılcı İlaç Kullanımıılcı İlaç Kullanımı
Prof. Dr. F. Cankat TulunayProf. Dr. F. Cankat Tulunay
Klinik Farmakoloji DerneğiKlinik Farmakoloji Derneği
Ankara Üniversitesi Tıp FakültesiAnkara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Toplam sağlık harcamalarında ilaç Toplam sağlık harcamalarında ilaç %%
0
5
10
15
20
25
30
35
HEKİMİN SORUMLULUĞUHEKİMİN SORUMLULUĞU
ŞAYET HEKİM, BİRİSİNE BRONZ ŞAYET HEKİM, BİRİSİNE BRONZ BİR NEŞTER İLE TEHLİKELİ BİR BİR NEŞTER İLE TEHLİKELİ BİR
YARA AÇARAK ONU YARA AÇARAK ONU ÖLDÜRÜRSE VEYA ONUN ÖLDÜRÜRSE VEYA ONUN
GÖZÜNÜ HARABERDERSE İKİ GÖZÜNÜ HARABERDERSE İKİ ELİ KESİLİR.ELİ KESİLİR.
(Hamurabi kanunu, Madde 219)(Hamurabi kanunu, Madde 219)
HEKİMİN SORUMLULUĞUHEKİMİN SORUMLULUĞU
...HEKİM YANLIŞ İLAÇ VEREREK ...HEKİM YANLIŞ İLAÇ VEREREK KÖLENİ ÖLDÜRÜRSE, KÖLENİN FİYATI KÖLENİ ÖLDÜRÜRSE, KÖLENİN FİYATI ÜZERİNDEN CEZALANDIRILIR.ÜZERİNDEN CEZALANDIRILIR.
(Lex(Lex AAquilia, Roma Kanunu)quilia, Roma Kanunu)
HEKİMİN SORUMLULUĞUHEKİMİN SORUMLULUĞU
HER KİM TABİB OLMADIĞI VE HER KİM TABİB OLMADIĞI VE TIP İLMİNİ BİLMEDİĞİ TIP İLMİNİ BİLMEDİĞİ HALDE TABABET EDER DE HALDE TABABET EDER DE VERDİĞİ İLACIN TESİRİYLE VERDİĞİ İLACIN TESİRİYLE BİR ZARAR VUKUA BİR ZARAR VUKUA GELİRSE, O CAHİLE TAZMİN GELİRSE, O CAHİLE TAZMİN ETTİRİLİR. (Hadis)ETTİRİLİR. (Hadis)
İlaçın Miktarı:İlaçın Miktarı:
İlacın ağırlığı ve etkinliği, İlacın ağırlığı ve etkinliği, şiddetli hastalıktan etkilenmiş şiddetli hastalıktan etkilenmiş organın tabiatı ve diğer organın tabiatı ve diğer faktörlerle, örneğin;faktörlerle, örneğin; cinsiyet, cinsiyet, yaş, alışkanlık, mevsim, yaş, alışkanlık, mevsim, oturulan yer, iş, güç, oturulan yer, iş, güç, vücudun gelişimi, önceki vücudun gelişimi, önceki tedaviler, hastalığın safhası tedaviler, hastalığın safhası ve kriz beklentisine bağlıdır.ve kriz beklentisine bağlıdır.
EL-KANUN Fİ’T-TIBEL-KANUN Fİ’T-TIBİBN-İ SİNA 1019İBN-İ SİNA 1019
Bazı kişiler bazı ilaçlara Bazı kişiler bazı ilaçlara diğerlerine nisbetle daha iyi diğerlerine nisbetle daha iyi cevap verir. Ayni kişi, hatta cevap verir. Ayni kişi, hatta vücudun ayni organı, günün vücudun ayni organı, günün farklı saatlerinde ayni ilaçtan farklı saatlerinde ayni ilaçtan farklı farklı etkilenirfarklı farklı etkilenir
EL-KANUN Fİ’T-TIBEL-KANUN Fİ’T-TIBİBN-İ SİNA 1019İBN-İ SİNA 1019
““Kranofarmakoloj !!!Kranofarmakoloj !!!””
İçindeki maddeleri, etki İçindeki maddeleri, etki olarak, ve zaman olarak, ve zaman açısından geniş değişiklik açısından geniş değişiklik gösteren reçete en kötü gösteren reçete en kötü (müshildir) reçetedir.(müshildir) reçetedir. Onun Onun içindeki maddelerden biri içindeki maddelerden biri diğerinden önce harekete geçer diğerinden önce harekete geçer veya içindeki maddelerden biri veya içindeki maddelerden biri harekete geçmek için zamana harekete geçmek için zamana ihtiyaç gösterirken, diğeri ihtiyaç gösterirken, diğeri atıldığından bir hayli rahatsızlık atıldığından bir hayli rahatsızlık verirverir
EL-KANUN Fİ’T-TIBEL-KANUN Fİ’T-TIBİBN-İ SİNA 1019İBN-İ SİNA 1019
““BİYOEŞDEĞERLİK!!!!BİYOEŞDEĞERLİK!!!!””
Uygun teşhis yapılamadığında Uygun teşhis yapılamadığında tedaviyi doğaya bırakmak daha iyi tedaviyi doğaya bırakmak daha iyi olur. Teşhis bilinmedikçe tedavide olur. Teşhis bilinmedikçe tedavide acele etmemek gerekir. acele etmemek gerekir.
Doğaya bırakıldığında, hastalık ya iyi Doğaya bırakıldığında, hastalık ya iyi olur yada zaman içinde belirginleşir.olur yada zaman içinde belirginleşir.
EL-KANUN Fİ’T-TIBEL-KANUN Fİ’T-TIB, , İBN-İİBN-İ SİNA SİNA 10191019
AKILCI İLAÇ KULLANIMI!!!AKILCI İLAÇ KULLANIMI!!!
• ABD de tıbbi hataya bağlı ABD de tıbbi hataya bağlı ölümölüm:: 98.000/sene 98.000/sene
• İlaç yanlışlarına bağlı ölüm İlaç yanlışlarına bağlı ölüm 7.000/sene7.000/sene
• 5. En5. En fazla ölüm sebebifazla ölüm sebebi
• 50 Milyar dolar/sene kayıp50 Milyar dolar/sene kayıp
Medication errors in United States Medication errors in United States hospitalshospitals
CA Bond ve ark., Pharmacotherapy, 21: 1023-1036, CA Bond ve ark., Pharmacotherapy, 21: 1023-1036, 20012001
• 1116 hastanede senede 430.486 1116 hastanede senede 430.486 ilaçlama hatasıilaçlama hatası
• 385 hata/sene/hastahane385 hata/sene/hastahane• 19 hasta sağlığını etkileyen19 hasta sağlığını etkileyen yanlış ilaç yanlış ilaç
kullanımı (sene/hastahane)kullanımı (sene/hastahane)• Her sene hastahaneye yatan hastaların Her sene hastahaneye yatan hastaların
%5.07’ sinde ilaçlama hatası%5.07’ sinde ilaçlama hatası• Her 22.7 saatte bir ilaçlama hatasıHer 22.7 saatte bir ilaçlama hatası
Medication errors in United States Medication errors in United States hospitalshospitals
CA Bond ve ark., Pharmacotherapy, 21: 1023-1036, CA Bond ve ark., Pharmacotherapy, 21: 1023-1036, 20012001
• İlaçlama hataları sonucu:İlaçlama hataları sonucu:– Hastahanede yatma süresi Hastahanede yatma süresi
uzamaktauzamakta– Hastahane ölüm oranı artmaktaHastahane ölüm oranı artmakta– İlaç maliyeti/yatak oranı İlaç maliyeti/yatak oranı
yükselmekteyükselmekte– Total bakım maliyeti/yatak oranı Total bakım maliyeti/yatak oranı
yükselmekteyükselmekte– Hasta sağlığı bozulmaktaHasta sağlığı bozulmakta
Retrospective Analysis of Mortalities Associated with Medication Errors J. Phyilips ve ark., J Am Geriatr Soc., 49: 719-24, 2001
FDA 1993-1998 verileri İlaçlama hatalarının %68.2 si hasta için
kötü sonuçlanmakta Hataların %48.6 sı 65 yaş üzerinde Hataların % 9.8 I ölümle
sonuçlanmakta %40.9 Uygun olmayan doza bağlı %16.0 Yanlış ilaca bağlı % 9.5 Yanlış kullanıma bağlı
Possible medication error in home healhcare patients S. Meredith ve ark., J Am Geriatr Soc., 49: 719-24, 2001
65 Yaş ve üzeri hastalar günde ortalama 5 ilaç kullanmakta
% 19’u 9 veya daha fazla ilaç kullanmakta Hastaları %17-30’u hatalı ilaç kullanmakta 1-3 İlaç kullanda hata oranı %10 9 ve daha fazla kullanda hata oranı %32 Evde bakım gören yaşlı hastaların üçte biri
uygunsuz ilaç kullanmakta ve buna bağlı ciddi problemlerle karşılaşmakta
AKILCI İ
LAÇ KULLANIM
I
AKILSIZ
İLAÇ K
ULLANIMI
BAKANLIK
DOKTOR
ENDÜSTRİ
ECZACI
HASTA
Akılcı İlaç Kullanımı NedirAkılcı İlaç Kullanımı Nedir??
Akılcı ilaç kullanımı: hastaların Akılcı ilaç kullanımı: hastaların klinik ihtiyaçlarına göre, ihtiyaç klinik ihtiyaçlarına göre, ihtiyaç duyduğu dozda, sürede ve kendisi duyduğu dozda, sürede ve kendisi ve toplum için en ucuz maliyette ve toplum için en ucuz maliyette ilaç bulabilmesidir.ilaç bulabilmesidir.
(WHO 1988)(WHO 1988)
Uygun endikasyon Uygun ilaç Uygun yol, doz ve süre Uygun hasta Uygun hasta bilgilendirilmesi Uygun değerlendirme Uygun fiyat
7U7U
Akılsız ilaç kullanımıAkılsız ilaç kullanımı = = Patolojik reçete Patolojik reçete yazma veya Reçete yazma patolojisiyazma veya Reçete yazma patolojisi
Endikasyon olmadığı halde ilaç kullanmakEndikasyon olmadığı halde ilaç kullanmak
Özel bir hastalık durumunda yanlış ilaç kullanmakÖzel bir hastalık durumunda yanlış ilaç kullanmak
Etkisi şüpheli veya ispatlanmamış ilaçları kullanmakEtkisi şüpheli veya ispatlanmamış ilaçları kullanmak
Emniyeti bilinmeden ilaç kullanmakEmniyeti bilinmeden ilaç kullanmak
Etkisi ve emniyeti bilinen ilaçları kullanmamakEtkisi ve emniyeti bilinen ilaçları kullanmamak
İlaçları yanlış dozda, sürede ve yoldan kullanmakİlaçları yanlış dozda, sürede ve yoldan kullanmak
Akılsızlık örnekleri:Akılsızlık örnekleri:
TANI KOYMADAN İLAÇ KULLANMATANI KOYMADAN İLAÇ KULLANMAViral enfeksiyonlarda antibiyotik kullanımıViral enfeksiyonlarda antibiyotik kullanımıBakteryel olmayan diyarelerde antibiyotik kullanımıBakteryel olmayan diyarelerde antibiyotik kullanımı PolifarmasiPolifarmasiÇoklu antibiyotik, NSAID kullanımıÇoklu antibiyotik, NSAID kullanımı– Kinolon+Sefalosporin+VankomisinKinolon+Sefalosporin+Vankomisin– Apranax+Naprosyn+EntersalApranax+Naprosyn+Entersal
Malnütrisyonda vitamin ve tonik kullanımıMalnütrisyonda vitamin ve tonik kullanımıGereksiz pahalı ilaç kullanmakGereksiz pahalı ilaç kullanmakİthal deniz suyunu burun damlası olarak kullanmak!İthal deniz suyunu burun damlası olarak kullanmak!
Akılsız ilaç kullanımına etki Akılsız ilaç kullanımına etki eden faktörlereden faktörler
• Yetersiz eğitimYetersiz eğitim• Yetersiz ticaretYetersiz ticaret• Çıkar oyunlarıÇıkar oyunları• Reçetesiz ilaç Reçetesiz ilaç
vermeverme
EczacıEczacıEczacıEczacı
• Gereksiz ilaçlara ruhsat verilmesi
• OTC olmaması• Reçetesiz ilaç
satımı• Politik baskılar• Yanlış geri
ödeme
• Gereksiz ilaçlara ruhsat verilmesi
• OTC olmaması• Reçetesiz ilaç
satımı• Politik baskılar• Yanlış geri
ödeme
Kanun-uygulamaKanun-uygulamaKanun-uygulamaKanun-uygulama
• Etik Etik olmayan olmayan promopromosyonsyon
• Yanlış-eksik Yanlış-eksik bilgibilgi
• ÇıkarÇıkar• Oto kontrol Oto kontrol
olmaması olmaması
• Etik Etik olmayan olmayan promopromosyonsyon
• Yanlış-eksik Yanlış-eksik bilgibilgi
• ÇıkarÇıkar• Oto kontrol Oto kontrol
olmaması olmaması
EndEndüstriüstriEndEndüstriüstri
• Eğitim eksikliğiEğitim eksikliği• İlaç bilgisine İlaç bilgisine
erişememeerişememe• Aşırı hasta yüküAşırı hasta yükü• Reçete yazdırma Reçete yazdırma
baskısıbaskısı•EndüstriEndüstri•HastaHasta•PromosyonPromosyon
• Etkenlik ve yan etki Etkenlik ve yan etki yönünden yanlış yönünden yanlış bilgilendirilmebilgilendirilme
• Mal practise Mal practise olmamasıolmaması
• Eğitim eksikliğiEğitim eksikliği• İlaç bilgisine İlaç bilgisine
erişememeerişememe• Aşırı hasta yüküAşırı hasta yükü• Reçete yazdırma Reçete yazdırma
baskısıbaskısı•EndüstriEndüstri•HastaHasta•PromosyonPromosyon
• Etkenlik ve yan etki Etkenlik ve yan etki yönünden yanlış yönünden yanlış bilgilendirilmebilgilendirilme
• Mal practise Mal practise olmamasıolmaması
DoktorDoktorDoktorDoktor
• Yanlış bilgiYanlış bilgi
• KandırmacalarKandırmacalar
•BasınBasın
•TVTV
• Yanlış inançlarYanlış inançlar
• Problemini Problemini anlatamamaanlatamama
• Danışılacak Danışılacak yer olmamasıyer olmaması
• Kendi kendine Kendi kendine ilaç kullanmailaç kullanma
• Komşusunun Komşusunun ilacını ilacını kullanmakullanma
• Yanlış bilgiYanlış bilgi
• KandırmacalarKandırmacalar
•BasınBasın
•TVTV
• Yanlış inançlarYanlış inançlar
• Problemini Problemini anlatamamaanlatamama
• Danışılacak Danışılacak yer olmamasıyer olmaması
• Kendi kendine Kendi kendine ilaç kullanmailaç kullanma
• Komşusunun Komşusunun ilacını ilacını kullanmakullanma
HastaHastaHastaHasta
Akılsız ilaç kullanmanın Akılsız ilaç kullanmanın sonuçlarısonuçları
Tedavi Tedavi kalitesinin kalitesinin bozulmasıbozulması
•morbiditmorbiditee•mortalitmortalitee
Kaynak Kaynak israfıisrafı
İstenmeyeİstenmeyen etki riskin etki riski
•Hastaların gereksiz Hastaların gereksiz ilaçlardan medet ilaçlardan medet ummasıumması•İyileşememe hissiİyileşememe hissi•İntiharİntihar
PsPsikoiko-so-sosyal syal sonuçlarsonuçlar
•Bulunurluğun Bulunurluğun azalmasıazalması•Fiyatlarda artışFiyatlarda artış
•advers advers reareaksiyonlarksiyonlar•BaBakteryel dirençkteryel direnç
EKONOMİK KAYIPEKONOMİK KAYIPİNSANLIK AYIBIİNSANLIK AYIBI
EKONOMİK KAYIPEKONOMİK KAYIPİNSANLIK AYIBIİNSANLIK AYIBI
YemenYemenUgandaUganda
SudanSudanMalawiMalawi
IndonesiaIndonesiaBangladeshBangladesh
ZimbabweZimbabweTanzaniaTanzania
NigeriaNigeriaNepalNepal
EcuadorEcuadorGuatemalaGuatemala
Eastern CaribbeanEastern CaribbeanJamaicaJamaica
GhanaGhanaCameroonCameroon
El SalvadorEl Salvador
00 2020 4040 6060 8080 100100% % antibiyotik kullanımıantibiyotik kullanımı
% Antibiyotik Kullanımı
Public Sector Drug Use Indicator Studies 1990-1993
MalawiMalawi
IndonesiaIndonesia
BangladeshBangladesh
TanzaniaTanzania
NigeriaNigeria
NepalNepal
Eastern CaribbeanEastern Caribbean
GhanaGhana
00 2020 4040 6060 8080 100100% patients w/ dosing knowledge% patients w/ dosing knowledge
İlaç Dozunu Bilen Hasta (%)Public Sector Drug Use Indicator Studies 1990-1993
TÜRKİYEDE % KAÇ???TÜRKİYEDE % KAÇ???
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
REÇETE YAZMA SANATIREÇETE YAZMA SANATI
1. Yazacağınız ilacı iyi seçin1. Yazacağınız ilacı iyi seçin 2. Hasta ile iyi bir ilişki kurun2. Hasta ile iyi bir ilişki kurun 3. Hastayı bilgilendirin3. Hastayı bilgilendirin
REÇETE YAZMA SANATIREÇETE YAZMA SANATI
1. Yazacağınız ilacı iyi seçin1. Yazacağınız ilacı iyi seçin 2. Hasta ile iyi bir ilişki kurun2. Hasta ile iyi bir ilişki kurun 3. Hastayı bilgilendirin3. Hastayı bilgilendirin
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
REÇETE YAZMA SANATIREÇETE YAZMA SANATI
Aşırı miktarda ilaç yazmayınAşırı miktarda ilaç yazmayın Yazdığınız ilaçların kaydını tutunuzYazdığınız ilaçların kaydını tutunuz Reçeteyi yazarken hastanın:Reçeteyi yazarken hastanın:
– Sosyal durumuSosyal durumu– İşiİşi– Ekonomik durumuEkonomik durumu
– Psikolojik durumunuPsikolojik durumunu mutlak göz önünde mutlak göz önünde bulundurun bulundurun
REÇETE YAZMA SANATIREÇETE YAZMA SANATI
Aşırı miktarda ilaç yazmayınAşırı miktarda ilaç yazmayın Yazdığınız ilaçların kaydını tutunuzYazdığınız ilaçların kaydını tutunuz Reçeteyi yazarken hastanın:Reçeteyi yazarken hastanın:
– Sosyal durumuSosyal durumu– İşiİşi– Ekonomik durumuEkonomik durumu
– Psikolojik durumunuPsikolojik durumunu mutlak göz önünde mutlak göz önünde bulundurun bulundurun
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
REÇETE YAZMA SANATIREÇETE YAZMA SANATI
BİLMEDİĞİNİZ İLACI YAZMAYIN!BİLMEDİĞİNİZ İLACI YAZMAYIN! HASTANIN ARZUSU İLE İLAÇ YAZMAYINHASTANIN ARZUSU İLE İLAÇ YAZMAYIN LAF OLSUN DİYE İLAÇ YAZMAYINLAF OLSUN DİYE İLAÇ YAZMAYIN Reçeteyi okunaklı yazın! Reçeteyi okunaklı yazın! İlacın dozunu çok dikkatli yazın İlacın dozunu çok dikkatli yazın (Tolvon 10, 30 (Tolvon 10, 30
mg; Laroxyl 10, 25 mg…)mg; Laroxyl 10, 25 mg…)
Polifarmasi yapmayınPolifarmasi yapmayın
REÇETE YAZMA SANATIREÇETE YAZMA SANATI
BİLMEDİĞİNİZ İLACI YAZMAYIN!BİLMEDİĞİNİZ İLACI YAZMAYIN! HASTANIN ARZUSU İLE İLAÇ YAZMAYINHASTANIN ARZUSU İLE İLAÇ YAZMAYIN LAF OLSUN DİYE İLAÇ YAZMAYINLAF OLSUN DİYE İLAÇ YAZMAYIN Reçeteyi okunaklı yazın! Reçeteyi okunaklı yazın! İlacın dozunu çok dikkatli yazın İlacın dozunu çok dikkatli yazın (Tolvon 10, 30 (Tolvon 10, 30
mg; Laroxyl 10, 25 mg…)mg; Laroxyl 10, 25 mg…)
Polifarmasi yapmayınPolifarmasi yapmayın
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
REÇETE YAZMA SANATIREÇETE YAZMA SANATI
REÇETENİZE SAHİP ÇIKIN, REÇETENİZE SAHİP ÇIKIN, YAZDIĞINIZ İLAÇLARIN, USULSÜZ YAZDIĞINIZ İLAÇLARIN, USULSÜZ
OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİNE MÜSAADE OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİNE MÜSAADE ETMEYİNETMEYİN
HASTANIN SİZİN HASTANIZ HASTANIN SİZİN HASTANIZ OLDUĞUNU UNUTMAYIN..!!!OLDUĞUNU UNUTMAYIN..!!!
REÇETE YAZMA SANATIREÇETE YAZMA SANATI
REÇETENİZE SAHİP ÇIKIN, REÇETENİZE SAHİP ÇIKIN, YAZDIĞINIZ İLAÇLARIN, USULSÜZ YAZDIĞINIZ İLAÇLARIN, USULSÜZ
OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİNE MÜSAADE OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİNE MÜSAADE ETMEYİNETMEYİN
HASTANIN SİZİN HASTANIZ HASTANIN SİZİN HASTANIZ OLDUĞUNU UNUTMAYIN..!!!OLDUĞUNU UNUTMAYIN..!!!
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
HASTAYA VERİLMESİ HASTAYA VERİLMESİ GEREKEN EN AZ BİLGİ:GEREKEN EN AZ BİLGİ:
İlacın etkisiİlacın etkisi İlacın yan etkileriİlacın yan etkileri Kullanım talimatlarıKullanım talimatları UyarılarUyarılar KontrollerKontroller Anlatılanları anlayıp anlamamasıAnlatılanları anlayıp anlamaması
HASTAYA VERİLMESİ HASTAYA VERİLMESİ GEREKEN EN AZ BİLGİ:GEREKEN EN AZ BİLGİ:
İlacın etkisiİlacın etkisi İlacın yan etkileriİlacın yan etkileri Kullanım talimatlarıKullanım talimatları UyarılarUyarılar KontrollerKontroller Anlatılanları anlayıp anlamamasıAnlatılanları anlayıp anlamaması
AKILCI İLAÇ KULLANMAAKILCI İLAÇ KULLANMAAKILCI İLAÇ KULLANMAAKILCI İLAÇ KULLANMA
HASTAYA UYARILAR:HASTAYA UYARILAR: Kendi kendinize ilaç kullanmayınKendi kendinize ilaç kullanmayın Kendiliğinizden ilacın doz ve kullanım süresini Kendiliğinizden ilacın doz ve kullanım süresini
değiştirmeyindeğiştirmeyin İlacın prospektüsünü mutlak okuyunİlacın prospektüsünü mutlak okuyun Kullanmadığınız ilaçları doktorunuza söyleyinKullanmadığınız ilaçları doktorunuza söyleyin Karanlıkta ilaç kullanmayınKaranlıkta ilaç kullanmayın Baş ucunuzda 1 taneden fazla ilaç bulundurmayınBaş ucunuzda 1 taneden fazla ilaç bulundurmayın İlaçları kilitli dolapta saklayınİlaçları kilitli dolapta saklayın Süresi dolmuş ilaçları atınSüresi dolmuş ilaçları atın Yaşlı ve çocukların ilaçlarını siz verinYaşlı ve çocukların ilaçlarını siz verin Size verilen ilaçları başkalarına vermeyin ve Size verilen ilaçları başkalarına vermeyin ve
tavsiye etmeyintavsiye etmeyin
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
İLACIN ETKİSİİLACIN ETKİSİ Bu ilaç neden gerekli?Bu ilaç neden gerekli? İlaç hangi belirtileri iyileştirecek?İlaç hangi belirtileri iyileştirecek? Etki ne zaman ortaya çıkacak?Etki ne zaman ortaya çıkacak? Uygun kullanılmadığı zaman neler Uygun kullanılmadığı zaman neler
olabilir?olabilir? Bu ilacın alternatifleri nelerdir?Bu ilacın alternatifleri nelerdir? Bu ilaç nasıl etki ediyor?Bu ilaç nasıl etki ediyor?
İLACIN ETKİSİİLACIN ETKİSİ Bu ilaç neden gerekli?Bu ilaç neden gerekli? İlaç hangi belirtileri iyileştirecek?İlaç hangi belirtileri iyileştirecek? Etki ne zaman ortaya çıkacak?Etki ne zaman ortaya çıkacak? Uygun kullanılmadığı zaman neler Uygun kullanılmadığı zaman neler
olabilir?olabilir? Bu ilacın alternatifleri nelerdir?Bu ilacın alternatifleri nelerdir? Bu ilaç nasıl etki ediyor?Bu ilaç nasıl etki ediyor?
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
İLACIN YAN ETKİLERİİLACIN YAN ETKİLERİ Hangi yan etkiler görülebilir?Hangi yan etkiler görülebilir? Yan etkiler nasıl tesbit edilebilir?Yan etkiler nasıl tesbit edilebilir? Yan etkiler ne kadar devam eder?Yan etkiler ne kadar devam eder? Yan etkiler ne kadar ciddidir?Yan etkiler ne kadar ciddidir? Yan etki ortaya çıktığında ne yapılmalıdır?Yan etki ortaya çıktığında ne yapılmalıdır?
– Hangi yan etkiler önemsenmez?Hangi yan etkiler önemsenmez?– Hangi yan etkilerde doktora gidilmelidir?Hangi yan etkilerde doktora gidilmelidir?– Hangi yan etkiler acil tedavi gerektirir?Hangi yan etkiler acil tedavi gerektirir?
İLACIN YAN ETKİLERİİLACIN YAN ETKİLERİ Hangi yan etkiler görülebilir?Hangi yan etkiler görülebilir? Yan etkiler nasıl tesbit edilebilir?Yan etkiler nasıl tesbit edilebilir? Yan etkiler ne kadar devam eder?Yan etkiler ne kadar devam eder? Yan etkiler ne kadar ciddidir?Yan etkiler ne kadar ciddidir? Yan etki ortaya çıktığında ne yapılmalıdır?Yan etki ortaya çıktığında ne yapılmalıdır?
– Hangi yan etkiler önemsenmez?Hangi yan etkiler önemsenmez?– Hangi yan etkilerde doktora gidilmelidir?Hangi yan etkilerde doktora gidilmelidir?– Hangi yan etkiler acil tedavi gerektirir?Hangi yan etkiler acil tedavi gerektirir?
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
KULLANIM TALİMATLARIKULLANIM TALİMATLARI İlaç ne şekilde kullanılacak?İlaç ne şekilde kullanılacak? Ne zaman alınacak?Ne zaman alınacak?
Aç, tok, su ile vsAç, tok, su ile vsBeraber alınmaması gereken ilaç ve Beraber alınmaması gereken ilaç ve
gıdalargıdalar Ne sıklıkta ve ne kadar süre Ne sıklıkta ve ne kadar süre
kullanılacak?kullanılacak? Ne şekilde saklanacak?Ne şekilde saklanacak? Kalan ilaçlar ne yapılacak?Kalan ilaçlar ne yapılacak?
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
UYARILARUYARILAR Ne zaman ilaç alınmamalıdır?Ne zaman ilaç alınmamalıdır?
Araç kullanma...Araç kullanma... En fazla alınabilecek doz?En fazla alınabilecek doz? Kendiliğinden ilacı bırakmanın zararları?Kendiliğinden ilacı bırakmanın zararları?
rebound fenomenrebound fenomen Zehirlenme belirtileri nelerdir?Zehirlenme belirtileri nelerdir? Çocuklar için zararları?Çocuklar için zararları?
UYARILARUYARILAR Ne zaman ilaç alınmamalıdır?Ne zaman ilaç alınmamalıdır?
Araç kullanma...Araç kullanma... En fazla alınabilecek doz?En fazla alınabilecek doz? Kendiliğinden ilacı bırakmanın zararları?Kendiliğinden ilacı bırakmanın zararları?
rebound fenomenrebound fenomen Zehirlenme belirtileri nelerdir?Zehirlenme belirtileri nelerdir? Çocuklar için zararları?Çocuklar için zararları?
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
KONTROLLERKONTROLLER Kontrolün amacı nedir?Kontrolün amacı nedir? Ne zaman kontrole gelinecek?Ne zaman kontrole gelinecek? Hangi durumalarda daha önce Hangi durumalarda daha önce
doktora gelebilir?doktora gelebilir? Kontrole geldiğinde nelere dikkat Kontrole geldiğinde nelere dikkat
etmeli ve doktora söylemelidir?etmeli ve doktora söylemelidir?
AKILCI İLAÇ KULLANMAAKILCI İLAÇ KULLANMAAKILCI İLAÇ KULLANMAAKILCI İLAÇ KULLANMA
İLAÇ CEVABINI DEĞİŞTİREN HASTA İLAÇ CEVABINI DEĞİŞTİREN HASTA ÖZELLİKLERİ: ÖZELLİKLERİ:
YaşYaş
CinsCins
KiloKilo
HerediteHeredite
Psişik yapıPsişik yapı
KültürKültür
ÇevreÇevreİş, diyet, kimyasal maddelerle temas v.s.İş, diyet, kimyasal maddelerle temas v.s.
Hastalık durumuHastalık durumu
AKILCI İLAÇ KULLANMAAKILCI İLAÇ KULLANMAAKILCI İLAÇ KULLANMAAKILCI İLAÇ KULLANMA
İLAÇ CEVABINI DEĞİŞTİREN İLAÇ CEVABINI DEĞİŞTİREN HASTA ÖZELLİKLERİ: HASTA ÖZELLİKLERİ:
FarmakodinamiFarmakodinami
Farmakokinetik profilFarmakokinetik profil
İlaç etkileşmeleriİlaç etkileşmeleri
Reseptör duyarlılığıReseptör duyarlılığı
Hasta ve doktorun davranış Hasta ve doktorun davranış ve kişilikleri ve kişilikleri
Hastanın önceki tecrübeleriHastanın önceki tecrübeleri
AKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMAAKILCI İLAÇ AKILCI İLAÇ KULLANMAKULLANMA
ALKOLLE BERABER ALINDIĞINDA ALKOLLE BERABER ALINDIĞINDA
ÖLDÜRÜCÜ OLABİLECEK İLAÇ-İLAÇ ÖLDÜRÜCÜ OLABİLECEK İLAÇ-İLAÇ
ETKİLEŞİMLERİETKİLEŞİMLERİBarbitüratBarbitürat MeprobamatMeprobamat
KarbamazepinKarbamazepin MetotreksatMetotreksat
SSS depressanlarıSSS depressanları NitratlarNitratlar
OpiyatlarOpiyatlar KinidinKinidin
DisülfiramDisülfiram Adele gevşeticilerAdele gevşeticiler
İnsülinİnsülin Bazı NSAIDlerBazı NSAIDler
MAOİMAOİ
“Yapılan tıbbi girişimlerin yalnızca %15’i sağlam bilimsel delillerle desteklenmektedir”
(BMJ Editorial)
“Yapılan tıbbi girişimlerin yalnızca %15’i sağlam bilimsel delillerle desteklenmektedir”
(BMJ Editorial)
İlaç Bilgisi nereden alınmakta?
B
ildirilen
Gözlenen
%
%
Basılı kaynak:
62
27
– Genel/uzman ders kitap
25
3
– Farmakoloji kitabı
14
9
– Dergi
18
7
– İlaç firması yayınları
1
1
– Kendi ilaç kataloğu
4
7
İnsan kaynağı
33
53
Gorman P et al. Bull Med Libr Assoc 1994; 82(2): 140-6
Kanıta Dayalı Tıp?
KANITA DAYALI TIP NEDİRKANITA DAYALI TIP NEDİR::KANITA DAYALI TIP NEDİRKANITA DAYALI TIP NEDİR::
Kanıta dayalı tıp (KDT):
Kişisel klinik tecrübe ve ustalığın
sistemik araştırmalardan elde
edilmiş en iyi kanıtla birleştirilerek
hastanın beklenti ve tedavisini
sağlamaktır
KANITA DAYALI TIP NE DEĞİLDİR:
• KDT hazır yemek kitabı değildir• Kanıtların hastanın kişisel biyolojisi ve
değerleri için yorumlanması gerekir
• KDT maliyet düşürücü bir sistem değildir• Eğer yöntem veya ilaç benim hastam
için mutlak gerekli ise maliyet sonra gelir. Bazen maliyet düşmez aksine artar
En iyi kanıt hangisidirEn iyi kanıt hangisidir??
Arkadaşların söylediğiArkadaşların söylediği Profesörlerin dediğiProfesörlerin dediği Vaka serileriVaka serileri SSistemik derlemeleristemik derlemeler Vaka kontrollu araştırmalarVaka kontrollu araştırmalar VakaVaka Reha Muhtarın programları!Reha Muhtarın programları!
http://cebm.jr2.ox.ac.uk/docs/levels.htmlhttp://cebm.jr2.ox.ac.uk/docs/levels.html
En iyi kanıt hangisidirEn iyi kanıt hangisidir??
HİÇ BİRİSİ..!!HİÇ BİRİSİ..!!
Yeni Bir İlaç veya Tedavi Yeni Bir İlaç veya Tedavi GereksinimiGereksinimi
İlaç kesin tanımlanmış etki mekanizmasına sahip İlaç kesin tanımlanmış etki mekanizmasına sahip olmalıolmalı. . İyi tanımlanmış hastalık ve hasta üzerinde İyi tanımlanmış hastalık ve hasta üzerinde denenmiş olmalıdenenmiş olmalı. .
Etki başlaması ve süresi iyibilinmeli Etki başlaması ve süresi iyibilinmeli (farmakokinetik)(farmakokinetik)..Etki tekrarlanabilir olmalıEtki tekrarlanabilir olmalı.. Hayvan deneylerindeki sonuçlarla insan tedavi Hayvan deneylerindeki sonuçlarla insan tedavi edilmemeli, fareye iyi gelen insana iyi edilmemeli, fareye iyi gelen insana iyi gelmeyebilir!gelmeyebilir!
Rehber hazırlama kaynakları I:
MEDLINE, EMBASE, CINAHL, DHSS-DATA, SIGLE, PSYCHLIT, BANDOLIER
National Research Register Konunun uzmanlarınca tesbit edilen dergiler
(yukarıdaki kaynaklarda olmayan, özellikle lokal yayınlar)
EPOC register Tıp kongrelerinin derlemeleri
Guidelene-rehber KomitelerGuidelene-rehber Komiteler
AKILCI İLAÇLARAKILCI İLAÇLAR
DENİZ SUYUDENİZ SUYU
Burun hastalıklarıBurun hastalıkları
!!!???!!!???
1 litre suya 1 tatlı kaşığıSofra tuzu....
Cüzdanını değil vicdanınıDüşünenler için….
6.000.000 TL
40 mg ruhsatlı olduğu halde piyasaya verilmemekte.!....
NEDEN!?
WHY USE CALCITONIN? NEW INDICATION: NO WHY USE CALCITONIN? NEW INDICATION: NO PROVEN UTILITY IN THE TREATMENT OF PROVEN UTILITY IN THE TREATMENT OF
OSTEOPOROZISOSTEOPOROZISPrescrire Int., 7: 7-9, 1998Prescrire Int., 7: 7-9, 1998
Kalsitononin’in osteopozda klinik Kalsitononin’in osteopozda klinik değeri olduğu şüphelidir.değeri olduğu şüphelidir.
Çok ciddi yan etkileri vardırÇok ciddi yan etkileri vardır Analjezik etkide risk- fayda oranı Analjezik etkide risk- fayda oranı
non-spesifik analjeziklerden daha non-spesifik analjeziklerden daha üstün değildirüstün değildir
Tedavi maliyeti çok yüksektirTedavi maliyeti çok yüksektir
NEDEN KULLANILIYOR???NEDEN KULLANILIYOR???DEVLET NEDEN PARASINI ÖDÜYOR????DEVLET NEDEN PARASINI ÖDÜYOR????
Osteo Artrit Tedavi maliyetleri Osteo Artrit Tedavi maliyetleri (ilaç)(ilaç)
İLAÇİLAÇ OA/OA/GÜNGÜN
minimumminimum
FİYAT/FİYAT/güngün 1 AY1 AY ORANORAN
CELEBRECELEBREXX
2200 mg00 mg 2.100.002.100.0000
63.000.063.000.00000 2.672.67
VİOXX*VİOXX* 12.5 12.5 mgmg
1.063.661.063.6600
3131..909909..880000 1.351.35
MESULIDMESULID 200 mg200 mg 1.004.001.004.0000
3030..120120..000000 1.271.27
VOLTVOLTAREARENN
150150 810.000810.0002424..300300..00
0000 1.031.03
MOBİCMOBİC 15 mg15 mg 800.000800.0002424.0.00000..00
0000 1.011.01
APRANAXAPRANAX 1100 1100 mgmg 786.400786.400
2323..592592..000000 11
Fiyatlar: 01.11.2001* 25 mg tabletin yarısını vermek şartı ile
Analjezik Tedavi Analjezik Tedavi maliyetleri (ilaç)maliyetleri (ilaç)
İLAÇİLAÇ DOZ/gün ANALJEANALJEZİZİGÜNGÜN
FİYAT/FİYAT/güngün
CELEBRECELEBREXX
400 mg + 400 mg + 200 mg200 mg 600 mg600 mg 6.300.0006.300.000
VİOXXVİOXX 2x25 mg2x25 mg 50 mg50 mg 4.255.0004.255.000
MOBİCMOBİC --------------TOKSİKTOKSİK
(50 mg(50 mg>)>)------------
APRANAXAPRANAX 2 x 275 mg2 x 275 mg 550 mg550 mg 435.900435.900
NOVALGİNOVALGİNN
4 x 500 mg4 x 500 mg 2000 mg2000 mg 241.600241.600
Fiyatlar: 01.11.2001
İLACI AKILCI İLACI AKILCI KULLANMAK KULLANMAK
İÇİN????İÇİN????
İLACI AKILCI İLACI AKILCI KULLANMAK KULLANMAK
İÇİN????İÇİN????
TÜMÜNÜ TÜMÜNÜ KULLANALIMKULLANALIM
TÜMÜNÜ TÜMÜNÜ KULLANALIMKULLANALIM