Baza Radikaro Oficialade Akademio de
Esperanto kun difinoj
Pli ol 500 bildoj
Difinoj nur per radikoj,kiuj estas difinitaj
Luiz Portella
ILUSTRITAOFICIALA
RADIKAROESPERANTA
porLERNANTO
Eldonejo Pentuviowww.pentuvio.com/ep
Braziljo — 2008
Difinoj Luiz Portella surbaze de ReVo, BER kaj OVOBildoj Elison Simas kaj Luiz PortellaProvlego EsperantistojKovrilo Luiz Portella surbaze de artao de rgesthuizenKompostita de Pentuvio© ciuj rajtoj ce Luiz Portella
versio 0.7.3 (havu plej fresan version ce literaturo.com/vortaro/)vi ne rajtas liveri ci pdf-dosieron. vi ne rajtas printi ci verkon.
Libro plene kreita per GNU/Linukso.
ISBN 978-85-60661-05-3ReVo estas komune verkata kreskanta vortaro ce reta-vortaro.de/BER estas Baza Esperanta Radikaro de Wouter F. Pilger.OVO estas Oportuna Vortaro de Ordinara Esperanto de Vilho Setala.rgesthuizen metas liberajn bildojn ce openclipart.org/
Dankoj — TEX-familio, Inkscape kaj aliaj GNU-aoj — uloj ce ReVo— uloj ce debian-esperanto diskut-listo — uloj ce Inkscape Brasil diskut-listo — Eurıpedes Barbosa ce Biblioteko de BEL (Brazila Esperanto-Ligo)— Luciano Silva ce Libroservo de BEL — Elison Simas pro la specialemalaltaj prezoj de la bildoj — uloj ce TeX-BR diskut-listo — Akademiode Esperanto
Specialaj Dankoj — mia familio — John Olsen, Ryan Lerch kaj aliaj ce
http://openclipart.org — Hirotaka Masaaki, Brian Kaneen, Siko Mattoskaj aliaj pro gravaj komentoj kaj korektoj — ciu antauacetanto pro la fido
unua eldono: 3.000 ekzempleroj
rekta metodo
AntauparoloKelkaj homoj emas aldoni la finaon -o al vortoj de siaj gepatraj
lingvoj. Sed tio igas Esperanton nekomprenebla al homoj de aliaj landoj.Do, ne estas bona ideo inventi novajn radikojn nur por ke Esperanto
igu pli simila al iu gepatra lingvo. Pli bone ke Esperanto restu lingvofacila, regula, kaj internacia. Resume, ke gi restu kiel “la bona lingvo”,kiel difinis Claude Piron.
La progreso de nia socio postulas ja la uzon de novaj konceptoj, denovaj vortoj. Sed antau ol krei neologismojn, ni devas kontroli cu ne eblasuzi la fundamentajn kaj oficialajn radikojn, por konservi la internaciecon,regulecon kaj facilecon de Esperanto.
Koni la Fundamenton de Esperanto kaj la Bazan Radikaron Oficialanestas devo de ciu bona Esperantisto.
La Baza Radikaro Oficiala estas listo de vortoj faritaj de la Akademiode Esperanto, en kiu oni kolektis ciujn oficialajn kaj fundamentajn radikojnkaj listigis ilin lau ofteca kriterio.
Krom tiu nepra graveco, ci tiu verko prezentata en alloga, porteblaformato, estas bonega instruilo.
Por flue regi lingvon oni devas pensi rekte en tiu lingvo, oni evitutradukojn. La rezultoj de rektaj metodoj estas generale superaj komparekun metodoj, kiuj ofte uzas tradukojn.
En ci tiu libreto la lernantoj povas konsulti la plej gravajn vortojn deEsperanto, kaj lerni ilin per Esperanta difino au helpe de bildo. Tiel onikreas rapidan vojon inter la koncepto kaj la vorto en Esperanto, sen ladevojo de la traduko. Se dum leciono lernanto demandas tradukon de iuvorto, anstatau simple traduki gin, la instruisto povus lautlegi la difinon.Tiel la instruisto instruos Esperanton per Esperanto.
Ci tiu Ilustrita Oficiala Radikaro estas ege utila konsultilo, kiu devusesti en la poso de ciu lernanto de Esperanto.
Emilio Cid
Klarigoj
Grupoj: Ilustrita OREL grupigas la radikojn kiel BER: “La Baza RadikaroOficiala havas nau grupojn, lau ofteco kaj utilo. La finaojn, prefiksojnkaj sufiksojn, do la vort-konstruajn ilojn, mi apartigis en grupon 0.”Baza Radikaro Oficiala estas kreao de Akademio de Esperanto.
0 iloj1-9 radikoj lau ofteco kaj utiloX aldonoj (oficialaj)Y aldonoj (ne oficialaj)? plej oftaj kaj utilaj radikoj (grupoj 0-6)
Aliaj indikoj
(Apis) scienca nomo de besto au kreskao.
: bildo(b) pg xx : vidu bildon en la pago xx(b) umo : vidu bildon ce la vorto “umo”(v) umo : vidu la difinon ce la vorto “umo”
(tr) transitiva verbo(ntr) netransitiva verbo(x) transitiva kaj netransitiva verboprep. : prepozicio
Ilustrita ORELdifinoj au klarigoj: 2.6562.479 el Baza Radikaro Oficiala;161 bazaj oficialaj;16 bazaj ne oficialaj.bildoj: c. 520
-o, -a, -e
1 alta krajono 1 larga strato 1 dika libro2 malalta krajono 2 mallarga strato 2 maldika libro
1 granda pilko 1 longa maniko 1 nova papero2 malgranda pilko 2 mallonga maniko 2 malnova papero
1 stono rapide falas 1 li bone fartas 1 forte venti2 plumo malrapide 2 li malbone fartas 2 malforte venti
falas
-o −→ afero;-a −→ kvalito por afero;-e −→ maniero agi.
7
esti, stati, -n
Esti kaj stati estas netransitivaj, ili ne petas akuzativon (-n).
si estas homo gi estas hundo si statas laca gi statas atentasi estas bela gi estas fidela
Bati estas transitiva, gi petas akuzativon (-n).
kato batas simio
simio batas katon kato batas simionkaton batas simio simion batas katokaton simio batas ...batas katon simio ...
... ...
8
lernu per bildoj
li trinkos akvon li trinkas akvon li trinkis akvon
trinkonto trinkanto trinkintotrinkanta knabo
trinkota akvo trinkata akvo trinkita akvo
9
tabelo
depronom
oj
nesciata la tuto precize(ao parte konata) kiu iu tiu neniu ciu Osama bin Laden(ao nekonata) kio io tio nenio cio militisto(kvalito) kia ia tia nenia cia religiema(loko) kie ie tie nenie cie en Usono(tempo) kiam iam tiam neniam ciam en 2001(maniero) kiel iel tiel neniel ciel per aviadiloj(kauzo) kial ial tial nenial cial pro vengo(posedo) kies ies ties nenies cies de A.A. kaj U.A.(kvanto) kiom iom tiom neniom ciom c. 3.000 mortoj
1- Usono estas lando en nordo de Ameriko.2- A.A. = American Airlines; U.A. = United Airlines3- “kio estas tio?” oni tute ne konas pri kio temas.4- “kiu (homo) venis?” oni konas, ke temas pri homo.5- “kiun pagon vi legas?” oni konas, ke temas pri pago.6- “kio/io/tio/nenio/cio pago” ne estas ebla; “... -io -o ...” ne estas ebla.
10
prepozicioj
al anstatau antau malantau apudce cirkau da de dumekster el en gis interje kontrau krom kun laumalgrau per po por postpreter pri pro sen subsuper sur tra trans
Mi fermas la pordon de la cambron.Mi fermas la pordon de la cambro.
Post la prepozicioj al, da, de, dum, el, gis, je, kun, lau, per, por, pri, prokaj sen tute ne eblas uzi akuzativon.
Post la aliaj oni generale ne uzas akuzativon. Eblas uzi akuzativon postiuj prepozicioj por signali almovigon:La kato saltas sur la lito. (la kato estas sur la lito kaj saltas)La kato saltas sur la liton. (la kato ne estas sur la lito kaj saltas al novaloko, kiu estas sur la lito)
Eblas uzi akuzativon post iuj prepozicioj por specialaj sencoj:“Pedro mangas pomon anstatau piron.” kaj“Pedro mangas pomon anstatau piro.” havas saman signifon.
“Jules batas Paulon anstatau Leandro.” kaj“Jules batas Paulon anstatau Leandron.” tute ne havas samajn signifojn.Se vi ne povas kompreni tion, demandu al via instruisto au cehttp://grupoj.literaturo.com/
14a regulo el Fundamenta Gramatiko:
Ciu prepozicio havas en Esperanto difinitan kaj konstantan signifon, kiufiksas gian uzon; sed se ni devas uzi ian prepozicion kaj la rekta senco nemontras al ni, kiun prepozicion ni devas preni, tiam ni uzas la prepozicionje, kiu ne havas memstaran signifon; ekz. goji je tio, ridi je tio, enuo jela patrujo, malsana je la okuloj.
11
vortpartoj
bo- dis- ek-eks- ge- mal-mis- pra- re-
-ac- -ad- -a- -an- -ar- -cj--ebl- -ec- -eg- -ej- -em- -end--er- -estr- -et- -id- -ig- -ig--il- -in- -ind- -ing- -ism- -ist--nj- -uj- -ul- -um-
krom pluraj neoficialaj. Ili estas uzataj memstare: ulo, eta, ido ktp.
ig — uzata ce netransitiva verbo la rezulto estas transitiva verbo.1) La knabo dormis.
2) Si dormigis la bebon (= Si igis la bebon dormanta)
ig — uzata ce transitiva verbo la rezulto estas netransitiva verbo.1) Li movas la segon al alia flanko.2) La brancoj de la arbo movigas.
Oni povas kombini vortparton kun radiko au:
— radikon kun radiko:postelefono: telefono, kiun oni kunportas en poso.
— prefikson kun radiko:alveni: veni al la celo. “La instruisto us alvenis.”subaceti: akiri ies favoron per kasa mondonaco.
12
numeroj, monatoj kaj tagoj0 nul 1 unu 2 du 3 tri4 kvar 5 kvin 6 ses 7 sep8 ok 9 nau 10 dek 11 dek unu12 dek du 20 dudek 50 kvindek 100 cent
200 ducent 1.000 mil 1.000.000 miliono1a unua 1/2 duono 2 kune duope2a dua 1/10 dekono 2x duobla,
du foje
unu jaro estas 12 monatoj01a: januaro (31 tagoj) 02a: februaro (28 au 29 tagoj)03a: marto (31 tagoj) 04a: aprilo (30 tagoj)05a: majo (31 tagoj) 06a: junio (30 tagoj)07a: julio (31 tagoj) 08a: augusto (31 tagoj)09a: septembro (30 tagoj) 10a: oktobro (31 tagoj)11a: novembro (30 tagoj) 12a: decembro (31 tagoj)
unu semajno estas 7 tagoj2a: lundo 3a: mardo 4a: merkredo5a: audo 6a: vendredo 7a: sabato 1a: dimancodimanco estas tago por ripozo.
1 2
3 vintro 4
13
Projekto Al Ciu Lernanto Unu Vortarovenos dum 2008 enhttp://www.literaturo.com/vortaro/
afranki
-a? finao por adjektivoj (alta,monda, bela)0
abelo eta besto (in-sekto), kiu produktasmielon (Apis)8
abio pingloarbo (Abies)7
abomeno malamego cu profizika cu pro morala kialo8
aboni (tr) ade ricevi, lau kontrakto,gazeton, servon ktp8
abrikoto flavoranga fru-kto de abrikotujo (Pru-nus armeniaca)9
abrupta malagrable subita9
absoluta senkondica, malrelativa9
abstini (ntr) ne permesi al si, proprincipo, iajn plezurigajn agojn(mangi, trinki, fumi, ktp)9
abstrakta malkonkreta; estanta enpensojX
absurda kontraua al la komuna sa-go (la ideo pri la senfina movoestas absurda)9
abunda estanta en pli ol suficakvanto7
acida kun akra gusto, kiel citrono7
-ac- vortparto esprimanta malbo-necon, malbonan kvaliton (mal-bela, maltauga domo: domaco)9
aceti? (tr) akiri permono (oni vendasion, mi acetas gin)3
-ad-? vortparto esprimanta dauran
agon au ripetigon (lernado, pa-fado)0
adapti (tr) taugigi ion9
adepto homo, kiu akceptis kaj sek-vas iun idealonX
adiau vorto por saluto je foriro7
adiaui (tr) saluti ce eliroX
adicii (tr) aldoni, kunigi nombrojnen unu solan (1 + 1 = 2)8
adjektivo vorto esprimanta kvali-ton8 (v) -a
administri (tr) zorgi pri aferoj deentrepreno au persono8
admiri (tr) miri pro beleco au su-pereco8
admoni (tr) kuragigi per parolo alago au al plenumo de devo8
adopti (tr) laulege alpreni iun kielsian propran filon au filinon8
adori (tr) amegi; respektegi kieldion9
adreso? precizaj indikoj por atingiiun au ion5
adverbo nevariebla vorto espri-manta lokon, tempon au mani-eron9 (v) -e
advokato jura reprezentanto kajdefendanto ce jugdiskutoj8
aero? spirebla nesimpla gaso, kiucirkauas la teron4
afabla? placa per gentileco, agra-blaj vortoj kaj komplezoj3
afero? io ajn en la mondo, konkretaau abstrakta2
afiso sciigo al la publiko sur paperokaj ordinare gluita sur muro8
aflikti (tr) morale suferigi9
afranki (tr) pagi sendkoston8
15
Afriko
Afriko mondoparto sude de Euro-po9 (b) pg 98
agento peranto, generale dungitapor peri difinitan aferon9
agi? (ntr) fari ion5
agiti (tr) moveti rapide kaj ripete9
aglo rabobirdo (Aquila)7
agordo gustigo de apara-to, muzikilo ...7
agrabla? placa, kiu donas plezu-ron (agrabla vetero)4
ago? kiomo de la tempo, ekde lanaskigo4
ajlo bulba kreskaokun akra odoro (Al-lium sativum)9
ajn? vorteto, kiu almetigas apudvortoj demandaj au sendifinaj porinsisti pri la nedifiniteco1
-a-? vortparto esprimanta ion,kion oni povas tusi (estao, ma-ngao)0
ao konkreta afero, io tuseblaX
akademio societo pri iu temo9
akceli (tr) plirapidigi8
akcento plilautigo de voco sur difi-nita parto de vorto9
akcepti? (tr) konsenti ricevi ion,kion iu donas au proponas4
akcidento malfelica okazao7
akcio atesto pri partopreno en lakapitalo de financa societo9
akiri? (tr) havigi al si6
akno eta kaj ruga svelao sur lahauto9
akompani? (tr) esti au iri kun iuau io6
akordo sameco de sentoj au opiniojinter personoj9
akra? tranca au pika6
akrido saltinsekto,kiu muzikas kajmangas kreskaon (Acrida)9
akso rekta linio, cirkaukiu turnigas korpo9
aktiva agema, laborema9
akto parto de teatrao; oficialaatesto9
aktoro teatra au kina ludisto9
aktuala nuntempa9
akurata okazanta je gusta tempo8
akuzativo -nX(b) pg 08 (v) -nakuzi (tr) kulpigi9
akvo? fluao el riveroj kaj maroj(H2O)3
al? prep. esprimanta direkton (ri-gardi al la strato)1
alarmo signalo por ano-nci dangeron9
alaudo birdo (Alauda)9!
albumo bindao en formode libro, por konservi no-tojn, fotografaojn ktp8
aleo vojo en gardeno au parko9
alfabeto listo da ciuj literoj de iulingvo (a, b, c, c, d . . . )9
algo kreskao vivanta enau sur akvo9
alia? alia ao = ne tiu ao2
alkoholo esenca parto de brando,vino kaj aliaj ebriigaj likvaoj(C2H5OH kaj aliaj OH)8
almenau? vorto por diri “ne malpliol”1
16
anuso
almozo mondonaco, monhelpo almalriculo8
alta? vertikale granda2 (b) pg 07alterni (ntr) sekvi lauvice unu la
alian (la sezonoj alternas)9
aludi (x) nerekte paroli pri iu au io9
alumeto ligna peceto,kiu ekbrulas per frota-do7
aluminio argentkolora malpeza me-talo (Al)9
amara maldolca por la gusto9
amaso? multnombra, generale sen-orda aro4
amatoro neprofesiulo9
ambasado ambasadora aro de dele-gitoj9
ambasadoro plej alta reprezen-tanto de iu stato ce alia stato9
ambau? unu kaj alia kune1
Ameriko mondoparto okcidente deAfriko kaj Europo9 (b) pg 98
ami? (tr) havi koran inklinon poriu2
amiko? persono, kiu estas korligitakun alia pro inklino sed ne proseksamo, nek pro familianeco2
amori (ntr) seks-kunigiX
amplekso grado de grandeco8
ampolo eta botelo por kelkaj celoj9
amuzi? (tr) agrable distri kaj gaj-igi5
-an-? vortparto esprimanta mem-brecon (afrikano, estrarano)0
anaso nagbirdo(Anas)8
anekdoto mallonga,sprita rakonto9
angilo serpentosimila mangebla fi-
so (Anguilla)9
angulo? grado de malfermointer du linioj au muroj,kiuj tusas unu la alian4
angelo loganto encielo, gi povas helpiteranojn8
animalo vivulo, kiu ne estas kres-kao, gi kapablas senti kaj sinmovi8
animo? nekorpa parto de la homo,iuj taksas gin senmorta5
ankau? vorto por diri “kaj plie”,“same”, “egale kiel aliaj” (ankaumi ploris)1
ankorau? gis la nuna momento; de-
nove, ree, plue1
ankro pezao por fiksi si-ponX
anonci? (tr) publike sciigi6
ansero nagbirdo simila ta-men pli granda ol anaso(Anser)9
anso iu ajn tenilo kun formo de tas-teniloY (b) taso
anstatau? prep. por diri: en la lokode, en la rolo de, en la funkcio de1
-ant-? vortparto por diri, ke la agoplu dauras, rilate al kiu agas:manganto estas tiu, kiu mangas0
(b) pg 09antau? prep. por diri “en tempo
pli frua”, “en loko fronte al”1
antikva tre malnovaX
anuso truo, per kiu la bestoj fe-kasX
17
aparato
aparato kunao de objektoj au in-strumentoj servanta por plenumiion (telefono, televidilo ...)7
aparta? malkuna4
apartamento komforta logejo8
aparteni? (ntr) esti ies posedao;esti parto de io6
apenau? vorto por diri “ne pli mul-te ol”, “preskau ne” (si apenauaudis vin)1
aperi? (ntr) sin vidigi4
aperturo malfermao9
apetito deziro mangi8
aplaudi (x) montri apro-bon per batado de unumano kontrau alia9
apliki (tr) uzi por praktiko teoriajnsciojn9
apogi? (tr) subteni por ke io nefalu6
apostolo unu el 12 vokitoj deKristo9
apoteko ejo por kuraciloj, kie onivendas au disdonas ilin8
aprilo? la kvara monato de la jaro5
apro sovaga porko(Sus scrofa)9
aprobi? (tr) opiniiion bona6
apud? prep. esprimanta proksime-con1
-ar-? vortparto esprimanta kolek-ton da samspecaj aoj, kiu for-mas unu apartan tuton (stelaro,homaro)0
araneo eta besto,kiu teksas reton(Aranea)8
arangi? (tr) meti lau gusta ordo;pretigi (arangi kongreson)5
arbitra libervola, senkontrola9
arbo? ligna daura kres-kao kun alta trunko3
arda varmega8
areo mezuro de surfaco (m2, km2,cm2 ...)X
argento? valora metalo (Ag)5
arko parto de kurbo, precipe decirklo8
armeo organizita aro de militistojde iu stato7
armi? (tr) provizi per armiloj, tioestas, per diversaj iloj por atakevundi, mortigi ktp6
armo? la tuto de armiloj6
arterio tubeto, kiu kondukas lasangon el la koro gis ciuj partojde la korpo9
artiko loko, kie kunligigas du os-toj au membroj, tiel ke ili povasmovigi unu rilate al alia9
artikolo teksto en gazeto; gra-matika difinilo (la vorteto la, enEsperanto)7
arto? tuto de scioj kaj regulojakirita per studo, uzebla por iujrezultoj3
-as? finao por verboj, kiam temaspri la nuna tempo (vi legas)0 (b)pg 09
asekuri (tr) garantii per kontraktokontrau monata pagado, ke seokazos akcidento, tiam venosmono por pagi la perdon8
18
Azio
asembleo kunsido por oficialaj de-cidoj9
aserti (tr) firme certigi9
asfalto nigra planko por stratoj9
asisti (tr) pro ofica devo ceestipor helpi profesoron, pastron,kuraciston9
asocio grava societo8
aspekti (ntr) sajni7
-at-? vortparto por diri, ke la agoplu dauras, rilate al kiu ricevas laagon: vidato estas tiu, kiun onividas0 (b) pg 09
ataki? (tr) komenci batalon kon-trau malamiko6
atendi? (tr) resti gis iu alvenos auio okazos3
atenta? turnanta kaj fiksanta siajnmensajn kapablojn al io4
atesti (tr) certigi ion, car oni vidis,audis au spertis tion8
atingi? (x) veni gis iu loko au re-zulto5
Atlantiko parto de la oceano9 (b)pg 98
atmosfero la aero cirkau nia plane-doX
atomo tre eta ero de laaoj9
au? vorteto uzata por elekto: cu vitrinkos teon au kafon?1
audaca ege kuraga, maltima9
audi? (tr) uzi la orelojn3
augusto? la oka monato de la jaro5
auskulti? (tr) atentipor audi4
Australio lando oriente de Afriko9
(b) pg 98
auto = automobilo8
autobuso granda au-tomobilo; pluraj per-sonoj povas uzi gin samtempe7
automato masino kapabla memregi ciujn, au almenau iujn, siajnfunkciojn7
automobilo motora ve-turilo, kutime kun kvarradoj, por stratoj8
autoritato influo bazita je respek-to8
autoro verkinto; kreinto9
autuno? sezono post somero kajantau vintro4 (b) pg 13
avantago tio, kio donas ian supere-con; tio, kio enhavas pli grandanutilon9
avara? tro sparema6
aveno greno (Avena)9
aventuro neatendita kaj riska neor-dinara okazao7
avenuo larga strato8
averti? (tr) antausciigi kaj atentigiiun pri io6
aviadilo veturilopor la cielo(aviad/il/o)8
avida fortege deziranta ion8
avo? patro de patro au patro depatrino4
azeno? besto simila alcevalo (Equus asi-nus)5
Azio mondoparto oriente de Eu-ropo9 (b) pg 98
nada
19
babili
babili (x) paroli intime7
bacilo speco de bakterio kun formode bastono9
bagatelo afero ne grava9
baki (tr) kuiri per varmo, ne perflamo8
bakterio ege eta vivao kiukauzas putradon, puson kajdiversajn malsanojn9
balai? (tr) purigi per speciala
ilo6 (balailo )balanci (tr) movi ion tiel, ke gi al-
terne levigas kaj mallevigas8
balbuti (tr) malklare paroli pronevolaj haltoj kaj ripetoj9
baldau? post mallonga tempo1
baleno la plej granda besto de laTero, gi estas mamulo, kiu vivasen maro (balaena)X
balo festo por danci9
balono malrapida flugi-lo, kiu flugas pro mal-libera malpeza gaso7
baloti (ntr) vocdoni; (tr)elekti iun por posteno9
bambuo altegaj kreskaoj, ili estasuzataj por fari meblojn, domojnkaj aliajn aferojn (Bambusa)9
banano frukto el bananujo,kun flava selo kaj ete dolcablanka karno (Musa)9
bandago tuko por pro-tekti vundon9
bani? (tr) meti iunau ion en akvon porlavado5
banko entrepreno porfinanco kaj mono7
banto ornama nodo9
bapti (tr) oficialigi al-venon de iu al reli-gio; doni nomon9
barakti (ntr) forte movi siajnbrakojn kaj krurojn por sin libe-rigi8
barbiro ulo, kiu samtempe estasrazisto, kombisto kaj har-ton-disto9
barbo? haroj de vangokaj mentono6
barelo ligna ujo por lik-vao8
barko eta veturilo porakvo, kiu ne havascambron9
baro? io, kio malhelpas trairon auagadon6
basko pendanta parto de vesto9
bastono? eta stango, generale elligno, por helpi piediron6
batali? (ntr) peni venki iun4
bati? (tr) forte
frapi3
bazaro vendejo kun pluraj diversajsendependaj vendobudoj8
bazo malsupra parto de ao; cefaparto de ideo8
20
boato
bebo infaneto8
bedauri? (tr) esti malfelica prookazao au perdo6
beko? malmola partode buso de birdo6
bela? havanta kvalitojn, kiuj placasal vidado au audado2
bendo ao kaj longa kaj mallarga9
beni (tr) peti dion gardi ion au iun8
benko? meblo porsidi5
benzino likvao (elpetrolo) kiu movi-gas motoron8
bero ia ajn eta karnecafrukto7
besto? animalo, kiu neestas homo4
beto mangebla kreskao,uzata ankau por pro-dukti sukeron (Beta)9
betulo arbo kun helaselo, kun tre flekseblajbrancoj (Betula)8
bezoni? (tr) esti en situacio, kiupostulas ion3
biblioteko librejo, kie eblas legadoau prunto de libroj8
biciklo veturilo kundu radoj, movataper la kruroj8
bieno kampara ter-posedao7
biero alkohola trinkao el greno(generale kun 5% de alkoholo)7
bifsteko maldika ros-tita trancao de bo-va viando9
bildo? videbla aspekto de aoj, veraau fotografita, pentrita ktp (cebiciklo estas bildo de biciklo)3
bileto (plej ofte pagi-ta) papero por uziion (eniri kinejon,vojagi per aviadilo)7
bindi (tr) kudri foliojn de libro, kajsurmeti al gi rigidan kovrilon9
birdo? besto kun du piedoj, flugilojkaj plumoj (Aves)3 (b) anaso,hirundo, korvo
blanka? kun koloro de nego au lak-to3 (b) pg 100
blasfemi (tr) diri ofendajn vortojnal dio au pri dio9
bleki (ntr) krii (valida por bestoj,por pluraj bestoj estas specialavorto: boji, mugi ...)9
blinda sen vid-kapablo7
bloko granda kaj peza maso dematerialo9
blonda kun haroj kies koloro estasinter ora kaj flava7 (b) pg 100
blovi? (ntr) ekmovila aeron per buso;(tr) per buso pusila aeron sur au en ion6
blua? kun koloro de la cielo kiamne estas nuboj4 (b) pg 100
bluzo vestao por la supra parto dela korpo8
bo-? vortparto kiu indikas parence-con pro edzigo (bofilo: edzo defilino; bopatro: patro de edzo auedzino)0
boato barketo8
21
boji
boji (ntr) hunde bleki8
boli? (ntr) esti igantade likvao al gaso (ak-vo bolas je 100 oC)6
bombo eksploda armi-loX
bombono frandao8
bona? kun gustaj ecoj2
(b) pg 07bonvoli afable konsenti
(bon/vol/ i)9
bordo? strio de tero ce akvo4
bori (tr) fari mal-largan truon perspeciala ilo8
borso kunveno de komercistoj, ka-sistoj kaj aliaj personoj, kiujkomercas valorpaperojn au diver-sajn varojn.9
botelo? vazo generale vitra kunmallarga kolo por teni likvaon6
(b) vino
boto alta suo7
bovlo vazo sen kolo9
bovo? granda mambes-to bredata por vian-do kaj lakto (Bos)5
braceleto ornamao porla brako (brak-ringo)9
brako? supera membro dehomo, kie estas la mano4
brakumi (tr) cirkauigi ionper ambau brakoj (brak/um/i)8
branco? necefa su-pera parto de arbo;parto de la tuto6
(arbo kun kvar brancoj )
brando alkohola trinkao kun pli ol35% de alkoholo9
brasiko diversforma kre-skao (Brassica)7
brava ege lerta kaj sen-tima ce iuajn situacio8
bredi (tr) vivigi malliberajn bestojnpor homa uzo9
bremso ilo por haltigi au malra-pidigi masinon8
breto horizontala ta-bulo por lasi aojnsur gi7
brido rimeno por la kapo de bestoj,per kiu oni kondukas ilin9
briko stono au kvazau-stono per kiu oni fa-ras murojn 7
brili? (ntr) hele lumi4
brokanti (x) vendi uzitajnaojn por plua uzado9
bronzo metalo, miksao de kupro(Cu) kaj stano (Sn)9
broso? ilo por pur-igi meblojn aukombi harojn6
brosuro maldika presao ne bindita(ilustrita OREL estas brosuro)8
brovo arkoforma harojsuper la okulo8
brui? (ntr) fari sonojn, kiuj estasnek muzikao nek parolo (marobruas, infano plore bruas)4
bruli? (ntr) finigi (esti konsumata)per fajro3
bruna? kun koloro de cokolado5
(b) pg 100
22
ci
brusto? parto de la korpo, ekde lakolo gis la ventro5
bruto kvarpieda pastobesto (bovo,cevalo, porko ktp)9
bubo petola knabeto8
buci (tr) mortigi bruton por man-gado9
budgeto antaukalkulo pri en- kajel-spezoj9
budo simpla cambro ne por logi(telefonbudo, butika budo)8
bufo besto simila tamen pligranda ol rano (Bufo)X
bukedo fasko de floroj9
buklo volviganta fas-keto da haroj9
buko ilo por fiksi zo-non9
bulbo dika subtera parto de iuj kre-skaoj (beto, cepo ...)9
bulko eta pano9
bulo io ajn kun formo de globo(bulo el viando, nego, papero)7
bulteno regule aperanta informilo9
bulvardo larga strato por promeni8
burgo urbano nek rica nek malrica7
burgono svelao en kreskao, kiufarigos folio au floro9
buso = autobusoY
buso? truo en kapode homo au besto,per kiu gi mangas3
butero? graso el lakto5
butiko vendejo8
butono? ornamaopor fermi veston;malgranda klavo6
bv. bonvoluX
cedi (ntr) ne kontraustari; trans-doni posedaon au rajton al aliapersono8
celi havi volon realigi, atingiX
celo? tio, kion oni celas4
cemento cefa substanco por ku-nigi brikojn kaj do fari murojn kajdomojn8
cent? 1001; ducent 200; tricentkvar 304
centimetro mezur-unuo de longo,kiu estas centono de metro (0,01metro)9
centralo cefa nodo en iu ajn reto(telefon-centralo ktp)9
centro la mezo de cirklo, ao auloko7
cepo kreskao, kies bul-bo estas uzata kiel le-gomo (Allium cepa)9
cerbo organo en la kapo,per kiu vi pensas8
ceremonio formo de agado dumoficiala solena festoX
certa? eco de io, pri kio tute neestas dubo3
cervo besto kies viro ha-vas grandajn kornojn(Cervus)9
cetera? ciu restanta, ciu alia; ciu,kiun oni ankorau ne menciis5
ci ununombra vi (malofte uzata)(kiel ci fartas?)X
23
cifero
cifero? aro da signo por nombroj(1 2 3 4 5 6 7 8 9 0)6
cigaredo tabakovolvita en paperopor fumado7
cigaro tabako volvitaen tabak-folio porfumado9
cigno granda, generaleblanka nagbirdo kunlonga kolo (Cygnus)9
cikado insekto kiumuzikas (Cicadakaj aliaj)9
cikatro signo de vundo post re-sanigo9
ciklo vico de fenomenoj, kiu ripe-tigas en sama ordo7
cikonio granda birdokun longaj kruroj(Ciconia)9
cinamo selo de cinamujo, uzatakiel spico (Cinnamomum)9
cindro griza restao de brulado9
cirkelo ilo por desegni cirkloj9
cirklo ebena ronda kurbo9
cirkonstanco situacio deafero kunligita al aliaafero, kiu okazas8
cirkulero sciiga letero sendita alpluraj personoj9
cirkuli (ntr) rond-ire movigi9
cirkvito aro de vojoj, tra kiu tra-fluas elektro9
ciro pasto por briligi kaj protektisuojn el ledo9
citi (tr) ripeti vortojn au tekstonde iu alia; mencii8
citrono frukto de citro-nujo, ov-forma kunhele flava selo (Citrus limon)7
civila ulo, kiu estas nemilitista,nereligiista kaj nepolitikista9
civilizi (tr) morale, intelekte kaj so-cie mildigi8
civito aro de statanoj kun politikajrajtoj el la tuta stato9
c. cirkau (proksimume)X
cagreni (tr) kauzi malplezuron aliu8
cambro? aparta ejo de domo, dis-igita per muro, kun pordo al eks-tero au/kaj al alia cambro2
capelo? kap-vesto kuncirkaurando; la signo“ ” sur literoj kiel c4
capitro? ciu parto de libro, kunaparta titolo au/kaj numero6
capo senrandakap-vesto7
car? vorteto por klarigi ion: “protio, ke” (mi ridas, car vi grima-cas)1
carma placa kaj loga7
caro malnovaveturilo ti-rata de be-sto por batalo; sarg-veturilo9
24
danci
carumo eta caro kun unu rado, kiuestas pusata de homo (car/um/o)9
casi? (tr) postkuri beston por ginkapti6
ce? prep. esprimanta proksimecon(sidi ce la fenestro)1
ceesti (x) esti en iu loko, kiam iookazas (ce/est/i)9
cef-? vortparto por diri ke io es-tas la plej grava au alt-ranga(cefurbo, cefministro ktp)0
cefa la plej gravaX
ceko papero, kiu raj-tigas iun ricevi mo-non el la banko8
$
celo cambreto por unu persono;ero de vivanta korpo9
cemizo? maldika ves-to por la supra par-to de la korpo6
ceno ligilo el kunligitaj ringoj8
cerizo bongusta rugafrukto el cerizujo (Pru-nus avium, Prunus ce-rasus)8
cerko kesto, en kiu onimetas mortinton9
cerpi (tr) preni likvaon el iu loko;elpreni, eltiri8
cesi? (ntr) ne esti plu, ne agi plu,interrompigi5
cevalo? besto kvar-pieda uzata kieltir- kaj rajd-besto(Equus caballus)3
ci? vorteto esprimanta proksime-con1
cia? de ciu speco, de ciu kvalito1
cial pro cia kauzo9
ciam? en ciu tempo1
cie? en ciu loko1
ciel? lau cia maniero6
cielo? spaco super ni, kie estas lasteloj3
cies de ciu; kiu apartenas al ciu9
cifi (tr) malorde kunpremi au faldi9
cifono eluzita stofo au vestao7
cio? ciuj aferoj; la tuto1
ciom la tuta kvanto9
cirkau? prep. signifanta “en ciujflankoj de”; proksimume1
ciu? sen escepto1
-cj- vortparto esprimanta karecon(por viro) (patro = pacjo; Petro= Pecjo)9
cokolado dolcamangao el ka-kao kaj sukero7
cu? vorteto por enkonduki deman-don: cu vi komprenas? cu li ve-nos?1
d-ro doktoroX
D.V.D. lum-diskoY
da? prep. uzata por mezuro (glasoda vino, 60 pagoj da teksto)1
daktilo frukto de daktilujo(Phoenix)9
danci? (ntr) movi sin, siajn brakojnkaj gambojn lau muzikao6
25
dando
dando viro, kies cefa zorgo estasvesti lau modo9
dangero? ebleco de malbono, demalfelico5
danki? (x) (iun au al iu) montri sinfelica pri io3
dato preciza tempo: 2007/09/237
datumo informo en formo trakte-bla per komputiloY
dauri (ntr) ade esti, ne cesi7
dauro? tempo dum kiu io okazas4
de? prep. esprimanta posedon,devenon, kauzon kaj komencanpunkton en la tempo au spaco(dentoj de leono; de la patro miricevis libron; li paligis de timo;de hodiau gis morgau)1
debeto suldo de kliento ce komer-cisto9
decembro? la lasta monato de lajaro5
deci (ntr) agi lau la generalaj kuti-moj, moroj9
decidi? (tr) difini kion fari; fiksisian opinion au volon5
dedici (tr) tute fordoni al; diri, keoni kreis ion por iu8
defendi? (tr) protekti kontrau ata-ko6
deficito sumo, kiu mankas por kela enspezoj egalu la elspezojn8
degeli (ntr) malglaciigi, malfros-tigi, fluidigi8
deori (ntr) plenumi sian servon laudifinita tempo9
dek? 101
deklami bele legi poeziaonX
deklaracio publika esprimo de opi-nio, precipe de iu organizaoX
deklari (tr) oficiale, publike au for-male sciigi8
deklivo surfaco ne horizontala, ta-men ne vertikala7
dekoracio ornamao de cambro auloko8
dekstra? flanko (en Esperanto vilegas de la maldekstra al la dek-stra flanko)3
delegi (tr) sendi iun kiel reprezen-tanton8
delikata? facile rompebla; mildeimpresanta niajn sentumojn6
deliri (ntr) esti malsana, tiel ke onidiras, vidas au audas malrealajnaferojn9
demandi? peti informon2
densa? tia, ke giaj erojtre proksimas unu alalia6
dento? malmolaoen nia buso4
denunci (tr) sciigipolicon pri krimo9
dependi (ntr) esti subigita sub iesvolo au povo (de/pend/i)8
deponi (tr) lasi ion ce iu por dum-tempa gardado; meti monon enbankon lau kondicoj9
deputi (tr) elekti kaj sendi iun kielreprezentanton al parlamento9
des vorteto uzata antau pli aumalpli responde al ju por montri
rilaton (ju pli oni posedas, des plioni avidas)7
26
doktoro
desegni? (tr) fari bildon per kraj-ono6
deserto postmangao, ofte dolca8
destini (tr) decidi celon8
detalo malgranda parto de io8
deteni (tr) teni malproksima; mal-helpi, malpermesi (de/ten/i)9
determini (tr) precize difini ionantaue ne difinita au ne konata9
detrui (tr) nuligi, malkonstrui7
devi? (tr) ne povi ne fari2
devontigi (tr) ligi iun per promeso,ke tiu nepre faros (dev/ont/ig/i)9
dezerto regiono,kie preskau ne es-tas akvo, kreskaoau loganto7
deziri? (tr) voli havi au fari ion2
diablo supernatura esta-o, estro de la malbo-naj spiritoj8
dialogo interparolado9
dianto herbo kun belaj flo-roj (Dianthus)9
dieto mangomaniero difinita de ku-racisto9
difekti (tr) malbonigi7
diferenci? (ntr) esti malsama6
difini (tr) precize klarigi, priskribila signifon de vorto, ideo ktp7
digesti (tr) prilabori mangaon enstomako, por ke gi iru al la sango9
dika? granda lau la dimensio diko,granda lau volumeno4 (b) pg 07
dikti (tr) diri ion, por ke iu aliaskribu gin9
diligenta laborema, efika kaj rapidaen sia laboro7
dimanco? la unua tago de la sema-jno, inter sabato kaj lundo5
dimensio jen konataj dimensioj:longo, largo, alto . . . 9
dio? supernatura estao, estro de labonaj spiritoj4
direkto? vojo lau rekta linio4
direktoro estro de laborejo7
diri? konigi sian penson per vortoj2
dis-? vortparto esprimanta malku-nigon al pluraj direktoj (disdoni,distranci)0
disko plata, ronda ao8
diskreta konservantasekretonX
diskuti (ntr) intersangi malsamajnideojn7
disponi (x) havi ion por lauvolauzado9
disputi (ntr) malamike diskuti8
distanco longo inter du punktoj7
distingi (tr) rimarki diferencon in-ter aferoj8
distri (tr) amuzi; deturni la aten-ton7
distribui (tr) disdoni, disporti8
diveni (tr) malkovri hazarde7
diversa? malsamspeca (mal/sam/spec/a)4
dividi (tr) disigi, partigi; (8/2 =4)7
do? vorteto esprimanta konkludon(mi bone mangis, do mi satas)1
dogano imposto kiam varo enirasstaton9
doktoro? la plej alta titolo en uni-versitato6
27
dokumento
dokumento atesto, kiun regista-ro postulas (stir-atesto, identig-atesto ktp)9
dolca? kun gusto kiel sukero3
doloro? tre malagrablakorpa sento4
domagi (tr) deziri spari, ne elspezi,ne difekti ion7
domago perdo au difekto, kiun onine volus suferi7
domo? logejo3
donaco? io senpagedonita por plezuro5
doni? (tr) havigi al iu2
dorloti (tr) (iun) fari cion, kion tiupetas au volas9
dormi? (ntr) kusi senage3
(v) songi, litodorno pikilo de kreskao
au alia ao9
dorso? malantaua par-to de la homa korpo,au supra parto de labesta korpo5
doto havao por geedzigo9
dramo teatrao; tre emociiga oka-zao8
drapo teksao el lano8
drato metala fadeno7
dresi (tr) instrui beston9
drinki tro multe trinki alkohola-onX
drogo dependiga stimula au mal-stimula substanco (alkoholo estasdrogo)X
droni (ntr) nevole subakvigi7
du? 21
dubi? (x) ne esti certa pri io; nescii, cu io estas vera au ne4
dum? prep. por diri “en la samatempo” (dum la parolado li dor-mis); por indiki dauron (si dormisdum ok horoj)1
dungi (tr) kontraktikun laboristo8
duso sprucigo de ak-vo sur korpon8
-e? finao por adverboj (amike,rapide, varme)0
ebena? kun ciuj punktoj en samanivelo, sen altaoj au malaltaoj6
-ebl-? vortparto esprimanta, ke iopovas esti farata (mangebla =oni povas mangi tiun; videbla =oni povas vidi tiun)0
ebria konfuzita de alkoholo8
-ec-? vortparto esprimanta kvali-ton au staton (soleco, moleco)0
ec? vorteto por diri: “ne nur io,sed krom tio” (mi konkuris kaj ecvenkis), “surprize ankau” (ec surla suno trovigas makuloj)1
eduki? (tr) instrui por la vivo6
edzo? viro laulege ligita al virino3
efektiva? kiu reale ekzistas, ne nursajna5
efekto forta impreso9
efiki? (ntr) havi realan rezulton5
-eg-? vortparto esprimanta tre al-tan gradon de grandeco au for-teco (granda domo = domego;forte pluvi = pluvegi)0
egala? tute sama5
28
elasta
egoisto persono kiu ame zorgas nurpri si mem (ego/ist/o)9
eho ripetigo desono pro reflek-to9
-ej-? vortparto esprimanta lokon(loko por dormi = dormejo; lokopor logi = logejo)0
ek-? vortparto esprimanta subitankomencon (ekridi, ekvidi ...)0
ekipi (tr) havigi al iu/io ciujn nece-sajn ilojn9
eklezio religia organizao9
ekonomio scienco pri produktadokaj disdividado de la ricaoj8
ekrano ebena surfacouzata por vidigi bil-dojn9
eks- vortparto esprimanta, ke oniforlasis profesion, staton (eks-prezidanto, eksoficisto)9
eksciti (tr) kauzi agon jen laumorala jen lau fizika vidpunkto7
ekskursi (ntr) fari longan plezu-ran au esploran promenadon auvojagon7
ekspedi (tr) sendi al difinita adre-so9
eksperimento metoda provo porkontroli au pruvi ion8
eksplodi (ntr) subite, forte dis-krevi8
ekspluati (tr) uzadi ion, kaj valo-rigi gin por sia profito; tro profitiel ies laboro, kun maljusta pago9
eksporti (tr) vendi varojn al alialando por revendado9
ekspozicio publika prezentado dediversaj produktoj de industrio aude arto9
ekster? prep. esprimanta malinter-non (mi staras ekster la domo)1
ekstermi (tr) neniigi, plene perei-giX
ekstrema en la fino, en la plej mal-proksima; ce la plej alta grado 8
ekvatoro imagita linio, kiu disdivi-das la teron en nordo kaj sudo9
(b) pg 97ekvilibro stato, kiam io estas sen-
mova malgrau fortoj, car la fortojnuligas unu la alian8
ekz. ekzemple; ekzemplero(j)X
ekzakta science gusta9
ekzameni (tr) detale esplori; pro-vi per demandoj la sciojn de kan-didato7
ekzekuti (tr) lege mortigi krimu-lon9
ekzemplero unu el pluraj au multajsamaj (ekzemplero de libro, re-vuo, disko ...)X
ekzemplo? io, kion oni imitu;praktiko4
ekzerci (tr) lertigi per praktiko7
ekzisti? (ntr) esti en nuntempo kajrealo5
el? prep. esprimanta: movon eks-teren (veni el nordo); antauanstaton (veki el dormo); kauzon desento au ideo; devenon (doni aliu el sia pano); materialon (plektikronon el floroj)1
elasta kun kapablo sangi sian for-mon per prema au tira forto,
29
eldoni
tamen reveni al sia normala formokiam la forto cesas9
eldoni (tr) publikigi kaj vendigi ianajn verkon (el/don/i)9
elefanto la plej grandasurtera mamulo vi-vanta en Afriko (Lo-xodonta) kaj Azio (Elephas)8
eleganta bonguste vestita8
elekti? (tr) preni unu el du au elmultaj4
elektro formo de energio, kies vojojestas dratoj7
elektroniko branco de fiziko, kiustudas cirkviton; tehniko pri kre-ado de cirkvito9
elemento baza parto au substancode tutao9
elturnigi (ntr) eliri el malfacilasituacio per sia lerto (el/turn/ig/i)8
-em-? vortparto esprimanta inkli-non (laborema, mangema)0
emajlo malmola vitrosimila kovrao(natura kovrao de dento, ornamakovrao de ungo, protekta kovraode poto ktp)9
embaraso malfacila situacio; genoal la movoj7
emerito (ofte maljuna) laboristo,kiu ne plu laboras kaj ricevaspension9
eminenta supera pro sia rango,merito au scio8
emocio kortuso8
en? prep. por diri “interne de” priloko, tempo kaj situacio (si estasen la lernejo)1
-end-? vortparto esprimanta, ketion oni devas fari (legenda, dis-kutenda)0
energio fonto de forto7
enigmo malklara afero; malfacilaproponata demando por diveno8
enketi (x) esplori opinion, oka-zaon per demando al iu9
entrepreni (tr) komenci gravantaskon; gvidi komercejon au in-dustrion8
entuziasmo arda deziro kaj emoion fariX
enui (ntr) malplezuri pro senin-tereso au manko de okupo7
envii (x) deziri havi tion, kion aliaposedas8
epidemio malsano samtempe ata-kanta multajn personojn en unuloko9
epoko grava momento en la his-torio7
-er-? vortparto por indiki “pecode” (sablero, negero)0
erari? (ntr) malbone fari, malgustefari; malguste opinii (vi eraris,+2-7 estas -5)4
escepti (tr) intence preterlasi;apartigi kaj ne konsideri8
esenco tio, kio konsistigas la pro-pran naturon de io8
eskapi (x) sukcese eviti per for-kuro9
Esperantisto tiu, kiu parolas Espe-ranton8
Esperanto lingvo proponata kiel in-ternacia, per kiu ci libro estasskribita8
30
fako
esperi? (x) kredi, ke tio, kion onideziras, realigos4
esplori (tr) atente rigardi por ek-koni ion nekonatan au kasitan7
esprimi (tr) montri ion de si memper vortoj, gestoj au iu ajn ri-medo7
establi (tr) fondi kaj arangi orga-nizaon9
esti? (ntr) ekzisti, trovigi, stati2
estigi (tr) fari, ke io estu, kauzi,formi, produkti (est/ig/i)9
estimi? (tr) alte taksi ies moralanau spiritan valoron5
estingi? (tr) cesigi bruladon; cesigilumadon6
estro? homo kiu gvidas, regas (ur-bestro, sipestro)0
-et-? vortparto esprimanta tremalaltan gradon de grandeco auforteco (dometo, urbeto) 0
etago samnivela parto de domo7
etapo vojo inter du haltoj9
etato tabelo de la nomoj kaj sala-jroj de oficistoj9
etendi (tr) malvolvi, plilongigi al iudirekto7
eterna havanta nek komencigonnek finigon; havanta neniun fi-non7
etikedo kartetoX (b) prezoetiketo regularo de bona kondutoX
etoso komuna sento, pro estado eniu grupo au pro la cirkauaoX
Europo mondoparto norde de Afri-ko9 (b) pg 98
evento sufice grava okazao9
evidenta tiel klara kaj senduba kegi ne bezonas pruvon7
eviti? (tr) peni ne renkonti iun;peni ne esti trafita de io6
evolui (ntr) iom post iom dis-volvigi, kreski7
ezoko mangebla riverfiso (Esox)8
fabelo fantazia rakontoofte kun herooj9
fabo semo mangata kiellegomo (Vicia faba)9
fabriko ejo, kie oni po-grande produktas ko-mercaon8
facila? senpene, simple farebla2
faco ebena flanko deao (kubo havas sesfacojn) 9
fadeno? longa kaj maldika ao,generale uzata por fari teksaojn6
fago arbo kun triangulajnuksoj (Fagus)9
fajenco tero, per kiu oni faras po-tojn; tiaj potoj9
fajfi (x) blovi tra lipoj, beko au spe-ciala ilo por fari akrajn sonojn7
fajro? fenomeno, kiuproduktas lumon kajvarmon4
fako? aparta branco de scienco,arto, komerco ktp6
31
fakto
fakto? tio, kio efektive okazis auokazas6
falci (tr) detranci herbon kaj gre-non per kurba trancilo kun longatenilo (falcilo)9
faldi (tr) duoble au pluroble fleksitukon, paperon kaj generale ionajn maldikan7
fali? (ntr) mallevigi, iri de supremalsupren pro la propra pezo3
falsa? malvera, falsita6
falsi? (tr) trompe sangi; trompeimiti la sajnon de io6
fama? tre konata6
familiara kvazau el la familio mem;intima9
familio? aro formatade la patro, pa-trino kaj infanoj3
fandi (tr) likvigi per varmo7
fanfaroni (x) fieri pri io, kion onine mem faris; tro laudi sin8
fantazio krea imag-povo9
farbo likvao por ko-lorigi8
fari? (tr) estigi; okazigi; doni ianecon; agi2
farmi (tr) lue preni teron au bienonpor gin kulturi7
farti (ntr) esti en bona au malbonastato, rilate al la sano7
faruno muelita greno au radiko7
fasado fronto de konstruao, kie es-tas la cefa enirejo9
fasko aro delongaj kajmaldikaj
aoj, kiam kunligitaj7
fasono maniero fari veston9
fasti (ntr) dum longa tempo volene mangi9
fauko buskavo de sovaga besto; iuajn timiga malfermao8
favora helpanta; prezentanta bo-najn kondicojn7
fazeolo semo man-gata kiel legomo(Phaseolus)9
febro altigo de lakorpa tempera-turo de homo8
februaro? dua monato de la jaro5
feco iu ajn substanco, kiu fojeaperas en fundo de botelo kunlikvao; la plej malbona parto deio9
federacio unuigo de statoj au so-cietoj9
fekao restao de digestitaj nutra-oj, eligita tra la anusoX
feki (ntr) eligi fekaonX
felica? goje kontenta2
felo kruda besta hauto kun haroj8
felto stofo ne teksita9
femuro parto de gambo, de genuogis koksoX
fendi (tr) fari fendon8
fendo mallarga kaj longa truo (tioaperas en muroj de malnovajdomoj)8
fenestro? aperturo enmuro de domo por en-iro de lumo kaj aero3
fenomeno natura okazao; ekster-ordinara afero9
32
floso
feo fabela estao havanta supernat-urajn povojn9
ferio libera tago, kiam laboro neestas devigata7
fermi? (tr) malebligi eniron au el-iron; cesigi3
fero? malmola metalo (Fe)4
fervora pasie diligenta8
festeni (ntr) feste mangi8
festi? (x) fari agrablajn aferojn proio4
fi- vortparto esprimanta malesti-mon kaj abomenon9
fi ekkrio esprimanta malestimon(fi, kiel abomene!)9
fianco viro, kiu edzigos baldau7
fibro fadenforma parto de bestakarno au de kreskaoX
fidela? kiu ne perfidas; ciam agaskiel amiko6
fidi (x) plenkredi je la kapablo, ser-vo au helpo de iu; plenkredi je laefiko de io7
fiera? tre kontenta prisi kaj pri siaj faroj6
figo dolca mola fruktode figujo (Ficus)9
figuro videbla ekstera formo deestao au objekto7
fikcio kreao de la fantazio9
fiksa? nemovebla, sensanga5
fiksi? (tr) firme senmovigi per ligo,gluo, najlo au io simila5
filmo rakonto rakon-tita per bildoj, ki-ujn oni vidas enekrano, kies serio sajnigas movonde la personoj kaj aoj en la ra-konto7
filo? virseksa ido3
filozofo sciencisto pri la estadoX
financo monaj rimedoj8
fingro? moveblaelstara parto demano au piedo3
fini? (tr) cesi fari; komplete fari2
firma? sekure fiksita; malfacile san-gebla6
fiso? besto, kiu vivasen akvo4
fiziko scienco pri movo, forto, elek-tro, varmo, lumo ktp8
flago? kolorita tuko(ciu lando havassian flagon)6
flagri (ntr) nekonstante treme bri-li9
flamo hela brilo de gaso en brulo7
flanko? dekstra au maldekstra par-to de iu2
flari (tr) senti odorojn per la nazo8
flati (x) provi placi al iu per troajlaudoj9
flava? kun koloro simila al tiu deoro5 (b) pg 100
flegi? (tr) prizorgi malsanulon; pri-zorgi ion6
fleksi (tr) kurbigi8
fliki (tr) ripari truon per specialasurmeto de io (fliki veston: kudripecon de tuko sur truo)9
flirti (ntr) flugeti; movigi tien kajreen en la aero; amindumi8
floro? kolora parto dekreskao4 (v) prin-tempo
floso kunligitaj arbaj trunkoj surrivero, uzata kiel veturilo7
33
flugi
flugi? (ntr) sin movi en la aero(birdo flugas, aviadilo flugas)3
flui? (ntr) movigi (verbo por lik-vaoj kaj gasoj)5
fluido fluao (likvaoj au gasoj)9
flustri (tr) mallaute paroli (por kene ciuj audu)9
foiro granda komerca kunveno8
fojno sekigita herbo7
fojo? ciu el la okazoj, kiam io fa-rigas2
foko mara mambesto(Phoca)X
folio? verda parto de kre-skao, per kiu gi kaptassunan lumon5
fondi (tr) krei, starigi organizaon8
fonografo malnova apara-to por registri kaj audigisonojn8
fontano ornamao, el kieakvo sprucas9
fonto? origino, deveno; loko, kieakvo eliras el la tero5
for? vorteto esprimanta malape-ron, malproksimecon, neniigon(forpasi, iru for!)1
foresti (ntr) esti malproksima, neceesti (for/est/i)9
forgesi? (x) ne plu memori pri; neatenti pri4
forgi (tr) prilabori metalon perfajro kaj martelo; pene formi7
forko? mangilo kun pikiloj6
formiko insekto, kiu vivassub la tero (Formica)9
formo? ekstera aspekto2
formulo speciala skribformo en sci-enco (O2, e = m c2)9
forno? fajrujo endomo, per kiu onikuiras, bakas auhejtas6
forta? kapabla produkti grandajnefikojn materiajn au moralajn2
(b) pg 07fortika malfacile rompebla, difekte-
bla, venkebla7
fosi? (tr) fari kavaon en la grundoper demeto de tero6
foso? kavao en lagrundo6
fosto alta, granda pecode ligno au alia ma-terialo, vertikale sta-rigita por subteni ion8
fotelo komforta segokun apogilo por labrakoj (braksego)9
foti fotografiX
foto fotografaoX
fotografi (tr) fari bildon per la lu-mo7
frago ruga, bongusta fru-kto de fragujo, ofte uzataen deserto (Fragaria)8
frakasi (tr) perfortedisrompi8
frako vira vesto kundu mallargaj postajbaskoj9
frambo ruga mangeblafrukto de frambujo(Rubus idaeus)8
34
futbalo
frandi mangi por plezuro, ne promalsato7
frapi? (tr) tusegi per mano au perio alia4
frato? vira ido de samaj gepatroj,rilate al alia ido3
fraulo? viro, kiu ankorau ne ed-zigis3
frazo kunao de vortoj prezentantakompletan sencon9
fremda? de alia loko; nekonata4
freneza mense malsana7
fresa? ne malnova, usa5
fripono malhonesta ulo; trompis-to9
friti (tr) kuiri en varmega oleo8
frizi (tr) beligi la hararon per kom-bado, tondado ktp8
fromago? mangao ellakto, iuj estas mo-laj aliaj malmolaj6
fronto antaua parto de io9
frosto forta malvarmo7
froti (tr) tien kaj reen premsovi ionsur io (si frotas la manojn pro lafrosto)7
frua? okazanta antau la normalatempo3
frukto? mangebla parto de kres-kao, kiu enhavas semojn3 (b) ba-nano, orango, frago
frunto? superokula parto de la vi-zago6
fugi (x) forkuri por sin savi dedangero9
fulgo nigrao el fumo de fajro, ek-zemple en fumtubo8
fulmo elektra malsargo inter nubojau inter nuboj kaj tero7
fumi? (ntr) ellasi fumon; (tr) guitabakon (fumi cigaredon)6
fumo? kvazau nebulo elbrulanta ao6
fundamento bazo de konstruao;bazo8
fundo? fina parto de io, plej mal-proksima de la rigardanto5
funebro malgoja sentopro ies morto8
funelo ilo por faciligiversadon de likvao enbotelon9
fungo estao, kiu kreskas en pu-trao (Fungi)9
funkcio (de iu) aparta fako, ofico;(de io) aparta servo8
funto mezuro por maso ce iuj lan-doj, cirkau 453,6 g en Usono8
furago ciu rikoltita herbo por nutrode brutoj9
furioza senbride kolera9
furzi (ntr) lasi eliri intestajn gasojnel la anuso, kutime kun mala-grabla odoroX
fusi (tr) malbone fari ion; difekti9
futbalo fama ludo kun 22 uloj endu grupoj de 11 uloj, en kiu ilidevas pied-bati unu pilkonY
nadanadanadanadanadanada
35
gaja
gaja? (iu) bonhumora stato; (io)kun povo igi iun gaja4
gajni? (tr) akiri au ricevi ion bo-nan4
galo amara likvao el hepato9
galoso piedvesto, kiu pro-tektas suojn de malseko9
gambo tuto de la suba me-mbro de homoY
ganto vestao porla mano8
garago konstruao porautoj, kie oni sirmasau riparas ilin8
garantii (x) certigi, ke io oka-zos sub risko de puno au pago,se tio finfine ne okazos; prenirespondecon8
garbo fasko da falcita greno9
gardi? (tr) atenti, zorgi por evitidangeron5
garni (tr) aldoni ion por sirmi(garni muron per pikilo), kom-pletigi celon (garni fenestron pervitrao) au ornami9
gaso? ne solida, ne likva, kiel aero6
gasto? vizitanto, kiu senpage res-tas dum iuj tagoj en hejmo dealia6
gazeto? perioda presao kun nova-o4
ge-? vortparto esprimanta kune-ston de ambau seksoj (gepatroj,gefiloj)0
gelateno solida sed mola subs-tanco, uzata en kuirejo9
generacio tuto de preskau samagajhomoj9
generalo la plej alta rango de mi-litistoj9
genio tre ege inteligenta ulo8
gento popolo samdevena;popolo havanta difini-tajn historiajn kaj kul-turajn tradiciojn9
genuo? antaua parto deartiko en kruro5
geografio scienco, kiu studas la as-pekton de la diversaj regionoj dela tero9
ges-roj gesinjorojX
gesti (ntr) fari movojn per la ko-rpo por esprimi ion, cefe per lamanoj8
giceto loko por vendo de biletojX
giganto grandeguloX
girlando ornamao el floroj kaj fo-lioj en formo de cirklo9
glacio? akvo solidigita per malvar-mo5
gladi (tr) glatigi per var-mega ilo (vestojn ktp)8
glaso? trinkujo, generale vitra4 (b)orango
glata tre ebena; facile okazanta7
glavo armilo, kiukonsistas je longaklingo kaj tenilo9
gliti? (ntr) facile sursovigi sur glataau grasa suprao; perdi la stare-con pro la grundo (eble car estasakvo sur gi)6
36
gvidi
globo ao kun formo simila al formode nia planedo Tero7
gloro famobrilo; egaadmiro (sen laboronenia gloro)8
gluo sekigema likvaouzata por firme ligidu aojn7
gluti (tr) meti ion tra la gorgo8
gobio malgranda ri-verfiso (Gobio)9
golfo parto de maro8 (b) pg 97gorgo truo ene de la kolo7
gracia kun bela formo; placa promovoj7
grado ciu el la egalaj dividoj deskalo; mezuro de kvalito, forto7
grajno ciu frukto de greno (enspiko)8
gramatiko reguloj de iu lingvo9
gramo mezur-unuo de maso (1pomo estas cirkau 100g)9
granda? superanta la ordinarajndimensiojn2 (b) pg 07
grandioza admire granda9
graso? substanco en la korpo debestoj, cefe en la dikaj; similasubstanco el aliaj devenoj6
grati (tr) froti malforte kaj supraeper akra ao (grati per ungoj lahauton)9
gratuli (tr) bondeziri pro iu oka-zao8
grava? kun granda influo;kun grandaj sekvoj2
graveda portanta idon ensia ventro9
grego brutaro9
greno? herbo, kies semoj estasmuelitaj por fari farunon (aveno,maizo, tritiko, rizo ktp)5
grimaci (ntr) fari strangajn movojnper la vizagaj muskoloj9
grimpi (ntr) per piedoj kaj manojsupreniri muron, arbon au ionsimilan7
grinci (ntr) akre brui pro frotadode malmolaj aoj9
gripo malsano, kiam venas kapdo-loro, lacego, febro kaj kataro9
griza? kun koloro de cindro (interblanka kaj nigra)5 (b) pg 100
groto truego, stranga kaverno9
grumbli (ntr) elbusigi malklarajnvortojn pro malkontento9
grundo tero lau kvalito por kulturo,lau firmeco por konstruo au aliauzado7
gruo migra birdo kun lon-gaj, maldikaj kruroj kajkolo (Grus)9
grupo? aro de samaj aoj5
gudro nigra glua substanco el kar-bo9
gumo glua suko el iaj arboj9
gusto eco de aoj, kiun oni sentasper lango7
gustumi (tr) esplori guston; guiguston (gust/um/i)9
guto? globeto el likvao;akvero6
gvardio gardistaro9
gvidi? (tr) montri la vojon gustan;sciigi6
nadanada
37
gardeno
gardeno? loko, generale apud do-mo, kun utilaj au ornamaj kre-skaoj4
gemelo iu ajn el du,au pli ol du, idojnaskitaj samtempeel sama ventro9
gemi (ntr) audigi neparolajn voc-sonojn pro doloro7
gendarmo polica soldato9
generala? neaparta6
geni? (x) maloportuni al iu6
gentila? afabla6
germo io tute ne simila al bestoau kreskao, kio farigos besto aukreskao9
gi? vorteto por montri ideon, be-ston, kreskaon ... (por montrihomon, kiam oni ne konas la sek-son) (mi havas hundon, gi estasamika)1
gibo dorsa elstarao deiuj bestoj; dorsa el-starao de homo promalsano9
girafo altega besto kunlongaj kruroj kaj kolo(Giraffa)X
gis? prep. esprimanta atingon,kiam ne estas transpaso au pre-terpaso (tempo: mi laboros gisla dua horo; spaco: ni prome-nos gis la rivero; mezuro: 2$ pormango gis 500 gramoj; okazao:mi dormis gis la tondro)1
goji? (ntr) senti vivan plezuron enla animo2
gui (tr) senti egan plezuron pro laposedo de io7
gusta? tute ce la vero, regulo aucelo4
ha!? vorteto esprimanta surprizon,doloron au, generale, ian emoci-
on1
hajlo pluvo de glaciigin-taj gutoj8
haki (tr) frapi por trance
dispartigi per akra ilo7
halo malfermita granda ejokun tegmento; cambrego9
halti? (ntr) cesi agi, iri, movigiktp3
hangaro konstruao por aviadiloj,kie ili estas sirmitaj9
haringo marfiso vivanta en nordaAtlantiko kaj amase kaptata(Clupea harengus)9
harmonio agrablaj samtempaj so-noj; interakordo inter pluraj ho-moj9
haro? kvazau fadenosur la hauto de ma-muloj, cefe en lakapo3
hauto? kovrao de homa au bestakorpo6
38
horlogo
haveno loko en bordo de riveroau maro, kie sipoj povas sekurehalti7
flug-haveno loko, kie la aviadilojhaltas kaj el kie ili flugasX
havi? (tr) porti; posedi; esti en in-terrilato2
havigi (tr) doni; liveri (hav/ig/i)9
hazardo okazanta sen plano, in-tenco au volo9
he! ekkrio por alvoki atenton8
hego barilo konsistanta el vivantajarbetoj9
hejmo? familia domo3
hejti? (tr) varmigi cambron au lo-gejon per hejtilo6
hektaro mezur-unuo por surfacoegala al 10.000 m29
hela? tre luma; kun koloro pli pro-ksima de blanko ol de nigro4
heliko parenco de lima-ko, kun spirala seloX
helikoptero flugapa-rato pli movoka-pabla ol aviadilo9
helpi? (x) faciligi ies agadon; estiutila por2
hepato granda organo, kiu sufe-ras kiam oni ade tro trinkas alko-holon9
herbo? kreskao kunmaldika trunko ne-ligna5
heredi (tr) laulege ricevi ion de iu,kiu mortis8
heroldo antauanoncanto9
heroo cefa rolulo en historio8
heziti (ntr) pro dubo sanceligi,halti; ne scii certe, cu fari ion, aune7
hierau? en la us antaua tago, unutagon antau la nuna1
higieno scienco pri la rimedoj porkonservi la sanon9
himno kantao kaj cefe ties tekstopor honori ion9
hirundo birdo kun longajflugiloj (Hirundo)7
historio? tuto au parto de la oka-zaoj, kiujn travivis la homarotra la tempo; scienco, kiu studastion4
ho!? ekkrio esprimanta surprizon,indignon, doloron1
hodiau? en la nuna tago1
hoko krocilo, kaptilo8
homo? la sola animalorezonkapabla (Homosapiens)2
honesta? verema, kiu ne trompas6
honoro? granda respekto kaj esti-mo6
honti? (x) senti sin malagrabla profarado de malbonao6
hordeo greno uzata por nu-tri bestojn au por faribieron (Hordeum)9
horizontalo direkto de ebenao, kielibera pilko ne kuras9
horizonto linio, kie finigas nia vid-kapablo, kaj kie la tero sajnaskunigi kun la cielo9
horlogo? aparato pormezuri la tempon kajmontri la horojn5
39
horo
horo? mezur-unuo por tempo (1tago estas 24 horoj)3
hospitalo kuracejo (kruco indikashospitalon, vidu sube la bildon)8
+
hotelo domo, kie la vojagantoj po-vas logi kontrau pago7
hufo ungego de diver-saj mamuloj, kiu for-mas piedbazon8
humana propra de homoj; pose-danta la noblajn kvalitojn de lahomo9
humida iom malseka8
humila malfiera; montranta malfie-recon7
humoro animstato7
hundo? dombesto, kundiversaj aspektoj, uzatapor gardado kaj casado4
hemio scienco pri la konsisto dela aoj kaj la fenomenoj ce kiujsangigas ilia interna strukturo8
horo grupo da homoj, unusone auplurvoce kantantaj9
nadanadanada
-i? finao por verbo0
i.a. inter aliaj; interalieX
ia? kun nedifinita au nekonata kva-lito/speco1
iafoje de tempo al tempo, en iujokazoj (ia/foj/e)9
ial? pro ia kauzo6
iam? en ia tute ne difinita tempo1
-id-? vortparto por indiki generalanideon de naskiteco; por indiki usnaskiton (cevalido)0
ido iu ajn besto au homo, kiu usnaskigisX
idealo la plej alta perfekteco neati-ngebla; nobla celo8
identa tute sama8
ideo? penso4
ie? en iu loko1
iel? lau ia maniero6
ies? de iu6
-ig-? 0 (vidu la 12an pagon)ignori (tr) ne voli scii; intence ne
atenti9
-ig-? 0 (vidu la 12an pagon)ikso la litero x, XX
-il-? vortparto por indiki instru-menton, aparaton au rimedon(hakilo, kuracilo)0
ili? persona pronomo de la 3a per-sono en plurnombro, por ciuj gen-roj: por tiuj (aliaj ol mi au vi), prikiuj temas la parolo1
ilustri (tr) ornami tekston per bil-doj au desegnaoj rilataj al gi8
40
insekto
iluzio eraro, pro kio oni rigardas ionmalrealan kiel realanX
imagi? (tr) kvazau vidi, sed perpensoj6
imiti? (tr) agi same, kiel alia per-sono; fari objekton tute similan alalia objekto6
imperio granda plurnacia regno8
impeti (ntr) forte kaj vive sin etiantauen9
impliki (tr) malfaciligi au malhelpila movojn de iu au io per volvadode fadeno; malfaciligi ies agadonkiel ajn9
impona granda kaj admirindaX
importi (tr) venigi komercaojn aualiajn aojn el eksterlando8
imposto deviga pago al la generalajbezonoj de stato, urbo ktp8
impreso influo farita sur la sentu-moj, la koro au la spirito8
impulso ekpuso de fizika forto9
imuna sirmita kontrau malsano9
-in-? vortparto por indiki la sekson,kiu naskas idon (bovino)0
inciti (tr) eksciti ies koleron9
-ind-? vortparto por indiki meritonje io (leginda libro estas libro, kiumeritas legadon)0
indiferenta (io) prezentanta nenionpor prefero, por intereso; (iu) ha-vanta neniun preferon, neniun in-tereson pri iu au io8
indigni (ntr) senti kaj ekmontrikoleron kaj malestimon pro mal-justao9
indigeno landano, kiu devenas dela pralogantoj de la landoX
indiki (tr) doni bezonatan infor-mon9
individuo unu aparta el multaj sim-ilaj (homo, besto au kreskao)9
indulgi (x) malsevere trakti ieskulpon au pekon9
industrio? aparta agado per kiuoni produktas ricaojn el krudajmaterioj6
infano? homo, kiu anko-rau kreskos2
infekti (tr) transdoni aliu germojn de malsano9
infero logejo de diablo9
inflamo malbona stato de iu orga-no de la korpo, kiam gi malsanevarmigas, svelas, rugigas ...X
influi (x) morale au materie efiki aliu au io8
informi? (x) sciigi, konigi6
-ing-? vortparto signanta objekton,en kiun unu alia objekto au mem-bro estas parte enigita kaj fiksita(glavingo, ovingo)0
ingeniero homo, kiu per helpo desciencaj metodoj kondukas kaj di-
rektas tehnikajn laborojn8
iniciati (tr) esti la unua, kiu pro-ponas au faras ion9
injekti (tr) ensprucigi per specialailo likvaon au gason en ion9
inklina kvazau de sia animo pusataal io8
inko? kolora likvao, per kiu oniskribas5
insekto? malgranda besto kun sespiedoj kaj ofte kun flugiloj5 (b)
41
insidi
formiko, moskito, musoinsidi (x) sekrete prepari trompon
au malutilon9
insigno ao uzata porsigni portanton, prirango, aneco ktp 9
insisti (ntr) denove prezenti sianopinion au postulon, pro mal-sukceso en la antaua(j) provo(j)8
inspekti (tr) kontroli la funkciadonde io au la agadon de iuX
inspektoro inspektisto9
inspiri (tr) malrekte igi iun alianpensi pri io, plani ion, fari ion9
instali (tr) meti ion ien kaj fari cionnecesan, por ke gi bone funkciu8
instanco grado de juga povo9
instigi (tr) rekte igi iun alian fariion8
instinkto bazo por agado, kiamtemas pri nevolaj au nelernitajagoj7
institucio daura publika au privataorganizaoX
instituto alta lernejoX
instrui? (x) transdoni al iu scien-cajn konojn au utilajn sciojn5
instrumento ilo el fabriko (fabri-kita)8
insulo? terparto, ciuflanke cirkau-ata de akvo6 (b) pg 97
insulti (tr) ofendi per vortoj8
-int-? vortparto por diri, ke laago finigis, rilate al kiu agas:manginto estas tiu, kiu mangis0
(b) pg 09intelekto kapablo pensi, kompreni8
inteligenta facile komprenanta kajvigle pensanta8
intenci? (tr) konscie kaj klareekvoli fari ion iam; lauvole fariion5
intensa funkcianta energie, vigleX
inter? prep. montra-nta pozicion (B es-tas inter A kaj C)1
A BC
interesi? (tr) tenadi ies atenton3
intereso? eco de tio, kio interesas;tio, kio interesas3
interna? estanta en io4
interpelacii (tr) oficiale demandiministron pri lia regado9
interpreti (tr) malkasi sencon deio; audi iun kaj samtempe vocetraduki la parolon al alia lingvopor helpi aliulojn9
intervjui (tr) demandadi iun porkoni gin (por laboro au car temaspri fama homoX
intesto kanalo post stomako pordigesto9
intima nepublika; en rilato tre ami-ka, konfida, sengena9
inundi (tr) akcidente subakvigi9
invalido iu, kiu ne plu kapablasplenumi sian laboron9
inventi (tr) krei, elpensi ion novan9
inversa estanta en mala, kontrauapozicio au direkto rilate al aliaX
inviti? (tr) peti iun, ke gi ien venu;peti sen devigo5
io? nedifinita afero1
iom? nedifinita kvanto, grado1
ipsilono la litero y, YX
iri? (ntr) movigi de iu loko al alia2
42
eti
ironio moka dirmaniero9
-is? finao por verboj, kiam temaspri la pasinta tempo (vi legis)0
(b) pg 09-ism-? vortparto esprimanta ku-
timan agmanieron (kristanismo,alkoholismo)0
-ist-? vortparto esprimanta profe-sion, okupon (stelisto, verkisto)0
-it-? vortparto por diri, ke la agofinigis, rilate al kiu ricevas agon:vidito estas tiu, kiun oni vidis0
(b) pg 09iu? nedefinita individuo au ao1
izoli (tr) apartigi de la aliaj, tiel kene estu kontakto au rilato9
-j? finao esprimanta pli ol unu(belaj domoj)0
ja? vorteto por plifor-tigi, sendubigi aser-ton1
jako? vira vestao6
jam? vorteto por diri “tuj deposttiam”, “tuj ekde tiam”, “antaunun”, “antau tiam”1
januaro? la unua monato de lajaro5
jaro? 12 monatoj; 365 au 366tagoj2
je? pre. uzata en pluraj situacioj(je la tria (horo); je la lasta fo-jo; preni iun per la mano, je lakolo; la kanalo havas longon je10 kilometroj)1
jen? vorteto uzata por anonci ion,pri kio oni atentigas (jen kion mifaros)1
jes? vorteto uzata por montri kon-
senton, aprobon, permeson (Cumi povas? Jes, vi povas)1
jubileo festo por la 100a, 50a au25a datreveno9
ju 8 (v) desjugo lignao ce kolo de bovoj, por
ilin jungi9
jugi? (tr) laulege decidi cu iu estaskulpa au ne; taksi ion5
juki (tr) inciti ies hauton, tiel keoni volos sin grati9
julio? la sepa monato de la jaro5
juna? pli aga ol infano, malpli agaol plenkreskulo2
jungi (tr) ligi tirbeston al caro aualia tirota ao9
junio? la sesa monato de la jaro5
jupo virina vesto, kiukovras la krurojn7
juro aro da legoj8
justa? respektanta egale la rajtojnde aliaj homoj4
juvelo tre multekosta ornamao(oro, argento, valora stono...)8
aluza tro protekti ion pro timoperdi8
audo? tago de la semajno intermerkredo kaj vendredo5
eti? (tr) formovi de si ion tra laaero en alian lokon3
43
uri
uri (tr) aserti au promesi kajgarantii per io sankta8
urnalo gazeto8
us? guste antau nun;guste antau tiam1
k.a. kaj aliajX
K.D. lum-diskoX
k.s. kaj similaj; kaj simileX
k.t.p. kaj tiel pluX
kabano simpla dometo ofte elligno9
kabineto cambro por iu intelektalaboro; ministraro8
kaco mangao el faruno kaj laktoau akvo; io konfuza9
kadavro korpo de mortintoX
kadro io, kio cirkauaspentraon, spegu-lon, fenestron ktp7
kaduka io, kio baldau falos, baldauestos en ruino9
kafo? semgrajnoj dekafujo (Coffea); ni-gra trinkao el tiujsemgrajnoj5
kago portebla au fiksamalliberejo por be-sto au homo9
kahelo rektangula kaj plata ao fojekun desegnao, kiu estas uzatapor kovri surfacon en domo kajaliaj lokoj, ce nagejo ili generaleestas bluaj9
kaj? vorteto por diri “plie, aldone”(akvo kaj vino estas trinkaoj)1
kajero? paperfoliojkunligitaj kvazau aukiel libro, oni maneskribas en gi6
kajo teraso au alta trotuaro porfacila aliro kaj eliro al/el sipo autrajno8
kajuto cambreto por veturigisto ceveturilo9
kakao frukto de kakaujo,el kiu oni faras cokola-don (Theobroma)9
kakto kreskao sen folioj,kun pikiloj, kiu tenasakvon (Cactaceae)9
kaldrono granda ujo por kuiri9
kalendaro folio mon-tranta ciujn tagojnde monato(j) plejofte dum unu jaro8
kalkano malantaua parto de lahoma piedo8
kalkanumo parto de la suo, kiuprotektas la kalkanon (kalkan/um/o)9
kalkuli? (tr) operacii (2 + 3, 4 x 5...); determini kvanton4
kalo loko, kie la hauto farigas mal-mola pro frotado, tio okazas cefeen mano au piedo9
kalsono subvesto uzatasub pantalono8 vira kajina kalsonetoj:
kalumnii (tr) misfamigi iun permensogaj akuzoj9
44
karoto
kamarado kunvivanto; samokupu-lo7
kameleono besto, kiu povas sangila koloron de sia hauto, kuzo dela lacertoj (Chamaeleonidae)Y
kamelo besto kun gi-bo(j), uzata en dez-erto (Camelus)9
kameno? fajrujo endomo, kiu havasfumtubon6
kamero malluma cambreto; similaparto de fotografiloX
kamiono auto porpezaj sargoj kun 4,6 au pli da radoj8
kampo? terpeco, ebena au preskauebena, por kreskigo de kreskaoau bredado de bestoj2
kanalo konstruita akvovojo, uzatapor transportado per sipoj; similakonstruo, uzata kiel kondukilo depura au malpura akvo9
kancero grava malsano (malnor-mala multobligo de celoj)X
kandelo lumigilo, kiu brulas malra-
pide8
kandidato homo, kiusin proponas por ofico,posteno au titolo9
kanguruo la plej famabesto el Australio,gi movigas per saltoj(Macropodidae)X
kankro rivera mangebla dekpiedabesto (Astacidae)9
kanti? muziki per sia voco3
kanzono versao, plejofte gaja,sprita au moka, kun egalaj partojkreita por kantado8
kapabla? povanta plene fari ion(kiu kapablas fari ion, tiu estaslerta pri tio)5
kapitalo tuto de mono kaj aoj, kiujpovas venigi monon, posedata deiu8
kapo? parto de lakorpo ligita al giper la kolo, kieestas cerbo, buso, nazo ktp2
kaprica aganta lau subita, nean-tauvidebla kaj senkiala volo8
kapro? besto kvarpieda(Capra)6
kapti? (tr) subite preni,ekpreni ion per rapida movo4
kara? amata, alte satata4
karafo largbaza botelo por servadode trinkao dum mango9
karaktero aro de ecoj mensaj, kiujkonsistigas personecon de homo7
karbo? malmola nigrao, kiun oniekhavas el ligno, uzata por hejti6
karesi (tr) delikate tuseti8
karnavalo popola festo cefe ensudo de Ameriko kaj Europo9
karno mola ao sub hauto de ani-maloj, en homo kaj iuj bestoj giestas cirkau la ostoj; mola ao subselo de frukto9
karoto mangebla radiko de kres-kao, kiu estas rekomendita porla okuloj (Daucus carota)7
45
karpo
karpo fiso vivanta en malrapidarivero au lago (Cyprinus carpio)9
karto? eta folio el kar-tono au plasto por di-versaj celoj5
kartono dika papero9
kaserolo kuirpotokun tenilo7
kaskedo capo kunantaua elstarao9
(b) pg 100kaso monkesto; monaj
rimedoj8
kastelo luksa kaj sekuradomego8
kasi? (tr) malmontri, ne vidigi, nesciigi4
kastano frukto simila al nukso elkastanarbo (Castanea)9
katalogo listo de aoj vendataj autenataj en iu loko9
kataro fluo de glueca likvao pro in-flamo de naza au alia membrano7
kategorio grupo de similaj aoj auideoj9
kateno ceno por mal-liberigi homon aubeston8
kato? kvarpieda besto,kiu vivas ce homo(Felis silvestris)4
kaucuko elasta gumo7
kauri (ntr) sidi sur la kalkanojX
kauzo? tio, pro kio io okazas; tio,pro kio io estas au igas tia, kiel giestas4
kaverno profunda subtera kavo9
kavo malplenao en solida ao7
kazo ciu el la diversaj formoj denomo (au nomvorto) lau sia roloen lingvo (kato, katon)9
ke? vorteto por pluraj celoj (midiris, ke ...; mi estas furioza, ke...)1
kejlo ilo el ligno au metalo por per-forte stopi truon au rigide kunfiksidu partopecojn9
kelka? iom da; malmulte da2
kelnero iu, kiu alportas trinkaojnkaj mangaojn en restoracio7
kelo? subtera cambro en domo porrestigi vinon, karbon ktp6
kemio = hemio8
kerno malmola interna parto defrukto kun karno; cefa parto deio9
kesto? ujo el ligno, metalo au aliamaterialo6
kia? demandovorto pri kvalito (kiaestas la rivero? larga); samspeca(..., kia ...)1
kial? demandovorto pri kauzo (kialvi ploras? car mia kapo doloras)1
kiam? demandovorto pri tempo(kiam vi vojagos? je la sekva me-rkredo); samtempe (..., kiam ...)1
kie? demandovorto pri loko (kie es-tas via logejo? en Rio); samloke(..., kie ...)1
kiel? demandovorto pri maniero(kiel vi mangas? rapide); simile,sammaniere (..., kiel ...)1
kies? demandovorto pri posedo(kies libro estas tiu? de Mario)1
46
kokoso
kilogramo? mil gramoj (mezur-unuo por maso)6
kilometro mil metroj (mezur-unuopor longo)8
kino belarto fari filmon; kinejo8
kio? demandovorto pri io tute ne-konata (kio estas tio?)1
kiom? demandovorto pri kvanto(kiom da akvo? du litroj); samk-vante (..., kiom ...)1
kioma demandovorto pri vicnom-bro (je kioma horo? je la 20ahoro) (kiom/a)9
kirurgio arto kuraci per riparo enla malsana parto de la korpo, kioofte devigas trancon por trafi tiunparton9
kirurgo kuracisto, kiu faras kiru-rgion9
kisi? (tr) tusi per la lipoj por es-primi amon au respekton6
kitelo longa bluzo por laboro8
kiu? demandovorto pri iu partekonata (sur kiu pago mi legistion? [oni scias, ke temas pri iupago]); sama afero (..., kiu ...)1
klara? tra kiu oni povas bone vidi;facile komprenebla2
klasika lau la tradiciaj reguloj kajsekve modela, imitinda9
klaso? aro de aoj kunigitaj laurango, kvalito au naturo: a) partode popolo havanta samajn ekono-miajn kondicojn b) lernantoj, kiujsekvas iun gradon de studkurso c)stupo de la vegetala au animalaregno ktp5
klavo tabuleto, kiun oni premas por
funkciigi muzikan instrumenton,komputilon au alian aparatonX
(b) komputiloklera havanta grandan scion, kaj
pro gi kapabla jugi klare7
kliento kutima acetanto de varo auservo ce iu8
klimato tuto de la veteraj kondicojde iu regiono9
klingo akra partode iu trancilo7
klini? (tr) fleksi malsupren au fla-nken5
kliniko hospitalo, au parto de hos-pitalo, kiu nur laboras pri mal-sanoj rilate al iu afero9
klopodi (ntr) provi fari la necesajnagojn por sukcesi pri io, kion onicelas9
klubo eta societo9
knabo? vira infano; ju-na vira homo3
knedi (tr) miksi plurajn substan-cojn per fortaj movoj, por farikukon au ion alian; per premojkun la manoj doni formon al io8
koketa per elegantaj vestoj kaj lo-gaj manieroj tiri ies atenton, cefede uloj de alia sekso9
koko? birdo bredatapro la viando kaj ovoj(Gallus)5
kokono la ripoza stato de insek-to, inter raupo kaj plenformainsektoX
kokoso frukto de ko-kosarbo kun mange-bla nukso, kies kavo
47
kokso
entenas dolcan sukon (Cocos)9
kokso parto de la korpo, kie estasla supra artiko de la femuroX
kolegio mezgrada lernejo (sub uni-versitato, kiu estas en altgradanivelo)9
kolektiva farita au posedata de plu-raj personoj9
kolekto? aro de multaj samaj ausimilaj aoj4
koleri? (x) senti fortan agiton dela animo kontrau iu pro malkon-tento4
kolizii (ntr) movi unu kontrau aliagis forta interbatigo9
kolo? parto de la korpo kunigantala kapon kun la cetero4
kolombo birdo an-taue uzita de la po-sto (Columba)9
kolonelo militista estro, kiu rangassub generalo9
kolonio lando, administrata kaj ek-spluatata de stato ekster siajlandlimojX
kolono vertikala pecopor subteni kaj fojesamtempe ornamikonstruaon8
koloro? impresa por la okuloj3 (b)pg 100
kolumno vertikala dividao en ga-zeto, revuo au libro, kiel en ci tiulibro9
kolumo parto devesto cirkau la ko-lo (kol/um/o)8
komandi (x) estri aron da mili-tistoj8
kombi? ordigi la harojn per specialailo6
kombini (tr) kunmeti plurajnapartajn aferojn por iu celo:kombini literojn, kartojn, planon,projekton9
komedio ridiga teatrao9
komenci? (tr) fari la unuan partonde afero au de ago; ekfari2
komerci? (ntr) (profesie) acetivaron por revendi gin4
komforta? havanta rimedojn, kiujfaciligas la laboron; ne laciga6
komika ridiga, amuza8
komisaro tiu, kiu estas komisiita destato au privata organizo9
komisii (tr) transdoni plenumon deago au laboro8
komisiono aro de komisaroj kunsama tasko8
komitato grupo de personoj, kiujsin proponis, kaj estis elektitajpor fari iujn taskojn7
komo skribsigno “,”8
kompakta densa, forte kunigitaX
kompanio komerca au industria so-cieto9
kompari? (tr) kontroli du au pliajnaferojn por scii pri kio ili similaskaj pri kio ili malsimilas6
kompati? (x) esti malfelica pro iesmalfelico, kaj do deziri helpi tiun5
kompensi (tr) doni au fari ionpor ripari perdon, elspezon aumalprofiton9
kompetenta tute kapabla9
komplemento io, kio faras ion aliankompleta9
48
konkeri
kompleta tute senmanka, al kiumankas nenio8
komplezi (tr) fari ion por placi aliu8
kompliki (tr) malsimpligi9
komplimento gentilaj vortoj pri iesmeritojX
komponi (tr) altnivele verki, cefemuzikaon9
kompreni? (tr) kapti au koni signi-fon, funkciadon, intencojn ktp deio2
kompromiti (tr) endangerigi (metien dangeron)9
komputi (tr) solvi matematikanproblemon au prilabori datumonX
komputilo ilo por kom-puti kaj aliaj taskoj(komput/il/o)X
komuna? samtempe uzata de plu-raj; rilata al la plejmulto de lahomoj4
komuniki (tr) sciigi (gravan) in-formon al alia homo, ofte enmaniero pli-malpli solena auoficiala7
komunumo grupo de homoj, kiujvivas kune kaj kune zorgas prisiaj komunaj problemoj; admin-istra regiono, kies centro estasurbo au vilago (komun/um/o)9
koncentri (tr) dense kunigi; direktial unu sola punkto sian atenton9
koncepto generala ideo9
koncerni (tr) iel rilati al; apartetusi7
koncerto muzika prezentado8
kondamni (tr) juge deklari, ke iuestas kulpa, kaj difini la punon8
kondico? tio, kio estas necesa porke io okazu au por ke interkon-sento estu valida6
konduki? (tr) irigi iun kun si al iuloko4
konduti? (ntr) agi iamaniere ensiaj rilatoj kun aliaj homoj6
konferenco kunsido de kompeten-tuloj, kiuj debatas kaj interkon-siligas pri gravaj aferoj en difinitakampo8
konfesi? (tr) malkasi informon, kiupovus au devus resti kasita6
konfidenco sciigo, kiun oni konfi-das al iu, kaj kiun tiu devas tenien sekreto9
konfidi (tr) transdoni taskon kunplena fido; sciigi kun plena fido8
konfirmi (tr) (ion) igi pli certa laverecon de io, kion oni eble jamsciis, sed pri kio oni dubis; (iun)forigi dubojn pri io8
konfiti (tr) prepari fruktojn endensa sukera likvao, kiu ilin pen-etras kaj konservas8
konfuzi (tr) malordigi; malcertigi;maldistingi8
kongreso granda kunveno por dis-kuti iun temon7
koni? (tr) havi ideon pri iu au io,scipovi distingi iun au ion2
konjekti (tr) elmeti opinion aukonkludon nur sur bazo de su-pozoj8
konkeri (tr) militakiri iun lokon kajekregi tieX
49
konkludi
konkludi (tr) per rezono konstatisekvon el faktoj8
konkordo kora au morala akordo;harmonio de sentoj kaj opinioj in-ter pluraj personoj9
konkreta io tusebla, audebla, vide-bla, flarebla au gustumeblaX
konkuri (x) peni por superi alian8
konkurso antauarangita konkuro,kun reguloj, jugantoj kaj premioj9
konscienco konscio, kiun havas lahomo pri la morala bono kajmalbono8
konscii? (x) scii mem pri siaj sen-toj, pensoj kaj agoj6
konsekvenco tio, kio tute certeokazos sekve de alia okazao9
konsenti? (x) samopinii pri io; ak-cepti fari ion4
konservi? (tr) zorgi, ke io ne di-fektigu au ne perdigu; ne lasi ionperei5
konsideri (tr) atente ekzameni ob-jekton au ideon lau ciuj giajdetaloj7
konsili? (tr) indiki al iu kion fari3
konsisti? (ntr) havi kiel erojn; havikiel cefan parton (unu minutokonsistas el sesdek sekundoj)6
konsoli (tr) malpliigi malgojon deiu per parolo7
konstanta? eco de io, kio ne cesasesti la sama; sensanga, sencesa,ciamdaura6
konstati (tr) rimarki, ke io estasfakto7
konstitucio aro de bazaj legoj delando9
konstrui? (tr) krei domon kun unuau pluraj etagoj, ponton au iontian3
konsulo reprezentanto de iu landoen fremda lando9
konsulti (tr) demandi fakulon aurigardi fakan libron por ekscii ionpri ioX
konsumi (tr) iom post iom foruzi,detrui9
kontakto intertuso de du objektojau personoj; interrilatoX
kontanta tuj pagata per mono,ne ekzemple per ceko au kredit-karto9
kontenta? deziranta nenion alianol tio, kion oni havas4
kontesti (tr) en diskuto rifuzi aser-ton au postulon9
konto komerca skriba kalkulo prisuldoj au havoj de aparta per-sonoX
kontrakti (x) fari laulegan skribi-tan intersangon de promeso8
kontrau? prep. uzata por mon-tri: ion antau io alia (sidi kon-trau iu ce la sama tablo); ion jeintersango (doni grenon kontrauarmiloj); iu, al kiu estas direktataago au sento (agi kontrau iu)1
kontroli (tr) ekzameni ion por sciicu gi estas lauregule au konvenefarita8
konvalo kreskao kun bonodorajfloretoj (Convallaria)9
konvena? (io) tauga; (iu) agantalau la situacio; deca6
konversacii (ntr) interparoli9
50
kremo
konvinki (tr) fari per pruvoj au re-zonoj, ke iu akceptu ion kiel veranau pravan8
kopio nova ao egala al la originalo,kreita por esti egala8
korbo? portebla ujo el io plektita5
kordo fadeno el bestajintestoj au el metalopor fari sonon8
korekti (tr) gustigi; forigi erarojn,difektojn de iu au io9
korespondi? (ntr) rilati al iu per in-tersango de leteroj6
koridoro cambro uzatanur por atingi aliajncambrojn; irejo9
korko stopilo el selo de specialakverko8
korniko griza (Corvuscorone cornix) au nigrakorvo (Corvus corone corone)9
korno? malmola el-starao sur la ka-po de iuj bestoj6
koro? organo, kiu movasla sangon; (figure) ladomo de la amo2
korpo? fizika parto de besto auhomo4
korto? sentegmenta spaco cirkaudomo3
korvo pli malpli nigrabirdo (Corvus)9
kosmo cio ekster la planedo Tero9
kosti? (tr) esti akirebla nur je di-finita prezo au nur kontrau iupeno3
kostumo maniero sin vesti; vestopropra al iu nacio, klaso, tempo,
ofico ktp9
kotizo la sumo, kiun ciu membropagas al societoX
koto ege malpura akvo (miksitakun tero), kiu fluas sur vojo8
kotono blankaj haroj, kiujkovras la grajnojn de ko-tonarbo, el kiuj oni fa-brikas stofon (Gossypium)7
koverto? papera saketo,en kiun oni metas lete-ron kaj sur kiun oni skribas laadreson5
kovri? (tr) malvidigi per surmetode io4
kraci (tr) eleti likvaon au alianaon el la buso9
krado aro da interligitaj stangoj(kiel barilo au por surmeti ion)8
krajono? ilo uzata porskribi au desegni5
kranio ostoj de la kapo9
krano aparato je fino detubo kun fermilo8
kravato? tuko uzata de viro kielvestao, kun nodo antau la kolo6
kredi? (x) opinii, ke io estas vera;opinii, ke iu diras veron2
kredito sumo, kiun oni povas prun-tepreni de banko au aceti dekomercisto por repagi en sekva(j)monato(j)9
krei? (tr) fari ion novan (la homokrei la bombon)5
kremo grasa parto el la lakto, kiuflosas7
51
krepusko
krepusko nehela lumo post subiroau antau levigo de la suno8
kreski? (ntr) pligrandigi3
kresto karneca kreskao sur la kapode virkoko; elstarao sur la kapode iuj birdoj9
kreto substancoCaCO3; stange-to el tiu substancouzata por skribi sur murtabulon,cefe en lernejoj8
krevi (ntr) subite rompigi; fendigipro malvarmo au sekeco7
krii? (ntr) tre laute diri au voci3
krimo? forte puninda ago (mortigokaj aliaj)6
kripla kun brako, kruro au io aliamankanta au ne funkcianta8
kristalo tre pura senko-lora vitro; kreskantastono kvazau vitro9
kritiki (tr) mallaudi; ekzameni lakvalitojn kaj mankojn de scienca,literatura au belarta verko8
krizo grava dangera momento eniu afero8
kroci (tr) kapti kaj fiksteni perhoko7
krokodilo granda kvarpieda dange-ra rampulo, vivanta en riveroj(Crocodylus)9
krom? prep. por diri “plie al”, “al-done al”; (en nea frazo) por mon-tri escepton1
luksa krono:
krono ornamao por la kapo: luksapor rego, el kreskao kun florojpor venkinto ktp8
kruco? bildo au ao kunformo tia:5
kruco vazo el diver-saj substancoj, kunlarga ventro, tenilokaj versilo, destinita por entenifluaon8
kruda tia, kia la naturo gin produk-tis; ege malgentila7
kruela (iu) inklina suferigi; (io) su-feriga8
kruro? parto de la gam-bo, ekde genuo gis pie-do; tuto de la suba me-mbro de besto (b); simila partode meblo (kruro de tablo)5
krusto ekstera malmolao, kiel selo(de pano, kuko, vundo ...)8
kruta ege dekliva8
kubo ao kun ses facoj9
kubuto artiko de la brako8
kudri kunligiper fadeno ausnureto7
kuglo eta metala peco,kiun pafilo eletas8
kuiri? pretigi mangaon per varmo4
kuko? dolca bakao(estas miloj da re-ceptoj por ili)5
kukolo birdo, kiu deme-tas siajn ovojn en nes-tojn de aliaj birdoj (Cuculus)8
kukumo kreskao augia bero mangata
52
kvazau
kiel legomo (Cucumis sativus)9
kukurbo frukto de kre-skao (Cucurbita)9 jenunu el giaj formoj:
kulero? mangilo5
kulmino la plej altapunkto au statoY
kulo insekto, kies inoj sucas sangon(Culex)X
kulpa? tiu, kiu faris ion punindan5
kulto religia okazao ordinare cees-te de pluraj personoj9
kulturi? prilabori la teron; flegikreskaon au bredi beston6
kulturo? prilaborado de tero; fle-gado pri kreskao au bredado;evoluo de homo pri arto, lingvokaj similaoj6
kun? prep. por montri akompanon(vivi, mangi kun iu; paroli, ludikun iu; agi kun kolero; kafo kunsukero)1
kuniklo besto similaal leporo, fama prorapido (Lepus cu-niculus)9
kupono bileto por malordinara ra-jto pri io9
kupro metalo cefe uzata por elek-traj kondukiloj (Cu)8
kuraci? prizorgi malsanulon kajprovi resanigi gin5
kuraga? konservanta memregadonantau dangero au malfacilao3
kurbo linio, cefe kiam malrekta kielce litero S7
kurento fluo de elektro9
kuri? tre rapide iri3
kurioza stranga pro malofteco; ri-markinda7
kurso serio da lecionojpri scienco, arto aumetio7
kurteno tuko ce fenestro8
kurzo la rilato de monvalorojX
kuseno sako plenigitaper molao por apo-gi kapon au alianparton de la korpo9
kusi? esti en horizontala pozicio(homoj kusas por dormi)4
kutimo? (iu) emo fari ion, pro oftaripetado de tio; simila agmanieroce popolo pro kulturo4
kuvo? granda ujo6
kuzo? filo de onklo auonklino5
kvadrato io kun samelongaj kvar flankoj,kaj ortaj anguloj7
kvalito eco; speciala kapablo7
kvankam? vorto por diri, ke io oka-zas, kiam oni ne devus kredi jetio (la suno forte brilas, kvankamfalas pluvo; mi vidas nenion,kvankam cio estas luma)1
kvanto tiom, kiom estas7
kvar? 41
kvarangulo figuro kunkvar rektaj linioj(kvar/angul/o)X
kvartalo parto de urbo8
kvazau? vorto por diri “ne vere tio,sed simile al tio”, “ne vere tia,sed tute simila”, “ne vere tiel,sed tute simile” (si kusas, kvazaumortinta)1
53
kverko
kverko arbo, kies ligno estas uzatapor fari meblojn kaj konstrui(Quercus)8
kvieta? tute trankvila6
kvin? 51
kvitanco atesto pri ricevo de pago,letero au pakaoX
la? (la glaso estas plena: neiu ajn glaso, sed jam konata,jam menciita glaso; la birdojhavas flugilojn: ciu birdo havasflugilojn)1
laboratorio laborejo por sciencajesploroj kaj eksperimentoj9
labori? (ntr) korpe au mense penipor produkti aon au plenumitaskon2
laca? senforta stato, kiam korpopostulas ripozon4
lacerto malgranda rampulo (Lac-
erta)9
laco snureto por fermi suon auveston9
lado plato el iu ajn metalo9
lago? granda kvanto da akvo,ciuflanke limigita de tero5 (b) pg97
lako fluao uzata kiel farbo, tamentravidebla kaj brila, uzata porprotekti surfacon9
lakto? blanka tri-nkao el mamopor idoj4
lama kripla je piedo au kruro, tialmalfacile pasas, tamen pasas7
lameno mallarga kajmaldika plato8
lampo? daura lumigi-lo6
lando? komuna vorto por stato;unuigo de statoj (Brazilo estaslando)2
lango? movebla organoen la buso, uzata porgustumi kaj paroli5
lano molaj haroj de safo uzata porfari stofon7
lanterno fiksa au porteblaao, kun kandelo au alialumilo sirmita per vitraokontrau vento au pluvo9
lapo frukto de herbo (Arc-
tium)9
lardo porka graso, foje kuniom da porka viando9
larga? granda lau la dimensio lar-go4 (b) pg 07
larmo guto de likvao elokulo7
larvo insekto, kies for-mo ankorau sangigos(tiam estos kruroj kaj flugiloj)9
lasi? (tr) ne plu teni; restigi sur iuloko au en iu stato; ne malhelpi3
lasta? estanta post ciuj aliaj (entempo, spaco au rango)2
latino malnova lingvo de rom/anojY
latitudo kiom norde au sude9 (b)pg 100
latuno kupro kaj zinko miksitaj9
54
lingvo
lau? prep. montranta sekvatanlinion (lau la fluo de la rivero),obeatan aferon (lau la ordono demia estro; lau plano)1
laubo artefarita plafono el kreskaoen gardeno9
laudi (tr) esprimi aproban, favoranopinion pri kvalitoj de io au iu7
lauta forte audebla7
lavango negamasego rulfalanta demontoX
lavi? (tr) purigi per akvo au aliafluao4
leciono? pli-malpli horo da instru-ado6
ledo prilaborita hauto de besto,uzota por fari suon, vestaon ktp7
legi? (tr) kompreni skribaon2
legomo? mangebla kreskao (kiune estas frukto au spico): beto,karoto, terpomo ktp6
lego? regulo por ciu homo en sta-to5
lekcio leciono en formo de prelegoen universitato9
leki (tr) sovi la langon sur ion8
leono granda besto,tre dangera, tialnomata rego de labestoj (Panther leo)7
leporo ne tre grandabesto kun longajoreloj (Lepus)7
lerni? (tr) akiri scion pri scienco,arto, metio au io alia2
lerta? kapabla facile, laucele kajrapide fari ion5
lesivo likvao preparita por fortelavi ion9
letero? skribao, kiunoni sendas per laposto al iu3
leutenanto malaltranga oficiro9
levi? (tr) movi de malsupre supren;starigi ion, kio kusis2
li? vorteto por montri viran ulon(mi vidis knabon, li estas alta)1
libera? ne genata de materia aumorala baro, de fremda volo auio tia2
libro? presita teksto enpluraj pagoj3
licenco stata au jugapermeso por fari ion9
liceo mezgrada lernejo9
lifto aparato por vertikaleporti homojn kaj aojn deunu al alia etago8
ligi? (tr) fiksi per snuro, cenoau simila afero; kunigi plurajnaferojn4
ligno? malmola sub-stanco el arbo4
ligo? tio, kio ligas4
likva povanta flui kielakvo9
lilio kreskao kun bon-odoraj floroj (Lilium)9
limako ege malrap-ida besto, kiu ram-pas (Limax)9
limo? kie au kiam io finigas, kaj ioalia komencigas5
lingvo? sistemo da vortoj uzata deiu nacio au gento; cio servantapor esprimi pensojn au sentojn3
55
linio
linio? figuro kiel tiu de fadeno kununu sola dimensio4
lino herbo, el kiu onihavas oleon kaj vestojn(Linum)9
lipo? parto de buso, kiukovras la dentojn6
listo vico da vortoj, nomoj ...8
literaturo tuto da verkoj (libroj) deiu kulturo, nacio, epoko au pri iutemo8
litero? signo porsono de iu lingvo(a, b, c, c ...)6
lito? meblo por dormado3
litro mezuro por enhavo (suko de10 orangoj egalas al cirkau 1litro)7
liveri (tr) transdoni acetitajn va-rojn al tiu, kiu acetis; havigi9
logi (tr) peni altiri (venigi) al si perplacaj rimedoj7
logiko fako pri legoj de rezonado9
logi? (x) daure restadi en loko (endomo, urbo)2
lojala plene fidela9
loko? tie, kie io au iu estas; spacopor io au iu2
lokomotivo masino,kiu tiras vagonojn9
longa? granda lau la dimensio lon-go2 (b) pg 07longitudo kiom oriente au okciden-
te9 (b) pg 97loti (ntr) konsulti la sorton pri
elekto, decido au disdono (oni lo-tos pri auto inter la ceestantoj)X
loto ago loti; lotao9
lotuso herbo (Lo-tus); akvokreskao(Nymphaea lotus)9
lubriki (tr) meti substancon por fa-ciligi la glitadon9
ludi? (x) sin amuzi, sin distri, fa-ri plezuran aferon, sed kiu ne es-tu laboro; sonigi muzikilon; sinprezenti en teatrao4
lui pagi por uzi ion dum iom datempo7
luko eta aperturo en tegmento auplafono por eniro de lumo9
lukso havado au uzado de mul-tekostaj, foje nur ornamaj, aoj7
lukti (ntr) batali kontrau iu nur persia korpo (manoj, brakoj, krurojktp) pro kolero au en sporto; penikontrau malfacilao9
luli (tr) moveti bebon au etan in-fanon por gin dormigi9
lumi? (ntr) eligi radiojn, kiujebligas vidadon (la suno fortelumas)3
lunci (tr) ete mangi, generale in-ter la tagmango kaj la vesper-mangoY
lundo? la dua tago de la semajno,la unua labor-tago de la semajno,post dimanco kaj antau mardo5
luno? kvazau eta pla-nedo, kiu movigas cir-kau la Tero; simila ao,kiu movigas cirkau alia planedo5
lupo sovaga besto pra-ulo de la hundoj (Canislupus)8
nada
56
mapo
maci (tr) diserigi per la dentoj8
magazeno loko en butiko por res-tigi varojn, kien la klientoj ne iras;luksa butiko; granda butiko7
magio arto pri supernaturaj rime-dojX (v) sorci
maizo alta herbo, kiesflavaj grajnoj estas ma-ngeblaj, au giaj grajnoj(Zea mays)9
majesta kauzanta admiron kaj re-spekton pro sia aspekto au kon-duto9
majo? la kvina monato de la jaro5
majstro alte kvalita fakulo7
maksimumo la plej granda atinge-bla kvanto au grado (superalimo)9
makulo punkto au etaregiono kun alia koloro,pro malpurao, difektoau ornamo; eraro7
mal-? vortparto por la kon-trauo (alta, malalta)0
maleolo osta elstarao enambau flankoj inter piedokaj kruro9
malgrau (prep.) = kvankam; mal-grau tio, ke = kvankam (ni nagismalgrau la malvarmo)7
malica (iu) konscie aganta porfari malutilon kaj malfelicon al laaliaj; (io) farata kun deziro malu-tili al iu9
malvarmumo malforta malsano,kiu venas pro restado en mal-varma loko, kiam oni ne uzasdikajn vestaojn (mal/varm/um/o)8
malvo kreskao kunete rugaj floroj(Malva)9
mamo parto de la korpoce homo kaj iuj bestoj,per kiu la inoj povasnutri siajn idojn per lakto8
mandato rajtigo reprezenti per-sonon au organizaon8
mangi? (tr) sin nutri per buso3
maniero? rimedo, procedo, meto-do uzata por fari ion; tiel, kiel iookazas5
maniko parto de ves-to, kiu kovras labrakon (cemizoj kunmallongaj kaj longaj manikoj)7
manipuli (tr) uzi, funkciigi ilon auaparaton per la manoj; laucele kajlauvole uzi ion9
manki? (ntr) tute malesti, forestiau ne esti en sufica kvanto au gra-
do lau la bezono3
mano? ekstremao de labrako, kun kvin fingroj2
manovri (ntr) per pluraj sangoj dedirekto meti auton, sipon ... ennecesan pozicion9
mantelo vasta longa senmanikasupervesto7
mapo desegno de la surfaco de latero, au nur parto, gi povas mon-
57
marco
tri limojn de lando, riverojn, mon-tojn ktp8 (b) pg 98
marco regiono kun multe da sen-flua akvo je neprofunda nivelo,kie la tero nur malofte estas seka8
mardo? la tria tago de la semajno5
marko? speciala signo sur io kajservanta por rekonigi tion4 GNUkaj aliaj markoj:
marmelado kaco el frukto kaj suke-ro9
maro? iel aparta parto de la oce-ano3 (b) pg 97
marsi? (ntr) pasi5
martelo batilo, spe-ciale iu simila al tiude la bildo7
marto? la tria monato de la jaro5
maso kiomo de materio de iu ao,kies unuo estas gramo au kilo-gramo; nedifinita kvanto da ma-terio, konsiderata kiel tutao9
masoni (tr) konstrui per stonoj aubrikoj kaj cemento por kunigi ilin7
masto fosto sur barkoau sipo, por pendigi lavelojn8
mastro? estro5
mastrumi zorgi pri cio, kio koncer-nas ion (mastr/um/i)8
masino? aparato por fari ion, pro-dukti ion6
maso truo en retoX
matematiko scienco pri nombroj,figuroj (kiaj cirklo kaj triangulo)
ktp9
mateno? la unua duono de la tago(de la sunlevigo gis la tagmezo)3
materialo cio materia, kio estasnecesa por iu ago7
materio cio, el kio estas kreita laaoj9
mato maldelikata tapiso9
matraco mola auiomete mola par-to de la lito, surkio oni kusas7
matura? atinginta sian plenankreskadon, kapablon au taugecon(matura frukto: preta por man-gado)6
meblo? movebla ob-jekto, plej ofte faritael ligno por praktikauzo en logejo (lito,tablo, sego ...)6
medalo metala disketo surhavantabildon au surskribojn, ordinare giestas memorao au honorigiloX
medicino scienco pri sano kaj mal-sano, aplikata al kuracado9
medikamento substanco por ku-raci8
medio la cirkauao, en kiu io tro-vigas; la natura au socia cirkauaode iuX
Mediteraneo maro inter Europokaj Afriko9 (b) pg 97
mediti (x) longe pensi8
mehaniko branco de fiziko, kio stu-das fortojn kaj movojn; arto kon-strui masinojn8
58
mieno
mehanismo tuto de la pecoj demasino au aparato; aro da rime-doj, per kiu plenumigas iu ago aufunkcio8
mekaniko = mehaniko8
mekanismo = mehanismo8
melki (tr) ekhavi per premado lak-ton el mamoj de besto8
melono grandaglobforma fruktokun sukplena dol-ca karno el samnoma kreskao(Cucumis melo) (melona selo ple-jofte estas flava au verdeta)9
mem? ne alia, la sama; nur per si,sen helpo de iu alia1
membrano interna hauto de lakorpoX
membro ciu el la moveblaj pecojde la korpo; ano de klubo, soci-eto, familio ktp7
memori? (x) konservi au denoveprezenti al si penson pri io ajn3
mencii (tr) en parolo au teksto in-formi iun pri aparta afero, kiu iomrilatas al la temo9
mendi? (tr) peti servon au varon6
menso tiu elemento en besto auhomo, kiu prilaboras informojnkaj determinas konduton9
mensogi? (x) intencediri malveraon6
fama mensoganto:mentono parto de
la vizago sub labuso7
menuo listo propo-nata por elekto depladoj ce restoracio9
meriti? (tr) havi rajton je rekom-penco au puno pro sia konduto,ago au eco6
merkato stato de acetpovo kaj ace-temo pri iu komercao au borsavaloro (neniam merkato estu uza-ta kiel foiro au vendoplaco)X
merkredo? la kvara tago de la se-majno5
mesago sciigo; informo sendata deiu persono al alia(j)X
metalo? materio kun iuj komunajecoj: fero, kupro, argento ktp6
metalurgio industrio pri fabrikadokaj prilaborado de metaloj9
meti? (tr) transigi en difinitan lo-kon au staton2
metio manlabora profesio7
metodo pripensita maniero procedipor atingi difinitan celon8
metro mezurunuo por longo, kiuegalas al 100 centimetroj (alto dehomo estas cirkau 1,7 metroj)7
metroo urba fervojo por amasa ra-pida transportado de pasagerojY
mezo? io egaldistanca de du ek-stremoj, de du limoj, en spaco autempo (genuo estas preskau en lamezo de kruro)4
mezuri? (tr) taksi kaj difini grande-con, kvanton, gradon de io4
mi? vorteto por indiki la parolan-ton1
mielo dolca likvao,kiun abelo produk-tas el floroj9
mieno? aspekto de la vizago, kiumontras penson au emocion6
59
migri
migri (ntr) iri logi en alian lokon(iuj birdoj migras pro la sezono)8
miksi? (tr) meti kune du au pliaferojn tiel, ke oni ne povas pluilin facile distingi6
mil? 1.000; trimil: 3.000; mil tri10031
milda malakre impresanta la sen-tumojn7
miliardo 1.000.000.000, tio estasmil milionoj8
milimetro mezurunuo por longo,kiu egalas al 0,1 centimetro8
miliono? 1.000.000, tio estas milmiloj6
militi? (ntr) per multaj soldatoj kajarmiloj batali kontrau alia landoau partio2
minaci? (x) montri al iu per parolojau gestoj, ke oni intencas fari alli malbonaon6
mineralo substanco, kiu estas nekel besto nek el kreskao9
minimumo la plej malgranda atin-gebla kvanto au grado (malsu-pera limo)9
ministerio ministro kaj aro da labo-rantoj ce tiu ministro kune kun larimedoj kaj povoj, kiujn ili havaspor zorgi pri iliaj taskoj9
ministro ano de stata registaro, kiuestras unu el la specialaj admin-istraj fakoj de la stataj aferoj9
mino entera au sub-tera loko, el kiu onielfosas metalojn kajmineralojn8
minus vorteto, kiu indikas maladi-cion (3 - 2 = 1 tri minus du estasunu)8
minuto? mezurunuo por tempo (1minuto estas 60 sekundoj; ludode futbalo estas 90-minuta)4
miri? (x) senti impreson de sur-prizo pro io eksterordinara3
mirinda tia, ke tio meritas miron9
mirtelo sovaga malaltaarbo kun blue nigraj,mangeblaj beroj (Vac-cinium myrtillus)9
mis-? vortparto por indiki agonlau maniero malbona, erara, mal-gusta (miskompreni: malgustekompreni)0
mistero fakto, afero, kiu ne povasesti klarigata8
mistifiki (tr) trompi9
mizero daura granda malriceco aumalfelico, inda je kompato7
modelo objekto farita por esti imi-tata8
modera nek troa nek maltroa, neekstrema8
moderna apartenanta al la nunaepoko; plej nova8
modesta kasanta au ne alte tak-santa siajn meritojn8
modifi (tr) parte sangi ion9
modo nedaura, kaprica kutimo,moro au maniero, cefe pri ves-tado7
moki? (tr) malsate, ofende igi iunau ion ridinda5
mola? ne kontraustaranta al pre-mo5
60
muziko
momento? tre mallonga nedifinitadauro de tempo4
monato? 30 au 31 tagoj (unu jaroestas dek du monatoj)4
mondo? planedo Tero; ia parto dela geografia mondo au de la so-cio, rigardata kiel tuto2
mono? pagilo laulegefabrikita3
monstro vivao kun nenormala for-mo kaj strukturo9
monto? amaso da rokokaj tero, kiu altigassuper la nivelo de lacirkauanta grundo3
montri? (tr) vidigi; indiki datu-mon; sciigi informon2
monumento grava konstruao, oftememoriga pri iu au io9
moralo tuto de la reguloj montran-taj al la homo giajn devojn en so-cia au privata konduto9
mordi premi per dentoj, kio povasau ne tranci/siri7
morgau? en la sekva tago1
moro generala vivmaniero kaj ku-tima konduto de iu popolo aupersono7
morti? (ntr) cesi vivi; ne plu estiau funkcii2
moskito pikanta in-sekto (kulo kaj ali-aj), kiu flugas8
motoro masino por transformi ianenergion (precipe elektran au
hemian) en movan energion8
movi? (tr) transloki ion2
mueli (tr) erigi ion (etaj eroj) peria ilo7
mugi (ntr) bleki kiel bovo9
multa? vorto por in-diki grandan ned-ifinitan kvanton eltuto2
multipliki (tr) obligi nombron (2 x4 = 8 du oble kvar estas ok)9
munti (tr) fikse kunmeti la diver-sajn partojn de masino sur lagustajn lokojn8
murmuri (tr) mallaute paroli7
muro? vertikala surfaco, kiu divi-das ejon en domo3
musko kreskao dense kreskantajsur malsekaj stonoj, arboj ktp(Musci)9
muskolo karnao ser-vanta por movi la di-versajn partojn de lakorpo8
muso malgrandabesto (Mus)8
muso? malgranda duflu-gila insekto (Musca)6
muta ne posedanta la parolkapa-blon; ne povanta au ne volantadum momento paroli7
muzelo naza kaj busaelstara parto de la ka-po de iuj bestoj9
muzeo ejo por konstanta elmon-trado pri belartoj, sciencoj au ali-aj temoj9
muziko? belarto pri arango de so-noj agrablaj por homa audo5
nada
61
-n
-n? vortparto por indiki: ricevonde ago (muso mangas fromagon);direkton (mi falas en truon); vort-parto, kiu anstatauigas prepozi-cion: si dormis ok horojn (= sidormis dum ok horoj)0
n-ro numeroX
nacio? popolo difinita lau kulturo(lingvo, kutimoj ktp) ofte en sa-ma lando2
nadlo pinglo-forma parto de apa-rato por indiki ion8
nagi? sin movi sur au en akvoper sia korpo (brakoj, kruroj aunagiloj)6
naiva sensperte malkasema kaj kre-dema kiel infano8
najbaro? tiu, kiu logas au trovigasproksime de alia persono6
najlo pinta metalabastoneto fiksitaper martelo7
najtingalo birdo, rimarkinda pro siabela kanto (Luscinia)9
naski? (tr) produkti idon; estigi,okazigi3
naturo? cio, kio ne estas farita dehomo au masino4
nau? 91
nauzi (x) kauzi vomemon8
nazo? parto de ko-rpo, per kiu oni ri-markas odorojn4
ne? vorteto por indiki malkonsen-ton, malaprobon, malpermeson
(cu mi povas? ne!)1
nebulo akva vaporo en aero, kiumalhelpas vidadon7
necesa? estanta nepre bezonata,ne povanta esti malhavata au neuzata3
necesejo loko destinita por feki kajpisi (neces/ej/o)X
neglekti (tr) malzorgi, neatenti9
nego? kristaligintaakva vaporo elcielo4
nek? vorteto por diri “ankau ne”,“kaj ne”1
nenia? de neniu kvalito/speco1
nenial pro neniu kauzo9
neniam? en neniu tempo1
nenie? en neniu loko1
neniel lau nenia maniero9
nenies de neniu8
nenio? neniu afero1
neniom neniu kvanto, grado8
neniu? ec ne unu homo, besto auafero1
nepo? filo de la filo au de la filino6
nepra? tute neevitebla, tute de-viga6
nervo fadenforma teksao en la ko-rpo de homo au besto por kuren-toj el kaj al la cerbo8
nervoza malpacienca9
nesto eta korbo deiuj birdoj por siajovoj7
neto klara skribao ne plu sangebla,car la teksto jam ricevis ciujnkorektojn8
neutrala senpartiaX
62
objekto
nevo? filo de la frato au de la fra-tino6
ni? vorteto por montri la parolan-ton kaj aliajn (mi kaj vi; mi kajgi; mi kaj si; mi kaj li; mi kaj ili;mi kaj ili kaj vi...)1
nigra? kun koloro kia detiu plumo3
nilono materialo kreita de homo,interalie uzata kiel stofo envestoj9
nivelo horizontala ebe-no; grado de io kom-pare al alia afero8
-nj- vortparto esprimanta karecon(por ino) (patrino = panjo; Ga-brieli = Ganjo)9
nobla havanta altajn moralajnkvalitojn8
nodo streca inter-plektao8
nokto? parto de la tago, kiam neestas suna lumo4
nombro? matematikao esprimantagrandon au mezuron (3; 4,5; 7/8;0,09; 1001 ...)4
nomo? vorto per kiu oni aparte sig-nas iun au ion (Maria, Jozefo,Karlo, Brazilo ...)2
nordo? unu el la kvar geografiajcefpunktoj6 (b) pg 97
normala ordinara kaj lauregula8
noto? mallonga enskribo memori-ga; skriba signo por muzika tono6
nova? antaue ne ekzistanta au nekonata; ankorau ne uzata au mal-multe uzata2 (b) pg 07
novembro? la dek unua monato dela jaro5
nu? vorteto servanta por kuragigiau atentigi pri io sekvanta (nu, nisaltu)1
nubo? amaso dadensaj akvova-poroj, el gi falas pluvo4
nuda (homo) nevestita; (io) ne-provizita de la ordinaraj kovraoj7
nuko malantaua partode kolo9
nukso frukto kun dikamalmola selo9
nul? 04
numero? nombro montranta la vi-con de iu objekto inter aliaj5
nun? vorteto por diri “en ci-mo-mento”, “en ci-epoko”1
nur? vorteto por diri “ne pli ol” (laforno estas nur varmeta, tio es-tas, ne sufice au ne plu varma),“ne alie ol” (li povas paroli nurEsperante)1
nutri (tr) doni al vivulo mangaon7
-o? finao por substantivoj (pano,kapo, hundo)0
obei? (x) fari tion, kion iu ordonas;ne fari tion, kion iu malpermesas6
objekto? io ajn, kion oni konas,au provas koni (konkreta au ab-strakta); tio, kion atingas la agode la subjekto5
63
-obl-
-obl-? vortparto por indiki gustanpligrandigon au maldividon (duo-blo: du foje pli granda (lau gran-do au kvanto); triobla: tia, ke giagrando/grado au kvanto igis trifoje pli granda)0
oblikva kliniganta for de la verti-kala direkto, pozicio9
observi (tr) rigardi ion ade, kundaura atento; trafe obei8
obstaklo malhelpo, baro9
obstina firme restanta ce sia propraopinio au volo ec dum malfacilajsituacioj9
oceano la tuta kuno de sala akvo,kiu apartigas la mondopartojn9
(b) pg 98 (v) Atlantiko, Pacifikoodori (x) eligi nevideble etajn ao-
jn, kapablajn impresi flarsenton7
ofendi (tr) kolerigi per malres-pekto al ies sentoj au honoroj9
oferi (tr) donaci al dio(j)8
oferti (tr) proponi al iu varon auservon acetotan7
oficiala deklarita de rajta autori-tato8
oficiro generala vorto por militistajestroj el pluraj rangoj9
ofico? okupo, profesio5
ofta? okazanta au trovebla multeda fojoj2
ok? 81
okazi? (ntr) estigi, farigi en iu lokoau momento2
okcidento? unu el la kvar geo-grafiaj cefpunktoj, kie la sunosubiras6 (b) pg 97
oktobro? la deka monato de la ja-ro5
okulo? parto de la kor-po, per kiu oni vidas3
okupi? (tr) resti, sin trovigi en iuloko; teni en posedo iun lokon autempon3
ol? vorteto por kompari (tiu libroestas pli dika ol tiu alia; Karinaestas pli alta ol Natalia)1
oleo? grasa fluao elbesta, kreskaa austona origino, uzatapor kuiri, en industrio ktp6
olivo frukto el oli-varbo, kiu donasbonegan oleon (Olea europea)8
ombrelo portebla sir-milo kontrau pluvoau suno8
ombro? senluma au mal-hela loko, pro lumbaro(jen bildo de arbo kajgia ombro)5
-on-? vortparto por indiki gustanmalpligrandigon au dividon (du-ono: du foje malpli granda auunu el du egalaj partoj post di-vido en du)0
ondo? akvomaso, kiulevigas kaj refalas cesuprao de maro6
oni? nedifinita pronomo, signifanta“la homoj”, “multaj au kelkajpersonoj” (oni kredas, ke ...)1
onklo? frato de patro au patrino4
-ont-? vortparto por diri, ke la agotuj okazos, rilate al kiu agos:
64
ovalo
mangonto estas tiu, kiu baldaumangos0 (b) pg 09
-op- vortparto por indiki grupon(duopo: du aoj kune; kvinope ilisin etis sur min)9
operacii (tr) fari kirurgion; farikalkulon8
opero muzika teatrao9
opinii? (tr) pensi ion pri io au iu;pensi pri io, kia gi estas4
oponi (ntr) kontraustari9
oportuna facile uzebla; faciligantasukceson7
opozicii (x) politike oponi9
orango globformakaj dolca frukto deorangujo (Citrusaurantium)7
oratoro homo, kiu bone parolas alpubliko9
ordinara? ne speciala; ciutaga5
ordo? regula arango de aferoj (a,b, c, c ... estas en ordo; z, k, , lne estas en ordo)4
ordoni? (tr) estre esprimi al iu sianvolon, ke tiu faru ion4
orelo? ekstera parto deaudorgano, per kiuoni audas4
orfo knabo au knabino, kies patroau patrino mortis8
organismo tutao de organoj, kiujkune formas vivan estaonX
organizi? (tr) starigi ion, kunordi-gante giajn partojn por plenumidifinitan funkcion6
organo parto de homo, besto aukreskao kun speciala funkcio (la
speciala funkcio de koro estasmovi la sangon)7
orienti (tr) konstrui ion tiel, ke giaantauo estas direktita al oriento;diri kie iu estas, kaj lau kiu di-rekto gi iru9
oriento? unu el la kvar geografiajcefpunktoj, kie la suno levigas6
(b) pg 97originalo ao el kiu oni kopias ion;
ao uzata kiel modelo8
origino loko au grupo da uloj,en kiu naskigis homo, familioau popolo; kauzo, pro kiu ko-mencigas io7
orkestro granda muzikgrupo lu-danta diversajn muzikilojn9
ornami (tr) plibeligi7
oro? valora metalo (Au)6
orto angulo je 90o8
ortografio maniero korekte skribi lavortojn de iu lingvo9
-os? finao por verboj, kiam temaspri la tempo post nun (morgau mivizitos vin)0 (b) pg 09
oscedi (ntr) malfermi la buson prodormemo, enuo au lacigo8
osto? malmola par-to de la homa aubesta korpo6
-ot-? vortparto por diri, ke la agotuj okazos, rilate al kiu ricevos laagon: mangota pomo estas po-mo, kiun oni tuj mangos0 (b) pg09
ovalo ebena kurbo sim-ila al tiu de la bildo; ioovoforma9
65
ovo
ovo? globoforma ao, kiu farigos
ido5
nadanada
pacienca? havanta kapablon tran-kvile (longe) atendi6
Pacifiko parto de la oceano9 (b) pg98
paco? stato de lando, kiu ne estasen milito; stato de socio, en kiune estas perforto3
pacjo (pa(tro)/cjo) kara vorto porpatro8
pafi? (tr) eti aon per speciala ilo,
kiu ege rapidigas gin6
pagi? (tr) doni mononpro suldo au aceto3
pago? unu flanko de folio de libro,revuo au urnalo (vi guste legas la66an pagon)5
pajlo seka trunketo de greno7
pako? aro da aoj sir-mitaj per papero kajsnuro au en sako5
pala (pri vizago) neruga au sen-kolora; malmulte brila7
palaco granda luksa domego derego au riculo8
palato la supro de la busa kavao9
paliso fosto9
palmo arbo el var-maj landoj kun egegrandaj folioj9
palpebro hauto, kiu kovras la oku-lon je gia fermo9
palpi (tr) malforte uzi la mano(j)npor senti per la fingroj9
palto supervesto por malvarma ve-tero9
paneo subita malfunkcio de masi-no9
panjo (pa(trino)/njo) kara vortopor patrino8
pano? mangao bakitael faruno4
pantalono? vesto, kiu ko-vras de zono gis piedoj,aparte ciun kruron6
pantoflo hejma piedvesto mola kajmalpeza9
papago birdo kun hoka be-ko, kiu imitas la homanvocon (Psittacus)9
papero? maldika folio por fari li-bron au urnalon, por skribi le-teron ktp4 (b) pg 07
papilio insekto, kiu satasflorojn kun belaj flugiloj(Lepidoptera)9
papo estro de Rom-katolika re-ligio9
paradizo ciela loko por justaj ho-moj post morto; loko, kie cio es-tas bona9
paralelo linio, kiu cietenas saman distan-con de alia9
parasuto aparato porsalti el ege alta loko,ofte el aviadilo9
pardoni? (x) rezigni puni au vengipro suferita ofendo4
66
pendi
parenco? homo el sama familio(patro, kuzo, onklo ktp); homohavanta saman praulon6
parfumo agrabla odoro8
parko loko kun multaj kreskaoj enspaco por promeni; loko por res-tigi auton8
parlamento aro da reprezentantojde la popolo, kiu kreas legojn9
paro? aro de du samspecaj aoj(paro da suoj)6
paroli? (x) esprimi sian penson pervortoj; diri vortojn2
partio grupo da homoj havantajsamajn politikajn au sociajn opin-iojn; unu el du flankoj en disputo7
parto? ne la tuto, kiu povas estifakte aparta au nur per vido aupenso3
pasagero iu, kiu veturas (per auto,sipo au aviadilo) tamen ne estasla soforo9
pasero eta birdo vivanta cefe en ur-boj (Passer)9
pasi? (ntr) iri tra au preter iu lokopor atingi alian; iom post iommalaperi au ne plu okazi (la pluvopasis; jam kvin jaroj pasis)3
pasio ega inklino al io; arda amo8
pasko ciujara festo pro revivigo deKristo; Hebrea festo je la reme-moro de liberigo el Egiptujo8
pasporto dokumento por vojagi alalia lando7
pasto? miksao de faruno kun akvoau lakto por fari panon, kukonktp6
pastro laboranto en regilio, kiu gvi-das la aferojn en pregejo7
pasi? (ntr) movi la krurojn porpiediri4
pasti (tr) konduki brutojn sur kam-po, por ke ili mangu herbon8
pato malprofundasenkovrila kaserolokun longa tenilo, uzata por friti8
patrioto iu, kiu amas sian landonX
patro? viro, kiu igis virinon gra-veda, estas patro de tiu ido2
patrono eminenta persono protek-tanta alian personon au aferon8
pauzi (ntr) halti momente dumagado8
pavo birdo kun tre be-la kaj granda vosto(Pavo)9
peco? parto ne plu ligita al tuto;parto apartigita pro tranco aurompo3
pego birdo kun forta be-ko, per kiu gi faras tru-ojn en arbo por mangiinsektojn (Picidae)X
pejzago speciala vidao8
peki (ntr) malobservi religian aumoralan legon7
pekli (tr) meti viandon au legomonen salon por konservi gin man-gebla9
peli? (tr) irigi, kurigi antau si; for-kurigi6
pelto preparita felo uzata kiel ves-to8
pendi? (ntr) esti alligita per unuekstremo tiel, ke la cetero estas
67
pendolo
libera, ne tusante la teron5
pendolo pezao pen-danta de fiksa punktokaj kun ripeta movo9
penetri (x) enigi en ion8
peni? (ntr) ege streci siajn fortojnpor atingi rezulton4
peniko aro da haroj kun-ligitaj ce ekstremo deeta bastono, uzata porsmiri au pentri8
peniso ekstera vira organo, perkiu homoj kaj bestoj pisas kajseksumasX
pensi? (x) havi ideojn3
pensio ciumonataau ciujara pago alemerito9
pensiono domo, kie logado, man-gado kaj aliaj servoj estas luatajkiel tutaoX
penti (x) senti bedauron pro iofarita au pro io nefarita8
pentri? (tr) fari bildon per farboj6
per? prep. por indiki ilon, rime-don au manieron: mi tondas pertondilo; komenci sian paroladonper gratulo1
perdi? (tr) ekmalhavi; malvenki;vane uzi3
perei (ntr) neatendite morti perakcidento au perforto9
perfekta havanta ciujn kvalitojnkaj neniun mankon8
perfidi (tr) agi trompe, kontrau iesfido8
periodo tempo inter du samajokazaoj el ago, kiu ade ripetigas9
perlo brile blanka globeto el maro,uzata kiel juvelo9
permesi? (tr) (iu) kon-senti, ke iu libere faruion; (io) ebligi, ke iufaru ion3
perono ekstera malalta stuparo an-tau domo, kiu finigas per largaebena supro9
persekuti (tr) persiste postiri poratingi au malamike trakti7
persiko bongusta fruk-to de persikujo (Pru-nus persica)9
persisti (ntr) energie daurigi, ecmalgrau malhelpoj, tion, kion onikomencis9
persono? homo kun siaj ecoj3
pesi (tr) mezuri pezon de ao(gramo kaj kilogramo estas unuojde pezo)7
petalo belkolora folio de floroX
peti? (x) sciigi al iu, ke onideziras ion de gi2
petoli (ntr) sin amuzi per viglaj lu-daj movoj, kiel infano; infaneceamuzi sin per gaje sercaj agoj auparoloj7
petrolo ciu el la diversaj materiojel ter-oleo (lampa oleo, benzinoktp)8
peza? altirata de tero per grandaforto (formiko estas malpeza, ele-fanto estas peza)5
pia sincere kaj ame respektoplenaal dio kaj religiaoj9
piano muzikilo kun kordoj, kiujnoni ludas per klavaro9
68
plasto
piceo pingloarbo kun disaj pingloj(Picea)9
pico plata kaj ronda bakatamangao kun fromago, to-mato ktpX
piedo? ekstremao de lakruro, kun fingroj3
pigo birdo el korvo-familio kun lon-ga vosto (Pica)9
piki? (tr) pli malpli profunde enigipinton en ion (dorno pikas)6
pilko? globoformaludilo6
pilo fonto de elektra energio el
hemia energio8
piloto kondukisto de aviadilo ausipo9
pinci (tr) premi inter du fingroj auinter du pecoj8
pinglo? metala stan-geto, pinta ce unuekstremo, kiun oniuzas por pike fiksipaperon au veston6
pino arbo parenco de abio kajpiceo, uzata kiel ornamao enKrist-nasko (Pinus)7
pinto? pika ekstre-mo; ekstremo6
pioco hakfosilo8
pioniro homo, kiu komencas novanaferon9
pipo speciala ilopor fumi7
pipro sekigita frukto depiprujo, kun pika gus-to kaj uzata kiel spico (Piper)9
piramido ao kun formo simila al
formo de ci tiu bildoX
piro sukoplena frukto de pi-rujo (Pyrus communis)8
pisi (ntr) eligi urinonX
pizo legomo kun globformaj verdajsemgrajnoj (Pisum)7
placo libera spaco, cirkauita de do-moj, en urbo au vilago7
placi? (ntr) kontentigi iun per siacarmo5
plado granda telero, kiu alportasmangaon al ciuj ce tablo; lamangao en gi7
plafono? surfaco, kiu estas la suprainterna parto de cambro5
plago granda longedaura malfeli-ciga okazao9
plando suba parto de la piedo, kiutusas la teron9
plandumo suba plata parto de suo(pland/um/o)9
planedo ao, kiu movi-gas cirkau stelo (Teroestas planedo)9
planko? malsupra ebeno de cam-bro, sur kiu oni pasas4
plano antaue pripensita kaj ordigitaarango de aferoj por fari7
planti? (tr) meti kreskaon engrundon por ke gi plu kresku6
planto? ago planti; kreskao, kiuestis plantita6
plastiko arto reprodukti laformojn de objektoj9
plasto moderna substancouzata por pluraj celoj9
69
plata
plata? prezentanta malgrandan di-kecon kompare kun la du aliajdimensioj (disko estas plata);ebena au preskau ebena6
platano arbo, kies selofalas ciujare (Platanus)9
plej? vorteto esprimanta kvantonau gradon superan al ciuj aliaj(la plej granda: ne estas alia pligranda)1
plekti (tr) kunigi plurajn fadenfor-majn objektojn, multfoje kaj reg-ule interkrucigante ilin8
plena? tia, ke la tuta spaco estasokupita; kompleta2
plenaga havanta la agon, kiu do-nas ciujn rajtojn kaj devigojn(plen/aga/a)9
plendi? (ntr) esprimi per vortojsian doloron; esprimi per vortoj,ke oni estas malkontenta pri io4
plenumi (tr) plene fari tion, kiononi devas (plen/um/i)8
pleto plato uzata por alporti te-lerojn, pladojn, glasojn kaj tasojndum mango8
plezuro? agrabla sento de bonsta-to4
pli? vorteto por diri “en grado aukvanto supera je iu alia” (Aa: Aestas pli alta ol a)1
pliigi (tr) pligrandigi au plimultigi(pli/ig/i)9
plongi (ntr) lerte sin eti en akvon9
plori? (ntr) montri sian doloron perlarmoj4
plu? vorteto montranta la daura-don kaj necesadon de iu stato
au ago (plu pluvas...: la pluvoankorau okazas)1
plugi? (tr) tranci la surfacon de latero per speciala ilo por semi6
plumbo griza, mola kaj peza met-alo (Pb)8
plumo? tio, kio kovras lahauton de birdoj4
pluraj? pli ol unu6
pluralo multenombro (indikita per-j: unu pomo, du pomoj, tri po-moj ktp)9
plus vorteto indikanta adicion (1 +1 = 2, unu plus unu estas du)8
pluvo? akvo gute falan-ta de nuboj4
pneuo la elasta kovrilo de radoY
po prep. signifanta disdividon (lakurso dauras dum 10 tagoj po 30minutoj)9
poemo grandforma poeziao8
poeto tiu, kiu verkas poeziaojn7
poezio arto esprimigi, ofte per ver-soj, tiel ke la sonoj kaj ritmo ve-kas emociojn8
polico? ero de lastato komisiitapor prizorgi lapublikan ordon kaj sekurecon6
poligloto homo, kiu scias multajnlingvojnX
politiko scienco au arto rilata al laregado de stato7
poluro? surfaca brilo pro frotado6
polvo? etaj eroj el tero facile le-vataj de vento; etaj eroj el aliajsekaj materialoj (malpurao)6
70
precipa
pomo? frukto de la pomarbo (Ma-
lus)6
nadaponto? konstruao
ebliganta traironde rivero6
popolo? homoj, kiuj sentas sinsamaj; homoj el lando, kiuj ne es-tas la regantoj3
populara facile komprenebla por lapopolo; konata kaj amata de lapopolo9
por? prep. por indiki: celon (preniplumon por skribi); acetobjekton;acet- au vend-prezon (aceti teonpor unu franko); = kvazau (miprenis la dangeron por serco)1
porcelano delikata speco de faj-enco9
porcio kvanto da mangao donataal ciu persono9
pordo? malfermao enmuro de konstruao auen flanko de veturilopor lasi en- kaj el-iron;plato, kiu fermas por-dan spacon3
porko? besto kunmallongaj krurojhejme bredata pro viando (Sus)5
porti? (tr) subteni objekton; prenikun si kaj iri por demeti en alianlokon2
portreto bildo (desegnao,pentrao, fotografao) deaparta persono9
posedi? (tr) havi rajton au eblonuzadi ion; havi je sia dispono6
post? prep. por indiki tempon plimalfruan ol alia (post sufero ve-nas prospero); malantau (la prin-co sidigis post kolono)1
postao sid-vangoj (post/a/o)X
posteno loko okupita per aro dasoldatoj por milita celo; ofico8
postuli? (tr) severe peti ion pro siarajto, autoritato au forto; igi ionnepre necesa3
poso? speco de sa-keto ce vesto5
posto? servo por transporto de le-teroj au malgrandaj pakaoj5
potenco kapablo forte efiki7
poto? vazo por diversaj uzoj: kuir-poto, flor-poto ktp6
povi? (ntr) havi kapablon necesanpor fari ion; havi la rajton, laautoritaton necesan por fari ion;havi la permeson, la eblecon porfari ion2
pozicio loko, sur kiu io restas; ran-go en socio, entrepreno ktp8
pra- vortparto por montri lon-gan antautempecon (praarbaro);malproksiman gradon de paren-ceco (la praavo estas la patro dela avo)9
praktiko? farado de io per la regu-loj de arto au scienco6
pramo plata sipo por transporto dehomoj kaj veturiloj ce rivero, kiene estas pontoX
prava? havanta gustan opinion aukonduton4
precipa? plej grava; cefa4
71
preciza
preciza? klare kaj detale determi-nita6
preferi? (tr) lauvole elekti ion interpluraj5
pregejo konstruao au loko, en kiuoni pregasX
pregi? (ntr) sin turnial dio por peti audanki6
prelegi (ntr) prezenti iun temon9
premi? (tr) fari forton sur ion3
premio? rekompenco por venkintode konkurso6
preni? (tr) kapti iun au ion per siamano au per ilo; havigi al si2
prepari? (tr) fari cion necesan, kioebligas faradon de io alia; pretigi5
prepozicio (al, da, je, po, pri, sub,tra ...)X (v) pg 11
presi? (tr) meti inkon sur paperonau alian surfacon per aparato, kiufaras kopion6
preskau? vorto por diri “ne tute,sed proksimume” (ili estas pres-kau samagaj)1
preskribi (tr) ordoni skribe9
preta? plene preparita; disponeblapor tuja uzo4
preteksto sajna kialo eldirita porkasi la veran kialon8
pretendi (x) per volo postuli ion(tio povas okazi ec se oni ne ra-jtas postuli tion, car temas privolo)8
preter? prep. por montri lokon auobjekton, apud kiu oni pasas1
prezenti? (tr) meti ion antau iu,por ke tiu gin prenu, vidu au jugu;
starigi antau ies imago la bildonde iu au io3
prezidi (x) direkti lalaboron de kunveno ausocieto; regi7
prezo? vendvaloro de objekto6
pri? prep. por diri “koncerne al”,“rilate al” (plori pri iu; kontentapri io; filmo pri amo)1
principo fundamenta elemento elkiu io devenas; fundamenta ve-rao9
princo filo de rego9
printempo? sezono post vintro kajantau somero (printempo: la se-zono de floroj)4 (b) pg 13
privata tia kiu koncernas nur lapersonan au familian vivon deindividuo7
pro? prep. por indiki kialon: miridas pro lia naiveco1
probabla havanta grandan au laplej grandan sancon por okazi;havanta grandajn au la plejgrandajn kialojn por esti vera8
problemo malfacilao8
procedi (ntr) uzi difinitajn rime-dojn por fari ion8
procento profito produktata demonsumo, kiun oni pruntis au su-ldas9
proceso jura studo de okazao porjugo en tribunalo8
produkto? vivao au senvivao kre-ita per natura vojo por komercokaj konsumado; utila objekto kre-ita el krudaj materialoj (la fabrikoproduktas bonan tolon; tolo estas
72
prunto
produkto)5
profesio ciu okupo, per kiu oni aki-ras vivrimedojn8
profesoro iu, generale doktoro, kiuinstruas en universitato9
profeto homo komisiita de dio; an-taudiristo; religia gvidanto9
profito utilo de io; mongajno de iulaboro, de entrepreno8
profunda? (pri puto, rivero ktp)havanta grandan distancon interla malferma parto kaj la fundo4
programo lautempa listo de pre-zentotaj au farotaj aferoj, de tas-koj (por televido, kongreso ktp)9
progresi? (ntr) antauen-iri al su-pera grado de disvolvigo; per-fektigi6
projekto detala plano proponata aliu9
prokrasti (tr) ne fari nun por fariposte8
proksima? apartigita per malgra-nda distanco en spaco au tempo2
proksimume ne plene trafante laveron au celon (proksim/um/e)7
proleto homo, kies nuraj vivrime-doj estas vendo de sia laborforto9
promeni? (ntr) iri de loko al lokopor plezuro5
promesi? (tr) certigi, ke oni farosau donos5
pronomo speciala vorto servantapor anstataui nomon (mi, vi, li,si, gi, ni, ili, tiu, tio, ciu...)9
prononci (tr) elparoli9
propagandi (tr) klopodi disvastigiideon9
proponi (tr) montri ion al iu, porke tiu uzu gin; diri al iu, ke tiueble faru ion9
propozicio parto de frazo espri-manta per si mem kompletan sen-con9
propra? de tiu/tio mem (timulotimas ec sian propran ombron)3
prosperi (ntr) esti en kontentiga,sukcesa stato9
protekti (tr) defendi, sirmi au helpikontrau dangero7
protesti (ntr) fari deklaron kontrauio7
proverbo popoldirao (“ne gutasmielo el la cielo” estas proverbo)9
provi? (tr) uzi/fari ion por scii, cuoni povas uzi/fari tion3
provinco administra au historiasubdividao de lando9
provizo abunda materialo au suficegranda kolekto da objektoj, kiujnoni povas bezoni8
provizora intertempa, ne por daurauzoX
provoki (tr) (iun) instigi al batalo;(ion) kauzi9
prozo parolo au teksto ne arangitalau verso8
prudenta kapabla regi siajn agojnpor ne erari au meti sin en dan-geron7
pruno frukto de prunujokun malmola kerno(Prunus domesticus)9
prunto? dono de io al iu por postaredono5
73
pruvi
pruvi (tr) (iu) montri per rezonadoau fakto, ke io estas vera; (io) estila pruvo de8
psikologio scienco pri konsciaj aunekonsciaj fenomenoj de menso9
publiko? grupo da uloj: rigardantoj(en teatro, kinejo ktp), klientoj,legantoj ktp6
pudro kolora kaj odora pul-voro por tualeto9
pugno fermita mano7
pulmo parto de la korpo,kie sango prenas O2 ella aero, kiun oni spiris8
pulo eta sangosuca insekto, kiu trebone saltas (Pulex)X
pulvo eksplodema pulvoro8
pulvoro solida substanco dispecigi-ta en tre malgrandajn erojn8
pumpi (tr) altiri au repusi fluaonper speciala ilo8
puni? (tr) kauzi al iu suferon kom-pense de ties malbona ago aukulpo6
punkto? loko, kiu ne havas longonau largon (en spaco au tempo);speciala temo; la signo “.”3
punto maldensa teksao (delikatareto, kiu prezentas desegnaon)9
pupilo la parto dela okulo, kie lumopovas eniri9
pupo ludilo en formode eta homo au bes-to8
pura? miksita je neniu fremda el-emento; ne makulita de nauza
substanco (polvo, graso, koto,ktp)3
puso densa flaveta fluao el vundo9
pusi? (tr) movi per premo au fra-po5
puto truo en tero por tiri akvon7
putri (ntr) malkomponigi (pri fruk-to, mangao, mortinta besto ...)8
rabato malaltigo de prezo9
rabi (tr) per forto au minaco (uziforton) forpreni ies posedaon8
racio kapablo decidi per logika re-zonado9
radiatoro aparato ce motoro, kievarmega akvo malvarmigas porplu helpi teni temperaturon de
motoro9
radiko subtera par-to de arbo au aliakreskao7
radio? ciu aparta rektlinia elsen-dao el fonto de lumo, varmo,elektro ktp5
rado? ronda aoturniganta cirkaucentra akso6
rafano mangebla radikode herbo (Raphanus)9
rajdi (x) iri sidante sur dorso de be-
sto7
rajto? povo fari ion aupostuli ion de aliuloj3
rakonti? (tr) parole au skribe ko-nigi okazintaon3
74
rekompenco
rampi (ntr) movigi sur grundo perla ventro (serpento rampas, car gine havas piedojn)8
rando? cirkaua ekstrema parto deio6
rango grado, altecode ofico8
rano besto, kiu vi-vas ce akvo (Rana)9
rapida? faranta au okazanta dummallonga tempo (kuniklo estas plirapida ol testudo)2 (b) pg 07
raporti (x) veni al iu kaj transdoniakiritan informon8
rato besto simi-la al muso, sedpli granda ol muso (Rattus)8
rauka sonanta malklare (rauka vo-co pro malvarmumo)9
raupo larvo de papiliokaj de kelkaj aliajflugilaj insektoj9
ravi (tr) veki grandan admiron8
razi (tr) fortranciharojn ce ties ra-diko7
re-? vortparto, kiu indikas denovanvenon au ripeton (redoni monon;revidi; relegi)0
reakcio kontrauago9
reala vere okazinta; vere ekzistan-ta9
recenzi (tr) fari raporton pri iuverko; doni sian opinion pri iuverko9
recepto klara kaj instrua skribaopri kiel pretigi ion (mangaon, ku-racilon ktp)8
reciproka sama (de unu al alia, kielde la alia al tiu unu)8
redakti (tr) direkti publikigon degazeto, revuo au similao9
redukti (tr) malgrandigi lau di-mensio au nombro9
reflekso movo sendependa de vo-loY
reflekti (tr) reeti lumon, sononau similaon (spegulo reflektaslumon)9
reformi (tr) doni alian pli bonanformon9
regali (tr) bone kaj plezurige traktiiun8
regi? (tr) efektive estri, direkti lausia volo au lau sia rajto3
regimento parto de armeo9
regiono? parto de lando kun spe-ciala eco (natura au socia)5
registro libro, en kiu oni notas cif-erojn, faktojn ktp7
regno? vorto por stato en pasintajjarcentoj6
regulo? tio, kio estas difinita porgvidi la agadon, konduton ktp6
regimo sistemo de regado en statoau administrado en entrepreno9
rego? dumviva regnestro, kies in-signo estas krono5
reklami (tr) laudi kaj rekomendi alla publiko komercaon8
rekomendi? (tr) forte proponi kunprezento de bonaj ecoj6
rekompenco io donita au servita aliu pro danko al ricevita servo aubonfaro de tiu8
75
rekordo
rekordo plej supera rezulto en tutahistorio de iu sporto8
rekta? havanta unu solandirekton; nekurba5
(1: rekta; 2: kurba)
rektangulo figuro kun kvarrektaj lateroj kaj kvar angu-loj je 90o (rekt/angul/o)9
relativa dependa, kompara, kondi-ca9
religio? kredo kaj praktiko de ri-latoj inter la homo kaj la trans-mondo, supernaturaj estuloj, vivokaj morto5
relo longa stango elmetalo, sur kiu irastramo au lokomotivo7
remi movi boatonmane per remiloj8
rendevuo interkonsento pri loko kajhoro por renkontigo9
renkonti? (tr) trovi iun dum oniiras kontraudirekte al tiu3
reno organo, kiu purigas la sangon9
rento perioda profito de prunto,luo au valorpaperoj9
renversi (tr) faligi ion au iun sta-rantan; klini vazon, por ke la en-havo foriru7
reprezenti (tr) anstataui iun laukomisio7
respekti? (tr) estimi kaj submetigial iu6
respondi? (x) doni informon peti-tan per demando2
respubliko politika regimo, en kiula reganto estas elektita de lapopolo8
resti? (ntr) ne foriri, ne malaperi,estadi en iu loko; plu esti en samastato2
restoracio loko, kie oni mangaskontrau pago7
resumo mallongigo de io pli longedirita9
reto? plektao kun gra-ndaj interspacoj inter lafadenoj au snuroj6
revi (x) imagi tion, kion oni fortedeziras8
revizii (tr) kontroli kaj foje prisercihomojn, komercaojn ktp (do-gane, police ktp)9
revolucii (ntr) fari subitan sangonen politika regimo de iu lando9
revuo perioda, sed ne ciutaga pre-sao en formo de brosuro generalepri iu aparta fako8
rezervo io konservita disponeblapor posta uzo8
rezigni (x) plene forlasi ian postu-lon, pretendon au esperon8
rezisti (ntr) malcedi, kontraustari8
rezoni (ntr) logike kunmeti ideojnkaj tiri el ili konkludon9
rezulti? (ntr) sekvi el io (troa ku-rado rezultas je granda laco)6
ribeli (ntr) rifuzi obei superulon kajfoje peni perforte forigi gin8
ribo malgranda bongustanigra au ruga bero dearbeto (Ribes)9
ricevi? (tr) vole au nevole farigiposedanto, profitanto, spertanto(ricevi donacon, leteron, profiton,viziton)2
76
ronki
rica? posedanta multajn havaojn,multan monon2
ridi? (ntr) per buso kajsono (ha ha ha) montrisubitan gajecon2
rifugi (ntr) iri en sendangeran lo-kon for de sia lando au hejma lo-ko8
rifuzi? (tr) malakcepti; ne konsen-ti6
rigardi? (tr) direkti sian vidon sur;turni la okulojn por vidi3
rigida malfacile fleksebla; neflekse-bla; obstine sama9
rikolti? (tr) preni la fruktojn6
rilati? (ntr) havi inter si ian ajn li-gon6
rimarki? (tr) distingi kaj aparteatenti ion au iun3
rimedo? tio, kio servas por atingicelon3
rimeno leda bendo uzata por ligi9
rimo jen rimoj: Johano, kisu mianmanon; felico vezike sin levas sedbaldau falas kaj krevas9
ringo rondao kun ron-da truo; tiu ao uzatace la fingro7
ripari? (tr) remeti ion en bonan,uzeblan staton6
ripeti? (tr) fari au diri denove jedua fojo (au je tria, kvara ...fojo)5
ripo unu el pluraj kurbajostoj ce brusto, kiujprotektas la pulmojnkaj aliajn organojn8
ripozi? (ntr) ne labori dum iom datempo por repreni plenan forton;senmove kviete kusi4
riproci? (tr) esprimi al iu mal-laudon, malkontenton au akuzonpri ties ago au konduto6
riski (tr) provi fari ion malgrau laeblo de malsukceso au dangero8
risorto elasta lameno au fadenogenerale el metalo (risorta matra-co)X
ritmo regula alterno de fortaj kajmalfortaj tonoj en muzikao8
riveli (tr) malkovri au sciigi ion, kioantaue estis nekonata au sekreta9
riverenci (ntr) iom klini sin porsaluto9
rivero? natura fluanta, iom forta,akvaro gis alia rivero au gismaro4(b) pg 97
rivoluo movo cirkau akso je 360o
(kompleta turnigo)9
rizo greno, kiu satas marcon (Ory-za)7
robo longa vestao, de kolo gis lapiedoj au gis la genuoj, kun ausen manikoj8
roko ega stono7
rolo tasko de unu aktoro en teatraverko9
romano longa kaj proza literaturaverko9
rompi? (tr) dispecigi4
rondo? io pli-malpli samforma kielcirklo, kun au sen truo; aparta aroda homoj4
ronki (ntr) brui je spiro dum ladormo8
77
rosmaro
rosmaro mambesto de malvarmajmaroj kun du longaj elstarantajdentoj ce la viro (Odobaenus ros-marus)X
roso akvogutoj, kiuj formigas dumla nokto sur folioj9
rosti (tr) kuiri mangaon per var-mego sur rostostango, en fornoau en kaserolo, ne uzante grasonnek akvon8
rozo? bela floro de roz-arbo (Rosa)4
rubando stofa bendouzata kiel ornamao;vindo9
ruga? kun koloro de sango2 (b) pg100
ruino restao el renversita au disfal-inta konstruao au urbo9
ruli? (tr) movi objekton turnantegin cirkau gi mem (ruli stonon,pilkon)5
rulo? ao kiel tiu de labildo, generale uzata porfari ion, foje en masino5
rusto fero difektita de aero (rustokovras tiun sipon)9
ruza lerte trompa; kapabla elpensilertajn rimedojn por atingi ion7
s-ino sinjorinoX
s-ro sinjoroX
sabato? la tago de la semajno intervendredo kaj dimanco5
sablo speco de tero, trovata enbordo de maro, en bordo iuj
riveroj kaj en aliaj lokoj (en purasablo nenio kreskas)7
sagaca tia, kiu akre vidas, klarejugas, singarde eliras el malfacilasituacio8
sago pinta vergeto,kiun oni pafas; signopor montri ion9
saga? inteligenta kaj sperta5
sako? mola ujo el tolo,ledo, papero au alia ma-terialo kun malfermaoce la supro5
salajro mono periode pagata aldungito por servado, laboro, ofi-co7
salato mangao el herboj au lego-moj; senorda miksao9
saliko multaj specoj daarboj kaj etaj arboj,kun vergoj flekseblajuzataj por fari korbon (Salix)9
salo? substanco trovata en la akvode la maroj, uzata kiel spico(NaCl)6
salono eleganta vizitcambro en do-mo; granda kaj bela cambro porfestoj au kunvenoj8
salti? (ntr)(iu) rapidemovigisupren kun ambau piedoj superla tero, kaj ree fali; (io) movigide unu al alia loko, ne tusante lalokoj inter tiuj4
saluti? (tr) diri ion au signi je al-veno au je foriro por montri re-spekton al iu (bonan tagon)4
78
semajno
sama? tute simila (A kaj A estassamaj literoj)2
sana? havanta korpon kaj menson,kiuj bone kaj normale funkcias4
sandvico du pantracojkun io inter ili9
sango? ruga likvao en la korpo dehomoj kaj iuj bestoj, kiu estasmovita de la koro4
sankta? (iu) plej senkulpa kaj pu-ra6
sapo? materi-alo, kiu hel-pas lavadon6
sarki forigi herbacojn el kulturatatero9
sata? malhavanta deziron au nece-son mangi4
satelito ao, kiu rondiras planedon(luno estas natura satelito)X
satiro proza au versa teksto, kiumoke ridigas kaj kritikas iun auion9
sauco flua spicao por mangao8
savi? (tr) liberigi iun el grava dan-gero6
sceno aparta parto de teatrao; in-teresa vidata okazao7
scienco? esplorado kaj studado porklarigi fenomenojn6
scii? (tr) koni certe kaj precize2
sciuro besto, kiu vivassur arboj (Sciurus)9
scivola tre deziranta scii7
se? vorteto por diri “en la okazoke”, “imagante ke”, “kondice ke”
(se vi havos okazon, ne forgesu almi skribi)1
sed? vorteto montranta kontrau-econ, malsamecon au diferencon(mi volis slosi la pordon, sed miperdis la slosilon)1
segi (tr) tranci per speciala ilo kun
akraj dentoj8
sego? meblo por sidi4
seka? enhavanta neniom da akvoau likvao; surhavanta neniom daakvo au likvao5
sekalo greno por fari panon kaj
bieron9
sekci (tr) esplore distrancihoman au bestan korpon9
sekcio aparta parto de organizaoau societo, ordinare kun propratasko au loko9
sekretario homo komisiita por verkikaj skribi leterojn, raportojn ktp8
sekreto? io, kio restas au devasresti kasita6
sekso tio, kio estasmalsama inter virojkaj inoj8
sekundo baza mezurunuo de tem-po (unu minuto estas 60 seku-ndoj)7
sekura estanta en sendangera situ-acio9
sekvi? (tr) veni au iri post iu/ioalia2
semajno? dauro de sep sinsekvajtagoj (semajn-fino: sabato kaj di-manco)3
79
seminario
seminario kurso au lecionaro, enkiu la lernantoj prelegas au ekz-ercas instruadonX
semo? parto de fruk-to, kiu povas igi no-va kreskao6
sen? prep. esprimanta iel fores-ton, mankon (sen gutoj mal-grandaj maro ne ekzistus; li restisdu tagojn sen mangi)1
senato plej alta legofara anaro ausupera cambro en parlamento9
senco? ideo pri tio, kion esprimasvorto au frazo5
sendi? (tr) irigi ien; ordoni au fari,ke iu iru de unu loko al alia; or-doni, ke io estu portata de unuloko al alia2
senso sentumo (iu kapablo senti:tusado, vidado, audado, flaradoau gustumado)8
senti? (tr) ricevi impreson, kiu sci-igas nin pri la ekzisto kaj la ecojde la eksteraj objektoj3
sep? 71
septembro? la naua monato de lajaro5
serci? (tr) peni por trovi3
serena sennuba kaj senventa; kvi-eta sen cagrenoj8
serio? vico da samaj au similaj aojen ordo6
serioza? nerida, neserca5
serpento? senpiedabesto ofte venena(Ophidia)6
seruro aparato servantapor fermi pordon aukeston per slosilo7
servi? (x) (iu) plenumi difinitanlaboron por profito au utilo de iualia; (io) esti utila por iu au io;(io) esti uzata por io4
ses? 61
severa forte postulema, malmilda7
sezono? parto de la jaro (somero,autuno, vintro kaj printempo)6
sfero surfaco de globoX
si? vorteto por indiki la agantonmem (si lavas sin)1
sidi? (ntr) resti ie, kaj apogi sin perla postao2 (v) sego
siegi (tr) cirkaui por konkeriX
signalo interkonsentita signodestinita por komuniki ion8
signifi (tr) havi difinitan sencon auvaloron; egalvalori (libere spiri nesignifas vivi)7
signo? io ajn (streko, bildo, ob-jekto, gesto), kio elvokas en laspiriton ideon pri alia afero (?, r,8, +, = ...)6
silenti? (ntr) ne paroli; ne brui4
silko delikata kaj brila fadeno elraupo (Bombyx); teksao el tiufadeno8
simila? havanta iajn ecojn, kiujnankau alia persono au objektohavas5
simio besto simila alhomo, kun au senvosto (Simiae)8
simpatio favora inklino al alia per-sono8
simpla? facile komprenebla, uze-bla, solvebla3
80
sojlo
sincera (iu) esprimanta tion, kiononi opinias au sentas; aganta lausiaj opinioj kaj sentoj; (io) mal-mensoge dirita, farita au sentita7
sindikato societo por defendi in-teresojn de la anoj9
sindona preta ciam servi al iu au io(si/n/don/a)9
singarda atenta por eviti malbonon(si/n/gard/a)9
singularo ununombro (unu pomo)9
(v) pluralosinjoro? titolo de gentileco por la
viroj2
sino homa brusto kaj ventro9
sinteno kondut-maniero en certasituacio (si/n/ten/o)9
sistemo harmonia tutoda interdependaj aojkunordigitaj8
sitelo rondforma vazo havanta te-nilon8
situacio tuto da kondicoj kaj cir-konstancoj, en kiuj iu trovigas9
situo maniero lau kiu io estas lokitarilate al la cirkauaj objektoj9
skalo linio dividita per streke-toj por montri la dimensiojnde desegnao rilate al efek-tiva objekto au gradojn demezuraparato7
skatolo? ujo fermebla kaj malfer-mebla el solida substanco kiajligno, kartono, plasto, metalo ...6
skeleto ostaroX
skio longa kaj plata gli-tilo, kiun oni aligas alsuoj por gliti sur nego9
sklavo homo posedanta nenian so-cian rajton, kiu estas posedao dealia persono8
skorpio besto kun venena pikilo jefino de la vosto (Scorpiones)9
skrapi? (tr) forigi partetojn el lasuprao de io per sovo de specialailo6
skribi? (tr) meti vortojnkaj frazojn sur io poresprimi pensojn, porsciigi al iu2
skui (tr) rapide abrupte kaj ripetesanceli8
skulpti (tr) formi figurojn el solidamaterio, kiel stono, per hakado,trancado au skrapado7
slango busa formo de faka au sociafaklingvoY
sledo malalta glitveturilo kun duglitiloj9
sobra modere manganta au trin-kanta; malebria8
sociala rilata al la socio; rilata al lakomunaj ekonomiaj interesoj, neal la politikaj9
societo daura kunigo de personojsub komuna regularo por atingikomunan celon, cu plezuran, cuprofitan, cu komercan7
socio kunigo de homoj, kiuj vivassub komunaj legoj7
sofo longa kaj komfortameblo por sidado depli ol unu persono9
soifi? (x) senti bezonon trinki6
sojlo stono au lignao kusantamalsupre de aperturo de pordo;komenco8
81
soklo
soklo stona bazo de konstruaoX
sola? neakompanata, ne estantakun aliaj; unu kaj neniu kroma3
soldato? militisto, precipela senranga6
solena farata serioze, lauspecialaj reguloj pro lagraveco9
solidara akceptinta respondeconpri la suldoj au agoj de alia per-sono9
solido korpo en firma, malfluidastato7
solvi (tr) miksi kun fluao solidon,gason au alian fluaon, tiel ke larezulto estas fluao; trovi la re-spondon al demando, la rimedonal malfacilao7
somero? la plej suna kaj varma se-zono4 (b) pg 13
songi (ntr) vidi image
dum la dormo7
soni? (ntr) fari ion, kion oni povasaudi (sonis piano; eksonis rapidajpasoj)3
sonoro sono daure sonanta postceso de gia kauzo7
sopiri (x) sufere bedauri kaj re-deziri ion perditan8
sorbi (tr) entiri likvaon en sin9
sorci (tr) fari supernaturajn afer-ojn per helpo de io supernatura;pasie allogi8
sorgo greno el landojvarmaj (Sorghum vul-gare)9
sorto? neevitebla(j) okazao(j) feli-ca(j) au malfelica(j)6
sovaga (homo) ne civilizita; (be-sto) ne hejmigita; (kreskao) nekulturita8
spaco senfinao, en kiu movigasciuj objektoj; difinita mezureblaparto de tiu senfinao7
sparko elektra fajreroY
spasmo nevola kuntirigo de musko-lojX
speciala? negenerala, nekomuna,aparta, faka6
specimeno malgranda kvanto devaro por veki scivolon, informi,reklami, ebligi takson9
speco? aro da estaoj, similaj intersi sed diferencaj de aliaj4
spegulo? glata brilasurfaco, kiu reflek-tas lumon6
spektaklo atentokapta okazao auprezentao en teatro, sportejo ...9
sperta? posedanta sciojn kaj lerte-con akiritajn per farado6
spezi? (tr) fari (elspezi) au ricevi(enspezi) pagojn6
spico? substanco, ordinare kreska-a, destinita por bongustigi man-gaojn6
spiko aro da floroj au graj-noj laulonge de akso(tritiko, maizo, rizo ...)9
spinaco herbo, kies verdaj folioj es-tas uzataj kiel legomoj (Spina-cia)9
spino sekvaj ostoj de la kokso gisla nukoX
spiralo kurba linio similaal tiu figuroX
82
strio
spiri? (ntr) enigi kaj eligi aeron enla plumojn tra nazo au buso5
spirito? senmorta homa animo;nevidebla kaj netusebla estao5
spiti (tr) montri al iu, ke oni kon-trauas au deziras kontraui gin porplezuro9
splito disfenditao au disrompao9
spongo ilo por helpi pu-rigadon, per kiu oniuzas sapon kaj frotas9
sporto korpaj ekzercoj au ludoj porplezuro kaj korpa bonstato8
sprita montranta mensan viglon8
spuro postsigno (signo de io pas-inta au okazinta: piedsigno mon-tras, ke iu pasis)9
stacio? haltejo kun servoj, kie pub-likaj veturiloj haltas dum iom datempo4
stadio difinita grado en ia evo-luado9
stadiono sportejo kun loko por egegranda kvanto da rigardantoj9
stalo logejo por brutoj7
stameno vira organo defloro9
stampo speco de oficiala identigamarko8
standardo flago kiel portanto deideoj militistaj, religiaj, naciaj aupartiaj7
stango ciaspeca, multe pli longaol dika, peco el ligno au met-alo (fosto, masto, paliso, stipo;bastono, vergo)8
stano griza, facile fandebla metalo(Sn)9
stari? (ntr) resti vertikale sur lapiedoj; resti senmove2
starti (tr) ekkuri, ekfunkcii9
stati (ntr) esti en iu statoX
stato? maniero de io au iu esti ri-late al giaj cefaj ecoj4
statuo skulptao de homoau besto en sama aupreskau sama grando dela originalo9
staturo alteco de homo9
stelo? luma punkto en lanokta cielo; figuro kunkvin au pli da pintoj5
sterko nutrao por la grundo ge-nerale el besta au kreskaa de-veno9
sterni (tr) largigi, ebenigi; kusigi,faligi7
stilo maniero verki, fari artaon8
stimuli (tr) plivigligiX
stomako interna organo, kie oka-zas digestado7
stranga? miriga pro malordinare-co6
strato? vojo inter konstruaoj enurbo au vilago4 (b) pg 07
streci? (tr) tiri snuron au ion simi-lan al du kontrauaj flankoj, tiel kegi igu rigida6
streko parto de linio sur surfaco(streko: —; speranto )7
strigo nokta rabobirdo(Strix)9
striki (ntr) cesigi la laboron portrafi celon, kiel pli alta salajro8
strio larga streko; bendo8
83
strukturo
strukturo maniero, lau kiu estaskunarangitaj la diversaj partoj detutao8
struto la plej granda birdohavanta longajn kolonkaj krurojn, kiu kurasrapide (Struthio)9
studento studanto en supera ler-nejo8
studi? (tr) science esplori; dili-gente labori por akiri la posedonde ia scienco5
stulta malsaga7
stumpo nedifektita restao el for-trancita membro; mallonga partorestanta el io8
sub? prep. por indiki pozicion deio rilate al alia, kiu estas pli altetusante au ne (porti ion sub labrako; muso kuras sub la lito)1
subita? tute rapide kaj surprizeokazanta6
subjekto la aganto; parto depropozicio, kiu indikas tiun, kiuagas au estas en iu stato (en “lapatro donis al mi dolcan pomon”la patro estas la subjekto)9
substanco ciu aparta speco dematerio9
substantivo vorto esprimanta per-sonon, estulon, objekton, aferonau ideon 9 (v) -o
subtila (io) esprimanta au mon-tranta plej delikatajn malsamojn;(iu) kapabla rimarki la plej de-likatajn malsamojn; (io) tre de-likata9
subtrahi (tr) maladicii (7 - 4 = 3)9
suci (tr) eltiri fluaon el io per la
buso9
sudo? unu el la kvar ge-ografiaj cefpunktoj6
(b) pg 97suferi? (x) senti doloron korpan
au mensan; sperti malfelicaon,malagrablaon4
sufica? estanta en tia kvanto, kiaestas bezona4
sufoki (tr) malhelpi la spiradon8
sugesti (tr) prezenti ideon por kon-sidero; kauzi aperon de ideo,pensigiX
sukcesi? (ntr) havi au trafi felicanrezulton5
sukero? dolca substanco trovataen mielo, fruktoj kaj iuj kres-kaoj (pura sukero estas blankakaj uzata en kuirejo)4
suko nutra fluao precipe el fruk-toj7
sulko longforma fosao farita perplugilo en la tero; longforma ka-vao9
sumo? rezulto de adicio (5 estas lasumo de 3 kaj 2); difinita kvantoda mono5
suno? tio, cirkau kio latero iras, gi kreas tagonpro ceesto kaj noktonpro malceesto; la sunaj radioj3
super? prep. por indiki: pozicionde io rilate al alia, kiu estas plimalalte ne tusante; pozicion, kiesforto, grado au rango estas plialta ol tiu de alia (saliko staras su-per la rivero; regi super princoj)1
suplemento aldonao9
84
selo
supo? plejparte likva mangajo6
supozi (tr) dumtempe akcepti ionkiel veran au eblan, ne posedantepruvojn tute certajn7
supro? supra parto, plej alta ek-stremo de io4
sur? prep., kiu indikas pozicion kunkontakto de ekstere, kaj precipede supre (sidi sur sego; sur la ko-rto staras koko; li portis sur si lapekon de multaj)1
surda? kripla, ne audanta au nebo-ne audanta6
surfaco la ekstera parto de iu kor-po8
surprizi (tr) mirigi per sia nea-tenditeco; alveni, kiam oni neatendas7
surtuto longa vesto sur la aliaj9
suspekti (tr) supozi, diveni, sencerta pruvo, ke iu estas kulpa;opinii ion sen certa pruvo8
susuri (ntr) brui malforte (ventetosusuras inter la arboj)9
svarmi (ntr) amase sin movi tien-reen; esti tre multenombraX
svati (tr) sin proponi au proponiiun al alia persono kiel edzon auedzinon9
sveni (ntr) perdi dum kelkaj mo-mentoj la konscion kaj sinmovon8
svingi (tr) moveti ion rapide kajripete; ciudirekten rapide skuadi8
nadanadanadanadanada
safo? besto utila pro la-no kaj viando (Ovis)5
sajni? (ntr) ekstere aspekti simileal io alia, tiel, ke povas okazi auefektive okazas interkonfuzo kajeraro2
sakalo rabobesto sim-ila al hundo (Canisaureus kaj aliaj)9
salti (tr) kunigi elektrajn kon-dukilojn per eta mekanismo porfunkcio de iu elektra aparatoX
sanceli (tr) movi tien kaj reen ionpor gin faligi au renversi9
sanco? ebleco de sukceso6
sangi? (tr) anstatauigi ion per ioalia; aliigi la staton de io, trans-formi ion3
sargi (tr) provizi aparaton (metipafaon en ian ajn pafilon ktp)8
sargo? pezao portata6
sarko raba marfiso tre dangera(Carcharinus)X
sati? (tr) alte taksi la valoron augravecon de io; preferi5
saumo likvao kun multege da etajvezikoj9
selo malmola eksteraparto de io interne plimola8
85
serci
serci? (ntr) diri au fari ion neseri-oze, celante amuzi kaj ridigi6
si? vorteto por montri inan ulon(mi vidis Anan, si estas alta)1
sinko salita au fu-maita parto deporka kruro9
simo tre malgrandaj fungoj, ekz.sur panoX
sipo? iomgrandaveturilopor veturi sur akvo4
siri? (tr) rompi ion, forte tirante6
sirmi (tr) kasi iun au ion kontraumalbonao; protekti7
slimo kota tero kusanta sur fundode marco, lago, rivero au similaakvejoX
slosi? (tr) fermi perseruro5 slosilo:
smiri (tr) meti sur ion iom da sub-stanco, kiu algluas8
snuro? longa plektaoel fadenoj6
soforo profesia kondukisto de autoau de alia veturilo8
soveli? (tr) forpreni ian ma-terion per sovelilo au perio simila6
sovi (tr) pusi ion glitigante gin sursuprao, sur kiu gi kusas8
spari (tr) kolekti provizon de io,precipe de mono, danke al mod-era elspezo au uzo7
spini (tr) fari fadenon per tordado9
spruci (ntr) rapide, salte kaj for-tege elflui eksteren9
sranko? alta meblo kun pordo(j)kaj bretoj au hokoj por konservidomajn aojn6
sraubo ilo el metalo kunpluraj utiloj ofte uzata porfiksi pli firme ol per najlo8
srumpi (ntr) malsveli, malkreskipro sekeco, maljuneco ...8
stalo tre malmola metalo el fero(Fe + C)8
stato? organizita socio kun proprateritorio kaj registaro5
steli? (tr) kase forkapti por si po-sedaon de aliulo5
stipo mallonga dika peco da ligno9
stofo teksao de aparta speco, poraparta uzo8
stono? malmolapli malpli grandaminerala ao4
stopi (tr) fermi truon, plenigante
gin per ia substanco7
strumpo? sakforma gisge-nua piedvesto trikita6
(strumpeto)
stupo? ciu el sinsekvaj ta-buloj au bastonoj uza-taj por supreniri au mal-supreniri5 (stuparo )
suldi (tr) devi pagi iun sumon7
sultro parto de la korpo ce la kolo,kiun oni povas uzi por apogi ion7
suo? piedvesto kun so-lida plandumo, tau-ga por uzo eksterhejma6
suti (tr) elglitigi substancon neflu-idan (uzata por multaj apartaj,
86
tedi
iom malgrandaj eroj, kiel sekasablo au greno)8
sveli (ntr) plidikigi, pligrandigi7
svito likvao sur lahauto pro laboro,sporto ...7
t.e. tio estasX
tabako folioj de kres-kao preparitaj por fu-mado (Nicotiana)7
tabelo arango de informoj lau vi-coj horizontalaj (linioj) kaj ver-tikalaj (kolumnoj) por faciligi lalegadon7
tablo? meblo (tabu-lo kun kruroj) pormangi, skribi ...3
tabulo? longa, ne tre dika, platapeco el ligno au el alia materialo6
tago? dauro de cirkau 12 horoj,de levigo gis subiro de la suno;periodo dum la Tero (au aliaplanedo) faras unu kompletanturnon cirkau sia akso2
tajli doni formon al io, disigantepecetojn au erojn el gi8
tajloro homo, kies metio estas farivestojn8
tajpi uzi klavojn de masino porskribi9
taksi (tr) difini la valoron de iu auio (kiel oni vin taksas, tiel oni vinregalas)7
taksio privata auto kun soforo,uzebla kontrau pagoX
takto regula perioda movado enmuziko9
talento aparta kapablo, cu dona-cita de naturo, cu akirita per la-
boroX
talio parto de la homakorpo9 (v) zono
tamen? vorto esprimanta ian kon-trauecon (kvankam li estas rica,tamen li ne estas felica; mi nescias la hispanan lingvon, sed perhelpo de vortaro mi tamen kom-prenis vian leteron)1
tani (tr) transformi per taugaj pro-cedoj bestan felon en ledonX
tapeto teksao, papero au io sim-ila, per kiu oni tegas la murojn decambro9
tapiso teksao, foje delikata, porkovri plankon au meblon7
tarifo difinita prezaro pri komer-caoj, laboroj, servoj, impostoj9
tasko ordonita servo farenda endifinita tempo; difinita laboro auservo7
taso? malgranda trinkujo por trin-kado de varmaj trinkaoj, precipe
kafo au teo6
tauga? tute bona por iucelo6
tavolo malgranda kvanto de iu ma-terialo sur la tuta surfaco de aliamaterialoX
teatro arto pri verkado kaj aran-gado de rakontoj prezentotaj deaktoroj au pupoj; teatrejo8
tedi (tr) kauzi lacecon kaj mala-grablecon pro trodauro sen san-
87
tegi
goj au okazaoj8
tegi (tr) kovri ciuflanke, tiel ke lakovrao farigas parto de la kovritaao8
tegmento? supera te-gao de domo, ordi-nare el tegoloj6
tegolo diversforma maldika plato elkuirita tero, uzita por tegmento9
tehniko tuto da metodoj de arto,metio au industrio9
tekniko = tehniko9
teksi (tr) dense interkrucigi fade-nojn por fari stofon7
teksto skribao (parto de folio(j) aulibro, kiun oni povas legi)9
telefono? aparato por in-terparolado je distanco6
telegrafo aparato por transsendiper videblaj au skribitaj signoj sci-igojn gis granda distanco7
telegramo sciigo sendita pertelegrafo8
telero? kvazau plataujo por mangi5
televidi rigardi filmojntranssendatajn je gran-daj distancoj per ondoj9
temo tio, pri kio oni parolas, skri-bas, verkas, pensas7
temperaturo fizika grando, kiunoni mezuras per termometro8
tempesto forta pluvo kun fortegavento8
tempo? fizika grando, kiun onimezuras per horlogo2
tendenco daura inklino al io9
tendo kovrao el tolo au felo, sta-rigita sur stangoj, gi estas sirmilokontrau vento, pluvo, suno8
tenera elmontrantaaman, mildan aten-ton9
teni? (tr) havi en la mano(j); res-tigi2
tenti (tr) instigi iun al malperme-sita, dangera, au malbona ago7
teo? trinkao prepari-ta el folioj de tearboen varmega akvo(Camellia sinensis)6
teorio rezonado au klarigo, kiamtute ne estas aplikado8
teraso alta ebena teramaso, porgui belan vidaon9
tereno difinita terspaco8
teritorio parto de tersurfaco pose-danta klarajn limojn, gi apartenasal iu stato au urbo9
termometro instrumentopor mezuri la gradon devarmo9
terni (ntr) subite rapide kaj brueelspiri tra la nazo, tiel forteke la kapo kaj iomete la korpomovigas9
tero? la planedo, sur kiu la ho-moj logas; ekstera parto de tiuplanedo2
terpomo mangeblaradiko de terpo-mujo (Solanumtuberosum) (ter/pom/o)7 (apudestas saketo kun fritita terpomo)
88
tra
teruro? grandega timo5
( vizago de teruro)testudo malrapida besto,
kies korpo estas en ko-rneca selo (Testudo kajaliaj)9
tia? de tiu kvalito; tiuspeca1
tial? pro tiu kauzo1
tiam? en tiu tempo1
tie? en tiu loko1
tiel? en/per tiu maniero; en tiugrado1
ties de tiu(j); apartenanta al tiu(j)9
tigo parto de nelignaj kreskao(branceto)9
tigro rabobesto,grandega katokun strioj (Panther tigris)9
tikli (tr) kauzi ridonper delikataj kaj ri-petaj ektusoj de iujpartoj de la korpo9
timi? (tr) senti malagrablan sentonpro efektiva au imaga dangero,kiun oni deziras eviti3
tineo malgranda papilio, kies larvojmangas lanon, stofojn kaj peltojn(Tinea kaj aliaj)X
tinkturo fluaa substanco por kolo-rigi teksaojn au fadenojn9
tinti (ntr) fari sonon, kiel de duglasoj, kiuj frapas unu kontrau laalia9
tio? tiu afero/ao1
tiom? en tiu kvanto1
tipo ideala modelo; modela pecolau kiu oni fabrikas similajn pe-cojn; litertipo8
tiri? (tr) movi ion au iun al si, nesangante sian lokon; movi ion kunsi au post si, irante antauen3
titolo honora nomo montranta ran-gon, postenon, oficon; surskribometita sur libro, gazeto, artikolo,capitro7
tiu? montra pronomo (tiu estasmia amiko; kiu vivos, tiu vidos)1
toleri (tr) ne kontraustari al io,kion oni ne aprobas au kio genasau suferigas, kvankam oni ka-pablas malhelpi gin7
tolo? teksao farita el lino au ko-tono6
tomato frukto de toma-tujo multe uzata en sala-toj (Lycopersicon)9
tombo fosao en tero au stona loko,kien oni metas mortinton7
tondi? (tr) for-tranci per ton-dilo au per io simila5
tondro bruego el cielo akompa-nanta fulmon7
tono pura muzika sono; koloro auvoco delikate aparta de alia8
tordi (tr) turni teksaon au flekse-blan objekton per giaj ekstremojlau kontrauaj direktoj8
torento rapida fluo de akvo enkruta rivero9
torto speco de kuko kun kuiritajfruktoj9
tra? prep., kiu indikas lokon: enkiu iu movo komencigas ce unuekstremo kaj atingas la alian; enkiu pasas iu movo, kiu komencigis
89
tradicio
antau gi kaj dauras pluen (gisaltis tra la fenestro)1
tradicio transdonado de kutimojkaj konoj de unu generacio alalia9
traduki (tr) transigi iun tekston auparolon de iu lingvo en alian7
trafi? (tr) atingi per etita ao auper sia propra korpo ion celitan;
atingi5
trafiko ago iri kaj venisur vojoj kaj stratoj9
tragedio ege malfelica okazao; te-atrao, kun malgoja fino9
tragika tragedia9
trajno vagonaro (aro da vagono)8
trajto linio de la vizago; eco de ka-raktero8
traktato kontrakto inter statoj9
trakti (tr) diskuti pri la kondicoj deiu afero por finveni al interkon-sento; agi, konduti iamaniere aliu au io (trakti afable la gaston)8
traktoro veturilo kun motoro porkampokulturo8
tramo eta vagonaro sur urbaj stra-toj9
tranci? (tr) dividi aon en partojnau forigi el gi partetojn per akra
ilo4
trankvila? agitata deneniaj zorgoj3
trans? prep. por indiki lokon je laalia flanko de io; indiki, ke oni pa-sis sur au super io por atingi tiunlokon (la popoloj logantaj transla maro)1
transitiva (adjektivo por verbo)X
(v) pg 08tre? vorteto por diri “en alta grado,
forte” (tre rapide iri)1
trejni (tr) instrui kaj ekzerci poratingi certan kapablon9
tremi? (ntr) esti movata tien kajreen per etaj sinsekvaj skuoj (tre-mi pro frosto, pro timo)6
trempi (tr) meti ion en akvon aualian fluaon8
treni (tr) pene tiri post si8
trezoro amaso da multvaloraj ob-jektoj; io tre valora, tre satinda8
tri? 31
triangulo figuro kun tri an-guloj kaj tri rektaj linioj(tri/angul/o)8
tribunalo unu jugisto au pluraj ju-gistoj kune jugantaj; jugejo8
triki (tr) fari stofon (similan alreto) plektante fadenojn per ver-getoj9
trikoto trikita teksa-o au vesto8
trinki? (tr) preni flu-aon en la buson kajgluti3
tritiko greno el kies fa-runo oni bakas blankanpanon (Triticum)7
triumfo gojego pro granda venkoX
tro? vorteto por diri “pli ol sufice”,“pli ol necese”, “pli ol konvene”1
trompi? (tr) intence erarigi iun6
trotuaro parto devojo destinitapor piedirantoj,
90
-ul-
apud la vojo destinita por veturi-loj8
trovi? (tr) ekvidi ion, kion oni ser-cas; ekvidi ion per okazo6
trudi (tr) devigi iun fari ion kon-trauvole9
trumpeto muzika blovinstrumento,generale el kupro9
trunko la cefa ligna par-to de arbo8
truo? malplenao, kavoen io5
trupo grupo de artistoj el sama te-atro, dancgrupo ...9
tualeto? tuto de la objektoj, perkiuj oni sin vestas6
tubero bulforma svelao sur auen korpo; dika firma svelao detigo au radiko (terpomo estas tu-bero)9
tubo longa, kava ilo portrairo de akvo, aero aualia fluao7
tufo densa aro da maldikaj kun-kreskantaj aoj (tufo da haroj,herboj, floroj ...)9
tuj? vorteto por diri “senprokrastepost tiu momento” (mi tuj for-iras)1
tuko? peco da teksao uzata poriu celo (naztuko, litotuko, ban-tuko)6
tumulto malorda kaj brua malkvi-etigo de homamaso9
tunelo subtera vojo tra monto;subakva vojo tra maro9
tuno mil kilogramoj9
turismo vojagado au ekskursadopor plezuro au sporto9
turisto homo turismanta (vojagan-ta por plezuro au sporto)9
turmenti (tr) suferigi iun per kru-elaj korpaj au moralaj suferoj8
turni? (tr) movi ion cirkau giaakso; sangi direkton per movo3
turo tre alta, ne tre vas-ta konstruao, plej ofteronda au kvadrata7
tusi? (ntr) subite elspiri, kun sonopro malsano au car io estas en lagorgo6
tusi? (tr) meti la fingrojn au ianparton de la korpo al io au iu; farisangojn en io4
tuta? senmanka; rigardata en siakompleto2
nada
-u? finao por verboj, kiam temaspri peto au ordono (fermu lapordon!)0
-uj-? vortparto por indiki: objek-ton, kiu entenas tute en si plimalpli grandan kvanton da aliajobjektoj (sukerujo); kreskaon,kiu donas la frukton montritanper la radiko (pirujo)0
-ul-? vortparto por indiki vivan-tan estaon, kies grava eco estasesprimita per la radiko (junulo,mensogulo, riculo ...)0
91
-um-
-um-? vortparto sen difinita senco(plenumi, sapumi, brakumi, ak-vumi)0
umbiliko kaveto sur la ventroX
ungo? malmola par-to ce la ekstremode homaj au bestaj fingroj6
uniformo kostumo, kies formo aukoloro estas samaj por ciuj anojel la sama grupo9
unika sola en sia speco; senkom-para, sensimila9
universala koncernanta ciujn; tau-ga por ciuj9
universitato altlernejo9
unu? 11
urbo? iom granda aro da domoj,arangitaj lau pluraj stratoj3
urgi (tr) vigle plirapidigi; postu-li tujan agon; (ntr) esti ne pro-krastebla7
urino likvao tirita el la sango perla renojX
urso granda besto kundika hararo sur la tu-ta korpo (Ursus)8
urtiko pika herbo, kies piko estaskvazau brulo (Urtica)X
-us? finao por verboj, kiam estaskondico, supozo, deziro au temaspri tre gentila peto (mi satus nagitien; cu vi legus tion?)0
utero ina organo, kie ekkreskas laidoX
utila? bona por uzado; iel oportu-na, tauga4
utopio neebla revoX
uzi? (tr) preni ion kiel rimedon auilon; agi per io3
vadi (ntr) pasi en malprofundaakvo au en mola substanco, koto,nego, sablo ...9
vagi (ntr) sencele iri de loko alloko9
vagino la kanalo ce virinoj kaj iujinaj bestoj, tra kiu la ido naski-gasX
vagono? veturi-lo por pasage-roj au varoj4 (v) lokomotivo
vakcino substanco por malpermesiakiron de iu malsano, gi estastrinkita au injektita8
vaka neokupitaX
vaki (ntr) esti libera por okupoX
vakso substanco per kiu la abe-loj kreas siajn celojn; similaj sub-stancoj uzataj de la homoj porpluraj celoj9
valida prezentanta la laulegajnkondicojn postulatajn9
valizo portebla ujo porvojagoj7
valo? malalta vasta te-ro inter montoj6
valoro? grado, je kiu iu au io estassatata pro siaj kvalitoj; sumo, jekiu io estas mone taksata3
vana senutila; ne produktanta efi-kan rezulton; neefektiva7
vango? flanka parto de lavizago6
vanta (io) ne valoranta atentonau prizorgon, pro sia malgraveco;
92
vertico
(iu) amanta posedi kaj montradibagatelojn9
vaporo? akvo kiel gaso5
varbi (tr) logi iun, porke gi anigu al grupoau partioX
varii (ntr) ade sangigi lau iu ma-niero; sangigi lau la valoro8
varma? havanta altan temperatu-ron (per varmo oni kuiras; pervarmo akvo bolas)3
varo komercao8
varti (tr) gardi kaj zorgi estu-lon, kiu bezonas helpon pro siajuneco9
vasta? havanta grandajn dimensi-ojn5
vato kotono kombita kaj premitauzata ekzemple por bandago7
vazo kia ajn ujo destinita por en-teni solidon au likvaon7
ve! ekkria vorteto esprimanta plen-don pro malfelico7
vegetalo kreskao el semo au plan-to9
vegetara neniam manganta vian-don au ion alian el besto9
vejno tubeto per kiu la sango irastra la korpo9
veki? (tr) cesigi ies dormon4
velki (ntr) sensukigi; senfortigi,kadukigi8
velo granda forta tuko,fiksita ce la mastoj porkapti la venton8
veluro silka, kotona au lana stofokun molaj mallongaj haroj9
vendi? (tr) fordoni kontrau mono4
vendredo? la tago de la semajnointer audo kaj dimanco5
veneno mortiga substanco, pro-duktita de iuj bestoj au kreita dela homo8
vengi (tr) pagi malbonon per mal-bono9
veni? (ntr) movigi tien, kie estasla persono, kiu parolas, au al kiuoni parolas; atingi difinitan lokon,kien oni intencis iri2
venki? (x) superi malamikon enbatalo, milito; superi konkuran-ton; transpasi baron6
vento? pli malpli rapida movado dela aero3 (b) pg 07
ventro parto de la ko-rpo, en kiu estas lastomako kaj la intes-toj7 (v) graveda
vera? lau la realo; ne trompanta3
verbo vorto esprimanta agon austaton8 (v) -i, -as, -is, -os, -u, -us
verda? kun koloro de folio el vivaarbo4 (b) pg 100
vergo longa, rekta fleksebla bran-ceto; mallonga metala stango8
verko? arta au scienca produktofarita per penso kaj imago (libro,rakonto, poemo, pentrao, muzi-
kao, skulptao ...)5
vermo senpieda besteto(Helminthes)7
verso unu linio de poeziao7
versi (tr) fluigi fluaon el ujo7
vertico punkto, la orig-ino de du rektaj liniojde figuro9
93
vertikalo
vertikalo direkto de la muroj dedomo, de pendolo, kiu haltis9
verto supro de kapo8
veruko malgranda elkres-kao de la hauto9
vespero? fino de la luma tago cesubiro de la suno3
vesperto blinda ma-mulo, kiu flugas(Chiroptera)X
vespo insekto iom sim-ila al abelo, kun ve-nena pikilo (Vespa)9
vesto? cio, per kio oni kovras lakorpon3 (v) kalsono, pantalono,cemizo ...
vesto vesto sen manikoj, portatasub jako8
vetero? stato de la aero4 (v) pluvo,nego, tempesto ...
veti (x) riski sumon en ludo; in-terkonsenti pri monsumo, kiunla malpravanto devos pagi al lapravanto9
veturi? (ntr) iri sed per alia rimedool per piedoj2 (v) auto, aviadilo,biciklo, sipo ...
veziko globa sako en lakorpo; eta globo kunmaldika flueca haute-to, kaj entenanta aeron au gason9
vi? vorteto por indiki la perso-no(j)n, al kiu(j) oni parolas1
viadukto ponto trans tera vojo9
viando? karno de besto, kiel man-gao6
vibri (ntr) tremi kaj produkti so-nonX
vico? sinsekvo da personoj au ob-jektoj arangitaj lau unu linio, unuapud au post alia6
vidi? (tr) senti per la okuloj, ri-marki la bildojn de objektoj2
vidvo viro, kies edzino mortis8
vigla? agema; rapidaga6
viktimo tiu, al kiu okazis malbo-nao9
vilago? malgranda aro da domoj enkamparo, montaro au alia loko forde urbo4
vinagro acidiginta vinoX
vindi (tr) cirkauvolvi per tuko (provundo; bebon)9
vino? alkohola trinka-o el vinberoj5
vintro? la plej malvarma sezono4
(b) pg 13violo malalta kreskao (Viola) kun
belaj ofte bluaj floretoj7
violono muzikinstrumento apogitace la kolo, kun kvar kordoj9
vipo batilo: snuro au ri-meno kaj tenilo9
virga tiu, kiu ankorau ne havis sek-san interrilaton9
viro? homo au besto,kiu kune kun virinoprodukas idon2 (v)-in-, graveda, sekso
virto konstanta emo fari bonon; ciuel la apartaj bonaj inklinoj de laanimo8
viruso la plej simpla estao, ec plisimpla ol bakterio, gi kauzas mal-
94
zono
sanojnX (bildo tuj sube )visi? (tr) purigi objek-
ton, frotante gin pertuko au per similamaniero6
vito vinberujo8
vitro? malmola, travidebla, rompe-bla substanco uzata por fari plu-rajn aojn4
vivi? (ntr) esti inter naskigo kajmorto; sin movi, spiri, mangi ktp2
vizago? antaua parto de la homakapo3
viziti? (tr) iri por vidi iun hejme;iri por vidi ion5
voco? sono de parolo, kanto aukrio5
vojagi? (ntr) iri, veturi por atingimalproksiman urbon au landon3
vojo? strio sur la tero,sur kiu oni iras deunu loko al alia2
voki? (tr) per lauta voco peti iunveni4
voli? (tr) havi deziron au decidonpri io au iu (mi volas nagi ho-diau)2
volonta? faranta ion kun gojo, lausia propra volo6
volumeno mezuro de la spaco oku-pata de objekto9
volumo parto de libro en apartabrosuro au bindao9
volvi? (tr) plurfoje cirkaumeti ion
flekseblan cirkau io alia6
vomi (x) eleti trala buso enhavonde la stomako9
vorto? la plej malgranda parto deparolo, tio estas, sono au skribitasono kun signifo2
vosto? posta partode la korpo de bir-doj au aliaj bes-toj; pendanta ao en la ekstremode la dorso de iuj bestoj6
vualo peco de stofo, uzata por kasi,kovri ion, precipe la vizagon devirinoj8
vulkano monto, kiupovas eleti likvajnstonojn9
vulpo besto rugeta,kuzo de la hundo(Vulpes)8
vulturo granda birdokun nuda kolo kajvizago, nutranta sinde putrao (Vultur)9
vundo? difekto de la korpo kauzitade frapo el kiu fluas sango6
zebro kuzo de cevalo, gi havasblankajn kaj nigrajn striojn (Equ-us zebra kaj aliaj)X
zinko metalo uzata por kovri teg-
mentojn (Zn)9
zipo fermilo de vestoau alia stofaoX
zono strio el stofo, le-do ktp por cirkauigila talion7
95
zoo
zoo loko, en kiu oni tenas mal-oftajn bestojn por studo au porvizitoY
zoologio scienco pri la bestoj9
zorgi? (x) pensi pri rimedoj porcertigi bonan staton de io; serioze
direkti sian atenton kaj aktiveconal bono de iu; maltrankviligi pronecerteco au dubeco de io4
zumi (ntr) audigi dauran, mal-akran bruon, kiel faras iuj insek-toj9
Notoj
sendu viajn komentojn au notojn al vortaro [@] pentuvio [.] com, ili estasutilaj por plibonigo de la venonta eldono.
96
www.pentuvio.com
0oNordo
Sudo
Ameriko 0o
Okcidento OrientoEkvatoro
23,4 NordoO
50 Nordo O
Longitudo:
Latitudo:
30 Okcidento O
60 OkcidentoO
Ekvatoro 0 O
0 O
1
2
3
465
1
2 3
4 5 6
1 MaroMediteraneo2 Golfo3 Rivero4 Lago5 Insulo
1
3
4
5
2
2
97
ww
w.p
entu
vio.co
m
1
2
31 4
Monda Mapo
98