БИЧИГ ҮСГИЙН СОЁЛ
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ОРШИЛ
Эрт дээр үеэс хүн төрөлхтөн бий болсонтой
зэрэгцэн үсэг бичиг нь үеэс үед уламжлагдан улам
хөгжсөөр ирсэн билээ. Хүн төрөлхтөн бий
болсоноороо хоорондоо харилцаж, бодол санаагаа
илэрхийлэхийн тулд авианы хэлийг бий болгожээ.
Авиа хэлийг алс хол дамжуулах, урт дудаан
хугацаанд уламжлан хадгалах боломжгүй учраас
хязгаарлагдмал байжээ. Иймээс энэ шалтгаан нь
үсэг бичиг үүсэхэд маш том үндэс суурь нь болжээ.
Учир нь гэвэл үсэг бичиг нь тэмдэгтүүдээр авианы
хэлийг орон зайд нэвтрүүлж, улс гүрэн, омог
аймгийн аж амьдрал, зан заншил, түүх соѐлыг
агуулах ба уламжлагдан хадгалагддаг онцлогтой.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Тухайлбал дүрс тэмдэгтээр мэдээллийг
тэмдэглэх нь бодит ертөнцийн юмс үзэгдлийг
дүрслэхийн үндсэн дээр амьдралын зайлшгүй
шаардлагаар урган гарчээ. Үсэг бичиг нь
дэлхий дахины соѐл иргэншлийн чухал хэсэг
бөгөөд тухайн улс орны түүх соѐлыг хэмжих
чухал хэмжүүр мөн.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ҮСЭГ БИЧГИЙН ҮҮСЭЛ ТҮҮХЭЭС...
Дэлхий дахины олон зүйл үсэг бичгийн анхны
үүслийг ФРАЗОГРАФИ буюу санаа бичиг гэж үздэг
бөгөөд энэ нь нөгөө талаараа нийлэг бичиг гэж
нэрлэгддэг. Учир нь эрт цагт бичиг, зураг хоѐр нэгэн
дор нийлмэл байсан ба бичгийн анхны дүрслэл юм.
Бүх үсэг бичгийн түүхийг:
1. Зурган бичиг (Пиктограф) - Хуучин чулуун зэвсгийн
үе (Нелеолит)
2. Утган бичиг (Идеограф)
3. Үг-Үет үсэг (Слоговое)
4. Үсгийн болон авиан бичиг (Фонематический) гэж
хувааж үздэг.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
1. ЗУРГАН БИЧИГ (ПИКТОГРАФ) - ХУУЧИН ЧУЛУУН
ЗЭВСГИЙН ҮЕ (НАЛЕОЛИТ)
Хүний бодол санааг дамжуулах мөн нүдээр хүртэхэд зориулагдсан зураг тэмдэгтийн тогтолцоо бүхий бичиг юм. Зурган бичиг нь аливаа үйл явдлыг хүний оюун ухаанд дамжуулан бататгах, онц чухал мэдээллийг хүргэх, зам заах, аюул ослоос урьдчилан сэргийлж, мэдээлэх зэрэг ахуй амьдралын шаардлагын үр дүнд урган гарч ирсэн. Пиктограф нь дүрслэн зурах хэлбэрийг хэрэглэдэг. Зурган бичгийг:
- Нэн эртний болзмол тэмдэг - Зураг бичиг гэж хувааж үздэг.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Нэн эртний болзмол тэмдэг нь зурган бичгээсээ
өмнө хуучин чулуун зэвсгийн үед үүссэн. Болзмол
тэмдгийн сонгодог жишээнд:
Францийн Ла Ферраси, Касильо, Дордон, Пеш-
Мерль, Испаний Альтамир болон Монголын Хойд
цэнхэрийн агуй-эртний хүмүүсийн бууцын зураг орж,
дэлхий дахинаа ихэд гайхагдсаар байна.
Болзмол тэмдэг нь: Илэрхийлэх гэж буй зүйлийнхээ
дүрсийг оруулж зурган бичигээсээ арай цөөн
дүрсээр дүрсэлдэг байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ӨМНӨД ФРАНЦЫН АГУЙН ЗУРАГ БИЧИГwww.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Зураг бичиг нь: Илэрхийлэх
гэж байгаа зүйлээ уван
цувуулан болхи хэлбэрээр дэс
дараалалтайгаар дүрсэлдэг
байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
2. УТГАН БИЧИГ (ИДЕОГРАФ)
Утган бичиг нь салангид дүрсээр бүхэл бүтэн
утга санааг илэрхийлдэг. Энэ бичиг нь Хятад
(Нанхиад), Египет (Мисир) зэрэг улсуудад
үүссэн. Уг бичиг нь салангид учир
ойлгогдоход учир дутагдалтай байсан. Утгат
бичиг нь үг-үет бичиг (Слоговое) үүсэхэд илүү
түлхэц болсон.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
3. ҮГ-ҮЕТ ҮСЭГ (СЛОГОВОЕ)
Энэ нь тодорхой үгийг үеэр задалж, үе болгон
тогтсон дуудлагатай болгосонд гол онцлог нь
оршино.
Үг-Үет үсгэнд Хятадын дүрс үсэг (Иероглиф)
голлож Энэтхэг, Япон зэрэг орнуудад өргөн
дэлгэрсэн.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
4. ҮСГИЙН БОЛОН АВИАН БИЧИГ
(ФОНЕМАТИЧЕСКИЙ)
Үсгийн болон авиан бичиг нь авиа зүйн
үндсэн дээр бүтсэн ба өөрөөр хэлбэл авиа
зүйн дуудлагын өөрчлөлтөөс үгийн утга санаа
өөрчлөгдөхийг тэмдэгтээр илэрхийлсэн байна.
Жишээ нь: Уул - Ул (Энэ хоѐр нь нэг тэмдэг,
авиа хасагдахад эсрэг тэсрэг утгыг
илэрхийлнэ)
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
5.ФИНИК ҮСЭГ
Авиан цагаан толгойт үсэг бичгийн үндэс суурь нь финик үсэг юм. Финик үсэг нь цөөн тэмдэгтээр хэрэглэдэг нь сурахад ч ихээхэн хялбар байдгаараа онцлогтой. Иймээс эгшиг авиаг нарийн ялгаж тэмдэглэдэггүй ба үг хоорондын зайг төдийлөн заагладаггүй (үгийн язгуур нь гийгүүлэгчээр голлож, үг бүтээх, хувиргах үүргийг эгшгээр гүйцэтгэдэг)байсан нь тэнгисийн худалдаачид зэрэг хүмүүсийн нууц үг болоход хүржээ. Ийм учраас мянга гаруй жилийн турш үг-үет үсгийн тогтолцоо авианы үсэгт бичигтэй хамт хэрэглэгдсээр байжээ.
Финик үсэг нь эх хэлбэрээрээ бага Азид нэвтэрч, улмаар өрнийн цагаан толгойн суурь болж өгсөн.
Анхны финик үсэг нь МЭ-ний эхэн үед бүрэн халагдсан.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ОРЧИН ЦАГИЙН ДЭЛХИЙН
ҮСЭГ БИЧГИЙН ТӨРЛҮҮД
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Цагаан толгойн үсэг болгон нь хэлний хэрэгцээний үндсэн дээр олон зууны туршид уламжлагдан уншиж бичихэд эвтэй, хялбар байх шаардлагын үндсэн дээр үүсдэг.
Орчин цагийн үсэг бичгийн төрөлд:
1. Слав (Кирилл)
2. Латин үсэг
3. Араб үсэг
4.Үндэсний онцлогийг тусгасан бичиг үсэг зэрэг багтана.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Бидний хэрэглэж буй Кирилл үсгийг Грекийн ортодокс шашин номлогч ах дүү Кирилл, Мефодий нар үүсгэн дэлгэрүүлсэн байна. Слав үсэгт: Орос, хуучин Оросын харъяанд байсан 16 улс, Монгол, Болгар зэрэг улсууд ордог.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
фцужэнгшзкъейыбахролдпячёсмитьв
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Латин үсэг нь Бага Азиас өнөөгийн Ром хотын төв хавьцаа нүүдэллэн ирж суурьшиж Грекүүд (МЭӨ 2000) уул үсгийг Латин аймгийн Лаци нутагт анх авч очсон түүхтэй.
Латин үсгийг өнөөгийн улс орнуудын 60% буюу Америк тив, Баруун Европ, Австрали, Өмнөд Ази, Хойд Америкийн орнуудад хэрэглэж байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Арабын эртний улс болох Лахмид улсын Хира хотноо VIзууны эхэн үед Араб хэл үүссэн гэж үздэг бөгөөд МЭVIIзууны үеэс эхлэн нийт арабын хэлтний үсэг бичиг болж тархжээ. Орчин цагт Араб үсэг бичгийг Иран, Афганистан, Факистан, Урду, Брахми, Кашмир(Энэтхэг), Камбожи, Вьетнам гэх мэт орнуудад хэрэглэж байна. Уг үсэг бичиг нь хэрэглэгдэх байдлаараа дөрвөн янзын хэлбэрийг агуулж байдаг. Үүнд: -Эхэн
-Дунд
-Адаг
-Салангид буюу дангаараа байдаг бөгөөд бичихдээ кирилл, латины эсрэг чигт буюу баруунаас зүүн тийш хэвтээ чигт бичигддэг өвөрмөц онцлогтой юм.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Тухайн улс үндэстний үндэсний хэл яриа, түүх соёл, соёл урлаг, ёс заншлын онцлогийг харуулсан үсэг бичиг юм.
Жишээ нь:
Монголд Монгол бичиг
Энэтхэгт Хинди бичиг
Хятадад Ханз үсэг
Японд Хирагана, Катакана үсэг
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Орчин үеийн зурган бичгийг эртний зурган бичигтэй харьцуулан хэдий үеийнх болохыг мэдэж болох бөгөөд одоо үед төдийлөн сайн хэлж ойлгож болохгүй юм. Зурган бичгийг өнөө цагт маш олон салбарт хэрэглэгдэж байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Зам тээвэр –
Эрүүл мэндийн
байгууллага -
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Цэцэрлэг сургууль
Байгууллагын
таних тэмдэг(лого)
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Дохио бичиг нь:
Тухайн овог аймгууд тогтсон нэг утга санааг цөөн тооны дохиогоор түгээмэл хэрэглэгддэг.
Жишээ нь: Одоо үед хэрэглэгдэж байгаа нь
Хөдөөний нүүдэлчин ард түмний модон буюу зоосны эв нийлүүлэх арга,
уяа зангилаа
скаутын дохио бичиг гэх мэт.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Рүн гэдэг нь германы хэлний нууц далд гэсэн утгатай үг бөгөөд Рүн гэдгээр нь хэлж бичиж тогтсон байна. Энэ бичгийн дурсгалууд нь Орхон, Сэлэнгэ, Енисей мөрний сав газар, Алтай, Байгаль нуурын сав, Дорнод Туркестан, Дундад Ази, зэрэг газруудаас олдсон юм.
Бидний өвөг дээдэс болох Хүннүчүүд европт очсоноор Төв, Дорнод Европынхны үсэгт бичигт маш хүчтэй нөлөөлж, Хүннүгийн рүн бичгийг Түргүүд нар Жужанаар дамжуулан авсан болох нь нотлогдсон. Иймээс Рүн бичиг Хүннүчүүдээс үүссэн юм.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Нүүдэлчдийн ахуйд хэврэг материал хэрэглэдэггүй харин мод, чулуу, яс гэх мэт бат бөх материалыг ашиглан бичгийн хэрэгсэл, самбар болгож байсан.
Рүн бичгийн бичигдэх онцлог нь хурц шулуун өнцөг, зураастай, өөрөөр хэлбэл дугуй нуман зурлага байхгүй бичиг юм.
Рүн бичгийн дурсгалыг анх 1893-1894 онуудад В.Томсен, В.Радлов нар тайлан уншсан байдаг.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Пиктограф нь цаашид боловсронгуй болж дүрс бичгийн тогтолцоонд шилжсэн. Дүрс бичиг нь нэг тэмдэгтээр нэг авиаг илэрхийлдэг бөгөөд баруунаас зүүн, зүүнээс баруун, хөндлөн ба босоо байдлаар бичигдэж болдог.
Египет (Мисир)-т одоогоос 4000 жилийн өмнөөс иероглиф гэж нэрлэдэг дүрс тэмдэгтүүдээр бичиж эхэлжээ.
1822 онд Францын судлаач нэрт эрдэмтэн Жан Франсуа Шампольон (1790-1832) Птоломей (Птоломайос Клеопатра, Рамсес, Тутмос) бунханд хаадын нэр бичигдсэн болохыг тайлан уншжээ.
Египетийн дүрс үсгийн хялбарчилсан хэлбэрийг Иератикгэх ба үүнийг төрийн албан бичиг, шашны номыг бичихэд хэрэглэдэг. Иератик бичгийг цаашид улам боловсруулан хурдан түргэн бичихэд тохиромжтой Демотик гэдэг бичиг бий болжээ.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Шаантаг бичиг нь авиа зүйг ашиглан тэмдэгт нэг бүрийг тодорхой авиагаар дуудан хэрэглэдэг байна. Тухайн үед уг бичгийг 3-н талт хулсаар дарж бичих ёс ихэд нийтлэг байсан байна.
Цагаан толгойн үндэс болох финик үсэгтэй шаантаг бичиг нь агаар нэгэн буй.
Энэ бичиг нь өнөө үед дэлхийн олон улсад хэрэглэгдэж буй бичиг үсгийн эх суурь нь юм.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
1. Хаад ноёдын төрийн албан бичиг
2. Таталган бичиг (хурдан бичихэд зориулагдсан)
3. Хичээнгүй бичиг (гоё сайхан бичихэд зориулагдсан) зэрэг нь тухайн үедээ ямар салбарт юунд зориулагдаж байснаараа ангилагдана.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Mongolian Calligraphic
МОНГОЛ ҮСГИЙН УРЛАГ
www.zaluu.comwww.zaluu.com
МОНГОЛ БИЧГИЙН ОНЦЛОГ
Монгол бичгийн онцлог нь бичгийн махбодь төсөөгөөр
нь амьтны бие эрхтэний нэрээр (шүд, гэдэс, шилбэ, эвэр,
нуруу, сүүл)нэрлэсэн байдаг дүрс зуралгаар
илэрхийлэгдэж олон зууныг туулан одоо үед
хэрэглэгдсээр байна.
Монгол бичиг бvтэц оновчтой, бичихэд хялбар хэмнэлтэй,
ижил дуудлагатай утга өөр vгийг ялгаж бичдэг. Vгийн
vндэс эвдэрдэггvй, аливаа vгэнд эгшиг элбэг болохоор
сонсоход улам яруусан аялгуу найрлага нь жигдэрдэгээс
гадна дээрээсээ доошоо нар зөв эргэн бичигддэг босоо
байрлалтай цорын ганц бичиг билээ.
Уг бичгийг нь хуучин монгол бичиг, уйгаржин монгол
бичиг буюу Баруун Монголчуудын дунд худам монгол
бичиг гэж нэрлэж заншжээ.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ХУУЧИН МОНГОЛ БИЧИГ
Монголчууд эрт дээр үеэс үсэг
бичгээ улам боловсронгуй болгох
зорилгоор шинэ шинэ үсэг
бичгийн арга барил
боловсруулан хэрэглэсээр ирэхэд
өмнөх бичгийг хуучин монгол
бичиг гэх болсон.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
УЙГАРЖИН МОНГОЛ БИЧИГ
Одоо хэрэглэгдэж буй уйгаржин монгол бичиг нь
1200-1500 жилийн түүхтэй бөгөөд монгол хэлний
хөгжил хувирлаар одоо хэлбэржсэн үсэг болсон
байна.
Монгол бичгийг анх Саж Бандид Гунгаажалцан (1182-
1251) IV жарны харагчин туулай жил (1243) зохиосон
гэж Данзандагва 1730-аад оны үед хэвлүүлсэн
“Зүрхэн тольтын судар оршив” гэдэг судартаа мөн
Агваандандар (1758-1838) 1828 онд
хэвлүүлсэн“Монгол үсгийн ѐсыг сайтар номлосон
хэлний чимэг хэмээгдэгч оршив” гэдэг номондоо
нэгэн санаагаар тусгасан байдаг.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Одоогоор бидэнд мэдэгдэж
байгаагаар “Чингисийн чулууны
бичиг” нь хамгийн эртний
монгол бичгийн дурсгал юм. Энэ
бичгийг хамгийн оновчтой
уншсан хүн бол залуу эрдэмтэн
Базарын Дорж (1822-1855)
1850 онд уншаад 1225-1226
онд бичигдсэнийг тогтоосон.
Ингэснээр Чингисийн чулууны
бичиг нь Гунгаажалцангийн
монгол үсэг зохиосон гэж
байгаагаас 19 жилийн өмнө
бичигдсэн байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ДӨРВӨЛЖИН ҮСЭГ
XIII зууны сvvлчээр монгол бичгийн дvрмийг Пагва лам Лодойжалцан /1234-1298/ Хубилай хааны зарлигаар төвд бичигт дулдуйлж зохиосон бөгөөд зуун жил /1269-1368/ төр
Дөрвөлжин vсгээр бичсэн зарлиг пайз, зоос, тамга, цаасан мөнгө, хад чулууны бичээс болон модон барын "Субашид" номын тасархай зэрэг олон дурсгал vлдсэн билээ. Н.Поппе, Ж.Крюгер/ АНУ/, М.Левицки /Польш/, Зуунаст /Хятад/ зэрэг олон эрдэмтэд дөрвөлжин бичгийн судлалд хувь нэмэр оруулжээ.ийн бичиг болгон хэрэглэж ирсэн.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Зарлигийн
элчийн
тамга XV
зуун
www.zaluu.comwww.zaluu.com
"АМГАЛАНТ
ТАМГА" ГЭСЭН VГ
БVХИЙ ТАМГАНЫ
ДАРДАС 1687 ОН
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Vгсийн холболт, бичих босоо
чиг зэрэг онцлогийг монгол
бичгийн нөлөө айхавтар
тусгагдсан гэж судлаачид vздэг.
Vгийг дөрвөлжин бичгээр vе
vеээр нь тусгай бичдэг боловч
авианы цагаан толгойт бичиг
юм.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ХЭВТЭЭ ДӨРВӨЛЖИН VСГИЙН МОДОН БАРЫН ДАРДАС
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ТОД ҮСЭГ Хошуутын Зая бандид Огторгуйн далай хэмээх
Намхайжанцан /1599-1662/ монгол бичгийн цагаан
толгойд vндэслэн, ойрад аялгуунд нийцvvлэн монгол
бичгийн ижил vсгийг тус тус ялгах, урт эгшгийг
уртатгалын тэмдгээр тэмдэглэх гэх мэт нэмэлт тодолт
хийж, тодорхой vсэг буюу тод vсгийг 1648 онд зохиожээ.
Намхайжамц бурхны шашныг нийт монголчуудад тvгээн
дэлгэрvvлэх, бас халх ойрадын тэмцлийг шашин соѐлын
нөлөөгөөр зогсоох, ойрад тvмнийг гэгээрvvлэх
зорилгоор уг бичгийг зохиосон юм.
Тод үсэг 7 эгшиг, 19 гийгүүлэгчтэй бөгөөд урт эгшгийг 2
аргаар тэмдэглэдэг.
1. Эгшгийг давхарлан бичих
2. Ар талд нь зураас буюу тэмдэгээр тэмдэглэх арга юм.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
БНХАУ -ын Шинжааны ойрад монголчууд
эдvvгээ болтол уугал бичгээрээ шинэ утга
зохиолоо туурвин бичиж, ном сонин хэвлэн
нийтэлж байна. Мөн ОХУ-ын Хальмаг улсад
тод бичгийг сурах хөдөлгөн өрнөж, тод vсгээр
сонин сэтгvvл хэвлэгдэн, сургуулиудад зааж
байна.
Тод бичгийн дурсгал vлэмжхэн vлдсэн нь
Улсын төв номын сан, Шинжлэх ухааны
академийн Хэл зохиолын хvрээлэнгийн номын
сан хөмрөгт хадгалагдаж байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
XVII -ЗУУНЫ ЭХ ( АЛТАНГЭРЭЛ СУДРААС)
www.zaluu.comwww.zaluu.com
МЭРГЭ ТӨЛГИЙН БИЧИГ XVII- ЗУУН
www.zaluu.comwww.zaluu.com
СОЁМБО ҮСЭГ Монголын шашин төрийн тэргvvн, соѐл урлагийн
гарамгай зvтгэлтэн өндөр гэгээн Занабазар /1635-
1723/ монголын соѐмбо бичгийг 1686 онд эртний
Энэтхэг ланз vсгийг тулгуурлан зохиосон юм. Соѐмбо
vсэг эртний Энэтхэгийн судрын хэлээр "өөрөө буй
болсон гэгээн vсэг" гэсэн утгатай.
Занабазар эл бичгээ зохиосон учраа тайлбарлахдаа төвд,
самгарди хэлний vгийг тэмдэглэх боломжийг улам
нарийн болгох санаа агуулснаа дурдсан байдаг. Харин
манжийн тvрэмгийлэгчид Монголын нутгийг эзлэхийг илт
санаархаж талаас нь таслаж, vзvvрээс нь vмхэж байсан
тэр vед соѐмбо бичгийг vндэсний тусгаар тогтнолын
бэлгэ тэмдэг болгож зохиосон гэсэн ам яриа бидний vед
хvрч ирсэн юм.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Соѐмбо бичгийн эхний тэмдэг нь манжийн тvрэмгийлэлийн эсрэг тэмцсэн Лигдэн хааны vеээс өнөө хvртэл Монгол улсын туг далбаан дээр тусгаар тогтнолын бэлгэ тэмдэг болгон тасралтгvй уламжилсаар өнөөдрийг хvрсэн алтан соѐмбо юм.
Соѐмбо бичгийн зурлага нь монгол бичигтэй адил: хичээнгүй, таталган, эвхмэл гэдэг 3 хэлбэртэй.
Соѐмбо үсгийг бичих гол онцлог нь дээрээс доош, баруунаас зүүн тийш бичдэг.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
СОЁМБО VСГЭЭР
"МОНГОЛ"
Алтан соёмбо
1686 он (ДУМузей)
www.zaluu.comwww.zaluu.com
СОЁМБО VСГИЙН ЦАГААН ТОЛГОЙ
(ДVРСЛЭХ УРЛАГИЙН МУЗЕЙ)
www.zaluu.comwww.zaluu.com
XVIII-ЗУУН СОЁМБО БИЧГИЙН МОДОН БАРЫН
ДАРДАС
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ХЭВТЭЭ ДӨРВӨЛЖИН ҮСЭГ
Уг бичгийг Түвд цагаан толгойд
үндэслэн Занабазар соѐмбо үсэгтэй
нэгэн зэрэг зохиогдсон юм. Цагаан
толгой нь 70 шахам үсэгтэй бөгөөд
Монгол, Түвд, Самгард хэлээр
бичихэд зориулагджээ. Энэ бичиг нь
үгийг зүүнээс баруун тийш үеэр
таслан бичигддэг.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
МАНЖ ҮСЭГ
Манж улс нь их гүрэн болсноор
төрийн албан үүргээ өөрийн
гэсэн үсэг бичгээр явуулах
шаардлагатай болсны үүднээс
уйгаржин монгол бичиг дээр
тулгуурлан өөрийн гэсэн шинэ
үсэг бичгийг бий болгосон байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ВАГИНДРАГИЙН ҮСЭГ
1905 онд буриадын ханчен Агваандорж гэдэг
хүн зохиосон байна.Агваан гэдэг үгийг
самгардаар Вагиндра гэх бөгөөд дөрвөлжин
бичгийг Пагвагийн бичиг гэдэгтэй нэгэн
адилаар Вагиндрагийн үсэг гэж нэрлэж
заншжээ. Уг бичиг тод үсгийн дүрс ялган
тодчилсон зарчмаар монгол бичигт тулгуурлан
зохиосон бөгөөд үгийн эхэн, дунд, адагт хэлбэр
нь өөрчлөгддөггүйгээр онцлогтой юм.мөн орос
хэлээр бичихэд бүрэн тохиромжтой. Энэ бичиг
нь дэлхийн I дайныг хүртэл бага сага
хэрэглэгдэж байгаад орхигджээ.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ЭВХМЭЛ БИЧИГ
Эвхмэл бичиг нь монгол бичгийн үсэг тогтолцоонд
ердийн хичээнгүй мөн таталж бичихийн зэрэгцээ эвхэж
бичдэг өвөрмөц тогтолцоотой. Эвхмэл бичгийн анхны
дурсгалууд нь XIII-XIV зууны үед холбогдох тамганы
дардас юм.
Эвхмэл бичгийн хэв маяг нь:
Дөрвөлжин
Дугуй хэлбэртэй гэж хоѐр ангилагддаг.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ШИНЭ ҮСЭГ
1921 оны Ардын хувьсгал ялахад насанд
хүрсэн хүмүүсийн 2.3% нь монгол
бичгээ мэддэг байсан гэж тэмдэглэсэн
байдаг. Шинэ үсгийг Орос цагаан
толгойд үндэслэн 5-р сарын 9-нд 35
үсэгтэйгээр зохиож, МАХН-ын төв
хорооны тэргүүлэгчид болон сайд нарын
зөвлөлөөр баталж улс даяар хэрэглэх
болжээ.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
УРАН БИЧЛЭГ (CALLIGRAPHIC)
Уран бичлэг бол дvрс хөдөлгөөн, утга агуулгын
нийлвэр цогц төдийгvй биеэ даасан урлаг
болтлоо хөгжиж чадсан Дорнын бичиг vсгийн
нэгэн гайхамшиг юм.
Уран бичлэг нь бичигч хvнээс гарын ур дvй,
уран сэтгэмж, ур авьяас шаарддаг өвөрмөц
урлаг бөгөөд хэрэглээний урлагын шинжтэй,
ихэвчлэн улс нийгмийн болон иргэний баяр
ѐслол, гоѐл чимэглэл, ахуйн хэрэглээнд өргөн
хэрэглэгддэг.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Уран бичлэгээс Монгол хvний
сэтгэн бодох, урнаар
зохиомжлох өвөрмөц онцлог,
ахуй соѐл зан заншил,
бэлгэдлийн ѐсыг мэдэж
болохоос гадна ахуйн болон
соѐлын хэрэглээний эд
зvйлийг таньж болно.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ЯПОН КАЛЛИГРАФИ
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ДҮГНЭЛТ
Бичиг үсэг үүссэн цагаас эхлэн өнөө үе хүртэл хичнээн
бичиг үсэг зохиогдсонг тоолж барахгүй билээ. Орчин үед
улс үндэстний бичиг үсэг устан үгүйрэх явдал их болсон
нь даяарчлалтай холбоотой юм.
Бичиг үсгийн хэрэглээ зөв бус хэрэглэгдэж, түүндээ
дасан зохицож байгаа нь илт ажиглагдаж байна. Тухайн
улсын соѐл, хөгжил нь бичиг үсэгтэйгээ холбоотой
байдаг бөгөөд энэ мэтээр зөв бус хэрэглээ нь цаашлаад
улс оронг буруу хазгай болгож устаж үгүй болгоход ч
хүргэх аюултай. Иймээс улс үндэстэн өөрийн гэсэн бичиг
үсгээ цааш хөгжүүлэн уламжлал ѐс заншилаа хадгалж
үлдэх нь чухал билээ.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Анхаарал
тавьсан та
бүхэнд
баярлалаа
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Recommended