Download pdf - b i o l o g i a - vakho55.files.wordpress.com file3 testur davalebaTa tipebis aRwera davalebis I tipi _ ramdenime savaraudo variantidan erTaderTi swori pasuxis arCeva (e. w. daxurulboloiani

rogor movemzadoT erTiani

erovnuli gamocdebisaTvis

b i o l o g i a

Tbilisi

2015

2

საგამოცდო კრებული წარმოადგენს „შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის“

საკუთრებას და დაცულია საქართველოს კანონით - „საავტორო და მომიჯნავე უფლებების

შესახებ“. „შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის“ ნებართვის გარეშე დაუშვებელია

ტექსტში რაიმე ცვლილების შეტანა, მისი რეპროდუქცია, თარგმნა და სხვა საშუალებებით

(როგორც ბეჭდვითი, ასევე ელექტრონული ფორმით) გავრცელება, აგრეთვე იკრძალება

საგამოცდო კრებულის გამოყენება კომერციული მიზნებისათვის.

Sesavali

es krebuli Sedgenilia biologiaSi erTiani erovnuli gamocdis CambarebelTaTvis.

krebulSi mocemulia:

testur davalebaTa tipebis aRwera;

2015 wlis biologiis sagamocdo programa;

2014 wlis biologiis sagamocdo testi swori pasuxebiT.

3

testur davalebaTa tipebis aRwera

davalebis I tipi _ ramdenime savaraudo variantidan erTaderTi swori pasuxis arCeva

(e. w. daxurulboloiani testuri davaleba).

davalebis aRwera da instruqcia _ davalebaSi dasmulia SekiTxva da mocemulia oTxi

savaraudo pasuxi, romelTagan mxolod erTia swori. abiturientma unda airCios swori

pasuxi da pasuxebis furcelSi aRniSnos Sesabamisi ujra.

davalebis II tipi _ Sesabamisobis povna.

davalebis aRwera da instruqcia _ abiturientma unda ipovos Sesabamisoba cxrilis

saxiT warmodgenil or CamonaTvalSi mocemul movlenaTa an obieqtTa Soris.

pasuxis Caweris forma dawvrilebiT iqneba aRwerili TiToeul davalebaSi.

davalebis III tipi _ terminebis CamonaTvalidan swori variantis SerCeva.

davalebis aRwera da instruqcia _ mocemulia teqsti, romelSic gamotovebulia

sityvebi da iqvea terminebis CamonaTvali. abiturients evaleba, TiToeul gamotovebul

adgils, romelsac cxrilSi laTinuri aso Seesabameba (t, x, y, z), mouZebnos azrobrivad

Sesabamisi termini da mxolod misi nomeri Caweros cxrilSi.

pasuxis Caweris forma dawvrilebiT iqneba aRwerili TiToeul davalebaSi.

davalebis IV tipi – cxrilis Sevseba.

davalebis aRwera da instruqcia _ mocemulia procesebis an movlenebis CamonaTvali.

abiturientis amocanaa daalagos isini swori TanmimdevrobiT da maTi Sesabamisi

cifrebi Caweros cxrilSi.

davalebis V tipi – mocemuli amocanis amoxsna (e.w. Ria testuri davaleba).

davalebis aRwera da instruqcia _ davalebaSi mocemulia amocanis piroba da dasmulia

ramdenime kiTxva. TiToeul kiTxvas Seesabameba erTi swori pasuxi. abiturientma unda

miiRos swori pasuxi da imavdroulad naTlad unda warmoadginos pasuxis miRebis gza.

siaxle davalebis VI tipi _ dasmul SekiTxvaze psuxis gacema (e.w. Ria testuri

davaleba).

davalebis aRwera da instruqcia _ abiturients evaleba naTlad da amomwuravad

upasuxos SekiTxvas. pasuxSi unda aisaxos movlenis ZiriTadi arsis codna.

4

2015 წლის ერთიანი ეროვნული საგამოცდო პროგრამა ბიოლოგიაში

მოსწავლეს უნდა შეეძლოს:

1. საკითხის ცოდნის, გაგებისა და გამოყენების დემონსტრირება.

• ძირითადი ცნებების, ფაქტების, კანონების ცოდნა, შესაბამისი ტერმინოლოგიით ახსნა-

განმარტება, მათი ადეკვატური და პრაქტიკული გამოყენება;

2. მონაცემების წაკითხვა და ორგანიზება

• სხვადასხვა ტექსტიდან, ნახატიდან, გრაფიკიდან, სქემიდან, ცხრილიდან და დიაგრამიდან

საჭირო ინფორმაციის წაკითხვა;

• მონაცემების გადაყვანა ერთი სახიდან მეორეში (მაგ. ცხრილების გრაფიკებში და სხვ.);

3. მონაცემების ანალიზი და შეფასება.

• ფიზიკურ სიდიდეებს შორის ზოგადი კანონზომიერებებისა და რაოდენობრივი კავშირების

დადგენა;

• მონაცემთა ინტერპრეტაცია, ანალიზი და დასკვნის გამოტანა;

• მონაცემთა კლასიფიცირება;

• მოვლენათა მიზეზების ახსნა. მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენა;

4. პრობლემის გადაჭრა.

• პრობლემის გადაჭრის გზების შერჩევა;

• პრობლემის გადაჭრის ეტაპების განსაზღვრა;

• პრობლემის გადაჭრა.

5

საკითხთა

ჩამონათვალი

საკითხთა დაზუსტება

1. უჯრედი

1.1. ეუკარიოტული

და პროკარიოტული

უჯრედების

სტრუქტურული

კომპონენტები

პლაზმური მემბრანა, უჯრედის კედელი: მათი აგებულება და

მნიშვნელობა; მემბრანული ტრანსპორტის სახეები: დიფუზია, ოსმოსი,

ეგზო და ენდოციტოზი (ფაგოციტოზი, პინოციტოზი).

ციტოპლაზმა: ენდოპლაზმური ბადე, რიბოსომა, მიტოქონდრია,

ქლოროპლასტი, გოლჯის აპარატი, ლიზოსომა, ვაკუოლი, მათი

აგებულება და მნიშვნელობა. ბირთვი: ბირთვის გარსი, ქრომოსომები,

ბირთვაკი, მათი აგებულება და მნიშვნელობა. მცენარეული და

ცხოველური უჯრედების შედარება.

პროკარიოტული უჯრედები: ბაქტერიების

აგებულება, გამრავლება და მნიშვნელობა. პრო- და ეუკარიოტული

უჯრედების შედარება.

1.2. უჯრედის

ქიმიური

შედგენილობა

არაორგანული ნივთიერებები: წყალი და მარილები; მათი ბიოლოგიური

როლი.

ორგანული ნივთიერებები: ნახშირწყლები და ლიპიდები, ქიმიური

აგებულება და ფუნქცია. ცილები და ნუკლეინის მჟავები (დნმ, რნმ),

ქიმიური აგებულება, თვისებები, ფუნქცია. დნმ-ის რეპლიკაცია.

1.3.პლასტიკური და

ენერგეტიკული ცვლა

ცილის ბიოსინთეზი, დნმ-ის კოდი, ტრანსკრიფცია, ტრანსლაცია.

ფოტოსინთეზი - სინათლისა და სიბნელის ფაზების ზოგადი

დახასიათება, ფოტოსინთეზის შემაჯამებელი ქიმიური განტოლება.

უჯრედული სუნთქვა - ანაერობული და აერობული პროცესების ზოგადი

დახასიათება, სუნთქვის პროცესის შემაჯამებელი ქიმიური განტოლება.

1.4. უჯრედის გაყოფა უჯრედული ციკლი: ინტერფაზა და მიტოზი. მიტოზის ფაზების

ერთმანეთისაგან გარჩევა/ამოცნობა. მიტოზის ბიოლოგიური

მნიშვნელობა.

2. ორგანიზმთა გამრავლება და ინდივიდუალური განვითარება

2.1.უსქესო

გამრავლება

უსქესო გამრავლების ფორმები -სოკოს, მცენარეული და ცხოველური

ორგანიზმების მაგალითებზე. უსქესო გამრავლების ბიოლოგიური


2.2. სქესობრივი

გამრავლება

სასქესო უჯრედების ჩამოყალიბება (გამეტოგენეზი), მეიოზი. მეიოზის

ფაზების ერთმანეთისაგან გარჩევა/ამოცნობა. მეიოზის ბიოლოგიური


განაყოფიერება ცხოველებსა და ყვავილოვან მცენარეებში.

სქესობრივი გამრავლების ბიოლოგიური მნიშვნელობა.

6

2.3. ინდივიდუალური

განვითარება

ცხოველებში

განვითარების ემბრიონული პერიოდი. პოსტემბრიონული განვითარება

(პირდაპირი და არაპირდაპირი განვითარება, სრული და არასრული

მეტამორფოზი).

3. ადამიანი

3.1. ქსოვილები ქსოვილთა ძირითადი ჯგუფები: ეპითელური, შემაერთებელი,

კუნთოვანი, ნერვული; აგებულება და ფუნქციები.

3.2. საყრდენ -

მამოძრავებელი

სისტემა

სისტემის მნიშვნელობა.

ჩონჩხი: აგებულება, ფუნქციები. ძვალთა შეერთების სახეები.

ილუსტრაციაზე ძვლების ამოცნობა.

კუნთების სახეები: ჩონჩხისა და გულის განივზოლიანი, გლუვი კუნთები;

მათი აგებულება და ფუნქციები. ილუსტრაციაზე კუნთების ამოცნობა.

3.3. საჭმლის

მომნელებელი


სისტემის ორგანოების ამოცნობა. სისტემის ნაწილების აგებულება და

ფუნქცია. საკვების მონელება და შეწოვა.

3.4. ნივთიერებათა

ტრანსპორტი:

ა) სისხლი და

სისხლის მიმოქცევა,

ლიმფური სისტემა

ბ) სასუნთქი სისტემა

პლაზმა; ფორმიანი ელემენტები – აგებულება, ფუნქცია. სისხლის

ჯგუფები (ABO, Rh). იმუნიტეტი.

სისტემის ნაწილების აგებულება და ფუნქცია. სისხლის მიმოქცევის დიდი

და მცირე წრე. გულის მუშაობა. პულსი, წნევა. არტერიების, ვენების და

კაპილარების შედარება (აგებულების და ფუნქციის მიხედვით). პირველადი

დახმარება სხვადასხვა სახის სისხლდენის დროს. ილუსტრაციაზე სისტემის

ორგანოების ამოცნობა.

ლიმფა; ლიმფის მნიშვნელობა.

სისტემის ნაწილების აგებულება და ფუნქცია. აირთა ცვლა ფილტვებსა

და ქსოვილებში. სუნთქვითი მოძრაობები. სისტემის ორგანოების

ამოცნობა.

3.5. შარდგამომყოფი


სისტემის ორგანოების აგებულება და ფუნქციები; მათი ამოცნობა.

3.6. მფარავი სისტემა -

კანი

აგებულება და ფუნქციები;

7

3.7. მარეგულირებელი

და

მაკონტროლირებელი

სისტემები:

ა) ენდოკრინული


ბ) ნერვული სისტემა

სისტემის მნიშვნელობა. შინაგანი სეკრეციის ჯირკვლები (ფარისებრი,

კუჭქვეშა, თირკმელზედა, ჰიპოფიზი) და მათ მიერ გამომუშავებული

ჰორმონები (თიროქსინი, ინსულინი, გლუკაგონი, ადრენალინი,

სომატოტროპინი, ოქსიტოცინი). ენდოკრინული ჯირკვლების ჰიპერ- და

ჰიპოფუნქციით გამოწვეული დაავადებები.

სისტემის ნაწილები. ც ე ნ ტრ ა ლ უ რ ი ( ზურგისა და თავის ტვინი) დ ა

პ ე რ ი ფ ე რ ი უ ლ ი (სომატური და ავტონომიური) სისტემის აგებულება და

ფუნქციები. რეფლექსური რკალი.

სხვადასხვა ფაქტორის (ალკოჰოლური, ნარკოტიკული ნივთიერებები)

გავლენა ნერვული სისტემის მოქმედებაზე.

3.8. შეგრძნების

ორგანოები

მხედველობის ორგანოს აგებულება და ფუნქცია. ახლომხედველობა და

შორსმხედველობა.

სმენის ორგანოს აგებულება და ფუნქცია. წონასწორობის ორგანო.

3.9. რეპროდუქციული


მამაკაცისა და ქალის სასქესო ორგანოები,

აგებულება და ფუნქციები. სასქესო ჰორმონების (ანდროგენები,

ესტროგენები, პროგესტერონი) მნიშვნელობა.

4. გენეტიკა

4.1. მენდელის მიერ

დადგენილი

კანონზომიერებები

მონოჰიბრიდული შეჯვარება, პირველი თაობის ერთგვაროვნების კანონი,

დათიშვის კანონი, მისი ციტოლოგიური საფუძველი.

დიჰიბრიდული შეჯვარება, გენთა დამოუკიდებელად მემკვიდრეობის

კანონი, მისი ციტოლოგიური საფუძველი. სრული და არასრული

დომინირება; ამოცანების ამოხსნა.

4.2. მორგანის კანონი გენთა შეჭიდულობა. ამოცანების ამოხსნა.

4.3. სქესის გენეტიკა

სქესის განსაზღვრის ქრომოსომული მექანიზმი. სქესთან შეჭიდული

ნიშან-თვისებების მემკვიდრეობა. ამოცანების ამოხსნა.

4.4. ადამიანის

გენეტიკა.

შესწავლის ზოგიერთი მეთოდი. ადამიანის მემკვიდრული დაავადებები

(ჰემოფილია, დალტონიზმი, ალბინიზმი, დაუნის სინდრომი) და მათი

მემკვიდრეობის მექანიზმი. ამოცანების ამოხსნა.

4.5. ცვალებადობა:

არამემკვიდრეობითი

მემკვიდრეობითი

მოდიფიკაციური ცვალებადობა.

კომბინაციური ცვალებადობა;

მუტაციური ცვალებადობა (გენური, ქრომოსომული, გენომური).

ამოცანების ამოხსნა.

8

5. ეკოლოგია

5.1. ეკოლოგიური

ფაქტორები

აბიოტური ფაქტორები: სინათლე, ტემპერატურა, ტენიანობა (წყალი).

ბიოტური ფაქტორები: ცოცხალ ორგანიზმთა ურთიერთობის ფორმები

(პარაზიტიზმი, ნეიტრალიზმი, სიმბიოზი, კონკურენცია, მტაცებლობა).

ურთიერთდამოკიდებულების ფორმების ერთმანეთისაგან გარჩევა /

შედარება.

ანთროპოგენური ფაქტორი და მისი ზემოქმედება ბუნებრივ

ეკოსისტემაზე.

5.2. ეკოლოგიური


ეკოსისტემა. კვებითი ჯაჭვი (ავტოტროფები და ჰეტეროტროფები;

პროდუცენტი, კონსუმენტი და რედუცენტი). კვებითი ქსელი.

ეკოლოგიური პირამიდის წესი.

6. ევოლუციური მოძღვრება

6.1. ევოლუციური

თეორია

დარვინის მოძღვრება ბუნებრივ გადარჩევაზე. არსებობისათვის ბრძოლა

და მისი სახეები. ბუნებრივი გადარჩევის ფორმები: მამოძრავებელი და

მასტაბილიზებელი.

6.2. მიკროევოლუცია

ბუნებრივი გადარჩევის საბოლოო შედეგი: შეგუებულობა და მისი

ფორმები. ახალ სახეობათა წარმოქმნა: ალოპატრიული (გეოგრაფიული) და

სიმპატრიული (ეკოლოგიური).

6.3.მაკროევოლუცია ევოლუციის მიმართულებები: აროგენეზი, ალოგენეზი და კატაგენეზი.

9

2014 wlis sagamocdo varianti instruqcia davalebebisaTvis 1 _ 56

davalebaSi dasmulia SekiTxva da mocemulia oTxi savaraudo pasuxi, romelTagan mxolod erTia swori. pasuxebis furcelze moZebneT davalebis Sesabamisi nomeri, nomris qvemoT ipoveT ujra, romelic Tqven mier arCeul pasuxs Seesabameba da dasviT niSani ,,X~ am ujraSi.

1. CamoTvlilTagan romeli miekuTvneba prokariots?

a) baqteriofagi b) qlamidomonada g) tuberkulozis Cxiri d) ameba

2. adamianSi sunTqviT moZraobebs aregulirebs:

a) zurgis tvini b) naTxemi g) mogrZo tvini d) Sua tvini

3. ra funqcias asruleben organizmSi cilebi?

I _ fermentul II _ satransporto III _ struqturul

a) mxolod I da II b) mxolod I da III

g) mxolod II da III d) I, II da III

4. sqesobrivi gamravlebis magaliTia: a) marjnis polipis dakvirtva b) yvavilovnebSi ormagi ganayofiereba g) zRvis varsklavas fragmentacia d) gvimris sporebiT gamravleba

5. sisxlis SededebaSi monawileobs: I _ sisxlis plazma II _ Trombocitebi III _ leikocitebi a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) II da III

6. gansazRvreT cisferTvala bavSvis gaCenis albaToba ojaxSi, romelSic orive mSobeli heterozigoturia da TaflisferTvala. a) 12,5 % b) 25% g) 50% d) 75%

10

7. ra urTierTdamokidebulebaa adamiansa da mis organizmSi binadar nawlavis Cxiris baqteriebs Soris?

a) simbiozi b) parazitizmi g) neitralizmi d) konkurencia 8. romeli cifriT aris aRniSnuli suraTze dentini?

a) 1 b) 2 g) 3 d) 4

9. kombinaciuri cvalebadoba vlindeba, rodesac mcenares amravleben:

a) bolqviT b) gorgliT g) TesliT d) fesuriT

10. ConCxis romeli Zvlebi monawileoben gulmkerdis SeqmnaSi?

I _ neknebi II _ laviwi III _ malebi

a) I da II b) I da III g) II da III d) I, II da III

11. CamoTvlilTagan romel organoidSi ar mimdinareobs cilis pirveladi

struqturis Camoyalibeba?

I _ xorklian endoplazmur badeze II _ goljis kompleqsSi III _ ribosomaze

a) mxolod I b) mxolod II g) I da III d) II da III

12. TermoregulaciaSi monawileobs adamianis kanis:

I _ saofle jirkvlebi II _ sisxlZarRvebi III – cximovani fena

a) mxolod I b) mxolod I da II

g) mxolod I da III d) I, II da III

11

13. polipeptidi Seicavs 50 aminomJavur naSTs. ramdeni nukleotidi iqneba

Sesabamis i-rnm-Si?

a) 50 b) 100 g) 150 d) 200

14. zRvis goWSi TeTrbalnianoba recesiuli niSania. suraTze mocemuli daTiSvis

safuZvelze gansazRvreT mSoblebis (P) genotipebi.

a) AA x aa b) Aa x Aa

g) Aa x aa d) AA x Aa

15. Tavis tvinis romeli nawilia dafaruli ruxi nivTierebiT?

D I _ didi naxevarsferoebi II _ naTxemi III _ Sua tvini

a) mxolod I b) I da II g) I da III d) I, II da III

16. renaturacia SeuZlebelia, Tu dairRva cilis: a) pirveladi struqtura b) meoreuli struqtura

g) mesameuli struqtura d) meoTxeuli struqtura 17. CamoTvlilTagan romelia fiziologiuri adaptaciis magaliTi? a) mglebis mier saarsebo garemos moniSvna b) ZuZumwovrebSi sxeulis temperaturis SenarCuneba

g) frinvelebis mimofrena d) mimikria

18. romlis nukleinis mJava iWreba da mravldeba sxva organizmSi?

I _ safuari sokos II _ virusis III _ qlamidomonadas


12

19. ilustraciaze mocemulia nefronis gamartivebuli sqema. romeli cifriT

aRniSnul ubanzea yvelaze maRali wneva?

a) 1 b) 2 g) 4 d) 5

20. romeli fermenti gvxvdeba pankreasis wvenSi?

I _ lipaza II _ proteaza III _ amilaza



21. Tvalis romel nawilSi mimdinareobs sinaTlis zemoqmedebiT nervuli impulsebis warmoqmna? I _ baduraSi II _ minisebr sxeulSi III _ brolSi a) mxolod I b) I da II g) I da III d) I, II da III

22. cxenSi balnis Savi Seferiloba arasrulad dominirebs TeTrze. Sualeduri

forma Calisferia. qvemoT CamoTvlili variantebidan rogori cxenis arsebobaa

SesaZlebeli?

a) heterozigoti, Savi b) heterozigoti, Calisferi

g) heterozigoti, TeTri d) homozigoti, Calisferi 23. ra saxis imuniteti Camouyalibdeba adamians wiTelas gadatanis Semdeg?

1. bunebrivi 2. xelovnuri 3. aqtiuri 4. pasiuri a) 1 da 3 b) 2 da 3 g) 1 da 4 d) 2 da 4

13

24. Tavis tvinis qerqis romel wils gadaecema kunTebidan wamosuli impulsebi?

a) Txemis b) Sublis g) safeTqlis d) kefis

25. romeli nivTiereba ar warmoadgens biopolimers?

a) insulini b) celuloza g) fruqtoza d) saxamebeli

26. ilustraciaze laTinuri asoebiT aRniSnulia yuris sxvadasxva ubani.

gansazRvreT, sad gardaiqmneba bgeriTi rxevebi nervul impulsebad. a) mxolod A

b) mxolod B g) A da B d) B da C

27. romeli nivTiereba gvxvdeba Tambaqos mozaikis virusSi?

I _ rnm II _ dnm III _ cila


28. RviZli organizmSi mraval funqcias asrulebs. ratom akuTvneben mas saWmlis

momnelebel jirkvals?

a) auvnebelyofs toqsikur naerTebs b) gamoimuSavebs cximebis maemulgirebel sekrets g) amiaks gardaqmnis Sardovanad

d) glukozas gardaqmnis glikogenad

14

29. ra saerTo niSani aqvs yvela somatur ujreds? I _ qromosomTa diploiduri raodenoba II _ erTnairi agebuleba da funqcia III _ mitozuri gayofa a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) I da III 30. dermaSi moTavsebulia:

I _ saofle jirkvlebi II _ receptorebi III _ Tmis Zirebi

a) mxolod I da II b) mxolod I da III g) mxolod II da III d) I, II da III

31. ilustraciis gamoyenebiT gansazRvreT, rogori Seferilobis STamomavloba warmoiqmneba F1-Si miRebuli Savi da Calisferi individebis SejvarebiT.

a)Mmxolod Calisferi B b) mxolod Savi g) Savi da Calisferi d) Calisferi da TeTri

32. baqteriebis umravlesobis romeli Tavisebureba miuTiTebs maT heterotroful kvebiT nirze? AAAa) rgolis formis dnm b) birTvis ararseboba g) qlorofilis ararseboba d) swrafi gamravlebis unari 33. SemaerTebeli qsovilis funqciebia: I _ sisxlmbadi II _ sayrdeni III _ satransporto

a) mxolod I da II b) mxolod I da III g) mxolod II da III d) I, II da III

15

34. romeli hormoni uzrunvelyofs kvercxujredis momwifebas?

a) estrogenebi b) androgenebi g) oqsitocini d) progesteroni

35. ilustraciaze mocemulia muqi da Ria feris aryis xis mzomelas peplebi. ZiriTadi mizezi, romelmac industriuli raionebis populaciebSi muqi Seferilobis peplebis gavrceleba gamoiwvia, aris: I _ mamoZravebeli gadarCeva II _ mastabilizebeli gadarCeva III _ mutaciuri cvalebadoba


36. romel procesSi monawileobs dnm-polimeraza? I _ replikaciis II _ transkripciis III _ translaciis a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) II da III

37. romeli ZiriTadi faqtori aregulirebs sezonur movlenebs organizmebSi?

a) garemos temperatura b) garemos tenianoba g) sakvebis raodenoba d) dRis xangrZlivoba

38. xerxemlis romel ganyofilebaSi gvxvdeba malebis uZravi SeerTeba?

a) kisris b) gulmkerdis g) welis d) gavis

39. romeli procesi emyareba komplementarobis princips? I _ dnm-is replikacia II _ transkripcia III _ translacia

A a)Mmxolod I b) mxolod I da II g) mxolod II da III d) I, II da III

16

40. mitozis profazaSi 20 qromatidaa. ujredis gayofis bolos Svileul

ujredSi iqneba:

a) 10 qromosoma da dnm-is 10 molekula

b) 10 qromosoma da dnm-is 20 molekula

g) 20 qromosoma da dnm-is 20 molekula

d) 20 qromosoma da dnm-is 40 molekula

41. wiTeli msxlisebrnayofiani pomidori Seajvares yviTel sferulnayofians. pirvelFTaobaSi mcenarem moisxa wiTeli sferuli nayofi. TviTdamtvervis Sedegad meore TaobaSi miRebuli hibridebis ra nawili moisxams yviTel sferul nayofs?

a)1/16 b) 3/16 g) 4/16 d) 9/16

42. sisxlSi glukozis raodenobis mkveTri Semcirebis Semdeg romeli hormonis raodenoba izrdeba da moqmedeba aqtiurdeba? I – insulinis II _ glukagonis III _ adrenalinis a) mxolod I b) mxolod II g) mxolod III d) II da III

43. CamoTvlilTagan romelia dnm-isa da cilis saerTo niSnebi?

I _ memkvidruli informaciis Senaxvis unari

II _ molekulaSi spiraluri struqturis arseboba

III _ Semadgeneli komponentebis wyalbaduri bmebiT dakavSireba



44. cxovelTa da mcenareTa axali jiSis gamoyvanisas mTavar mamoZravebel Zalas warmoadgens:

I _ bunebrivi gadarCeva II _ xelovnuri gadarCeva III _ mutaciuri cvalebadoba


17

45. xerxemliani cxovelebis kuWis wvenis pH, Cveulebriv, 2-ze dabalia. romeli

procesebisTvisaa aucilebeli kuWSi mJave aris arseboba?

I _ cilebis denaturaciisaTvis

II _ naxSirwylebis gardaqmnisaTvis

III _ baqteriebis gauvnebelyofisaTvis

a)Mmxolod I b) mxolod II g) mxolod III d) I da III

46. adamianis organizmSi sad gvxvdeba mxolod erT Sred ganlagebuli epiTeluri ujredebi? I _ epidermisSi II _ filtvis buStukebSi III _ kapilarebSi

a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) II da III

47. gaaanalizeT mowodebuli sagvartomo nusxa da gansazRvreT II _ 1,2

colqmruli wyvilis genotipebi.

a)♀AA x ♂Aa

b)♀Aa x ♂Aa

g) XAX

A x X

aY

d) XAX

a x X

AY

48. kvebiTi jaWvis romel dones SeiZleba miekuTvnebodnen paraziti cxovelebi? I _ pirveli rigis konsumentebs

II _ meore rigis konsumentebs III _ reducentebs


49. mitozis romel fazaSi Sedgeba qromosoma erTi qromatidisagan? a) profazasa da metafazaSi b) metafazasa da anafazaSi g) anafazasa da telofazaSi d) telofazasa da profazaSi

18

50. romel nivTierebas ver Slis kuWqveSa jirkvlis mier gamoyofili fermentebi? I _ glukozas II _ aminomJavas III _ cxims


51. romel suraTzea naCvenebi mastabilizebeli gadarCevis moqmedeba?

a) A

b) B g) C

d) D

52. ra saxis mutaciaa naCvenebi ilustraciaze?

a) duplikacia b) inversia g) translokacia d) delecia

53. rogori tipis genetikuri daavadebis riski izrdeba Sinaur cxovelebSi axlonaTesauri Sejvarebisas?

a) autosomur-dominanturi b) autosomur-recesiuli g) X- qromosomasTan SeWiduli dominanturi d) X- qromosomasTan SeWiduli recesiuli

19

54. ddt Zlieri da saSiSi Sxamqimikatia, romelsac mavne mwerebis

gasanadgureblad iyenebdnen. organizmebs aRmoaCndaT misi dagrovebis unari.

mecnierebma ddt pingvinebis organizmSi aRmoaCines. ZiriTadad romeli

ekologiuri faqtoris moqmedebam gamoiwvia ddt-s kvebiT qselSi gavrceleba?

I _ abioturma II _ bioturma III _ anTropogenurma

a) mxolod I b) mxolod II g) mxolod III d) II da III

55. romeli laTinuri asoTia aRniSnuli meiozis II anafaza?

a) A

b) B

g) C

d) D

56. ilustraciaze mocemulia galapagosis arqipelagis sxvadasxva kunZulze binadari mTiulebi, romlebic saerTo winapridan warmoiSvnen. romelma ZiriTadma mizezma ganapiroba axali saxeobebis Camoyalibeba?

a) modifikaciurma cvalebadobam da mamoZravebelma gadarCevam b) memkvidreobiTma cvalebadobam da mamoZravebelma gadarCevam g) kombinaciurma cvalebadobam da mastabilizebelma gadarCevam d) mutaciurma cvalebadobam da mastabilizebelma gadarCevam

20

57. gaaanalizeT informacia da monaxeT Sesabamisoba neironebis tipebsa da

nervuli impulsebis gadacemis mimarTulebebs Soris. dasviT cxrilis Sesabamis

ujraSi niSani ,,X~.

Nneironebis tipebi nervul impulsebs gadascemen:

1. mgrZnobiare a) RviZlidan Tavis tvins 2. CarTuli b) zurgis tvinidan orTava kunTs 3. mamoZravebeli g) Tvalidan Tavis tvinis qerqis mxedvelobis zonas d) zurgis tvinSi erTi saxis neironidan meores e) Tavis tvinidan farisebr jirkvals

58. ipoveT Sesabamisoba saWmlis momnelebeli sistemis organoebsa da maTSi

mimdinare procesebs Soris da cxrilis Sesabamis ujraSi dasviT niSani `X”.

1. piris Rru a) emulgirdeba cximebi

2. kuWi b) moqmedebas iwyeben proteazebi

3. Tormetgoja nawlavi g) warmoiqmneba zogierTi vitamini

4. msxvili nawlavi d) iwyeba naxSirwylebis daSla

e) Seiwoveba didi raodenobiT wyali

v) aqtiurdeba lipaza da intensiurad moqmedebs

a b g d e v

1

2

3

4

a b g d e 1 2 3

21

59. gaaanalizeT qvemoT mocemuli informacia da gansazRvreT, romeli Tviseba an

niSania damaxasiaTebeli prokariotuli da eukariotuli organizmebisa da

virusisaTvis. SeusabameT TiToeuls misTvis damaxasiaTebeli Tviseba/niSani da

cxrilis Sesabamis ujraSi dasviT niSani `X”.

1. virusi a) dnm moTavsebulia citoplazmaSi 2. prokarioti b) Seicaven dnm-s an rnm-s 3. eukarioti g) iyofa mitoziT

d) ver mravldeba damoukideblad e) mravldeba orad gayofiT

60. hibriduli (F1) xendros TviTdamtverviT miRebuli mcenareebidan 1/2-ma gaikeTa vardisferi nayofi, 1/4-ma _ wiTeli, 1/4-ma ki _ TeTri. gansazRvreT: 1. mSobliuri formis (P) genotipebi; 2. F1 hibridis fenotipi da genotipi; 3. rogori genotipis individebis SejvarebiT miiReba Tanabari raodenobiT vardisfer _ da TeTrnayofiani mcenareebi?

61. memarjvnia (A), normaluri mxedvelobis (D) qali gaTxovda cacia, normaluri

mxedvelobis mamakacze. maT SeeZinaT cacia, daltonizmiT daavadebuli vaJi.

daltonizmis ganmsazRvreli geni lokalizebulia X-sasqeso qromosomaSi,

caciobisa ki _ autosomurSi.

gansazRvreT:

1. mSoblebis genotipebi;

2. vaJis genotipi;

3. rogori albaTobiTaa mosalodneli memarjvnia, normaluri mxedvelobis vaJis

dabadeba?

a b g d e

1

2

3

22

62. ruxsxeuliani, CanasaxovanfrTiani drozofila Seujvares Sav,

grZelfrTians (P). F1-Si yvela buzi ruxi Seferilobisa da grZelfrTiania.

F1-Si gaCenil mdedrs Seujvares Savsxeuliani, CanasaxovanfrTiani mamri. F2 -Si

miRebuli hibridebidan 84 - ruxi da CanasaxovanfrTiania, 81 - Savi da

grZelfrTiania, 16 ruxi da grZelfrTiania, 14 _ Savi da CanasaxovanfrTiania.

(alelebi aRniSneT A,a da D,d simboloebiT).

gansazRvreT:

1. mSoblebis genotipebi (P);

2. F2-Si miRebul mxolod mSoblebisgan (P) gansxvavebul individTa genotipebi;

3. daasaxeleT ori ZiriTadi mizezi, romlebmac mendeliseuli daTiSvidan gadaxra gamoiwvia.

23

pasuxebi da Sefasebis sqema

29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56

a X X X X

b X X X X X

g X X X X X X X

d X X X X X X X X X X X X

57. maqsimaluri qula 3.

yoveli sworad Sevsebuli horizontaluri

striqoni _ TiTo qula.

s

58. maqsimaluri qula 4

(N-2) qula, sadac N yoveli sworad Sevsebuli vertikaluri striqonia. 59. maqsimaluri qula 3.

yoveli sworad Sevsebuli horizontaluri

striqoni _ TiTo qula.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

a X X X X X X b X X X X X X X X X X X g X X X X X X X X d X X X

a b g d e 1 X X 2 X 3 X X

a b g d e v

1 X

2 X 3 X X

4 X X

a b g d e

1 X X

2 X X

3 X

24

60. maqsimaluri qula 3. 60. 1. AA da aa. 60.2 . Aa vardisferi

60.3. Aa da aa

61. maqsimaluri qula 3.

61.1. AaXDX

d aaX

DY

61. 2. aaXdY

61. 3. mosalodnel STamomavalTa 1/8 (an 12.5%);

an mosalodneli vaJebidan 1/4 (an 25%).

25

axali tipis davalebis nimuSebi:

1. romeli specifikuri cila sinTezdeba leikocitSi?

pasuxi:

sxvadasxva saxis antigenis SeboWvaSi monawile antisxeulebi.

2. raSi mdgomareobs ganayofierebis biologiuri roli?

pasuxi:

ganayofierebiT xdeba saxeobis kariotipis aRdgena da SenarCuneba.

3. ra ZiriTad funqcias asrulebs qloroplasti?

pasuxi:

fizikuri (sinaTlis) energias gardaqmnis qimiur energiad da martivi

araorganuli naerTebidan asinTezebs naxSirwyals (glukozas).

4. gulTan dakavSirebul romel sisxlZarRvebSi miedineba venuri sisxli?

pasuxi:

venuri sisxli miedineba zeda da qveda Rru venebsa da filtvis arteriaSi.

5. ra aris fotoperiodizmi?

pasuxi:

fotoperiodizmi aris organizmis reaqcia dRis xangrZlivobaze.