2016-01-22
1
Zakład Transplantologii i Centralny Bank Tkanek Akademii Medycznej W Warszawieul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA, tel. (22) 691 13 36, tel./fax:(22) 621 75 43
BANKOWANIE TKANEK
W POLSCE PODSTAWOWE
POJĘCIA I DEFINICJE
Medycyna regeneracyjna – wykorzystanie różnych technik,
mających na celu poprawę funkcjonowania uszkodzonych tkanek i
narządów.
Zastępowanie niesprawnych
komórek, tkanek, narządów sprawnymi
komórkami, tkankami lub narządami
PRZESZCZEPIANIE = TRANSPLANTACJA
Komórki, tkanki i narządy mogą pochodzić od:
• tego samego osobnika – przeszczep autogeniczny
• osobnika identycznego pod względem genetycznym, np. przeszczep między bliźniakami monozygotycznymi lub zwierzętami tego samego szczepu – przeszczep izogeniczny
• osobnika tego samego gatunku – przeszczep allogeniczny
• osobnika różnego gatunku – przeszczep ksenogeniczny
PRZESZCZEPIANIE cd.• auto -• izo -• allo -• kseno -
PRZESZCZEPY
geniczne
• biowitalne• unaczynione – własna sieć nn. krwionośnych• nieunaczynione
• biostatyczne
- w zależności od relacji dawca-biorca przeszczepu:
- w zależności od obecności żywych komórek w przeszczepach:
2016-01-22
2
Przeszczepianie narządów
Przeszczepianie tkanek
Przeszczepianie komórek
Produkty lecznicze terapii zaawansowanej
terapia komórkami somatycznymi
inżynieria tkankowa
terapia genowa
I. BIOWITALNE = ŻYWE• muszą podjąć funkcję bezpośrednio po przeszczepieniu
IA: BIOWITALNE UNACZYNIONE - NARZĄDY– brak możliwości dłuższego przechowywania,– brak możliwości sterylizacji
nerka, wątroba, serce, trzustka kilkanaście godzin
IB: BIOWITALNE NIEUNACZYNIONE– możliwość dłuższego przechowywania, – brak możliwości sterylizacji (ew. dekontaminacja antybiotykami)
rogówki kilka – kilkanaście dnizastawki serca, naczynia kilka – kilkanaście miesięcykomórki kilka - kilkanaście lat
tylko przechowywane: komórki macierzyste krwi pępowinowej, szpikurozhodowywane in vitro: keratynocyty, chondrocyty
PRZESZCZEPY
II. BIOSTATYCZNE = BEZKOMÓRKOWE• tkanki „po przejściach” - poddawane różnym procedurom,
niezawierające żywych komórek • istotne są właściwości macierzy pozakomórkowej (obecność
kolagenu np. typu I, czynników wzrostu i różnicowania)
– możliwość długotrwałego przechowywania i sterylizacji
• protezy biologiczne / opatrunki biologiczne• ulegają stopniowemu zastąpieniu przez tkanki własne biorcy• przykłady – przeszczepy z grupy tkanek łącznych:
• biostatyczna kość, chrząstka • biostatyczne ścięgna, więzadła• biostatyczna skóra pełna, biostatyczna skóra właściwa• biostatyczna błona owodniowa • biostatyczne osierdzie, (opona twarda)
PRZESZCZEPY cd. PRZESZCZEPY ALLOGENICZNEbiowitalne unaczynione biostatyczne
Immunogenność
wysoka niska
Dobór biorca-dawca
wymagany nie wymagany
Immunosupresja
z reguły konieczna nie konieczna
Odrzucanie przeszczepu [podział ze względu na czas]
• Odrzucenie nadostre - minuty
• Odrzucenie ostre przyspieszone – 24 godz.
• Odrzucenie ostre – kilka dni
• Odrzucenie przewlekłe - miesiące
wyspecjalizowane laboratoria przygotowujące
dla potrzeb chirurgii odtwórczej
auto-, allo- lub ksenogeniczne przeszczepy
biowitalne nieunaczynione lub biostatyczne
BANKI TKANEK (i KOMÓREK)
2016-01-22
3
W latach 50-tych i 60-tych XX-go wieku woperacjach odtwórczych zaczęto stosowaćalloprzeszczepy tkankowe.
• 1950 – Bethesda, USA • 1956 – Hradec Kralove, ówczesna
Czechosłowacja• 1957 – Berlin, ówczesne NRD• 1960 – Rostów nad Donem, ówczesne ZSRR
ROZWÓJ BANKOWANIA TKANEK NA ŚWIECIE
• 1963 - Warszawa• 1968 - Katowice• 1978 - Morawica• …
ROZWÓJ BANKOWANIA TKANEK W POLSCE
Obowiązujące prawo
Dyrektywa 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotycząca standardów jakości i bezpieczeństwa pozyskiwania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwacji, przechowywania i dystrybucji ludzkich tkanek i komórek
Dyrektywa Komisji Europejskiej 2006/17/WE wprowadzająca w życie Dyrektywę 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do niektórych wymagań technicznych dotyczących dawstwa, pobierania i testowania tkanek i komórek ludzkich
Dyrektywa Komisji Europejskiej 2006/86/WE wprowadzająca w życie dyrektywę 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie wymagań dotyczących możliwości śledzenia, powiadamiania o poważnych i niepożądanych reakcjach i zdarzeniach oraz niektórych wymagań technicznych dotyczących kodowania, przetwarzania, konserwowania, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich
Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów
Obowiązujące prawo
• etap I – wstępna kwalifikacji dawcy, uzyskanie (i zabezpieczenie)
materiału
• etap II – testowanie materiału – dalsza kwalifikacja dawcy
(przeprowadzenie testów biologicznych) oraz kontrola
przydatności samego materiału – zakończone jego
zwolnieniem z kwarantanny i dopuszczeniem do
przetwarzania lub jego dyskwalifikacją i utylizacją
• etap III – przetwarzanie materiału – przygotowanie przeszczepów
(w tym sterylizacja)
• etap IV – przechowywanie materiału
• etap V – dystrybucja materiału
• etap VI – monitorowanie losów przeszczepów – informacja zwrotna
BANKOWANIE TKANEK (lub KOMÓREK) BANKI TKANEK I KOMÓREK W EUROPIE
Europaok. 4.500 banków tkanek i komórek
Unia Europejska•1388 banków tkanek i komórek wspomaganego rozrodu,•1114 banków tkanek i komórek, •1411 banków hematopoetycznych komórek macierzystych
Polska•? banków tkanek i komórek wspomaganego rozrodu, •16 banków tkanek i komórek, •25 banków hematopoetycznych komórek macierzystych
USA•261 banków tkanek•w tym 110 akredytowanych przez AATB•nieznana liczba banków komórek
2016-01-22
4
NOWE WYMOGI DLA BANKÓW TKANEK I KOMÓREK
Pełen nadzór Ministerstwa Zdrowia nad czynnościami związanymi z bankowaniem tkanek – powołanie Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek
Powołanie osoby odpowiedzialnej i określenie zakresu jej kompetencji
Określenie wymogów dotyczących kwalifikacji pracowników banków tkanekoraz konieczności ustawicznego kształcenia
Monitorowanie istotnych reakcji i zdarzeń niepożądanych
Wprowadzenie zarządzania jakością i systemu kontroli jakości (w tym kwalifikacji dawców, wykonywania określonych testów biologicznych, prowadzenia dokumentacji, wymogów sanitarnych i technicznych)
Wprowadzenie jednolitego, unikatowego systemu znakowania tkanek (ISBT 128)
Zapewnienie zdolności monitorowania losów przeszczepów
Wprowadzenie systemu kontroli banków tkanek i komórek
Banki WielospecjalistyczneBanki Monospecjalistyczne
Banki tkanek oka
Bank komórek chrząstki i kości
Bank skóry i komórek naskórka
Bank zastawek serca
Bank komórek wysp trzustkowych
Banki Komórek Krwiotwórczych Szpiku, Krwi Obwodowej i Krwi Pępowinowej Banki Krwi Pępowinowej
2016-01-22
5
Działalność banków tkanek i komórek w Polsce w 2014 roku
Działalność banków tkanek i komórek w Polsce w 2014 roku
Działalność banków tkanek i komórek w Polsce w 2014 roku
Działalność banków tkanek i komórek w Polsce w 2014 roku
Działalność banków tkanek i komórek w Polsce w 2014 roku
2016-01-22
6
Publiczne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce2013 - auto
Publiczne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce2013 – allo spokrewnione
Publiczne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce2013 – allo niespokrewnione
2016-01-22
7
Prywatne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce2013 - auto
Prywatne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce2013 – allo spokrewnione
Prywatne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce2013 – allo niespokrewnione
• etap I
kwalifikacja wstępna potencjalnego dawcy
uzyskanie (i zabezpieczenie) materiału
pobranie materiału ze zwłok śmierć mózgowa
zatrzymanie krążenia
- oddziały szpitalne: zmarli z utrzymaną czynnością
serca (ang. HBD – Heart-Beating Donors)
- prosektury: zmarli bez czynności serca
(ang. NHBD – Non-Heart-Beating Donors)
pobranie materiału od żywych dawców
- oddziały zabiegowe
pozyskanie materiału od żywych dawców
- oddziały zabiegowe: materiał amputacyjny
- oddziały położnicze: owodnia
Procedury kwalifikacji dawców
Uzyskanie informacji o braku sprzeciwu/ zgodzie na pobranie tkanek:
Dawcy zmarli – brak sprzeciwu
Dawcy żywi – zgoda
2016-01-22
8
Kryteria selekcji dawców oparte są na analizie zagrożeń związanych z zastosowaniem danych komórek/tkanek.
Wskaźniki tych zagrożeń:
analiza historii choroby i wywiadu środowiskowego
badanie przedmiotowe
badanie pośmiertne
testy biologiczne i
wszelkie inne stosowne badania.
2016-01-22
9
Kryteria szczegółowe kwalifikacji dawców
Tkanki mięśniowo-szkieletowe
- wiek: • tkanka kostna minimum 15 lat dla obu płci;• ścięgna, więzadła i powięź szeroka uda: 15-65 lat dla obu płci;• przeszczepy kostno-chrzęstne, chrząstka, łąkotki: 15-45 lat dla obu płci;• chrząstka w celu hodowli chondrocytów: 15-55 dla obu płci.
- brak zmian zwyrodnieniowych kości i stawów, osteoporozy oraz innych układowych schorzeń tkanek szkieletowych (choroba Pageta, osteopetroza)
oraz zaburzeń w budowie tkanki kostnej,
- zapalenie kości i szpiku w wywiadzie.
Skóra:
- wiek: do 70 lat,
- brak zmian na skórze (stany zapalne, brodawczaki, nowotwory).
Kryteria szczegółowe kwalifikacji dawców
Zastawki serca:
- wiek 18 miesięcy do 65 lat,
- brak cech zapalenia mięśnia sercowego, wrodzonych lub nabytych wad zastawek,
- brak miażdżycy.
Błony płodowe:
- patologia dróg rodnych: zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze,
- cukrzyca ciężarnych,
- przedwczesne pęknięcie błon płodowych,
- zakażenie wód płodowych
- malformacje płodu.
Żywi dawcy tkanek - tkanki mięśniowo-szkieletowe, układu sercowo-naczyniowego, skóra, owodnia,
sznur pępowinowy, komórki tłuszczowe, szpik, krew obwodowa
głowy kości udowych w czasie endoprotezoplastyki stawów biodrowych - przeszczepy allogeniczne
chrząstka stawowa w czasie artroskopii stawu kolanowego- przeszczepy autogeniczne – ATMP!!!
kości pokrywy czaszki w czasie trepanacji czaszki z niemożnością ponownego wprowadzenia płata kraniotomijnego ze względu na obrzęk mózgu
- przeszczepy autogeniczne
zastawki serca – dawca domino- przeszczepy allogeniczne
skóra do izolacji i hodowli keratynocytów - przeszczepy autogeniczne – ATMP!!!
błony płodowe - owodnia- przeszczepy allogeniczne
Procedura pobrania tkanek:
- obszar dostępu musi być wydzielony;
- należy użyć wydzielonego sterylnego pola operacyjnego utworzonego za pomocą sterylnych serwet;
- personel pobierający musi być ubrany odpowiednio do pobrania;
- umycie, ubranie w sterylne ubrania i sterylne rękawice, nałożenie osłon na twarz i masek ochronnych.
2016-01-22
10
Pobranie tkanek ze zwłok:
- w warunkach jałowych (sala operacyjna)
pakowanie i przetwarzanie „na jałowo”
pakowanie i przetwarzanie w warunkach czystych zakończone
sterylizacją
- tak czysto jak to jest możliwe (sala prosektoryjna)
pakowanie i przetwarzanie w warunkach czystych zakończone
sterylizacją
- Konieczność nadania zwłokom należytego wyglądu
Pozyskiwanie krwi pępowinowej
Pobieranie krwiotwórczych komórek macierzystych
Procedura pobrania tkanek:
Po pobraniu tkanek i komórek od dawcy zmarłego jego ciało należy zrekonstruować tak, aby było możliwie najbardziej zbliżone do pierwotnego kształtu anatomicznego.
2016-01-22
11
Transport pobranego materiału do banku tkanek
- Zapewnienie zachowania właściwości biologicznych pobranych tkanek
• tkanki mięśniowo-szkieletowe (2-8oC, zamrożenie)
• tkanki układu sercowo – naczyniowego (2-8oC)
• tkanki oka (2-8oC)
• skóra (2-8oC, zamrożenie)
• owodnia (2-8oC, temperatura pokojowa, < 40oC)
Walidacja transportu
Dokumentacja dawcyDokumentacja pobrania !
• etap II
– testowanie materiału – dalsza kwalifikacja dawcy
(przeprowadzenie testów biologicznych) oraz kontrola
przydatności samego materiału – zakończone jego
zwolnieniem z kwarantanny i dopuszczeniem do
przetwarzania lub jego dyskwalifikacją i utylizacją
- badania biologiczne dawcy
- badania mikrobiologiczne
- badania histopatologiczne
KWARANTANNA!
Badania serologiczne
§ 3. Standardowe procedury operacyjne związane z pobieraniem komórek lub tkanek określają wymagania dotyczące:…5) badań laboratoryjnych w odniesieniu do dawcy żywego i zmarłego, które powinny obejmować:
a) HIV 1 i 2 - Anty-HIV-1 i 2,
b) wirusowe zapalenie wątroby typu B - HBsAg i Anty HBc,
c) wirusowe zapalenie wątroby typu C - Anty-HCV,
d) kiła - testy swoiste,
Bezwzględnie ujemne u dawcy zmarłego i żywego allogenicznego!!!
Dopuszczalne wyniki dodatnie u dawcy żywego autologicznego !!!
Badania serologiczne
Badania mogą być wykonywane wyłącznie przez laboratoria wpisane na listę laboratoriów Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych!
2.4. W przypadku dawcy zmarłego próbki krwi muszą być pobrane przed samą śmiercią lub jeżeli nie jest to możliwe, najszybciej jak to możliwe po śmierci, lecz nie później niż 24 godziny po zgonie.
Badania serologiczne
2.6. … Ponowne badanie nie jest konieczne również wówczas kiedy przetwarzanie obejmuje etap inaktywacji, zatwierdzony w odniesieniu do danych wirusów.
Badania serologiczne
2016-01-22
12
Badania metodą amplifikacji kwasów nukleinowych
Polskie ustawodawstwo nie określa zasad badań za pomocą metody
amplifikacji kwasów nukleinowych.
2.6. Jeżeli w przypadku żywego dawcy (z wyjątkiem dawców szpiku kostnego i
komórek krwi obwodowej) „próbka donacyjna”, jak określona w pkt 2.5 lit. a)
powyżej, jest dodatkowo badana przy pomocy techniki amplifikacji kwasów
nukleinowych (NAT) pod kątem obecności wirusów HIV, HBV i HCV, nie jest
konieczne badanie dodatkowej próbki krwi.
Badania mikrobiologiczne
Wymagane w przypadku przygotowania przeszczepów nie podlegających końcowej sterylizacji.
Zalecane w przypadku przygotowania przeszczepów podlegającychkońcowej sterylizacji.
Ochrona biorcy.
Ochrona personelu banku tkanek.
i) zakażenia ogólnoustrojowego nie będącego pod kontrolą w momencie pobrania, w tym choroby bakteryjnej, uogólnionego zakażenia wirusowego, grzybiczego lub pasożytniczego lub poważnego zakażenia miejscowego w komórkach lub tkankach, które mają być pobrane,
Badania mikrobiologiczne
Pobranie próbek:
- Wymaz z powierzchni
- Płyn
- Próbka tkanek (uszkodzenie pobranego materiału)
Badania mikrobiologiczne
Czy w każdym przypadku wstępnie zakażony materiał
tkankowy podlega dyskwalifikacji?
Nie, jeżeli:
• dla patogenów stwierdzonych w pobranym materiale istnieje
udokumentowana metoda sterylizacji/inaktywacji;
• istnieją procedury pozwalające na wprowadzenie
i przetwarzanie materiału zakaźnego w pomieszczeniach
laboratoryjnych banku tkanek.
np.: przeszczepy autogenne od dawców zakażonych
Hemodylucja u dawcy
§ 3. Standardowe procedury operacyjne związane z pobieraniem komórek lub tkanek określają wymagania dotyczące:…3) kryteriów wykluczających zmarłego dawcę komórek lub tkanek, sporządzonych na podstawie informacji dotyczących:…m) stwierdzenia, że wyniki testów próbek krwi dawcy będą nieważne ze względu na występowanie hemodylucji, jeżeli nie jest dostępna próbka sprzed transfuzji (dotyczy tylko komórek lub tkanek),
2.3. Jeżeli dawcom w wyniku utraty krwi przetoczono krew, składniki krwi, koloidy lub krystaloidy, badanie krwi może nie być ważne ze względu na hemodylucję próbki. Algorytm do oceny stopnia hemodylucji stosuje się w następujących okolicznościach:
a) przedśmiertne pobieranie próbek krwi: jeżeli krew, składniki krwi i/lub koloidy zostały podane w ciągu 48 godzin przed pobraniem krwi lub w ciągu godziny przed pobraniem krwi podano krystaloidy;
b) pośmiertne pobieranie próbek krwi: jeżeli krew, składniki krwi i/lub koloidy zostały podane w ciągu 48 godzin przed śmiercią lub w ciągu godziny przed śmiercią podano krystaloidy.
Banki tkanek mogą przyjmować tkanki i komórki od dawców, u których doszło do rozcieńczenia osocza w stopniu większym niż 50 %, jedynie jeżeli stosowane procedury badań są zatwierdzone dla tak rozcieńczonego osocza lub jeśli dostępna jest próbka sprzed przetoczenia.
Hemodylucja u dawcy
!
2016-01-22
13
Określenie hemodylucji:
• określ TPV (całkowita objętość osocza) - masa ciała (kg) x 40 ml/kg
• określ TBV (całkowita objętość krwi) - masa ciała (kg) x 70 ml/kg
• określ ile krwi (ml) otrzymał potencjalny dawca w ciągu ostatnich 48 godz. (A)
• określ ile koloidów (ml) otrzymał potencjalny dawca w ciągu ostatnich 48 godz. (B)
• określ ile krystaloidów (ml) otrzymał potencjalny dawca w ciągu ostatniej 1 godz. (C)
Dodaj A i B i porównaj z TPV
Dodaj A + B + C i porównaj z TBV
Jeżeli otrzymane wyniki nie wskazują na hemodylucję > 50%
próbka krwi może zostać zakwalifikowana do badania.
Hemodylucja u dawcy
!
• etap III
• przetwarzanie materiału – przygotowanie przeszczepu
1. obróbka wstępna (oczyszczanie mechaniczne,
płukanie)
2. nadanie pożądanego kształtu fragmentom
tkankowym zgodnie z oczekiwaniami klinicystów
3. pakowanie przeszczepów
4. konserwowanie
5. sterylizacja / dekontaminacja przeszczepów
BANKOWANIE TKANEK cd.
Przygotowanie przeszczepów
pakowanie mrożenie płukaniew torebki w - 72oC w 0.9% NaClpoliester/polietylen
liofilizacja(„suszenie w próżni”)
mrożenie w - 72oC pakowanie pakowanie w torebki w torebki poliester/polietylen poliester/polietylen
z 0.9% NaCl
Sterylizacja radiacyjna dawką 35 kGy
Walidacja procesu sterylizacji radiacyjnej
Metody konserwacji przeszczepów tkankowychPomieszczenia czyste
Pomieszczenia w których liczba cząsteczek i liczba
bakterii są ograniczone do określonych poziomów.
Liczba bakterii Liczba cząstek
2016-01-22
14
§ 17. 1. Klasy czystości powietrza określa się dla poszczególnych procesów zwiazanych z odbiorem, rejestracja, znakowaniem, gromadzeniem, przetwarzaniem, testowaniem, sterylizacją, przechowywaniem i dystrybucją tkanek i komórek.
2. Tkanki lub komórki przeznaczone do przeszczepiania, które nie są poddawane końcowej sterylizacji, a ich przetwarzanie i pakowanie odbywa się w kontakcie ze środowiskiem zewnętrznym, muszą być przetwarzane i pakowane w środowisku czystości bakteriologicznej powietrza klasy A w rozumieniu przepisów, o których mowa w art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. — Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533, z późn. zm.).
3. Przetwarzanie i pakowanie tkanek i komórek przeznaczonych do przeszczepiania podlegającychkońcowej sterylizacji musi odbywać się co najmniej w środowisku czystości powietrza klasy D w rozumieniu przepisów, o których mowa w art. 39 ust. 4 pkt 1ustawy z dnia 6 września 2001 r. — Prawo farmaceutyczne.
4. Odstępstwa od warunków, o których mowa w ust. 2, mogą występować w przypadku, gdy ekspozycja na środowisko o zalecanej klasie czystości powietrza wywiera szkodliwy wpływ na właściwości tkanek i komórek lub gdy zastosowana technologia uniemożliwia zachowanie tej klasy czystości powietrza.
§ 5. 1. Podłogi powinny być wykonane z materiałów trwałych o powierzchniach gładkich, antypoślizgowych, zmywalnych, nienasiąkliwych i odpornych na działanie środkow myjąco-dezynfekcyjnych.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy pomieszczeń administracyjnych.
§ 6. Połączenie ścian z podłogami powinno zostać wykonane w sposób umożliwiający jego mycie i dezynfekcję.
§ 7. 1. W banku tkanek i komórek mogą być instalowane drzwi przesuwne, obrotowe oraz wahadłowe przezierne, pod warunkiem spełnienia wymagań prawa budowlanego w zakresie przepisów o drogach ewakuacyjnych.
2. Konstrukcja drzwi przesuwnych powinna zapewniać ich szczelność oraz umożliwiać dezynfekcję drzwi wraz z prowadnicami.
§ 8. 1. Jeżeli orientacja okien pomieszczeń przeznaczonych do pobytu ludzi może powodować nadmierne naświetlenie tych pomieszczeń, powinny być zainstalowane urządzenia zabezpieczające przed nadmierną penetracją promieni słonecznych i przegrzewaniem.
2. Urządzenia, o których mowa w ust. 1, musza być łatwe do utrzymania w czystości oraz nie mogą powodować gromadzenia się w nich zanieczyszczeń.
§ 9. Ściany wokół umywalek i zlewozmywaków powinny być wykończone w sposób zabezpieczający ścianę przed zawilgoceniem.
2016-01-22
15
Klasa D, C Klasa B, A
§ 10. 1. W pomieszczeniach przetwarzania komórek i tkanek oraz pomieszczeniach przeznaczonych do pobierania i przerobu komórek krwiotwórczych krwiobwodowej i krwi pępowinowej oraz hodowli komórek należy stosować wentylację nawiewno-wywiewną lub klimatyzację zapewniającą klasy czystości powietrza,o których mowa w § 17.
2. Jeżeli pobieranie, przetwarzanie i testowanie tkanek i komórek odbywa się w układzie zamkniętym, to nie stosuje się przepisów ust. 1 i § 17.
- Przeszczep rogówki- Preparaty komórek macierzystych krwi
3. Instalacje i urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji powinny podlegać okresowemu czyszczeniu zgodnie z zaleceniami producenta, nie rzadziej niż co 24 miesiące. Dokonanie tych czynności powinno byćudokumentowane.
§ 11. 1. W banku tkanek i komórek powinny znajdować się:
1) co najmniej jedno pomieszczenie służące do przechowywania środków czystości oraz preparatówmyjąco-dezynfekcyjnych, a także przygotowywania roztworów roboczych oraz mycia i dezynfekcji sprzętu stosowanego do utrzymywania czystości, służące również do zbierania brudnej bielizny i odpadów, wyposażone w zlew i armaturę (pomieszczenie porządkowe);
A
D
C
B
Pomieszczenia czyste – ciśnienie
+30 MPa +15 MPa+45 MPa
A
D
C
B
Pomieszczenia czyste – komunikacja
2016-01-22
16
A
D
C
B
personel
materiały
personel
produkt
odpady
Pomieszczenia czyste – komunikacja
Klasa D Klasa D&C klasa D, C, B&A
barieroweantyelektrostatyczneantykurzowe
2016-01-22
17
Technical floor/ storage area
2016-01-22
18
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Allogeniczna mrożona kość zbita - belka dł. 10 cm
Sterylizowana Radiacyjnie (35 kGy)SERIA 102320/01.001
Data przygotowania: 16.01.2003Termin ważności: (-70oC - 5 lat) lub (-20oC - 3 m-ce)
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Allogeniczna mrożona kość gąbczasta- gruz 30 cm 3
Sterylizowana Radiacyjnie (35 kGy)SERIA 102320/02.001
Data przygotowania: 16.01.2003Termin ważności: (-70oC - 5 lat) lub (-20oC - 3 m-ce)
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Allogeniczna mrożona kość gąbczasta- plaster
Sterylizowana Radiacyjnie (35 kGy)SERIA 102320/02.003
Data przygotowania: 16.01.2003Termin ważności: (-70oC - 5 lat) lub (-20oC - 3 m-ce)
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Allogeniczna mrożona kość gąbczasta- głowa kości udowej
Sterylizowana Radiacyjnie (35 kGy)SERIA 102320/18.001
Data przygotowania: 16.01.2003Termin ważności: (-70oC - 5 lat) lub (-20oC - 3 m-ce)
2016-01-22
19
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Allogeniczna mrożona nasada dalsza kości udowej
Sterylizowana Radiacyjnie (35 kGy)SERIA 102320/07.001
Data przygotowania: 16.01.2003Termin ważności: (-70oC - 5 lat) lub (-20oC - 3 m-ce)
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Allogeniczna mrożona nasada bliższakości piszczelowej
Sterylizowana Radiacyjnie (35 kGy)SERIA 102320/07.003
Data przygotowania: 16.01.2003Termin ważności: (-70oC - 5 lat) lub (-20oC - 3 m-ce)
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Allogeniczna mrożona kość odwapniona- granulat 0,2 g
Sterylizowana Radiacyjnie (35 kGy)SERIA 102320/16.003
Data przygotowania: 16.01.2003Termin ważności: (-70oC - 5 lat) lub (-20oC - 3 m-ce)
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Allogeniczne mrożone ścięgno AchillesaSterylizowana Radiacyjnie (35 kGy)
SERIA 102320/16.003Data przygotowania: 16.01.2003
Termin ważności: (-70oC - 5 lat) lub (-20oC - 3 m-ce)
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Allogeniczne mrożone więzadło rzepkowe z bloczkami kostnymi
Sterylizowana Radiacyjnie (35 kGy)SERIA 102320/16.003
Data przygotowania: 16.01.2007Termin ważności: (-70oC - 5 lat) lub (-20oC - 3 m-ce)
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Allogeniczna świeża chrząstka żebrowakonserwowana w 0,9%NaCl
Sterylizowana Radiacyjnie (35 kGy)SERIA 102320/16.003
Data przygotowania: 16.01.2003Termin ważności: (-70oC - 5 lat) lub (-20oC - 3 m-ce)
2016-01-22
20
Rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego
śruby kostne kołki kostne
?
ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK
AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIEul. Chałubińskiego 5, 02-004 WARSZAWA,tel./fax:( 22) 621 75 43, tel.(22) 696 13 36
http:// ib.amwaw.edu.pl/transp/
Naskórek ludzki hodowany in vitro
Metody sterylizacji przeszczepów tkankowych
• sterylizacja termiczna ( - tkanki są termolabilne!)
• sterylizacja w roztworach glicerolu (???)
• sterylizacja tlenkiem etylenu ( - toksyczne pozostałości)
• sterylizacja plazmowa (? – działanie b. powierzchowne)
• sterylizacja radiacyjna ()
Wybór dawki sterylizującejdla przeszczepów tkankowych stanowi
kompromis między dawką na tyle wysoką, aby
zniszczyć możliwie wszystkie patogeny
i na tyle niską aby zachować właściwości biologiczne i mechaniczne
tkanek(szczególnie ważne w przypadku strukturalnych
przeszczepów kostnych przenoszących obciążenia)
Zalecana przez IAEA dawka sterylizacji radiacyjnej przeszczepów tkankowych
wynosi 25 kGy
W CBT od 1963 roku do sterylizacji
przeszczepów tkankowych stosowana jest dawka
33 kGy +/- 10%
2016-01-22
21
Wpływ sterylizacji radiacyjnej na wirusy jest słabo poznany.
HCV - dawka 17 kGy zabezpiecza przed infekcjąHBV - brak danychHIV - dawka D10 wynosi od 4 kGy do 5,6 kGyprzy zakażeniu wstępnym (TCID50) - 103/ml, dla SAL 10- 6
dawka całkowita wynosi od 36 kGy do ok. 50 kGy.- w badaniach przy użyciu metody PCR inaktywacja
wirusa HIV w mrożonych i świeżych przeszczepach kostnychwystępuje przy dawce 30 - 40 kGy.
- inaktywacja wirusa w surowicy o 5-6 log10 w postacizamrożonej do - 80 oC wymaga dawek 50 - 100 kGy,a temp. 15 oC - 25 kGy .
Dawki powyżej 40 - 50 kGy mogą powodować zmiany właściwości fizyko-chemicznych i biologicznych alloprzeszczepów.
• etap IV
• przechowywanie materiału (w warunkach kontrolowanych)
• temperatura pokojowa – przeszczepy liofilizowane
• temperatura +4oC – rogówki
• -70oC – -196oC przeszczepy mrożone
BANKOWANIE TKANEK cd.
• etap IV
• przechowywanie materiału (w warunkach kontrolowanych)
• etap V
• dystrybucja
• etap VI
• monitorowanie/śledzenie losów przeszczepu –„sprzężenie zwrotne” bank tkanek – oddział szpitalny
Przechowywanie przeszczepów w banku tkanek
Zapewnienie zachowania właściwości biologicznych pobranych tkanek
• tkanki mięśniowo-szkieletowe
liofilizowane (temp. pokojowa) bez ograniczenia
-20 - -30oC 6 miesięcy
-60 - 196oC 5 lat
• tkanki układu sercowo – naczyniowego
- 196oC 5 lat
• rogówka
2-8oC 10-15 dni
• skóra, owodnia
liofilizowane (temp. pokojowa) bez ograniczenia
-20 - -30oC 6 miesięcy
-60 - 196oC 5 lat
Wgajanie się i przebudowaprzeszczepów kostnych
Stopniowa resorpcja przeszczepu i zastępowanie przez własną
tkankę kostną biorcy
Oba procesy są ze sobą ściśle związane, a proces resorpcji warunkuje wystąpienie procesu osteogenezy
- typ tkanki kostnej (zbita, gąbczasta)
- metoda konserwacji (liofilizacja, mrożenie)
- warunki sterylizacji (dawka, temperatura)
- kontakt przeszczepu z tkanką kostną i okostną biorcy
Wgajanie się i przebudowaprzeszczepów kostnych (1)
- chemotaksja makro- i mikrofagów
- resorpcja przeszczepu (uwalnianie BMP)
- różnicowanie i proliferacja komórek osteogennych śródkostnej i warstwy rozrodczej okostnej
2016-01-22
22
Wgajanie się i przebudowaprzeszczepów kostnych (2)
- resorpcja przeszczepu kostnego
- tworzenie pomostów kostniny między tkanką kostną biorcy a przeszczepem kostnym
Wgajanie się i przebudowaprzeszczepów kostnych (3)
- postępująca resorpcja przeszczepu kostnego
- przebudowa nowopowstałej tkanki kostnej splotowatej w kość blaszkowatą
Wyniki leczenia
0
20
40
60
80
100 bardzo dobrydobryniesatysfakcjonujący
37% 54% 9%
%1010 przypadków
Alloprzeszczepy kostne liofilizowane, sterylizowane radiacyjnie
0
20
40
60
80
100
bardzo dobrydobrysatysfakcjonującyniesatysfakcjonujący
83%
10% 6% 1%
%Alloprzeszczepy kostne mrożone, sterylizowane radiacyjnie
1125 przypadków
Wyniki leczenia
Rozporządzenie określa zasady dotyczące :
- pozwolenia na wprowadzenie produktów do obrotu,
- nadzoru, w tym nadzoru farmaceutycznego.
Produkty lecznicze terapii zaawansowanej
terapia komórkami somatycznymi
inżynieria tkankowa
terapia genowa
2016-01-22
23
zostały poddane „znaczącej manipulacji” w taki sposób, że w celu
zamierzonej regeneracji, naprawy lub zamiany zmianie uległy ich
cechy biologiczne, czynności fizjologiczne lub cechy strukturalne, lub
nie są przeznaczone do stosowania do tej samej podstawowej funkcji
lub tych samych podstawowych funkcji u biorcy co u dawcy
Komórki lub tkanki uważane są za „zmodyfikowane”, jeżeli
nieznacząca manipulacja
• cięcie,• rozdrabnianie,• formowanie,• wirowanie,• sterylizacja,• napromieniowanie,
• filtrowanie,• liofilizacja,• zamrażanie,• kriokonserwacja,• witryfikacja,
• oddzielanie, koncentracja lub oczyszczanie komórek,
• namaczanie w roztworach antybiotykowych lub antybakteryjnych,
zawiera komórki lub tkanki pochodzenia ludzkiego lub zwierzęcego,
lub pochodzące z obu tych źródeł,
komórki lub tkanki mogą być żywe lub martwe,
może także zawierać dodatkowe substancje, takie jak produkty
komórkowe, biomolekuły, biomateriały, substancje chemiczne,
podłoża lub matryce.
Produkty zawierające lub składające się wyłącznie z martwychkomórek lub tkanek ludzkich lub zwierzęcych oraz nie działające głównie na zasadzie działania farmakologicznego, immunologicznego lub metabolicznego, nie są uznawane za produkt inżynierii tkankowej.
Produkt inżynierii tkankowej
!
musi zawierać w sobie, jako część integralną produktu, jeden lub więcej wyrobów medycznych lub jeden lub więcej aktywnych wyrobów medycznych oraz
część komórkowa lub tkankowa musi zawierać żywe komórki lub tkanki, lub
jego część komórkowa lub tkankowa zawierająca komórkilub tkanki martwe, musi oddziaływać na ciało ludzkie
gdy dany produkt zawiera komórki lub tkanki żywe, za główny sposób działania produktu uznawane jest działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne tych komórek lub tkanek,
gdy zawiera komórki lub tkanki zarówno autologiczne, jak i allogeniczne uważa się za przeznaczony do użytku allogenicznego.
Produkt leczniczy skojarzonej terapii zaawansowanej
!
Wymogi dotyczące przygotowywania ATMP
W przypadku gdy produkt leczniczy terapii zaawansowanej zawiera komórki lub tkanki ludzkie, dawstwo, pobieranie i testowanie tych komórek lub tkanek odbywa się zgodnie z Dyrektywą 2004/23/WE.!Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniui przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów
Pozostałe etapy: przygotowanie, przechowywanie i dystrybucja produktu leczniczego terapii zaawansowanej!
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne
• etap I – dawstwo, wstępna kwalifikacji dawcy, donacja – pobranie
(i zabezpieczenie) materiału (tkanek/komórek);
• etap II – testowanie materiału – dalsza kwalifikacja dawcy
(przeprowadzenie testów biologicznych) oraz kontrola
przydatności samego materiału – zakończone jego
zwolnieniem z kwarantanny i dopuszczeniem do
przetwarzania lub jego dyskwalifikacją i utylizacją
• etap III – przetwarzanie materiału – przygotowanie przeszczepów
(w tym sterylizacja)
• etap IV – przechowywanie materiału
• etap V – dystrybucja materiału
• etap VI – monitorowanie losów przeszczepów – informacja zwrotna
Bankowanie tkanek i komórek Hodowla keratynocytów
ATMP
2016-01-22
24
Hodowla chondrocytów
ATMP
Przeszczep rąbka rogówki
ATMP
FIG. 8
FIG. 9
FIG. 7
FIG. 2 The vials with pre-osteoblasts cu
-osteoblasts cu
cultured in vitro FIG. 3 Allogenic
cultured in vitro FIG. 3 Allogenic
cultured in vitro FIG. 3 Allogenic
cultured in vitro FIG. 3 Allogenic
w. ATMP
s. op.
s. op.
w. ATMP
w. ATMP
Istotne Zdarzenie Niepożądane (IZN)
Art. 2(z późn. zm.)
Istotna Reakcja Niepożądana (IRN)
Art. 2
(z późn. zm.)(z późn. zm.)
Powiadamianie
Bank Tkanek i Komórekjest centrum informacyjnym
zbiera informacje o wystąpieniu RN i ZNwspółpracuje pod kątem gromadzenia informacji z
• jednostkami pobierającymi• jednostkami przeszczepiającymi• innymi bankami tkanek !!!
dostarcza informacji ww. jednostkom jak informować o wystąpieniu IZN / IRN
przekazuje informacje o podejrzeniu wystąpienia IRN i IZN
2016-01-22
25
ISTOTNE REAKCJE I ZDARZENIA NIEPOŻĄDANE W POLSCE
IZN 2012- uszkodzenie sprzętu (2x)- błąd ludzki (1x)
- zakażenie krwi pępowinowej w czasie pobrania (1x)- uszkodzenie worka z PBSC w czasie wirowania (1x)- uszkodzenie worka z PBSC w czasie rozmrażania przed przeszczepem
(1x)
IZN 2013- błąd ludzki (2x)- inne (3x) - defekt tkanek/komórek (1x)
- przekazanie do banku komórek nieoznakowanego pojemnika (1x)- zakażenie komórek macierzystych krwi w czasie pobrania (1x)- zakażenie dawcy AH1N1 w czasie stymulacji dawcy komórek
macierzystych (1x)- niewystarczająca liczba komórek CD34+ po stymulacji dawcy (1x)- pobranie tkanek od dawcy z rakiem prostaty (1x)- precypitacja lipidów w pobranych komórkach macierzystych krwi (1x)
2016-01-22
26
Krajowe Centrum Bankowania Tkanek i Komórek
Bank tkanekJednostka pobierająca Szpital
Komisja Europejska
Organ Odpowiedzialnyinnego Kraju Członkowskiego
2016-01-22
27
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ