Download pdf - Ca115 week09 yonisomanasikarn

CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!สาขาวชานเทศศาสตรบรณาการ!คณะศลปศาสตร!

มหาวทยาลยแมโจ!!

การคดแบบ!

โยนโสมนสก

าร*

โดย อาจารยณฏฐพงษ สายพณ!

CA 115 Development of Integrated Creative Thinking!

การพฒนาความคด!สรางสรรคเชงบรณาการ!

นศ 115*

CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!

วธคดแบบโยนโสมนสการ1


วธคดแบบโยนโสมนสการ1ขงจอกลาวไววา

เรยนโดยไมคด เสยเวลาเรยน คดโดยไมเรยน เขารกเขาพง

การศกษาตองประกอบดวย –  ขนตอนการรบขอมล (สตมยปญญา) และ –  การคดวเคราะหขอมล (จนตามยปญญา)


วธคดแบบโยนโสมนสการ1พระพทธเจาตรสวา ทง ปรโตโฆสะและโยนโสมนสการเปนปจจยสาคญททาใหเกดความรเหน

ถกตองตามความเปนจรง คอ สมมาทฐ

แหลงขอมล = กลยาณมตร หรอ ปรโตโฆสะ (การรบขอมลจากผอน) วธคดกคอ โยนโสมนสการ


ปจจยแหงสมมาทฏฐ (ความเหนชอบ) 1การศกษาใหไดดนนเราจะตองอาศย 2 อยาง คอ •  ปจจยภายใน เรยกวา โยนโสมนสการ แปลวา การทาในใจโดยแยบคาย หมายถง การคดถกวธ ความรจกคดหรอคดเปน

•  ปจจยภายนอก เรยกวา ปรโตโฆสะ แปลวา เสยงจากผอนหรอเสยงบอกจากผอน ไดแก การรบถายทอดหรอรบอทธพลจากสงแวดลอมทางสงคม สาหรบบคคลทมลกษณะนเราเรยกวา กลยาณมตร


•  โยนโส แปลวา ถกตองแยบคาย • มนสการ แปลวา ทาไวในใจ •  โยนโส มนสการ หมายถง การทาไวในใจโดยแยบคาย หรอการคดถกตองตามความเปนจรง โดยอาศยการเกบขอมลอยางเปนระบบและคดเชอมโยงตความขอมลเพอนาไปใชตอไป”

ความหมาย ของ โยนโสมนสการ1




1) คดอยางมวธเขาถงความจรง (อบายมนสการ) คดหยงรสภาวะลกษณะและสามญลกษณะของสงทงหลาย 2) คดถกทางเปนขนตอนลาดบ (ปถมนสการ) คดเปนระเบยบตามแนวเหตผล ไมยงเหยงสบสน 3) คดหาตนเหตทตอเนองมา (การณมนสการ) คดตามเหต คดคนเหต คดตามเหตผล 4) คดอยางมเปาหมาย (อปปาทกมนสการ) คดใหเกดผลตอจตใจใหเขมแขง คดใหกาลงใจตนเอง

โยนโสมนสการ มวธคดสรปไดเปน 4 แบบดวยกน ดงน1


คณคดอยางไร คณกเปนเชนนน ดงนนการคดจงเปนตวกาหนดบคลกภาพ

และวถชวตของคนและสงคม เชน คณคดวาคนนเปนขโมย

คณกจะดกรยาอาการของคนนน ชางเปนขโมยไปหมดไมวาจะทาอะไร

เราพบของเราททาหายไป เรากเรมมองเขา ไมใชขโมย กรยาอาการกไมเปนขโมย

กระบวนการรบรและการคด1


อายตนะ 61ประต(ทวาร) ทางเขาออกตวเรา

ทง 6

อายตนะภายนอก : รป รส กลน เสยง สมผส ธมมารมณ

อายตนะภายใน : ตา ลน จมก ห กาย ใจ

การกระทา : ด ชม ดม ฟง สมผส คด


กระบวนการรบรและการคดผานอายตนะ 61


•  เชน ตาพบดอกบว ตวเรากรบภาพ รบรวาเหนดอกบว) จากนนตวเรากเกดอารมณขนมาวา สข - ทกข - เฉย ๆ แลวเกดการจาไดหมายร

•  เมอจาไดกเกดการคดขน (เชน เกดอารมณ ชอบเปนสขเมอเหนดอกบว เกดจาไดวาแบบนฉนชอบ แลวเกดการคดวเคราะหวาจะทาอะไรตอไปด)

กระบวนการรบรและการคดผานอายตนะ 61


1.  คดปรงแตงในทางตอบสนองตณหา (คดตามอารมณพาไป) คอถารสกวาดกจะเกดตณหาอยากได กรสกวาไมดกเกดตณหาอยากหนใหพน สดทายกเกดทกขใจขน

2.  การคดไมปรงแตง (มองตามความเปนจรงอยางรเทาทน) คดเพอแกปญหา ดบปญหาโดยใช สตปญญา ใชวธคดแบบแยบคาย (โยนโสมนสการ) กจะเกดปญญาองคความร กจะคด แกปญหาดบทกขทตนเหต หรอตณหาได

ความคดของเราจะม 2 อยาง1



แบงเปน 1. แบบมงเนนสกด หรอกาจดอวชชาโดยตรง และ

2. แบบมงสกด บรรเทาตณหา


วธคดแบบโยนโสมนสการ 10 แบบ11) คดแบบสบสาวเหตปจจย (สบสวน) 2) คดแบบแยกแยะสวนประกอบ (วเคราะห) 3) คดแบบสามญลกษณ (รเทาทนธรรมดา) 4) คดแบบอรยสจ (คดแกปญหา) (แกปญหา) 5) คดแบบอรรถธรรมสมพนธ (หลกการ

และความมงหมาย)


วธคดแบบโยนโสมนสการ 10 แบบ16) คดแบบเหนคณโทษและทางออก (ขอด ขอ

เสยและทางออก) 7) คดแบบรคณคาแท-คณคาเทยม (แท -

เทยม) 8) คดแบบเราคณธรรม (คดเปนบวกกศล) 9) คดแบบอยกบปจจบน (สตตามทนธรรม) 10) คดแบบวภชชวาท (คดและพดแยกแยะทก

แงทกดาน)


•  พจารณาปญหา หาหนทางแกไขดวยการคนหาสาเหตและปจจยตางๆ ทสมพนธ ตวอยางการคดแบบนม ดงน

1) คดแบบปจจยสมพนธ คอการทสงทงหลายอาศยกนจงเกดขนพรงพรอมกนวา " เมอสงนม สงนจงม เพราะสงน เกดขน สงนจงเกดขน เมอสงนไมม สงนจงไมม เพราะสงนดบ สงนจงดบ“

2) คดแบบสอบสวน คอคดแบบตงคาถาม เชนคดวา เมออะไรมอยหนอ อปทานจงม อปทานมเนองจากมอะไร เปนปจจย เปนตน

1) คดแบบสบสาวเหตปจจย (สบสวน)1


•  วธนจะชวยทาใหเหนความเปนอนตตา ทาใหเหนการเกดขน ตงอย ดบไปอยตลอดเวลา ไมเทยง แท ไมคงท ไมยงยน

•  วธคดแบบท 2 นตองใชวธท 1(สบสาวเหตปจจย) และวธท 3 (สามญลกษณ) ประกอบการคดดวย

2) คดแบบแยกแยะสวนประกอบ (วเคราะห)1


• คอ มองอยางรเทานน ความเปนไป ของสงทงหลาย ในฐานะทมนเปนสงทเกดจากเหตปจจยตางๆ ปรงแตงขน จะตองเปนไปตามเหตปจจย

•  รเทาทนตามกฎไตรลกษณ คอ อนจจง (ไมยงยน เกดขนตงอย ดบไป) ทกขง (เกดขดแยง) อนตตา (ไมเปนของใคร บงคบไมได)

3) คดแบบสามญลกษณ (รเทาทนธรรมดา)1


ตวอยาง การปฏบตคดแกปญหาแบบอรยสจดงน ขนท 1 ทกข คอสภาพปญหา เราตองกาหนดร ทาความเขาใจปญหา กาหนด

ขอบเขต ปญหาวา เปนอะไร ขนท 2 สมทย คอเหตเกดแหงทกข ตองหาเหตใหพบ แลวทาหนาทตอมนให

ถกตอง โดยกาจดหรอละเสย (ปหาน) ขนท 3 นโรธ คอ ความดบทกข เปนสงทตองทาใหประจกษแจง (สจฉกรยา)

ทาใหสาเรจหรอบรรลถง ขนนตอง กาหนด จดหมายทตองการ คออะไร การทปฏบตอยด หรอจะปฏบตเพออะไร จะทากนไปไหนด จดหมายนนเปนไปไดหรอไม เปนไปไดอยางไร มหลกการในการเขาถงอยางไร มจดหมายรอง หรอจดหมายลดหลนแบงเปนขนตอน ในระหวางนนไดอยางไรบาง

ขนท 4 มรรค คอ ทางดบทกข ขอปฏบตใหถงความดบทกข หรอวธการแกปญหา เราตองมหนาทปฏบตหรอลงมอทา (ภาวนา) ในขนความคดนนจะเปนตวกาหนดวางวธการ แผนการและ รายการสงทจะตองทา ทจะชวยใหแกไขสาเหตของปญหาไดสาเรจโดยสอดคลอง กบจดหมายทตองการ จากนนเปนการลงมอทา

4) คดแบบอรยสจ (คดแกปญหา) (แกปญหา)1


•  พจารณาใหเขาใจ ความสมพนธระหวาง ธรรม กบ อรรถ หรอ หลกการ กบความมงหมาย เพอใหไดผลตามความมงหมาย ไมกลายเปนการกระทา ทเคลอนคลาด เลอนลอย หรองมงายไรผล หรอเกดโทษ ธรรม แปลวา หลกการ หลกความดงาม หลกการปฏบต หลกทจะเอาไปใชปฏบต หลกคาสอนทจะนาไปประพฤตปฏบตไดอยางถกตองดงาม

•  "การบาเพญอรรถ (ประโยชน) โดยคนทไมรจกอรรถ (ประโยชนทพงหมาย) ไมชวยนาสขมาใหเลย คนเขลายอมผลาญอรรถ (ประโยชน) เสย เหมอนดงลงเฝาสวน"

5) คดแบบอรรถธรรมสมพนธ (หลกการและความมงหมาย)1


การคดแบบนมลกษณะ 2 ประการ - การทจะชอวามองเหนตามเปนจรงนน จะตองไมมองแตดานดหรอคณอยางเดยวและไมใชเหนแตโทษหรอดานเสยอยางเดยว

- เมอจะแกปญหา ปฏบต หรอดาเนนวธออกไปจากภาวะทไมพงประสงคอยางใดอยางหนง จะตองมองเหนทางออก มองเหนจดหมายและรวาจดหมายหรอทจะไปนน คออะไร คออยางไร ดกวาและพนจากขอบกพรอง จดออน โทษอยางไร

6) คดแบบเหนคณโทษและทางออก (ขอด ขอเสยและทางออก)1


•  วธคดแบบนใชมากในชวตประจาวน •  เพราะเกยวกบการบรโภคใชสอยปจจย

4 และวสดอปกรณอานวย ความสะดวกตางๆ

•  เมอเรามความตองการและเหนวาสงนนๆ จะตอบสนองความตองการของเราได สงนนกมคณคาแกเรา

• ม 2 ชนดคอ คณคาแท และคณคาเทยม

7) คดแบบรคณคาแท-คณคาเทยม (แท - เทยม)1


•  เชน การคดถงความตายแลวคดไมถกวธ กจะเกดอกศลธรรมขนเกดสลดหดห เศราเหยวแหงใจ หวนไหวหวาดกลว เสยใจ และอาจดใจเมอเปนความตายของคนทเกลยดชง แตถาคดใหถกวธ จะเกดกศลธรรม เกดความรสกตนตว เราใจ ไมประมาท เรงขวนขวายปฏบตหนาทนาสงดงามเปนประโยชน ประพฤตปฏบตธรรม รเทาทนความจรงเปนคตธรรมดาของสงขาร

8) คดแบบเราคณธรรม (คดเปนบวกกศล)1


•  เปนวธคดแบบเปนอยในขณะปจจบนน มเนอหารวมอยในสตปฏฐาน 4 หรออรยมรรค ขอ สมมาสต

•  เชน บทเรยนจากอดต ความไมประมาท ระมดระวงปองกนภยในอนาคต

•  ขอสงเกต คาวาปจจบนในทางธรรมหมายถงมสตตามทนสงทรบรเกยวของหรอตองทาอยในเวลานน แตละขณะทกๆ ขณะจต ไมหลดลอยไปจากขณะปจจบน อาจเปนเรองอดต ปจจบน อนาคต กได

9) คดแบบอยกบปจจบน (สตตามทนธรรม)1


10) คดแบบวภชชวาท (คดและพดแยกแยะทกแงทกดาน)1

•  คดแบบแยกประเดนปญหา ไมมองปญหาดานเดยว มประโยชนมากเมอตองตดสนใจ เพราะเปนการมองปญหาอยางรอบดาน แลวจงแยกแยะประเดนทละประเดน จากนนจงคอยๆวเคราะหแตละประเดนอยางละเอยดรอบคอบ พรอมทงใชสตสมปชญญะในการเลอกรบแตสงดๆ เขามา

•  เชน การเลอกรบขาวใน social network และการรบแอดเพอนใหมๆ หรอการเลอกกลมเพอนกจะมความรอบคอบ รอบดาน ไมแตกตนและไมเครยดกบขอมลขาวสารโดยใชเหต ทงยงมแตเรองราวดๆ ในหนา Facebook ของเรา


MIND MAP โยนโสมนสการ1


วธคดแบบโยนโสมนสการ 10 แบบ11) คดแบบสบสาวเหตปจจย (สบสวน) 2) คดแบบแยกแยะสวนประกอบ (วเคราะห) 3) คดแบบสามญลกษณ (รเทาทนธรรมดา) 4) คดแบบอรยสจ (คดแกปญหา) (แกปญหา) 5) คดแบบอรรถธรรมสมพนธ (หลกการและความมงหมาย) 6) คดแบบเหนคณโทษและทางออก (ขอด ขอเสยและ

ทางออก) 7) คดแบบรคณคาแท-คณคาเทยม (แท - เทยม) 8) คดแบบเราคณธรรม (คดเปนบวกกศล) 9) คดแบบอยกบปจจบน (สตตามทนธรรม) 10) คดแบบวภชชวาท (คดและพดแยกแยะทกแงทกดาน)