Download pdf - časopis maćicy serbskeje 1900

A S O P I S

MAICY SERBSKEJE 1900.

Redaktor: dr. E r n s t M u k a ,

rye serbskeho rjada Sw. Sawy.

Ltnik LIII. Zeiwk I.

(Cyeho rjada iso 102.)

B u d y i n. Z nakadom Maicy Serbskeje.

A S O P I S

MAICY SERBSKEJE 1900.

Redaktor: d r . E r n s t M u k a ,

rye serbskeho rjada Sw. Sawy.

Ltnik LIII.

B u d y i n. Z nakadom Maicy Serbskeje.

Wo nadawkach historisko - archaeologiskeho wotrjada Maicy Serbskeje.

Pednok Alfonsa Parczewskeho. (itany srjedu po jutrach 1898. lta w Budyinje.)

Pi skadnosi jubilejskeho swjedenja Maicy Serbskeje w le 1897 welake jeje wotrjady, haj te pirodospytny wot-rjad, wotbywachu swoje swjedeske posedenja. W tutym rje-azu jednotliwych wjmidow, z kotrych wobstoji cyota wdo-mostneje a literariskeje dawose Maicy Serbskeje, pobrachowae jedyn z najwaniich wotrjadow, historisko-archaeologiski abo staroitnostny. Z tutym posledniim pomjenowanjom bu wn w prjedawim asu zaoeny we hownej zhromadiznje Maicy 26. mrca 18561) wruspodobnje po namjee Jena. We tehdy wudatym programje b wozjewjene, zo wotrjad chce swoju da-wos zoi: I. Na pepytowanje serbskich staroitnosow. Po tajkim sobustawy dyrbja pepytowa a wopisowa: 1) serbske sta-wizny, lud a pismowstwo nastupace; 2) serbske mythologiske staroitnose; 3) serbske narodne wanja a poinki; 4) serbske towastwa, wustawy a instituty; 5) iwjenjobh a skutkowanje wubjernych a sawnych Serbow; 6) wane serbske krajiny, msta, hory, hrodia, cyrkwje, wotarje, kie, ertwia atd. II. Na zhromadowanje serbskich staroitnosow a zaoenje serbskeho museja. W tutym nastupanju z nadawkom sobustawow b po-stajene pyta: 1) serbske knihi, rukopisy a wobrazy k pisporjenju Maineje knihownje; 2) stare urny abo popjelnicy; 3) welake powostanki ze stareho serbskeho asa, mjee, noe, jehy, pje-njezy atd.; 4) serbske psniki, basniki, bamiki, mjena ukow,

1) Hlad. as. Ma. Serbskeje 1855, str. 109. W jubilejskich zapiskach (str. 7) wopanje steji, zo tn wotrjad bu zaoeny w le 1857. Historiskeje swrnose dla dowolam sebi tn may zmylk porjedi.

4 Alfons Parczewski:

polow, lsow. sty paragraf wustawkow postaja, zo matej so dere wob lto dw posedeni wotrjada, srjedu po swjatkach a srjedu po Michale; na kdej zhromadiznje dyrbjee kdy sobu-staw pedpooi nkajke do. Zaoeny wotrjad je do iwjenja stupi 14. meje lta 1856; prnje jeho sobustawy bchu: Rejda, fara w Huinje, stari, J en , pismawjede, I m i , Domaka, W a n a k , Wjela. Jen b potom z pedsydu; wot asa jeho zemrjea je wotrjad w ichy sn padny a te w jubilejskim le z niim swojeho iwjenja njeje wozjewi. Harunje nkotre punkty postajene w programje lta 1855 poprawom sueju nic do stawizniskeho, ale do narodopisneho wotrjada, ki jo njedawno samostatny do iwjenja stupi, to tola wjetina tamneho programa me so a dyrbi jeno w stawizniskim wotrjede wobstara a wobdeowa a tohodla jeho zastae je wulka koda a njedostatk w Mainej dawosi.

Wdomostny wotpohlad Maicy Serbskeje je pstowa w-domostne prcowanje w serbskej ri a wobdowa literariske polo w serbskim narodnym duchu. Narodny duch wozjewjuje so w skutkach. Z owjeskich skutkow, jich wzajomneho na so wli-wanja, z njepestawacych pemnjenjow iwjenja wobstoja dje, s tawizny. Wopijee jich je cye narodne iwjenje we swojich pemnjenjach, w stajnym wuwiu swojeho ducha. Po tajkim historija je z wobrazom narodneho iwjenja, z wobrazom toho, kak so wono wuwiwa w asu a mstnje. Potajkim, kdy narod, byrnje by may by, me te m a ma swoje stawizny. Cyle wopane a jednostroniske je myslenje tych stawiznarjow, ki mnja, zo stawizniska wdomnos zapoina so jeno tam, hde narod jako mcnastwo abo stat wustupnje.1) Mcnastwo, stat, je jara wana forma towaneho iwjenja, njeje pak jenika. Su welake druhe srjedia, w kotrych so jewi towana dawos naroda: cyrkej, r, wumjestwo, pismowstwo, hospodaske a oekonomiske nalenose atd. Jeno zjednoenje witkich tych srjediow dawa nam cyotu spoeeskeho (towaneho) iwjenja, pony wobraz na-

1) Na p. Ottokar Lorenz: Wo sich der Staat findet, dort tritt die Geschichte im eigentlichen Sinne des Wortes in Action.' Die Geschich ts -wissenschaft in Haup t r i ch tungen und Aufgaben. Berlin. 1886, str. 188.

Wo nadawkach historisko-archaeologiskeho wotrjada M. S. 5

roda jako wosebiteje samostatneje individuality. owjeske i-wjenje njeme a njedyrbi by wobmjezowane z murjemi bureau-kratiskich kenclijow a wojeskich kasarmow. Zwonka tutych mjezow je hie wulki, jara wulki kruch iwjenja, roke polo dawose. Stawizny wjnow a politiskich dobyow njema wupjelni cye wopijee historije naroda. Tohodla te samo narod, kotry samostatnu formu mcnastwoweho (statneho) i-wjenja cyle njeje wuwi abo ki je ju z bhom asa zhubi, me tola m swoje stawizny, husto khtro zajimawe a wane powit-kownje dla witkich, na kdy pad wane za tutn narod sam. Z dopokazmom toho su idowske stawizny. idi su ped mno-himi ltstotkami swoju politisku samostatnos zhubili a samo zhubili su swoju staru hebrejsku r hie w asu, hdy mjachu swoje njewotwisne mcnastwo; piwzatu potom sotrowsku r aramejsku su te z bhom asa zhubili a rozpreni po welakich krajach su piwzali r tych ludow, wosrjed kotrych bydla, a tola su nimo toho weho zakhowali krutu ethnografisku a kul-tursku samostatnos, natwarjenu na naboniskim podoku, a tohodla te maju woni swoje samostatne stawizny. To pr, njeje mno. W tutym nastupanju hio cye historiske pismowstwo wobstoji; za stawizny idow w nmskim kraju na p. skutkuje wosebity historiski wubjerk, kotry wot lta 1887 kdoltnje nahladny ltnik swojeho asopisa wudawa.1)

Jendelenjo, ki w XVII. ltstotku Nowu Jendelsku w Se-wjernej Americy zaoichu, wuwiwachu so w bhu asa rozdlnje wot maeskeje zemje, kotru bchu wopuili. Jich wobydlenje a samostatne kulturske wuwie je bjezdwlnje z pedmjetom wo-sebitych stawiznow, kotre so zapoinaju prjedy dobya politiskeje njewotwisnose w druhej poojcy XVIII. ltstotka. Dosaha po-hlada na historiju Zjednoenych Statow Laboulayea2); prni jich dos wobrny dl wobsaha jeno stawizny pedkhadowace wozjewjenju njewotwisnose dnja 4. julija lta 1776. Iriski politiski organism je padny hio w XII. ltstotku, tola pak su

1) Zeitschrift fr die Geschichte der Juden in Deutschland, heraus-gegeben von der histor. Kommission fr Geschichte der Juden in Deutschland.

2) Laboulaye, Historija Zjednoenych Statow. Plski peok. War-awa 187678.


wot tutoho asa ha do poslednjeho wokomika zrudne, zmroelene stawizny iriskeho naroda z pedmjetom samostatneho wdomost-neho wobdowanja.

Tohorunja s e rbsk i narod we uicy ma te swoje samsne stawizny, a serbscy wueni a spisaeljo maju swjatu pisunos, tute stawizny pepytowa a wobdowa. Wone su wane nic jeno za Serbow, ale te za cyy sowjanski splah, kotreho ha-uza najdale k wjeoru wotleana su Serbja. Wo njeje hie sinjene a dokonjane na tutym poli. Historija ponmowanja namjeznych wosadow je we sebi wana, tola pak njeme wu-pjelni cye wopijee serbskich stawiznow. Jich pedmjet je bohaty dos a dohe lta poskie me stawiznisko-staroitnost-nemu wotrjadej Maicy skadnos k wuitnemu wdomostnemu prcowanju. We zemi wotpouje hie jara wjele archaeologiskich bohatstwow, kotre w serbskim kraju wury a wopisa hodi so pedewm serbskim peelam staroitnosow. Wjele popjelnicow, sekerow a druhich wcow je hio wurytych, ale bjezdwlnje wjele wjacy nakhada so hie w srjedku zemje. Z tutymi wurywkami w krajach mjez objom a Wdru zajimowali su so dotal nmscy wuency a z jich pomocu starali su so rozsudi praenje wo prnjotnych wobydlerjach tutych krajow. Myslu, zo serbscy wu-ency z pepytowanjom archaeologiskich wurywkow ma w tutym nastupanju kusk hinak z nowym swtom mne praenja dalokeje diweje zaose wujasni a welake dwlowanja rozsudi pomha.

Woprawde, archaeologiski abo praehistoriski material je isownje (quod ad numerum) bohaty, tola njeme da cyle wsteho podoka w rozsudowanju historiskich praenjow zastarskich asow, njeme wotmowi tak wjele, kelko nkoti wuency wot njeho so nadijeju a woakuju. Za praenje wo prnjotnym wosydlenju kraja wanie a wsie ro namakuje so w leownostnych mjenach. Wone su ze iwymi, we rtu luda hie klinacymi powostankami jara zdaleneje zaose. Stare mstne mjena w poobskich a baltiskich krajach we welakich stronach zhroma-dowachu a pepytowachu mnozy nmscy spisaeljo: Buttmann, Hammer, Hey, Weisker, Beyersdorff.1) W dotalnych pepyto-

1) Na kajke wopane wanje nkoti nmscy wuency bjez dosponeho, haj asto bjez weho znaa sowjanskich row, pytachu wuoowa sowjanske


wanjach woni kedbowachu pedewm na jenu stronu mjena, na korje, kotry z wjetim abo mjeim znaom sowjanskich row starachu so wusldi a prawy wuznam jeho wujasni. W respytnym nastupanju je wusldenje korjenja wane, dokel je spomone, pi rozsudenju praenja po pokhode tych ludi, ki wste mstno z tajkim a nic druhim mjenom pomjenowachu. W historiskim nastupanju pak je runje tak wany, haj wjele wanii prawy wuznam suffiksow (piwkow). To je hio w na-stupanju uicy cyle derje wida a nto sowow wo tom wu-praji w le 1867 Smole we swojim swjedeskim pismje k tistaltnemu jubileju Budyskeho gymnasija wo sowjanskich mstnych mjenach w Hornjej uicy a wo jich wuznamje. Najdosponio wo wanosi suffiksow (piwkow) wjesnych mjenow za stawizny prastarych sowjanskich, wosebie pak plskich asow, je pisa Wojciechowski we swojej sawnej knizy pod napismom Chrobacja.1) We tej knizy je postajena dospona theorija wo historiskim wuznamje suffiksow a na tutym podoku natwarjena klassifikacija wjesnych mjenow na wste kharakteristiske rjady. mjena, memy tu pispomni z nkotrymi spodiwnymi pikadami: mjeno Zhorjelc ma pokhade wot hory , mjenujcy wot leaceje pdla Lands-krny. Sowo poa ma te w korjenju slezynskeho msta Zlz (susodni Polacy pak mjenuja jo Biaa) a samo te w bramborskim , ,Z l l i chau (Buttmann, Die deutschen Ortsnamen mit besonderer Bercksichtigung der ursprnglich wendischen in der Mittelmark und Niederlausitz. Berlin 1856, str. 72, 128). Po mnjeju druheho spisaela ma w Bramborskej w Teltow-skim wokrjesu wjes Dahlwitz (w lisinach Dolwiz 1305, Dalewitz 1450) wo-znamjenje Thalsdorf jako compositum z do l ina a witz. Lankwitz je compositum z lank = uh a witz = wjes. Selchow (w diplomatiskich rach Seleschow 1875, Schelgow 1480, potajkim z wosobinskim mjenom ele, elisaw w temae) wuwoda tutn spisael wot sowa selo = S i t z (Hammer, Ortsnamen der Provinz Brandenburg. Wissenschaftliche Beilage zum Jahresbericht der neunten stdtischen Realschule zu Berlin. Ostern 1894. Str. 8, 13). W Sakskej Leckwitz pola Wulkeho Woseka, prjedy Gleckewitz, ma m swj korje we sowjesu gldat i , hlada, h l idka = warte. Krakow & Krakecy zwisuja ze sowom k r a j , Kohren z pi-dawnikom khory (Hey, Die slavischen Ortsnamen des Knigreichs Sachsen. XIV. Bericht ber die Knigliche Realschule I. Ordnung und Landwirt-schaftsschule zu Dbeln. Dbeln 1883, str. 23, 44, 45).

1) Chrobacja, Rozbir staroytnoci sowiaskich. Napisa Tadeusz Wojciechowski. Tom I. Krakw. 1873.


Tajkich hownych rjadow, po myslach Wojciechowskeho, je pje. Prni rjad wobstoji z mjenow topografiskeho kharaktera, a tn rozbha so te do nkotrych mjeich haukow. We uicy k tutej skupinje sueju mjena Bawoda, Bahora, Du-brawa a dr. W druhim rjede stoja mjena z patronymiskim suffiksom, na p. uiske Hermanecy, Jekecy, Mikecy, Nadanecy. Tei rjad tworja mstne mjena, woznamjenjace wosobinske wobsedestwo, njediwajo na to, bya-li z ped-mjetom wobsedestwa jeno zemja abo te bydlacy na njej ludo. Sem sueju we uicy Stachow, Wjelkow, Muakow, Wjelein. Dale saha twrta skupina, wobstojaca z mjenow, kotre bchu z dobom ze zhromadnym appellativnym pomjeno-wanjom ludi injacych wstu hospodasku subu. Tajke mjeno we uicy maju bjezdwlnje ornosyki. Naposledk pjata skupina wobsaha we sebi mjena woznamjenjace wosobinske, o-wjeske mjena, bjez swjbneho, patronymiskeho wobsydneho abo suobneho woznama, najble w mnohoe (pluralis), na p. Mi-chaki, Kzy. Tej poslednjej dwaj rjadaj staj jara mao za-stupjenej we uicy, to dowola mysli, zo w Plskej, hde je jich jara wjele, wsy z tutymi mjenami sueju k pozdiim, trochu nowiim spoeeskim (towanym) twrbam, kotre po-khadeju z toho asa, hdy we uicy stara sowjanska organi-sacija b hio potena a rozpada. Za serbskich stawiznarjow interessantne je, zo Wojciechowski pispwa serbskej ri jara wany wuznam w nastupanju wuoowanja plskich wjesnych mjenow. Tutn wobdarjeny a swdomity wuenc mni, zo w prje-dawim asu, na kdy pad hio po wotdlenju so druhich wje-ornosowjanskich splahow, plska a serbska r mjetej zhro-madne bohatstwo sowow. W plskej ri wjele jich je so z bhom asa zhubio abo pemnio, w serbskej pak stare sowa za-wostachu we swojej zastarskej prnjotnej drase, a tohodla z jich pomocu je mno wuoowa mnohe plske mstne mjena, ko-trych prawy woznam so hewak w ntiej plskej ri wusldi njehodi. Serbska r stoji w tutym nastupanju w tym samym pomru k plskej, w kajkim je gothiska k nmskej.1) Wo-

1) Chrobacja, str. 171.


prawde serbscy wuency su najble k tomu powoani, zo bychu nic jeno we uicy, ale te we witkich, prjedy sowjaskich, densa pak penmenych krajach wusldili a wuoowali prawy woznam wjesnych mjenow a z jich pomocu wujasnili stawizny prnjotneho zasydlenja wonych stron. Rjany nastork k tomu je hio wot fararja J. J a k u b a w nastupanju kupy Rujany daty. Vivant sequentes!1) Ze rom za pznae starych twrbow mstnych mjenow su srjedowne lisiny. Wone su te z klassi-skim rom za wdomostne znatwarjenje spoeeskich (to-wanych) pomrow serbskeho luda w najdawniich asach. ra te su pez nmskich wuencow z wjeta pepytowane, ale serb-skemu stawiznarjej me so we nich lohko nowe stejnio, nowy wuhlad wotewri, na kotry prjedy nicht njeje kedbu m. Kda, haj najmjea malikos w lisinach stareho asa ma swj wany wuznam. Znata lisina z lta 1071 wobsaha wuinjenje biskopa Benna z Borom, wo kotrym praji so w tekse: quidam liber homo, Bor vocitatus, natione sclavus. Na autentiskosi tuteje lisiny G. Khler , wudawa zbrki hornjouiskich lisinow, njeje dwlowa; tola pozdio je wona za jara dwlomnu a pod-hladnu pipznata.2) Njech je Bor by abo nic, na kdy pad wane je, zo w srjedowku, to je w asu, hdy falowanje lisiny bu dokonjane, wopomnjee wo serbskich zemjanach a wobsede-rjach wulkich kubow b hie iwe, haj samo wosrjed nmskeho wobydlestwa, wosebie pak wosrjed nmskich duchownych. Tajkich faktow a historiskich powostankow wanych za serbske stawizny namakuje so w diplomatiskich lisinach a srjedowko-wych rach jara wjele. W lisinje skeho krala W j a c s a w a z l. 1241, w kotrej buchu wobkruene mjezy kubow mionskeho biskopstwa a skeje krajiny, su podate welake leownostne

1) Jara wanu kroel na tutym puu je sini dr. Muka ze swojej wubjernje a cyle kritiscy zestajanej knihu wo sowjanskich mstnych mje-nach Noweje Marchi je : Die slavischen Ortsnamen der Neumark. Zu-sammengestellt und erklrt von Dr. Ernst Mucke. Landsberg a. W. 1898. P i sp . spisaela.

2) Khler, Codex diplomaticus Lusatiae superioris. I. Zhorjelc 1857. iso IV. Codex diplom. Saxoniae Regiae. Urkundenbuch des Hoch-stifts Meissen. I. Lipsk 1864. iso 32.


mjena; nmskich je tam mao; pewaa sowjanske: Bukowah-gora, Jelenahgora, Belipotoch, Jawor. W kncu XIII. ltstotka so serbscy burja w markgrabstwje mionskim namakaju husto dos; w lisinje z lta 1291 kanonika Gebharda, wopijaceje zaoenje wotarja w Minje, je spomnjeny rata Rosaw Roz-laus, ki we wsy Groskagen wobsedee duos mansos dwaj anaj; w naspomnjenej susodnej wsy Kolnje (Villa Colne) pola Mina btaj buraj Ceske a Jentsco. Trochu pozdio w le 1296 we wsy Seu (Stetsch) we wosade Brznicy (Briesnitz) nakhada so wudowa Myleka (Mika) a jeje syn Borysch (Bori == Borisaw) a w Ksobudach (Cossebaude) Ptr syn Nowaka.1)

Z tutych nkotrych pikadow widimy, zo srjedowne lisiny ma wjele poskii serbskim stawiznam. To pak nje-hodi so praji wo matrikuli biskopstwa mionskeho z lta 1346, kotru znajemy jeno w formje z knca XV. ltstotka, te z hie pozdiimi pidawkami. Tuto ro je w pirunanju z druhimi sobuasnymi analogiskimi rami, na p. z liber fundationis Wrtsawskeje a liber beneficiorum Krakawskeje dioecezy, jara suche a z cya khudeho wopijea. Wurazne spomnjenje Ser-bowstwa je tam jeno jenike, mjenujcy hde je r wo Hrdku, pi naspomnjenju isa tamniich wotarjow: Praedicatorum (praedicator D) Sclavorum de missa passionis domini confir-matum 1519. Wide te je, zo kult Swjateho Wjacsawa b tehdy daloko dos rozrjeny w mionskej dioecezy; wotarje tu-tomu skemu Swjatemu bchu poswjeene w Zhorjelcu w P-trowej cyrkwi, w Freiberku, w Hrodiu; w Khoebuzu be wosebita kapaka Sw. Wjacsawa. Hewak poskia ta matrikula wulku syu uiskich a mionskich mstnych mjenow, bohuel pak w dos skepsanej twrbje; ldma nkotre su zajimawe, do-kel wopokazuja pekhad wot prnjotneje istoserbskeje do ntieje skepsaneje nmskeje twrby, na p. Bostwitz, Porsycz.2)

1) Cod. dipl. Sax. reg. ibidem. . 121, 299, 318. 2) Porjadne wudae Matrikule je w knizy Ottona Posse: Die Mark-

grafen von Meissen und das Haus Wettin bis zu Konrad dem Grossen. Lipsk 1881. Excurs III., str. 366434. Hladaj tam str. 372, 378, 403, 404, 405, 406, 432.


im dale w pozdiich ltstotkach, im blie k nowiim asam, im wjacy rukopisnych a ianych row. Rukopisne, harunje z wjeta pez nmskich stawiznarjow pepytane, ma hie w serbskimaj rukomaj nowe wcy za historiju serbskeho naroda poskii. Za stawizny serbskeho burstwa wany wu-znam maju urbarske knihi, kotre w rukopisach nic jeno w porjadnje zhromadenych archivach, ale te jow a tam jednotliwje ma so namaka. Jenu tajku knihu z Hornjeje uicy pokha-dacu sym cyle pipadnje wida we Wrtsawju. Za tymi knihami ma so pyta a sldi. Wany wuznam maju farske archivy, dokel wopijeju wjele row za wosadne a wjesne khroniki; samo knihi kenych, wrowanych a zemrtych z prje-dawich asow bywaju z podokom za wobdanje interessant-nych monografijow w statistisko-historiskim nastupanju.

Poadane su w serbskej ri khroniki witkich serbskich wosadow; kda wosada, jeli nic kda wjes, ma m swoju samsnu khroniku spisanu za Serbow serbski. Dotal mamy jeno dw tajkej knizy: wot fararja Schneidera khroniku Kulowa, msta a farskeje wosady, woi z Katholskeho Psa, wudatu w le 1878 a wot kantora Liki krtku rozprawu k stawiznam Hodija a Hodijskeje wosady, swjedeski dar k 800ltnemu zaoeskemu jubileju Hodijskeje cyrkwje 11. septembra 1876. W tutej po-slednjej knicy (str. 9) namaka zajimawe hrono wo serbskim krajskim sude, kotry so w Budyskim hrode wotmwae a pi kotrym zastojnstwo krajskeho sudnika a starskich muow Serbja z Hodija a wokolnose zastojachu. Pi tutym sude jednae so w serbskej ri. Serbski sud b postajeny za nale-nose serbskich burow a rozsudowae nic jeno civilne skrby, ale te khostanske zwady. Z tajkim sudnikom, ka so zda, z poslednim, be w XVI. ltstotku stary Bobu z Hodija; we wonym ltstotku, mjenujcy w druhej jeho poojcy, serbske burske sudnistwo bu z cya wonjechane. Wusldi dospone stawizny toho suda a wopijee jeho rozsudow je wulcy zajimawy a za wdomos wany nadawk pedleacy stawiznarjam serbskeho na-roda. Te ma so ble kedbowa na monografiske historiske wobdanje znutkownych pomrow w tych serbskich wsach, ko-tre w prjedawich asach wukupowachu so wot poddanstwa


knjekow a wobroachu so pod kit uiskich bohotow, potom pak te hejtmanow. K tajkim swobodnym wsam suachu na p. Delany, kotre sebi wukupichu swoju njewotwisnos wot zemjan-skeje swjby knjekow z Klix a dostachu kitowansku lisinu wot krajskeho hejtmana w spoatku XVII. ltstotka.1)

K nadawkam serbskeho historiskeho wotrjada sueju te stawizny nowiich asow, wosebie pak stawizny serbskich to-wastwow, iwjenjobhi zasubnych wtincow a welake, ha-runje; malike wcy nastupace tych zahorjenych muow, ki nje-bchu jeno powoani k prcowanju we winicy narodnej, ale te wu swoju khmanos a mc napinachu k dobremu skutkej we uicy. Jow je polo stawizniskeho wobdowanja njewuerpa-jomne. Historija je w stajnym hibanju. Na stawizniskim wob-zorje omy stawiznow stajnje a peco omuja. ! to hie wera be w aktualiskej skutkownosi, to densa hio pekhada na marmorowu taflu historije. Serbska Klio nowe mjena wdnje zapisa. Smole, Hrnik, Imi, koti njedawno wsrjed nas skutkowachu, tworja hio wobsah stawizniskeje w-domose. Wobarujomne je jara, zo z tutych serbskich wtincow, ki su dali w le 1848, na skutkach bohatym, nicht njeje swojich wopomnjeow pismowscy zawostaji. W ntiich tak cyle rozdlnych a hinaich asach nale ludow zyboli so z na-zdala ka kuzony sn. adane je, zo bychu i, koti hie po-mjatkuja tamn as, swoje zapiski wo witkim, to spoatk serb-skeho wozrodenja nastupa, zhotowali a zawostajili. Literariske wobdanje pi tom tak trbne njeje; t me potom ncht druhi sini.

roke polo dawose za staroitnostny wotrjad wotewri a rozri so, hdy bude dokonjana twarba Maineho doma. Brzy bude hotowy zestajany serbski musej, kotreho wu-znam bude nic jeno za Serbstwo, ale te z cya za europiski wdomostny swt wany w nastupanju staroitnosow a na-rodopisa. Geografiske pooenje Budyina, mjenujcy fakt, zo u-

1) Interessantny nastawk wo serbskich wsach nakhada so w Bautzener Nachrichten z lta 1871, isa 234265. Z njemjenowanym jeho spisaelom b, ka mi prajee Hrnik, knjez Edelmann.


ica je sowjaska kupa najdale k wjeoru wsrjed nmskeho iwjela leaca, ini, zo Budyski serbski musej me by w pichodnym asu z posrdnym wjmidom mjez sowjaskim a wjeornoeuropiskim wdomostnym swtom. Tu maju so za tutn wany musej hromadi witke powostanki serbskeje zadenose, popjelnicy a druhe wurywki, stare rukopisy, wosadne, wjesne a swjbne khroniki, wiene lisiny a welake pedmjety zawosta-jene z kulturskeho iwjenja stareho asa. Narodopisny serbski musej na Drjedanskej wustajecy je nahladnje a jasnje do-pokaza, kak wjele tajkich wcow je mno wsrjed serbskeho luda namaka. Myslu te, zo je w nastupanju rukopisow, haj samo ianych knihow mno hie nto noweho wusldi zwonka ntiich mjezow serbskeho kraja. W mjeich ma-skich, cyrkwinskich a swjbnych zbrkach knihow wruspodobnje waleju so zabyte w kue njeznate serbske wcy. i knjea, ki maju skadnos pobywa abo puowa po Delnjej lezynskej, po-ncnych ecach, Mionskej, Duringskej, Bramborskej a Sakskej provincy su proeni, kedbu m na serbske knihi, skadnostne broury a jednotliwe iane opjena, druhdy a husto dos z nm-skimi a aanskimi hromade zwjazane.

Sknnje hie jene sowo, nic moje, ale naeho wulkeho Hrnika, wuprajene w pedsowje k Historiji Serbskeho Naroda: Rozwueni ludo mjenuja jako pisunos kdeho, zo historiju swojeho naroda znaje. To pai te wo Serbach, koti su a buda pez swoju r wot druhich rozdlny narod, harunje su dawno swoju politisku samostatnos zhubili. Dale pak powda tutn njezapomnity, wot nas witkich horco lubowany mu: Ale te na lud dyrbi swoje stawizny lpje zezna! Historija dyrbi so jemu w maeskej ri poda, jako witko druhe, to je wdenja a pomnjea hdne. To posylni jeho lu-bos k narodnosi, wubudi zaue za narodnu es a pohnuje jn k dobrym a wuitnym skutkam. Tohodla memy densa pispomni, zo k nadawkam historisko-staroitnostneho wotrjada sueju te populariske wobdanja a nastawki stawizniskeho wo-pijea za lud. Po tajkim wubudenje wotrjada Maicy Serb-skeje poswjeeneho historiji a staroitnosam je wdomostna nuznota a z dobom wotinska pisunos za Serbow. Tajka

14 Handrik-Slepjanski:

swjata pisunos je te nahromadi a zestaje bohaty, w pi-chode swtosawny Serbski Musej. To daj Bh!

Rukopisy Hansa Nepile-Rowniskeho. Podawa Handrik- Slepjanski.

B. 1) Prni pisany rukopis. (Pokraowanje a sknenje.)

IX. Kajkos twarjenjow a hospodaskeho grata. Ale mi jo se elika staros a elike do dostao po mjom

nanje, nic ele hako ta chudoba a nuza tuder jare bya jo we tom wobydlenju aby we tom domje. How zewym nic k nicomu byo ejo: twaenje jo byo tak njerodne, krye jo byo todla tak jare drate a zgnite, a te aty tegnite, a su se amali, a te te kzy a grdy, to jo byo o zgnite, to jo o klkao dooj; a ta sna jo bya a prochniwa a drata, a dy ten de se e, jo tez krye bao udon hako tez idu, a smy se njemgli wojspje wcej we suchem schowa a na tej najspje to psuwanje, na tom ta glina ejo bya wcej baldy ena, a tak jo ten de tez te marki ba po ceej sp, a smy mokre byli, a se ejsmy mgli wcej we jspje we suchem schowa. A na tych chlwach to udon na ten futr jo bao, da ten gni wt togo dea; a ta bronja jo bya todla tak njerodna, drate krye, a ten de jo pada tez te dry na to yto a na tu hejdy a na to seno a te na te ta a na wo udon, a yto jo wurosto-wao, a se o zelenio a blio a gnio a se kazyo jo. O to jo se cynia elika kda, dy te twaenja tak jare njerodne a rozpadane su. A ten pug te ejo by ele k nicomu. Ten agel jo by en rozkoty, a wcej we njom ejo eo nic terdo wsta a te zeleza su byli te jare wuworane a te kleska su mli todla tak jare elike dry wumucowane, a su se tak jare na boki zachytowali, a ten pug ejo prawje rowno wra dla teju kleskowy. A te ta brona jo bya jare njerodna; ta jo bya todla te tak jare wumucowana, a jo se tak jare na boki wia a zachytowaa, a tak jare ydka bya jo, a tyri bronia jo ma a tych kjncow ele zwtamowanych a tych drjowjanych

Rukopisy Hansa Nepile-Rowniskeko. 15

zubow jo ma jare ele nut nabitych a tych zeleznych ledym p a to njeocya nic dobroi. Te drjowjane su se jare na-berali, te musa gusto wobcysowa, a su trochu do zemje li a trochu ocyli a nkak byo jo. Ta karka jo bya te jare njerodna; to klesko jo byo tak eke; te zwjonka su byli jare wuchodone; a te debliki wupadowali, a jenogo zwjonka jo se kjnc tiama a p tu picku, a dy ndon j e a na ej nco wjes e, da to tak buchao do teje zemje, a ten reblik ejo by eden; ten jo by en do kusow zrozamowany. A tej nosydle stej byej te jare rozkaowanej a jo se tak na boki wia a chytaa a na ej wcej ejsmy nic wjes mgli, a tak ydka jo bya.

X. Nepilic wz. A te ten wz by jare skaony a njerodny. Te klesa,

ycke tyri, su byli jare eke wujdone a te deble su byli e wen wupadali, a te zwjona su se pten tiamowali te kjnce a pod te spica, a pten su tajke drate byli, a dy som gnoj wzy, su te klesa tak tukli do teje zemje a ten wz zergowa a ten gnoj na tym wzu roztyla lz a pada dooj, aby te dy sanje domoj wzy, to te drate klesa buchali do teje zemje a to sanje ycko roztyla rozlzo, a eden wech njeby a p droze mi jogo rozpadao ele eej hako jo domoj tiwed; tak jo byo; a dy ja p mose j, da te woblica se zatykali do tych drow bjez te zwjona a ta woblica se wuzwinua sobu grej z tym klesom a se zapra wt spdka wo te snica a to o zastao. Tej njemgej wunu togo wza, tej starej wa, to ten wz wosta twjerde stoje, hako by do eka zaprjeny by, a ja musa hy na drugi bok togo wza a som to kleso zasej wopaki ere, wt prjodka pzwigowa, tak ele jeno a ta woblica zasej kusk niej tia do tych snicow, a jo byo mkko, da ju wuternu wen z togo karba a ju oy zasej do togo sa-mego flaka, do jo eej leaa. A dy som z proznym wzom j, tedym ak nic ele njebyo, ale dy som z nalodowanym jzdi, da tedym ele raz se woblica wuzwinua grej a se za-pra za te snica wt spdka, da pak jo o stojao, a ja musa zasej hy kleso wopaki ere, a som woblicu wen krynu, a mg zasej j. Pjeej smy mli mst pjsy a te zejsy wen,


ten bok ku Grodka te chytry mst, a ti Domulinem kue jo by te mst, eej jo by luty mst, do trochu jo boto byo a drjowa jo dos byo eej udon; ale ja p tych mstach rad njej z tym mjim wzom; ja lubej j ti boce, jeno a som nkak wuj mg. Wno se tyma staryma wooma ko -nuo ten wz po tom boe, ae ja pak lubej j; o ko, da o; jeno a nkak wuj mg, da ak lubej ti tom mse j ti boce p tom boe; ja mg ak pmaem j a njetrjoba stoja, dy se do tych klesow nic zatykowao ejo. . . . O to ja paka ted tajkim rdom a ti tajkim jzdenju, a mi tak, a ja njemogu tak j hako druge jdeje, ale derbu gusto stoja. A dy ja p tom mse j, da ja todla te ten kujdy raz tak jare rady e, aby jeno glucnje tej p tom mse, aby jeno todla te klesa tych woblicow sobu njezwigali. To ja ten kujdy raz tak jare rad e, aby jeno derje tej a njetrjoba todla stoja a terganje m z tymi woblicami. Jo, ale wno se derje trjechio ten kujdy raz, dy p tom mse j, da pak o sto-jao, a tej starej wa wunu njemgej, dy jo byo twjerdo wupnte. Da ja pak musa hy kleso pzwigowa a se katowa a wobroca, a som woblicu wen krynu. O ja paka ti tajkim dle a ti tajkim jzdenju, a tak hubenje o do a te klesa wcej knicomu ejsu, a te lude se tym mjim klesam smjali a mi te prajili: ty ma jene wsebne klesa, tajke gelnjate, to deje a se wz zachytujo za nimi. Tajkich klesow todla derje nichten ele njema, hako ty ma; te do teje zemje derje tuceje. A mi byo sromota, a ten wz tajki njerodny by a te lude mi tak pojedaju a se smjeje mjim klesam. Pak zasej druge lude mi prajili: ty ma todla rdne klesa, to deje wobskakowje, a se cey wz echlujo; tajkich klesow my ji ele wideli ej-smy, hako ty ma, tajke karbate, a mi prajili: njebji dm se j do kekow z tajkimi klesami; to dy nco nalodujo trochu ko, da to todla wudera njemeje, tajke karbate klesa, hako to su. Te budeje se i prawy cas zrozkaowa a zroza-mowa do kusow, ca pten! Pten m tam stoja we tych kekach a budo musa z karku o domoj wzy. A ja som jim pten praji, ja, dy mam lutych pdpjerow udon nastajonych twjerdo pd te zwjona a z kmjelowymi witkami tiwzane twjerdo

Rukopisy Hansa Nepile-Rowniskeho. 17

a deeje dera ak ji filu, a wni su mi prajili: te pd-pjery dugo dera ebudeje, wni ejsu prawe a su sabe, to pjdo prawy cas o do kusow, a ja jim pten prajach, to juon ak musy tajke by a dera, tak dugo hako budo mc, dy lpe ejsu, dy pjdeje do kusow, da budo z nimi kjnc, eej juon njebudo. A dy te lude su nimo mjo li aby jli, to te ycke su na te klesa gldali a elake pojedali a se jim smjali, e tajke drawe klesa mam. A mi jo byo todla to tak ele sromota, a te lude na te mje klesa gldaje a se mi werjaje, a ja te tece nejlubej e, aby jeno udon sam j a nichten za mnu ej aby te eje ti mni; da tedym se mi zdao leej, dy ja sam by aby j hako e a mi nichten nic nje-praji a se mi njesmjo tomu mjomu wzoju; a ja z nim j do sanja aby te ze sanja p tajkich wuzkich drokach, da to gusto za te chjce zajima aby zawadowa, to ja musa togo nawoc-nego wu k sebje nu, a wn e p tej (s)ce ti boce, do ja howacej derbu hy; da jakle ten wz e psejda p tej droze p tej kleji; a dy tej wa ej psejd droze p tej kleji, da te ten wz ned wulz wen z teje kleje a tece na hotny bok lz a wo te chjce zawadowa, da pak o stojao, a

ja musa hy wtwadowa, a mg zasej dalej j a wtere razy se zawadowao daloko, da ja wuzwigowa, ale ja njemg wuzwinu, dy byo trochu ko nalodowane. A ja se dr stojecy ti tom wzu, a jogo wuzwinu njemgu a tak dugo se mi ak te tam stoja njechao, aby lude ze sanja domoj li a mi pomagali wtwadi. Ja som tece nejlubej sam by, a jeno nichten ti mni eje aby njeby a na te mje klesa njeglda; a ja tych sanjari njecaka, aby mi pomaga wt-wadi derbjali, ale ja zasej te klesa (na zad) ere a wowu na zad sterka a te klesa e chde zgtowa tak ele jeno, a ta ws wt teje chjce brtylik prec bya, da ja te mjeju w-owu prawje na ksebny bok snuch a sprach a pten chopich j, a wono jen b ti samem, a tam njewobwisach, a todla nkak wujdoch. Tedym ja som se kusk nadr ti tom wt-wadowanju; ja som zawadowa ele raz, jeno daloko nic, da som derje zasej wtwadi, ale ten raz jo byo jare daloko za-wadone. Z proznym wzom som te zawadi wtere razy, ale


tedym som derje wtwadi, dy jo by prozny, jeno nalodowa-nego leko nic; ten wz jo by jare do hotnego boka znago-wany; a dy tej wa po kleji ej, da ten wz tece wen lz a te brjogi dr dooj a tej starej wa ko nuej, tajki iwy wz; a dy z domu wen na plo j a z flakami bya ta droga wuzka a ten wz musa z flakami p kleji hy, da ja musa togo nawocnego wu z kleje wen nu na tu (s)ku, do ja howacej hy deru; a ten w p tej (s)ce e, da jakle ten wz e rowno po kleji, a ja musa jen hy le ej k sebje a samo z flakami na yto stupa po tych kjncach, dy ten w jo e p tej (s)ce. A ta pslenja ws jo ma tej kjnca trochu dooj pochylonej, tak hako te kna maje. To tej klesy ej ti echu yroko a ti spdku wuzko; to dy to jene k-leso trochu do doka buchnuo, da te to druge se ned pwu-zwinuo gej, a se baldy wz sanja techyi. To ja musa tece glda, do ta droga prawje rowna jo, a mg p ej derje j a z flakami to jo ta klej njerowna, na jenom boce wuej, na drugem boce dy ej, da to kleso se todla tak ele pozwigao kujdy raz, dy ten wz sanja trochu do boka wisa, da to ja musa kujdy raz ten wz sanja dera, a se mi etechyi, a som to erowne tej. A jeden raz se mi derje techyi ten wz sanja; tedym bo ta droga jare za a mokra; da smy jzdili p Wugonje domoj z tym sanim, a dy te Ma-ukoc krotcyce byli mimo, da z togo Wugona ned k sebje jli, tez tu zu drogu prki a to ti samem Maukoc poe na te ldka gej, da pten ak mgli kusk p suchem j; da ja te j prki tez tu zu drogu a tam jo bya tajka chytra ua k sebje teje drogi ti samem Maykoc poe, a wo tej jo byo jare boto a to se ryli dymoko te klesa do togo bota a trochu jo nage byo te gej j, a to musali te wy jare nu, a ten wz wen wulz z togo bota, a ja te tam j, a tej mjej starej wa emgej baldy togo wza wen wunu z togo bota gej na to ldko; a tam jo bya tajka stara droga a jare dy-moka klej, a dy tam prawje k sebje ej, da te ten wz e se tewali; a ten raz tej wa dtej troku hot, a ten wz jo by te do hotnego boka znagowany, a tak do o hot a to pslenje kleso lezeo do teje kleje dooj a to te se


wobsunu z togo brjoga dooj do teje kleje dymokeje, a to te ten cey wz sanja se techyi; a ma jo byo, a tak ja som mjeju wowu wt woza wtcyni a windu a grabje a sekeru sobu ze a z woma domoj j a na druge ranje som zasej e ten wz zwiga, ale to sanje musach o wtchyta, a ten wz pten mach zwinu a pten som jo zasej lodowa, a dy som by nalodowa, da som p teju wowy domoj e a z nima zasej p ten woz sanja se pra a domoj tiwjed. Ach to jo byo jeno wobyne jzdenje a jeno wostude a zrudne jzdenje, dy ten wz ak wcej k nicomu ejo a z nim nido j emo, tak hako by j derbja. Da tedym jo ak o wen.

XI. Nepila hospodastwo na so bjerje. O ja som te doma njecha by a te som maeri pojeda,

e ja how doma njebudu; ja pjdom lubej na subu, a mja ma jo mi prajia: cogodla da co na subu a njecha doma by? A ja som jej praji: ja how doma njebudu, ja budu lubej suy; a mja ma jo mi pten prajia: tajke pojeda, a pj-do na subu; coga da ja derbu aby doga da ja mam wsta? ja cu dn how na tej ywnosi wume; a som jej praji: ja how doma njebudu, tuder dy nic knicomu wcej ejo, wz ten ejo ze wym wcej k nicomu; pug a brona a karka, to dy ejo bko wcej zewym nic k nicomu, hako jeno o do kusow zbi a spali, a widy su how jene z tajkimi krotkimi zubkami a kopylc jo jeno jeden z tajkimi krotkimi zubkami a mtejka jo bya tajka wuzka ycka hako dwaj palca a sekera jo bya tupa a tusta kaj gub a we wuyma jo bya na kusy, a upa ejo bya ena a poda ejo bya ena; tu smy sebi pycali wt ludi chde, dy smy ndon nco ry eli, a eca ejsmy mli a eneje krowy ejsmy mli, jeno tej dwa starej wa stej tuder byej, a wowcow te ejsmy enych mli a swini te ejsmy enych mli, co to o we ywnosi pomocne a dobre jo a by deri, a te twaenja e su byli jare drate a zgnite a de z tymi drami pada na to yto, a to roso, a se o zeleni, a pica gnijo a wojspje emomy se nidon schowa, dy se jare de do wtery raz; a chlb nam tece pobrachujo kujde tede ni, a lute lda how udon su p ceem pli a role mao. O

2*


to som ja njecha doma by, dy tuder o tak jare hubjone a aostne byo jo, a to som by zamyslony, e tuder we tom domje ja todla wsta njebudu, dy tak hubjone jo ycko. A ja te enych enjezow njemam, aby mg nco kupi a tak how trjobny ejsom, dy o ku kojncoji do; a ja how njebudu, ja cu ak ele lubej suy, hako how doma by we tom hube-stwje. A to jo mja ma pakaa a jo prajia: Hubenje dos smy how byli we tej nuze a gode a smy elaku jd jdli, a se tece nkak ywili smy a smy tece we tej chudobje byli a smy o tewinuli; a nnto ja ji njewm, do teje smjeri budu docaka; ja tece myslim, a tuder ja na tom swe todla wcej dugo njebudu a ja njewm, do ji ten mj posleni kjnc budo, do budu ji tuder wume! A na te sowa ja ejsom pten mjej maeri nic praji. A tak dalej. Da jo mja ma pten chopia tym ludom pojeda, a ja cu na subu a njecham doma by, da su mjo te lude praali: ty snad co na subu? twja ma nam tajke pojeda; jo da to wrno? A ja som jim praji: jo, na subu ja budu, ja tam doma njebudu! A wni su mi prajili: cogodla doma by njecha? A ja som jim praji: tak ja tam doma njebudu, dy wcej nic k nicomu ejo a ja njemam enych enjez, aby mg nco gtowa; tak tam trjobny ejsom; to jo o pdermo! A te lude su mi pten zasej prajili: to suenje jo te wstude, dy tece suy derbi, da na stare dny pten wo tebje te wcej nichten njerodi, a njew, do derbi by; a su mi prajili: ty pjdo na subu a budo suy; ale wno tam to twjo wobydlenje dugo prozne njebudo. Wni budeje se tam baldy druge namaka, a ty budo drugi raz e, aby mg jeno do njogo zasej tij a we njom by, ale ty jogo njebudo leko zasej krynu, dy sy jo raz wstaji. A su mi prajili: ty ejdi lubej nidon, ale byd lubej doma a daj doma, ka zo mo by le ej! Twj nan jo by jare njerodny; ten ejo nido nidy nic poeda, ten jo da omu dooj zej te jare, a su mi prajili: ty jeno wsta doma jeno lto a daj, a njebudo se i nic lubi, da ako mo jen pten te wstaji a mo suy; ale pak te su mi prajili: sy-li mudry, wsta lubej doma a daj pilnje a te pro Boga, ka zo mo by tebje le ej. Twj nan ejo doma rad


ele da a peda ejo ze wym nic, a jo o dooj zejo. A tak ja som psucha na to tajke jich pojedanje a pten som wsta doma a som da doma a robotu wtbywa.

XII. Nepila grat porjeduje a rolu wudobya. Da pten na lto stary Wjeclaw a stary otka, tej stej ej

do Hamera p zelezo na wzy a ja som e sobu z nima a som sebi jogo tam te kupi za ti nrty k tyma bronoma togo ze-leza a te som pten ned na drugi de e do omow p te bronia a tam som tajkich ekich wlkow naruba a na bro-nia terzowa a wobesa a trochu wobstruga a dwe bronje wuda. A Milerazski kowal, ten stary fotr, ten jo do teju bronowy tych zubow nada a nabi nut, a tak pten som m tej dw bronje nowej a te te klesa ycke tyri som da w Grodku da tym karjam, a Klunkert je pten je wobrinkowa a tu prnju ws som kupi wt Dwinskego starego Nakojnca za tyri kroe a tu pslenju ws som kupi wt Starika a my-nika, wt togo starego Wjecka za es kroow, a to wjo a te snica a tej wplona a ten woberty; to drjowo som kupowa wt tych naych burow, ktere su jo wuej mli a mi jo tedali a mi pomagali we tej nuze. A tak som pten to ycko sam da, a jo ten wz gtowy by. A Milerazski kowal, ten stary fotr, ten jo jen wobblachowa a wobrinkowa udo, a g-towy zasej domoj tied som a klesa gej zatyka som, a som mg j; da pten jo byo mi leej, e ten wz zasej dobry mam, a mogu derje udon j, do cu; a tak som pten ned zasej do omow e p wolku a som wuda ten pug a tej klesce a awku a o nowe, a zeleza da pedi, a som mg j wra. A te pten som ned e do omow po tajku iwu wlku, tej karce nosyda; a tu karku som wuda a klesko te, a Milerazski kowal, ten stary fotr, jo to klesko wobrinkowa a copika wuda a nut zabi a tak todla som pten te mg derje j, do som e. A ta Sabcyc ota jo bya mjeje ma-erje sostra, da ta jo nam kupia krowu za dee tolari w Mu-akowje jastrowny jormank, a my te ejsmy mli eneje skoro za p lta; a poten dy tu krowu smy te mli, da pten jo se mi le ej spdobao, a tu krowu jo mi ta ota enkowaa; teje


ejsom trjoba jej pai. A tak som pten na elikem Pje-cyu wukopowa to ldo; to jo byo jare terde; to su byli tajke elike kupy sya a elike kupy tajkeje terdeje trawy smykeje; to som derbja do jenogo flaka dwa raz kopnu, a ta mtejka jo tia tez te kenje a se tajka kula wuwroia hako mrica. To ldo jo byo jare terde; na tom som sebje ja mjej ruce ej temg nedym. A lude su mli p njom prawu drogu wujzdonu; ta jo bya te jare terda; to ejo ta mtejka ak ea lz tez tu drogu, tak terda jo bya. A na Wuzkem k sebje Slpjanskeje drogi ten kus jo by do p rola a do p jo byo ldo; to som na sanje tekopa a jo leej mrnjeo a leej se wrao. A na Rpnem hot Slpjanskeje drogi te gny, a p Dok, da te som te sanje tekopa a nco smy jogo wzyli do kopice dooj do Doka, a to druge jo leao a mr-njeo, a jo se leej te wrao, a ted Dubrawicami hot teje drogi te gny ku kekam, tam som ja te terde kupy zwu-kopowa a te terde flaki togo kropca aby kripa, a jo se leej wuworowao; a tam jo mi chopia ruka ble ta prawa wt teje mtejki, wt togo toporia zergowanja, a jo zapuknua, a te palce su byli tajke tuste blace a we tych conkach su se gnojili a su mi jare dugo bleli, a ejsom mg za dlejki cas nic prawje da, e tajke blenje jo byo mi se dostao za mjo do, a te tej dwa palca stej wstaej iwej a te derje bu-dotej juon wsta a do smjeri.

XIII. Nepila twarjenja porjeda. A to lto jich pten ejsom wcej wudobywa, ale som sebi

twaj da cejchowa k tej broni a na druge lto som ju na-twari a gtowu scyni; da to lto ejsom tych ldow enych wudobywa a ja mjach z teju bronju dos cyni, a ju gtowu sprach. To twaenje todla jare weliku procu kotujo a jare ele zadwa tomu drugemu du omu, a tak som pten sebje zasej da twaj cejchowa k tomu wowcecoji a k tej kojlni a k tej komorce tece we casu nco a na druge lto zasej nco. A p es wzow ka eni som te pby na Syjanskich ldach nco casu do prjodka, a k tej broni som pby jich te p tyri fory, a to o z wymi, a te e su spdy teje bronje, ale pak


te es forow su tijli spdy togo wowceca a pd tu kojlu a spdy teje komorki, a to twaenje jo za dw le natwarjone byo, a ten wowcec a tu kojlu som tikry a dalej njemach. A te lude njemachu nic teda. To lto yto jo byo se jare mao radio, wno jo jare mao wtrosto a jo krotke wstao, tajke drobenuke, da nalto jo nam buram teje somy pobrach-nuo; to jo bya jare krotka a njespora a drobnuka hako ta

ewicka; tu zymu ja som jeno es krcow yta namoi a jo mi derbjao te dosenu a do ni zasej a ji jo teda te musach nco na dawk, enjeze dawa wt njogo. Tedym te se

jare byo ejo. A to lto som ja wudoby w Dubrawicach te leke gny. A w zymje som da twaj cejchowa k tej sp nco do prjodka a nalto smy ju wobesali, a te te aty a orgolc som sam spdrubowa a zwobesowa a zrozkaowa a domoj zwzy. A te to lto som tu Krotcycu wudoby tam dalej Dubrawicow hot bricoweje grki aby hot Tebinskeje drogi ten kus a pd groblu a drugi bok groble, ten kus te a pd tu droku tych Krotcycow. A w zymje som zasej da twaj cejchowa, k tej sp, a nalto smy ju wobesali, a pten som ju domoj wzy a te burja su mi pomagali jeje zwzy te nco. A na Syjanske lda som p te ka enje jzdi a som jich dwanaso wzow domoj zwzy z tymi mjimi wymi, a ja te dwanaso karow, a do cyglownje p ti wzy cygela, a pten som zasej poby p wsym wzow gliny. To lto ja som te mje wy jare katowa a sam se te. A Milerazski Krupaj jo mi te zwzy ti fory tych ka eni z tych Syjanskich ldow, a to jo byo 15 wzow a 12 karow ych gro-madu, a te su ycke spdy togo twaenja, a nnto jich tam jare ele wide ejo. A ta spa jo twarjona we tom le 1806 a we tom juniusu, a 21stego juniusa jo bya natwarjona, a to mi ten stary Cechoc fotr (nan) ycko natwari a jo mi te tu ko-morku naradi a natwari. Howac teje komorki ja nidy wide njeby a m njeby, dy by ten nic. Teje ja ejsom nidy na mysli m, tak mudry ja ejsom by, aby te ta dobra bya; ale nnto wm a wuznajom, a jo jare dobra. Ach, kak ja mogu tam nnto wo ej by z boka, a ejsom jim na droze a na wcyma. Ach kak jo ak to mi nnto jare lubo, a jo mi ten stary Cech tu komorku natwari, a ja te se mjornu Bogu d-


kujom, a jo Bog ten Knz jomu tajku mudros da, a jo wn sebi tu komorku natwari a pten mi te, a mogu we ej bydli a do kojnca mjogo yenja. Ach ja se i dkujom, mj Bo, za twju dobru radu a smilnos a lubos, kteru ty nam stajnje dawa a cyni, nam tym closkim dom, ktera nam jare nuzna a dobra jo tuder we tom yenju.

A tak dalej. Da ja som pten zasej ze Syjanskich ldow te ka enje wzy sedym wzow a te sedym karow, a pten te som cygel wzy z Milerazskeje cyglownje a z Blkowskeje cy-glownje a z Jaboskeje cyglownje gromadu wsym wzow a es wzow gliny k tej pilnicy aby k tomu kulkowemu dooji a to ycko z tymi wymi. A pten te som tu pilnicu sam mu-rjowa aby da. Mi nichten nic pomaga ejo, a wna jo elika dos. My mamy wo ej tyri tegrody, a pten som wokoo eje zemje nawala, derje tez tawzunt karow, a we ej kulki njez erzeje a te se njeskaeje; ja som we tom gunje tez tu grku tajku dymoku groblu wury a tu zemju som wo-koo teje pilnicy nawala. A nnto ta gnojica p tej grobli by a tam se roztyla rozbenjo, a trawa le ej roso. Pjeej jo tece stojaa we dworje we tom gnoju, a dy eliki de panu, tedym jo ten gnoj puwa aby se topi a wda stojaa a do kolen, do nejgnie byo jo. Ta jo tece we tom gnoju stojaa kujdy raz jare dugo, dy jare eliki de panu a ten gnoj jare wumoka jo. Ale nnt baldy wobenjo p tej grobli a tam gniej we tom gunje nnto derje trawa roso tak elika hako we tych drugich gunach. Ale erej jo tam tece jare hubjona trawa bya, dy ta gnojica tam nidy ejo ena tia, ale jo se w dworje tece derbjaa wustoja. O ja som jare eliku procu way, a som tajku groblu wury tcz tu gru wo tom gunje, a tu zemju som nawozy wokoo teje pilnice a nnto we ej kulki njez erzeje a wda te tam nidy njetido; te su tece suche. A we tej grobli nnto roseje wlki a we tom gunje brzki; te som ja sajda; a tak cu ja nnto te tyri wlki m we tej grobli za mju procu a te tyri brzki we tom gunje. Ja som je e sajda. Wn ma tam tajkego drjowa dos. A wn jo mi te wtpraji dwaj raza, to som ja sya z jogo guby te sowa, a jo mi praji: mjogo dla mo ruba, kteru coo,


a nnt mi nic njeda. Nnto praji: ja cu wam wusr . . te wlki a te brzki, nnt wo; to jo prawy dgaj; ten kjarla sowa nje-dery; ten ejo po mni. Ten njewobmysli, kak ja how eliku procu som way na tej ywnosi. A te som nowy ec na-gotowa; togo tuder te ejsmy eej enogo mli we tom wo-bydlenju aby we tom domje; a we tom ecu jo p stow cygela a tyri wzy ka eni a tyri wzy gliny a to ycko z tymi m-jimi wymi som gromadu nawozy, a jo ten ec by gtowy. Po nkoterych ltach som zasej z Milerazskeje cyglownje sebi domoj tiwjed togo enkego cygela 150 tuk a nco tych kusow a som jen tikry, e njederbi nut moka, ale derbi suchy by a dlej dera. Pjeej smy ekli wo Maukoc a wo Sabcyc, a wo Wjeclawoc a wo Bertonjoc a wo otkoc, ale pak wo Ma-ukoc nejwcej a kujdy raz dobry tykajnc sobu dali za to ecenje.

A tak dalej. Da ja som sebi pten ten awer natwari we tom gunje, do my tam mimo njogo do bronje chdimy; we tom cu ja mj rd m a nco suchego drjowa, a mogu nco te prdi, co nuznje pordone by derbi. Ja som jen sam natwari wt tych starych kusow sny, co jo trochu byo; a som je gromadu nakadowa, a tak jo se natwari.

XIV. Prni grat so kncuje a nowy dyrbi so da. A to by baldy zabyte: Da ten mj wz aby te nowe klesa

su byli surowe wobrinkowane, a dy su prawje wusknuli, su te rynki byli ycke ls. Da jo mi ten Milerazski kowal, ten stary nan, te rynki ycke terubowa a zasej terdej tinu, da pten su terdo byli. A te tej bronje, to drjowo jo byo su-rowe, a dy stej chopiej sknu, da stej se chopiej na wtrnik iwi, a to prnje bronio, ten ksebny kjnc, jo tapao do zemje a to pslenje bronio, ten hotny kjnc, to jo te tapao do teje zemje a to wobej dw tak na wtrnik stej se wiej, dy stej sknuej. A ja som te tiwzowa keble na tej kjnca, co stej se gej zwigaej, a stej se derbjaej zasej zrowna, ale to nic ele pomagao ejo, ale dy stej prawje zasej temok-nuej, da tedym ak stej se zasej zrownaej, ale dy stej zasej prawje wusknuej, da stej se zasej iwiej a nic dobroi ocyej ejstej. A te bronia su se pukali aby na p wuzwalowali a


tych zubow jare ele wen wupadao. A tak ja som pten do omow e a som tam p mrjockow pdruba a te wdzenaki som wstaji tym broniam a som da prawje wusknu, a som m jenu brzku, da tu som te pdruba, a wt togo wodzeka som nada tych broniow a som da prawje wusknu, da te bronia su sknuli pdruge lta a te su byli suche dos. A tak som pten zasej da tej bronje wobej dw nowej; a te zuby som sam nutbi, a wni su ji densajy de terdo a nje-padaje ene wen a te stej derje ocyej a te stej byej rownej wstaej, a ja som tedym ti a dwadesa lt stary by, hako tej bronje som da, ale tej prnjej bronje stej mi ldy deraej ptea lta; jo, ale dy to drjowo ejo byo prawje dobre, da ejstej dugo deraej. To bchu tajke wlowe woblacki a erjaki sabe, da to bo k nicomu drjowo a mkke drjowo. A tak dalej. Da te ten pug aby agel jo se rozpuka p tych drach ych a pd tu tinoycu, a jo se o kiwkao, a dy som e to crjoso terdej wuklini, jo se ji wcej rozkaowa, a dy som e tu supicu trochu terdej tiklini, da jo te se le ej k a to ejo nic terdo wstao a te nic derao. Ten agel jo by te wlowy woblak surowy, a dy jo sknu, da jo se rozko, a wcej ejo nic terdo wstao. A tak ja som pten do Domulic e a som praa, maje-li wni doma agel k pugoji dubowy, a wn mi prajao, a jeden tam ma, a ja jomu prajach: Byo tak dobre a tedajo jen mi; a wn mi prajao: ja budu jen sam baldy trjoba; a ja jomu zasej prajach: mj agel jo se mi rozko, e wcej terdo nje-wstanjo, a dy klinki bijom, da se co rozwali a njewstanjo nic terdo. Ten ejo nic wcej knicomu hako zruba a spali, mo-li wy ji filu by z tyma wayma pugoma, da jeno mi jen tedajo. Ja cu wam tak derje zapai, co budo derbja by. Da pten jo mi jen da a ja jogo praam, ele derbi za njon by, a wn mi prajao: tyri kroe. To ja rad dach, jeno a jen krynuch. Ja jen jare nuznje ptrjobach; ten bo mi jare luby. A ja te som jen ned da, te we tom le hako tej bronje a ten jo mi dugo dera a te jo derje wra tece, ale ten prni pug jo mi ldy wudera ptea lta; a to bo te wlowy woblak a surowy a te kjlny; dy jo zesknu, jo se


na p rozko; da tedym te dugo dera njemo, dy kjlny jo by.

A tak dalej. Da ta mja karka jo mi te se na wternik aby na iwo zesknua, to drjowo jo byo te surowe, a te jo se rozkoa. Ja som ze starika, z myna domoj j ecor p mje a na Strukach ti aparjoc Kuiku p tej ce, a to no-sydo tam po jenej kupce trychnu a ta kara se na bok pchyli a ja ldym ju zderach, a se mi njetewali, a wna gor tak jare rypnu. A ja te pten zastach a gldam udon wokoo chde a njewidu nido nic; jo byo jare ma, a ja som m chyte ko; a dy som zasej chopi j, da ned widech, a rozkota ndo jo, dy se mi nnto ele wcej na boki wijo. A na drugi de aby rano na nju zasej gldam, widim, a to hotne nosydo na prawu ruku jo byo se rozkoo bez tymi timi ynkami a tak som pten ti batnarje tebi tez to nosydo, a jo derbjao zasej terde by a dera, ale wno derje nic ele pomagao ejo. Wna jo se derje na boki wia a jo se tece do jenogo boka nua, dy jo se sknua. A dy ja do myna j e aby te ndo hyndo j e, da sebi e do dworow po dobru karku, a som mg tak derje j, a tu nau karku smy te filu mli, ale nic ele z eju dali, dy ejo knicomu bya wcej. A tak ja som pten zasej do Domulic e a som togo Domule praa, mao-li wy nosyda ku karce prawje suche doma, mo mi je teda. A wn mi prajao, a jene tam mam, ale ja budu je sam baldy trjoba, ta naa jena karka jo jare hubjona, ta budo derbja te zasej baldy druga by. A ja jomu prajach, moo-li wy ji z tyma wayma filu by, da tedajo te mi a cu wam te zapai, co budo derbja by, hako mao ele wlkow a brzkow; wtrubajo sebi zasej druge. A prajach, ja som sebje karku wuda wt suroweje wlki, a ta jo se mi rozkoa; da ja pten praam, ele derbi za nje by, a wn mi prajao: tyri kroe. A ja te to rad dach, jeno a je krynuch, mi se lubjachu. A ja som pten ned tu nowu karku da a z teju som mg udon derje j, do som e. Ta jo mi pten deraa derje a jo traa ele lt, ale ta prnja jo ldym wuderaa te tyri lta. Ale dy to drjowo jo byo sabe a hubjone, da ejo dugo dera mga.


A dy ten rd som zasej dobry m, da pton som w Br-zynje zasej to ldo wudoby, a gniej ten mcejy kjnc su Pawlikoc wudobyli, a stary Pawlik jo by mj tichodny nan; ja som m jogo dwku Mariju za enu. A tak wni mau Brzynku su dali ele lt a seli na nju su a te njeli su. Da ja som pten zasej za Strukami p togo lda wudoby, a do p jo bya rola, ale tam jo to ernje drapate a tapate tece jare rade rosto. A dalej som zasej na Doach to ldo wu-dobywa, to ksebne, tam k rjosam, ale ti tej Wejskej droze we tom dku jo by todla tajki eliki kropc a te gusty. Tam som musa prawje z mocu kopa, a jo ta mtejka naraz tez njen a, a dy to nic, da te wtskocya zasej grej, da tedym musa dwaj raz do jenogo flaka kopa, a ten dern se wtkopnu. Tam jo mja ma mi te pomagaa pkopa, jeno wtpnje, ale wna tam derje nic ejo spra mga; wna jo do jenogo flaka ele raz kopaa, a jo ten dern wtkopnua; a to wtpnje jo tam pobya a wcej tam na njo lubej a ejo. To som ja musa sam wukopa aby wudoby, dy som e rolu m. Wt togo kopanja stej mi gor tak jare ruce bleej; to jo byo ke do.

P nkoterych ltach som ja zasej na Doach tam to hotne ldo wudoby, ku kupam te gny, a Sabka te, tej lde smej mej ze esimi wymi wuworaej a wudobyej. P nkoterych ltach smej zasej tam za Wobryom hot Dubrawskeje drogi hako tamne kjncarje do Dubrawicow jzdeje, hot teje drogi te gny a tam pd tu drogu hako tam do ku Krajnkoji a efferoji a tam dale do Milowki a dalej do gole do, tam smy mli my ldo a Sabcyc te, tam smej jo te ze esimi wymi wuworaej a wudobyej, a tam smej baldy pug zamaej. Tam su byli todla tak smlne eki ucuwjane, a ja som jich tam karu narodowa jeno tych samych, co jo ten pug tam by do nich zakadowa, a ktere kus dy ej byli su, a ten pug do nich zakadowa ejo, da te tam ji densajy de su. A ja som wt tych starych sya, a jo se Rowne eej gusto wtpalowao, da su, te Sabcyc na tom jich te chjce rubali a twaj dali wt nich, do jo byo nejbliej, a domoj wzyli su, a to te druge snad te tak su, za to tomu knzoji ejsu nic dali, a su rubali, do


jo nejbliej byo a twaj dali a twarili su. A tak dalej. P nkoterych ltach som pten zasej to mae Pjecyo wuworowa a wudoby, tam wtamach radlicu, do jenogo eka se zatapi a te se zegnu spdy gowy. A ja som ju pten zasej rowna, ale wna se pten cea wtama. A tak pten musach domoj j, dy jo se mi kda dostaa. A tak som tam pten zasej za dwaj tydenjaj j dowora. Da tu srnju krotcycu som te wu-doby ti ukach, co tam z tymi kjncami ycke na uki aby do ukow stojeje aby deje aby wobroone su.

A tak dalej. A ti wom psledku a k sebje Dubrawicow a hot Tebinskeje drogi a bliej maego Tebinka a hot teje groble, tam tu daloku krotcycu pslenju som wudoby nejposled. Tam sebje zamach agel; ten pug techi do eka a tak b na-kusy. A pten som tam te eki prawje cysto wupyta a wu-rodowa a te kenje e a pten drugi raz som tam j dowora. Ale ti Krystopowem boce ja som wstaji ezu a to p brozdow yroku. Dy to som derje ede, do dobra rola jo, tam wn rad wtworujo, tak hako na Rpnem we tom doku, tam smej sebje tece wtworowaej kujde lto. Ja wtwora cysto, da wn wtwora ji cysej, da wn mi wtwora wt togo skadu tu zemju spdy teje brozdy, a ta brozda jo se ycka zesuwaa dooj. A drugi raz zasej tam wra nej eej, da zwra sebi tu mju brozdu do swjogo skadu sebje nut, a ji mi wt mjogo skadu tu zemju jo mi tece wtworowa tak dugo hako jo gspodaj by. A nnto ten jich skad aby ten dobry dok jo ti brozdy yry hako ten na; howac jeden dok jo tak dobry hako tyri grki, tak ele ten tinjeso. Da ja som tam na tej krotcycy tu mjezu wstaji dla togo Krystopa, a som sebi mysli, dy zmjom how ten cey skad role, da budo mi ten Krystop te pak tak derje wtworowa hako na tom Rpnem jo wtworowa. A som sebi mysli, njech ta mjeza how wstanjo, a njech na ej trawa roso a ju wtery razy skotu wunje meje; wn mi todla teje wtwora njebudo. Jo, ale ca b aby kak dugo ju tam mjachmy; wn jo mi ju derje prec wt-wora a nut spra, a nnto maje tam gromadny rd yry sejda a tam na kojncu ti grobli te, ale nao a Sabcyc jo tam ele wueje. Krystop Juro jo by z rodom z Mulkoc No-


wuoc a jo do Rownego tie na Krystopoc ywnos a jo ele lt stary by how we Rownem a jo te gspodaj by a do smjeri. Wn jo todla gor derje a bogae o dos m, ale wn todla nidy dos ejo m; wn jo tece za tym swtnym mamonom jare glda.

To je ha dotal wjeti dl jenoho pisaneho rukopisa, dale njecham a njemu z njeho wozjewje, dokel su we nim zwada ze susodom a nje-wokewjace swjbne wobstejnose ha nanajdrobnie wopisane. A dokel su z dla i hie iwi, wo kotrych je r; tu by to mho k njelubosam wjes. Snano meja pozdie asy raz to, to hie so njeje wozjewio, wozjewje.

* *

*

B. 2) Z druheju dweju pisaneju rukopisow. Te druhej dwaj zwjazkaj Nepilowych zawostajenych p isanych ruko-

pisow swjbne njelube nalenose wopijataj. Tohodla chcu te wot jeju daleho wozjewjenja wothlada, tak wane ka w respytnym nastupanju te a druhe sowa a twrby bychu bye, kotre so tam hie namakaju. Koho zajimuja, njech w originalach za nimi pyta a hlada. Jeno jedyn dl chcu tu hie poda, z kotreho je wide, kak je so wbohemu Nepili na stare dny o, kajki nahlad je wo zemi a swe m a kak je jeho wutroba za njebjesami sebi adaa.

*

jogo ele suchego byo jo, da tedym ja som sebi jogo nejwcej nagotowa a do Grodka jogo ejsom wzy, da to juon po maem ele budo. A ten stary Domula mi prajao, ja som jo te tedy kupowa, tedy jo by refelt w Tebinje za jagarja a za forstmejstra a o, jako nam jo tedawa jo, tedy ji njebo jare droge a tak somjo te ruba a domoj wzy, dy jogo dos suchego byo jo, a tedy mjachmy my togo ogo ele. Jo, ale nao jo dawno o a ja prajim, wno to mjo jo te dawno o. To jo na ycko do Grodka wtwozy; tez p-tea lta jo do Grodka jo wzy a to dwaj raz za tyde tece a wtere razy gor ti razy za tyde a o te a jo derje jo prec krynu, a b derje o. A ten stary Domula mi prajao, ten wa jo todla jare glucny p tebi. Teliko drjowa hako ty sy m; za tak ele drjowa to juon jo jare ele enjez warbowa. A ja prajach, p mojim zdau tez wsym deset tolari ak jo, ejo-lik jeno wcej. A to druge lto jo teda tinase krcow


kulkow a za te jo krynu te tinase tolari a ja som jej kujde lto da tola eez tym cejam a som jima dawa dwaj punta wemy k trumpam, a dy tych di stej dw mej, da pten som dawa ti punty wemy a wnej stej ju gromadiej, a dy jo prawje droga bya, stej ju tedaej, a dy smy wmoili wo casu eej togo zapusta w zymje, da ja som jomu tece kujdy raz praji: nnto m z mjim drjowom do Grodka jzdi aby m ucuwo wzy a tedawa aby m na kloftery chdi, do wcej enjez budo, a sebi p tolari enjez warbujo, a m sebi eliku micu kupi a korni a dom nco, a to te wn jo. A te som jima kujde lto dawa dwaj korca yta, tak dugo jako ja som gspodaj by, a gernyki a mydo to som tece o kupowa, a ejo pobrachnuo, ale jo ma tece ogo dos. A wna jo ma te sedym kokoy a te jaja jo ycke tedawaa. A ja cu praji, a te sedym kokoy doch te tinjeseje sedym tolari enjez za jeno lto jeno a wno derje hyi wcej budo. A to deeje howacej te kokoy tinjes o, te gernyki a to mydo. Ale dla togo ja som tece gernyki a mydo jej kupowa, a jo tece dos ma. A te jaja jo wna tece ycke tedaa kujde lto; tej stej mej ti mni jare dobre myto, a motej radej spokojom by, a jeju di su mi te pdermo jdli a ejsu mi dali ene nic za es lt a ja som se stara, a smy mli tece dos js a ejsmy godne se nidy lenuli spa. Ale wna jo skradu butru tedawaa do Grodka a do Muakowa a ja som ycko zasej zgni, a ja som musa kupowa zacynk, dy jo pobrachnu. A te za p lt a dwaj a dwadesa ejsom enogo kuska butry a twaroga krynu; to su ycko sami zjdli tece. Ja som tece suchy chlb jd, dy som e jogo te kusk zjs, tak ta (wiger)dwka jo mjo udia a njeprawje jo mi cynia tomu (wiger)nanoji. A tedym ja som ji gspodaj by, jako tak mi jo cynia. Ta jo ma dobre nuttijdenje ti mni, a ta jo ma tak dobre myto ti mni, a mo jare rady spokojom by. A to mga by, do by ea jeno by, da tajkego nut-tijdenja njeby nidon ma jako ti mni ma jo tez wob-udu a njeprawdu a falnos a to jej nido tak nut o njeby tak kaj ti mni jo. A ten stary Domula mi prajao kaj ja praju, a ty sy na nju mkki, z tobu wna grajo kaj co a cyni


co co, dy se e njeboji. Mi njetrjobaa dugo tak cyni, tej by ja dawno zasej pokaza z dwru a wn mi praji: to sy ty mg, dy sy gspodaj by tedyn, a to wobeju wugna, njech by ej, do by eej; by-li jima hyndo te tak derje byo, kaj ti tebi jima derje byo jo, by-li ti drugich te tajke nuttijdenje mej, ka ti tebi matej wt togo falowanja a wt teje wob-udy? a to by jima hyndo aby ti drugich o spanuo. A mi zasej praji: teju mg ty dawno wugna a jogo pdomk jomu da sobu. Ten by ty dawno zasej nut m, a sebi weni dru-gich domoj, hako ma jich wcej, dy i tej dobroi njecynitej. A ja pten jomu prajach: Ja to pak ejsom cyni e, ale som sebi tec mysli, dy jo se tak stao, da njech jeno tuder stej a datej a mjo doywitej, da ja njemam togo grcha, a ejsom jeju wugna, a som sebi tece mysli, a wno mo ji se cyni, a druge meje te ji do wobydlenjow tij, a budeje te wobstarane. A tak smy se rozprajali o a pojedali smy chytru chylu a som ti nich ecerja te, dy su mi kazali. Da ten raz ejsom ti tych naych ecerja. A pten som e domoj, da su mi ji zasej tidali wokolicku togo chlba. A ja som jim wudkowa za njen a som praji: togo chlba ja zmjom wite rano k sndanjoju dos ti tych maych kulkach a ecerja budu ti nich, a Bog w, do pak p njen na drugi de pj-dom, a budu jogo ak te zasej kusk krynu a zjs. A to som se stara ten cey de, do budu jogo tomu witejemu sndanjoji zasej kusk krynu. A dy jo ten ecor tie, da pten som e do Kulnic a tam som te skery o, kak mjo nae udeje z teju jdu a z tym chlbom, kak jen tede mnu zanka, a jogo krynu njemogu a deru jim jogo lutowa, kaj by enogo njemli; a te mae kulki mi wsebje wbarjujo, a nic k nim, eneje tunki a butry te nic; da ja sebi holujom kusk teje soli a te kulki we ej tunkam, a wni se mi baldy lepe zdadeje hako tajke bez teje soli; to jo wrno, a pten mjo pra-achu, ca njekrynjeo da doma gor enogo chlba, a ja prajach, ti tej eceri jogo kusk wopytam, a te dn wm, kak dobry jo, ale howacej nic, a k tym sndanjam mam tece te kulki wsebje wbarjowane, co je te gusy a te kokoy jde; da tajke ja te jm, dy njecham godny by a pten nic k nim nidy.


A te Kulnic mi prajachu, te was todla jare udeje z teju jdu, a njeprawje wam cyneje, to jo todla jare nikak, a wni wam nnto tak cyeje tajku njedobrotu za wau dobro, tak hako wy so jima ycko prawje we dobrem tande wtedali. My ji derje o wmy, a ogo ele stej p was krynuej; tej stej jare glucnej p was, a dy by wnej te prawje mudrej byej a se prawje temysliej, da jare radej mgej wam dobro cyni za wau dobro; ale nnto mi tak prawje eceje, a skro by nje-mogu z tajkeju jdu. A te Kulnic mi prajachu, to jo grch, tajke cyenje, hako to wam cyeje, a to jim wenkach wsta njebudo, kaj wni nnto wam cyeje, da tak zmje cynjone zasej; a to budo jim ycko zasej tij. A ja prajach, ja som to juon jej por raz praji, a lude mi tak prajeje, kaj ty nnto cyni mi njeprawje, da tak zmjo cynjone zasej, a to budo i ycko zasej tij. Da wna mi praji: o ja se togo njebjim, ja budu da; a ja prajach, to do ele njewucyni, dy ejo we dobroi a we lubosi. Hako ja som tebi da p lt a ejsom krynu eneje drasty; a dy som e te rady nco nowe m, a som tebjo pomina za ten zastojany pat, dy derje w, a jen zasuony mam, a wtdany dos ko, a rada mga mi jen da za mjo do, dy derje w, a winowata sy, jen wu-da, ale ty mi ned tak praji, o ja ea i wusr ten pat, a ty njew, ten by derje bra, tak ma mi jen w mysli wuda, tak, tak; na to jeno tece mysli a te do, a mi jogo da njebudo, a togo patu i ja njeekujom, a to njech trajo tak dugo hako co, da togo jeno nic, co zasuone mam a wtdane dos twjerdo. Da tak se wtery raz rozprajachmej wo ten zastojany pat. A te Kulnic mjo praachu, jo da wam ji ele winowata togo patu da, a ja prajach, es dese ochi a njeda nidy nic za mjo do. A te Kulnic mi prajachu, to juon jo jare ele se jogo nagromadio, teliko patu hako to jo, a mi prajachu, ta ejo lepego gdna, aby li do Muakowa a ju wobskeryli, dy wam njecha we dobroi da, a dy ju wobskeryo, da tedyn wam jen musy da a to mo jen bra, do co, da tedyn jen kry-njoo. A ja prajach, to te ja budu, njebudo-li mi jogo we do-broi wuda, da togo ja jej njeekujom, co ja zasuone mam, a som powinowaty jen krynu. A tak smy se rozprajali wt

3


ogo a pojedali smy gor chytru chylu, a som ti nich ecerja, dy su mi kazali. Da ten raz ejsom zasej doma ti tych na-ych ecerja, a zmje za to wcej. A tak ja som e pten zasej domoj; a te Kulnic su mi te dali wokolicku togo chlba domoj a su mi prajili, to zmjoo wite rano k sndanju ti tych maych kulkach jogo te kusk zjs, a ja prajach, to te ja zmjom; n da ja se wam wudkujom za wau smilnos a za wao dae. Bog e wam zasej wobradi a ognowa na to msto, co mi dali so. Ja som se stara ten cey de, do pak tomu witejemu sndanjoji ten chlb budu krynu, a budu ak jogo te kusk zjs. A Bog ten Knz jo wam da smilnu wutrobu a wy so se smilili nade mnu a so mi te dary te dlili wt waogo blida p waom zamenju mi chudemu a nuznemu, a som te nasyony tych Bych darow ych. Mj Bog jo mjo wobstara, mj bog mjo ejo zaby, ale wn na mnjo stajnje spomina a mjo te jare lubo ma a se stajnje za mnjo stara a te mjo prawje a derje wobstara, a wn nejlpje w, ca mi nuzne a dobre jo tuder we tom lnem yenju. Mj Bo a mj kno, ja cu i dk a chwalbu dawa a k cesi rjane krlie spiwa tak dugo hako how ywy budu. Mj Bo, wo tebjo a ti tebi a we tebi, a dy twja wla budo a se i budo spdoba, da wezmi mjo gnadnje a smilnje grej do njebja do twjogo wcnego domu, a ja budu ti tebi tam wcnje bywa we tom njewurjeknjonem a wcnem eselu, aby tebjo tam wide wt woblica k woblicu wcnje, wcnje, bjez testaa do weje wcnosi a te mjogo lubego wumnika a zbnika Jezusa Khry-stusa, togo mjogo wcnego nawoenju; te wn jo mj wcny nawoenja a mja dua jo jogo wcna njeesta; wn budo mi ten kwas (tu swabu) tam gtowa tak kaj tym drugim yckim, a ja se jogo jare wjeselim a te wrim, a ja budu jen ti njom tam wcnje, wcnje, wcnje wuywa a herbowa bjez testaa do weje wcnosi a a zmjom z tymi bymi jandelami a swtymi gromade by we tom krasnem eselu, a z nimi te chwalobne a rjane krlie wcnje spiwa a boga togo ogo mcnego knza wysocy chwali a cesi a pzbigowa a jomu se dkowa za wycke jogo elike dobroty. Ach mj Bo a mj kno, tam ti tebi jo to nejwjeselie wjesele a to nejwue wcne yenje


a ta nejwua wcna zbnos we tom paradizu bem, we k-terem ty mj knz a bog tam wcnje sy wt wcnosi a do wcnosi, haleluja, haleluja. Ach chwal boga togo knza mja dua kaj se sua a njezapomni jogo dobrotow nidy, co wn tebi je stajnje dawa a cyni z jogo elikeje gnady a dobroi-wosi a smilnosi a lubosi tebi k dobroi a k wjesoosi a k lu-bosi a k wuywanju a k tej wcnej zbnosi, ale lubuj jogo, mja dua, a byd jomu swrna woprawde a mdl se k njomu wobstajnje, da wn budo tebi te tu zotu kronu togo wcnego yenja da p tej twjej wrje a nadeji a to jo zawse wrno. A ty budo ju ti njom tam wcnje wcnje herbowa a wu-ywa we tom paradizu bem ti tom swjom ogomcnem bogu a knzu, knzu, haleluja, haleluja. To w, mja dua, wo-prawde a lubuj jogo wobstajnje a byd jomu suobna a der jogo tikaznje a chd p bych puach a byd jomu swrna woprawde tuder we tom ceem yenju a do kjnca twjogo yenja. Wn praji, byd pobony a chd tede mnu, teto ja som twj kit a twja elika zda. N, da byd esoa, mja dua, we tom knzu; da byd pobona a chd ted nim p jogo pu-ach a der jogo tikaznje a cy p jogo wli a lubuj jogo z wutrobneju lubosu, twjogo ogomocnego boga a wca, togo stwriela ebjesow a zemje a yckogo udon a yckich wcow wobstararja a zderarja.

O ty eliki kno, o ty ogomcny kno, o ty wcny kno bjez testaa, co ty tajke elike ebjesa a zemju zdery we swjej mocy a kny, tak elika hako ta zemja jo, daloko a yroko, a tak elike hako te cee ebjesa su a wusoke a daloke a yroke, a kak dymoka ta wda jo, daloka a yroka a elika, a ta zemja wo ej stoji kaj jeden sup twjerde, a se njegnujo a tak kaj wt tych starych sya som, a ta zemja stoji we tej wde, tajka maa kupa, hako kulowaty kobyk jo, a nam se todla te jare elika zda, a jeje my tej njemomy a su na ej jare ele mstow a elikich mstow ele, a su na ej jare ele bych domow maych a elikich a su na ej jare ele bomow maych a elikich, a maje elake mna, a my njewmy ych mnowa, a su na ej jare ele takow maych a elikich, a my jich njewmy ych mnowa, a su ele rkow wdy maych a

3*


elikich, co p tej zemi do morja beje, a jare ele clojekow te na tej zemi, a my jich njemoomy telicy. A ten ogo-mcny Bog a knz ten mo nas yckich z mnom na jeden raz mnowa a zawoa. O ty ogowdobny a ogowidobny a u-dobny a swty a swty a swty a prawy a do elnjony duch ty sy. O Bo, twja mc a mudros jo tak jare elika, a my jeje dopozna a woptija a wugruntowa njemomy. O Bo, ted teju twjeju mocu a mudrosu se nae mysle nam e zgu-beje a zajdeje kaj ta woe a my nic jeje njemomy wurce a domysli. O Bo, twja mc a mudros a wdobnos a wi-dobnos a udonbynos a swtos a prawdos a cystos a swr-nos a gnada a dobrota a lubos a smilnos a sepliwos a te su tak elike, hako ty sam sy, teto wni su we tebi a ty sy we nich a wni su z tobu a ty sy z nimi a kny nade wyckom a we wyckom, teto tebi ycko suy. Ty ycko zdery z twjeju elikeju mocu a mudrosu. O Bo, ty sy jeden eliki knz a jeden mcny knz a jeden mudry knz we twjom byu, tak elike jako te cee ebjesa su a nidon kjnca njemaje a ycko co na ebjesach jo ele milionow jandelow bych a ele tawzuntow milionow closkich duow zbnych, a te ycke tam gromade su we tom elikem domje bem, we tom nje-wurjeknjonem a krasnem eselu wcnje. Te ycke tam gromade spiwaje z tym serafinskim gosom a Boga wusoko ceseje a chwaleje a wusoko pzbigaje a trojaku swinu wen woaje a Boga Wca a Syna a Swtego ducha pomnuje. Ach tam jo tym pobonym jeno jare elike a esoe zradowanje tigotowane we tom paradizu Bem ti tom ogomcnem bogu a knzu wo jogo raju, wo tom wcnem kraju, do luta rjanos a esoos a jasnos a krasnos jo we tom wcnem a zbnem yenju bjez testaa do weje wcnosi, haleluja. Ach mj luby Bo a knzo, ja tebjo te prosym, smil se nade mnu, ja som chudobny a a-ostny a grny clojek. Ja tebjo pznajom ycke swje grchi a ze statki, z kterymi ja tebjo ten cey cas swjogo yenja som rozgnwa a twju trafu casnje a wcnje som zasuy. Wno jo tych samych mi yckich wutrobnje al a rudeje mjo jare, da ja prosym tebjo tez twju njedogruntowanu gnadu a smilnos a tez to swte a njewinowate a grke er enje a


wumee twjogo lubego syna Jezom Khrysta, a ty e mi chu-dobnemu a aostnemu a grnemu clojekoji, mj bog, gnadny a smilny by a e mi ycke mje grchi wda tez twjogo lu-bego syna Jezusa Khrystusa. Wn jo te za mnjo erpje a wumrje a swju swtu a drogu krej na tom swtem iu rozla k wdawanju yckich grchow; a to jo wn te za mnjo cyni z luteju lubosu, a bych ja tuder prawy by a tam wcnje wcnje zbny. Ach ty mj nejluby Jezusko, ty sy tudy by na swe ti a tidesa lt a sy wucy By pu prawje a sy ze swjimi psami wokoo chjdi a ejsy tudy nido enogo wobstajnego bya m a sy praji: taki maje swje gnzda a liki maje swje jamy, ale ja njemam, a bych swju gowu p-oy, a ejsy nidy esoy by, ale sy tece zrudny by, a nidy nichten e ejo wide, aby se smja, ale we pakanju su e wi-deli. Ach ty dobroiwy Jezusko, kak ty sy tudy na swe yckim jare dobry by a sy jim jare eliku dobrotu wopokaza a te cyni, teto ty sy cyni slpych zasej widacych a sy cyni guchich zasej syacych, a sy cyni nmych zasej rcacych a sy chrych zasej wustrowi aby zagoji a sy mertwe a z rowa zasej wubudi a sy ele diwow cyni a sy mao za to chwalby a cesi dosta a su e zanicowali a swaeli, a ty ejsy zasej swarje a jich nic zanicowa a su za twjim yenjom stojali a falnym znankam a wucerjam e wzyli a twju prawdos a wr-nos a wucbu zanicowali, ale su e terde wobskerowali a ha-nili a Pilatusa woprajali, a jo jich psucha, a jo jim jogo da do jich mcy tym falnym wucarjam a zym falnym ydam njewrnym, a te su e udowali, khostali, wikali a bjez wcy e bili a e mrili a su i na gowu ernjowu kronu stajili a k smchoji e mli a e wuzeblekali a na sup powyli a e ze zeleznymi gzdami na tom supje ruce a noze na i tibili a su i kisae ze odem namane dawali pi we twjej elikej mertrje a su e tak jare hanili. Tajku dobro a tajku smilnos a tajku lubos a tajki dk a tajku ces a tajku chwalbu sy krynu za twju eliku dobro wt tych zych winikow, co ty sy yckim jare dobry dobry by a sy yckich jare lubo m a do kjnca we swjom yenju a sy z nimi gromade wokoo chjdi a sy wucy by pu prawje a sy z nimi ze wyckimi


o derje mni; ale wni ejsu tebjo prawje lubowali a ejsu tebje prawje swrni byli, ale su tebjo njeprawje teradili a te tebjo tedali su tym ydam za tidesa srbernikow. O ty jare droge yenje sy, o ty jare droga a ywa dua sy, co ty k za-paenju ejsy. Ty sy droa a ten cey swt drogi jo, teto ty ejsy k wupaenju z enjezami. Srbro a zoto to zerzajo a se skazy a zaginjo a jo prec a njewostanjo wcnje. O ty na luby Jezusko, ty wstanjo lubwcnje do weje wcnosi, tak dljko hako Bog knz budo. O ty jare a wcnje droge yenje, o ty jare a wcnje droga a ywa dua, ty sy, co ty k zapa-enju ejsy, a ten ogomcny bog a knz tebjo jare lubo ma; wn jo tebjo podi ze swjeje wutroby a jo tebjo na ele p-staji a jo tebje swju mc da a ty sy za grnikow prosy. O ty jare droge a wcne yenje sy, co ty sy twjo yenje za nas tych grnikow way a da a sy nam tu wcnu zbnos zasej doby a kupi we twjogo wca kralejstwje.

B. 3) Wo ri Nepilowych pisanych rukopisow. t Nepilowe rukopisy ita a pirunuje, bude mi lohko

pida, zo su, to sym hio w spoatku praji, pisane rukopisy wjele hade a samostatnie a wjele ble serbske ha iane. Naboinske spisy je wn po hornjoserbskich pedokach a pi-kadach ia; hde pak je swoje wdne iwjenje ze swojimi nadawkami a pisunosemi wopisowa, tam njeje anych pikadow m a tohodla je serbsku r, kajku mjee a syee a sam ree, naoowa a pisa. Tu su tute spisy najwjeteje wa-nose za nau namjeznu nar, hdy so nihde hewak w cyej serbskej literaturje podobne pomniki namjezneje re njenamakaju.

W dalim njech krtke zestajenje welakich za namjeznu nar wosebitych a kharakteristiskich twrbow a wurazow z wo-zjewjenych Nepilowych rukopisow shuje:

a) W deklinaciji. 1. Nominow.

sing. nom.: wtry = hs. wtr; kmtry = hs. kmtr. gen.: nco dawku; maska soli; a do twrtku; damu (n. dam);

k sebje kutu; gatu; wu; skadu; wcnosi; knicomnosi;


smilnosi; a do s eri; lubosi; wt jdi; spjedi; maeri; ywnosi.

dat.: certoji; zbnikoji; zatanoji; knzoji; wujoji; nanoji; ularjoji; bricoji; woji; k potoji; wzoji; krajoji; ludoji; wuytkoji wujoju; wuytkoju; k sndanjoji a k sndanjoju; palenjoji; k zapaenjoji; sujnckoji; Bogu; sktu; a dale: wuzgraenju, do elenju, na elenju, ale jeno w ianych ruko-pisach; tu su najskerje wotpisane. K droze.

vok.: Bo; Kno. lok.: na ruce; na droze; na delce; ti struze. soc.: te tajkim racanim a pasenim; z mjim yenim;

z tym sanim. plur. nom.: dljke erdi; lude; gspodarje; pastyrje;

enjeze; mlince; tykanice; papence; chjce; krce; kopice; ga-uze; kna; bratry.

gen.: tolari; keni; kni; do gd; wt tych kny. dat.: tym knym. soc.: ze tyrimi wymi. dual.: dwaj kroa; dwa hunderta; dwa tydenja; tajkej

chytrej dljkej kusa; dwaj ocha; bratra; dwaj palca; do na-eju rukowy; z ngowy; wt teju kusowy; knjowu; dweju w-owu; dla kleskowy; ted wcyma; w rukoma; z wobyma rukoma; na tyma ngoma; na licoma; z prznyma rukoma; z dwma woma; we wuyma.

2. Adjektivow. sing. gen.: drogego; bramborskego; prosonego; wt p-

druge dnja. lok.: grnem; zem; helskem; dobrem; wcnem; sakskem;

Bem; drogem; godnem. SOC.: elikeju; njedogruntowaneju; wutrobneju.

3. Pronominow. 1) pron. pers. gen. wte mnjo; dat. ku mnje; akk. mjo;

dual. mej; nama; gen. akk. tebjo gen. wt sebjo; dat. sebje. 2) nom. wn; wna; wno; gen. jogo; dat. jomu (njomu);

akk. jen (njen); lok. jom (njom) a jem (njem); soc. fem. z eju; dual. wnej; jima (nima).


3) pron. poss. sing. gen. naogo; dat. naomu; lok. naom; soc. naym; fem. naeju; dual. nayma.

4) pron. dem. sing. nom. ten; gen. togo; dat. tomu; lok. tom; dual. tej; tyma; fem. soc. sing. z teju.

5) pron. inter. mask. nom. chto a kto (ka); gen. kogo; dat. komu; neutr. co a ca; gen. cogo; dat. comu.

b) W k o n j u g a c i j i . 1. praes. 3. sing. sejo = hs. syje; wezmjo; roso; dujo.

2. plur. gldao; edao; mo = mee. 3. plur. e eje; maje; zapomeje; juskaje; wobeseje; zastleje; zakoleje; zar-zeje; tisegaje = hs. pisahaju; cyeje; udeje; krawje; pije; certuje; haruje; edruje; kortuje; ceseje; tinjeseje; meje; derbeje; ceje = hs. chceda.

2. imp. njezapomni; wezmi. 3. impf.: 2. & 3. sing. prajao; deo; derjao; wijao; wo-

barao. 4. aor.: 2. & 3. sing. tijdo; tero. 5. part. praes. akk. wisecy; stojecy. chde (chjde),

na p.: chde pytaa; chde prosy; chde terga; chde gl-dam. lee, na p.: lee wsta. sejde, na p.: som se sejde ts. stoje, na p.: stoje wsta.

6. part. praet. akt. II. rozlee; ble; ede; swde; a-gle; ze abo weze = hs. wza; zapomnje; pcrje; tie; wide; rode; sejde; wide; pae; e e.

7. part. praet. pass. najdony; wobeony; rozsemjony; roz-jdojony; podduony; wezety = hs. wzaty.

c) W a d v e r b i j a c h . tedy; nidy; ako = hs. wako; tece = hs. peco; jare;

prec; gej; dooj; dljko a dujko = hs. doho; wcej; zasej; lubej; pten; udon; nidon; hyndo = hs. druhde; nnto a nnter; tuder; how; wuej; bliej; wen; nedym; hye a ji; todla; skradu; kazo ( = hs. kak zo); jion a juon; rowno.

d) W s k a d b j e . Spodiwne je, z kajkej pezjenosu Nepila we witkich swojich

pisanych rukopisach objekt w negativnych sadach stajnje do


genitiva staja, hde su to jeho sobuasni spisaeljo cyle zanje-rodili. Z toho je wide, zo je tuto prawido za istu serbinu cyle nuzne. Hdy so tohodla hie w naim asu tu a tam po tym njeini, so we tym peiwo duchu serbskeje re hri; Ne-pila pie na p.: Nan sebje klofterow enych da ejo; roboty jomu eneje cynili ejsu; ten jeje jare jd ejo; teje ejsom eje zjd; to ejsom mg tych sktu dogoni.

Te gen. part. wn jara wustojnje wude naouje, na p.: ma jo pomagaa tych kusow narza.

Wosebje spodiwne pak je sknnje sowo skt . Wono samo w jednostnej twrbje stoji, mjez tym zo witke druhe sowa, kotre jo pewoduja abo wot njeho wotwisuja w mnohoe steja. Dosponose dla witke na to so poahowace pikady tudy w hro-madu zestajam: Mj nan jo wugna swje skt do gle; nan jo nae skt wugna na pastwu; dy skt doma ejsu byli ; to ejsom mg tych sktu dogoni; hako te skt pas som ; dy skt derje byl i a jdl i su ; druge pa-styrje su te skt domoj tignali; Bidarjoc Matej jo musa te nae skt pas; dy te skt budeje e ; dy te skt tez gusinki su lzli.

Malutkich sownik. Respytna malinka.

Zestaja Radyserb-Wjela. (Sknenje.)

keki, pl., Platthndchen. kika, Messer, Schere. kika, schneiden. kikerahi, Hahnruf. kikny so, sich einen Schnitt zu=

ziehen. kikrahiha, kikrahija, krhen wie

der Hahn. kikrahijak, Krhhahn. koka, Gluckhenne. koka, glucken, glucksen. klanka& knjanka, Puppe, Pppchen.

klapotak & klepotak, Storch. klepak, Hammer. klinka, klinkawa, klinklink,

Klingel. klipklap, Dreschflegel; Tne des

Dreschens. klipklapa, dreschen. kluka, klukawa, Glucke, Gluckhenne. kluka, glucken (v . d. Mutterhenne). kokodak, kokodak, Kauermnnel. kokotak, Hahn. kolak, kolik, Hemdematz.

42 Radyserb-Wjela: kuka, kukla, kuklka, Licht, Lampe. kuka, gucken, ugen. kuklo, kuklko, uglein. kukny, einmal aufgucken. kukohladko, Guckuglein. kukoli, kuklkowa, ugeln. kuku, Spieldose mit Kuckucksruf. kukuk! Guck! guck! kulkul, Schiebei. kulul, Kugel, Schneller. kupjaka, Bad, Badewanne. kurko, Hhnchen, mein Puttchen",

Schippchen. kusak, Zhnchen. kwaka, kwaka, Ente, Entlein. kwaka, rufen wie die Enten. kwakwak, Entenruf, te: die Ente. khica, khita, khicka, Floh.

L. lebza, Hund. leka, liegen. liba, libka (pl. te libiki), Gnsel. liba liba, Zuruf an die Gnse. libak, Gnserich. libjo, Grieschel, Gnsel. lila = lla. lizak, lizak, Zunge. loko, loko, Milch. lla, llka, pissen. llanki, lle, llki, pl., Urin. lka, Lffel. lujka, Faden.

M. majca, Streichelktzchen. majca, streicheln. majk, majkmajk, Zuruf beim Lieb=

kosen. majka, Schrzchen. majka, streicheln, liebkosen. majke, mein Liebes. mama, mamka, mamika, ma-

muka, Mutter.

mamla, ein oft nach der Mutter verlangendes Kind.

mica, micka, Katze, Ktzchen. micak, Kater. micmic, Zuruf aus Katzenvieh. mijawk, junges Ktzchen. mik, Eichhrnchen. mio, miko, Schfchen, Lmmchen. mjawca, mjawcka, Streichelkind,

Schmeichelkatze. mjeka, mjekrka, Zickel. mjekmjek, Zuruf an Ziegen. mock, mocl, moclk, Mtzchen,

jedes Vglein. mojke, mein Holdchen. mua, Kuh, muo, Kalb. mulka, Mndchen, Kchen. mumla, Mund. muwa, muwka, Kuh.

N. nejkany, a, e, nejny, a, e, hbsch,

schn. nejko, nejkolo, nejkano, adv. recht

hbsch. nejkonejko, hbsch! hbsch! njebjeska, Himmel. njebjesak, njebjesak, Mond. nlpa, zutschen, nulpen, saugen. nlpak, Zutscher ec. nlpik, Zulp. nuchl, nuchlk & nuchlo, Blume. nuchnuch, Riechel; te imp. wot

nucha, riechen. nuk, nukl, Kaninchen. nypa, nypka, Kopf.

P . papa, essen. papk, Bissen. papka, Mndlein. papki, pl., Speise. pijka, trinken. pikpik, Schnbelchen. pila, pilka, Ente.

Malutkich sownik. 43

pilak, Entrich. pilpil, Zuruf an die Enten. pinkpink, Fink. piskawka, Pfeife, Trompetchen. piwo, Piepvglein. piwka, Piephhnel. piwpiw, Ton der jungen Vgel. pompa, pompka, Bemme, Brot=

schnitte. prajka, sagen. pucl, puclik, puclk, Kissen. puja, pujhaja, pujka, Wiege. pujka, pujehuja, wiegen. puka, schlagen. pumpl, pumplik, pumplk, Buch=

lein. pupoli, essen, mit Behagen essen. pupolki, pl., Eware. puta, putka, Huhn, Hhnchen;

Vogel. putak, Haushahn.

R . rita, ritka, Stei, Ges.

S. spwka, singen. spinka, schlafen. stejka, stehen. swaka, schelten.

. epka, flstern, zischeln. iba, ibka, Schfchen, Lmmchen.

ibib! Zuruf an die Schafe. ijka, nhen. ilka, Hemdchen. ilkak, Hemdematz.

T . tata, tatka, Vater, Vterchen. tatara, auf der Kindertrompete

blasen. tatowa, tatkowa, Vater rufen. tatra, tatrawa, tatrawka, Kinder=

trompete. titara, fahren. titarak, Wagen, Karre; Kinder=

wagenzieher. tjeta, tjetka, Muhme, Mhmchen. tupa, tupka, Fu, Fchen. tupa, tupka, treten, gehen. tupak, tupik, Schuh, Schchel. tupotak, tupotak, schrittelndes

Kind. tupytapy, Bezeichnung des Schritt=

chenmachens. tykotak, tickende Uhr.

W . widlawa, widlawka, Schwalbe,

Schwlbchen. widlewidle, Kinderbezeichnung fr

Schwalbengezwitscher. Z .

zandelka (kuko), uglein schlieen.

Serbske swjbne mjena z l. 1534. Wupisa Radyserb- Wjela.

Swjbne mjena tu poskiene sym wuwza ze zapiska z napisom: Ver= zeichnis der in der Stadt Budissin und den dazu gehrigen Dorfschaften befind= lichen Grundstcke ec ." , ki so w originale w radinych aktach msta Budyina Rep. V, Lit. G 1 1534 khowa. Pi jich zestajenju pak sym zwjeta wu-wostaji te mjena, kotre so densa hie astokr sya, ka Nowak, ota, Krawc.

44 Radyserb-Wjela: Barik Baink Banik Blak Blea Blo Boba Brjenik Butra

ael rna ilich imka ipka ika opa ulich ulik sla Doberic Dobresla Drabach Dronik Dru Dyrlic Geli Geri Glawnik Glowa Gorlica Halick Halik Hank Hanuka Harbi Harik Hejnak Hejni Henk Hik Hip Hlasik Howck Huka Jaki Jani Jerepk Karik Kebjena Kepjel Kewjel Kewl Knika abo Knk Kobjena Kola Koldic Kolrat Krc Kozelanski Kozelic Kokuka Kriow Krjemil Kunat Kunik Kuka Khjna Lawpick Lea Leaw Lubachow Lubua Luka Luska Luka Luzi Maticka Matuka Mae Micka Micha Mikla Mila Miera Mitic Panic Patak Pawli Pe Peska Pterkic Pt Pich Pika Pjeka Pjetak Porik Prjedel Rada Radka Rachla Rachlaw Rebska Ri Rika Rizna Roda Rochl Sak Satan Sedle Serban Spis Spitka Sropka Stani Starka Stibic Strjel Sutak andala ric erjeka idlaw opc Tok Wjel Wojka Zub abo Zubi Zyba.

Wurjadne ludowe wutworki mstnych pidawnikow z mstnych wcownikow.

Zestaja Jan Radyserb - Wjela. Baonjanski Bao. Biski & Bowski Bicy. Blanski Blecy. Bjsanski & Bjswoanski

Bjswocy & Bjswecy. Banski Bonjecy. Borananski Boranecy. Brkianski Brk. Borkowski Borka & Bortka. Boanski Boecy. Banski Bicy. Bozananski & Bozynanski

Bozankecy. Bronjowski Bro. Budesanski Budestecy. Budyski Budyin. BudySinski Budyink. Bukianski Bukecy. Bukojnjanski Bukojna. Cytowski Cytowk.

elnjanski elno. emjeski emjericy.

ichonjanski ichocy. Dalianski Dalicy. Debrianski Debrikecy. Demjanski Demjany. Dobrananski & Dobranowski

Dobranecy. Dobraanski Dobraecy. Dobroanski Dobroecy. Drobjanski Droby. Druanski Drukecy. Dubjanski Dubo & Duby. Dubrawkowski Dubrawka. Dubrinski Dubrink. Denianski Denikecy. Dnianski Dnikecy. Dchoranski & -rorjanski &

-rowski Dchorecy. Dowski De. Diwoanski Diwoicy. Hermananski Hermanecy. Hlinjanski Hlina. Hnaanski Hnaecy.

Wurjadne wutworki pidawnikow z mstnych wcownikow. 45 Hnwsanski & Hnwanski

Hnwsecy. Holanski Holca. Horjanski Hora. Horjowski Hory. Hrubjelanski Hrubjelicy. Hruboanski Hruboicy. Huanski & Huinjanski Hu-

ina. Jaboski Jabonc. Jatobjanski Jatob. Jeanski Jeecy. Jeanski Jeicy. Kamjenski Kamjenc. Kaanski Kaecy. Ketliski Ketlicy. Kinjanski Kina. Kinsborski Kinsbork. Kltnjanski Kltno. Klukanski Kluk. Koanski Konjecy. Kowazowski Kowaza. Koprski Koprcy. Krakianski & Krakeanski

Krakecy. Kumiski Kumicy. Kupjanski Kupoj. Kupiski Kupicy. Khelnjanski Kheln & Khelno. Khjnanski Khjnica. Khjnikowski Khojnika. Khomjanski Khom. Khrsanski Khrsicy. upjanski upoj. uwoanski uwoicy. Ledboski Ledbocy. Lejnjanski Lejno. Ltonjanski Lto. Lipjanski & Lipinjanski Li-

piny. Lubjenski Lubjenc. Masanski & Maanski

Masecy. Maleanski Maleicy.

Maleanski Maleecy. Mioanski Mioicy. Mioraanski & Mioraski

Mioraz. Milanski & Minalski Minaka. Mjedojski & Mjedowski Mje-

dojz & Mjedez & Mjedowz. Mjeanski Mjeicy. Mnionski Mnionc. Myanski Myecy. Nadanowski Nadanecy. Njeblanski Njeblicy. Njeswalski & Njeswaidlski &

Njeswailski Njeswaido. Njezdaowski Njezdaecy. Nosaiski & Nosyiski No-

saicy. Noslski & Nosliski & Noslowski

Noslicy. Pakosanski Pakostnica. Plusnianski Plusnikecy. Paplski & Paplowski P-

aplicy. Poinjanski Ponica. Pomoranski & Pomerowski &

Pomorowski Pomerecy. Poranski Poricy. Prawoanski Prawoicy. Prowski Precy. Pianski Piecy. Piwanski Piwicy. Psowjanski Psowje. Radanski Radska. Rakianski & Rakeanski Ra-

kecy. Rakojdanski Rakojdy. Ratarjowski Ratarjecy. Sijianski & Sijanski Si-

jecy. Sepanski Sepecy. Sernjanski Sernjany. Smilnjanski Smilna. Smjerdeanski Smjerdaca. Smochanski Smochicy.

46 Dr. Jurij Pilk: Sokolanski Sokolca. Sowrjowski & Sowrianski

Sowrjecy. Stranski Strio. ekianski & ekeanski e-

kecy. Tlanski Tlany. Trowski Tecy. Trjebjeski & Trjebjenanski

Trjebjeca. Turjowski Turjo. Wadowski Wadecy.

Wjeleanski Wjelein. Wjeselanski Wjesel. Wochoanski Wochozy. Wojerowski Wojerecy. Wslinanski Wslink. Wujdanski Wujzd. Wuriski Wuricy. Wysoanski & Wysokianski

Wysoka. Zderjanski & Zderjanski Zde. darjanski dar & Zdar. ornoanski ornosyki.

Pinok k najstarim stawiznam serbskeho duchown-stwa w Budyinje.

Poda dr. Jurij Pilk. Najstare stawizny serbskeho duchownstwa w mse Budy-

inje su hie do ista mne. W dotalnych spisach wo mse Budyinje w tutym napohlade jeno sabe hdanja abo dospone mjelenje nadede. Tu d zda so mi pihdne a pisprawne, podoki lisinow nam dotal znate a pistupne, kotre ma nam z najmjea w nim dotalnu mnos rozjasni, tu krtko a pe-hladnje zestaje.

Najstara pows wo serbskim duchownstwje a zastaranju duow w serbskej ri w Budyinje nastupa tamniu cyrkej Na-eje Lubeje Knjenje, kotra drje je w le 1293 jako filialka ta-chantskeje cyrkwje Sw. Ptra nastaa. We wonym le 21. mrca tachantstwo postaji, zo dyrbi fara tuteje cyrkwje, ki ma w nocy zwonka msta na wokolnych wsach khorych wopytowa a zasta-rowa, k tomu te serbskeje re mcny by. Jeli pak wn serbski njerozymi, ma sebi wn serbskeho pomocnika pistaji sam ze swojeho jeho mytujo (Regest I).

Wot samsneho lta so dopokaza hodi, zo bu w t achan t -skej cyrkwi Sw. Ptra serbski prdowane; peto wotpustny list biskopa Hendricha Merseburgskeho, wustajena 25. junija 1293, wuraznje tym pokutnikam, koti pidu na nmske abo serbske prdowanje tamnieho fararja abo jeho zastupnika, 40dnjowny wotpusk pilubja (Regest II).

Pinok k stawiznam serbskeho duchownstwa w Budyinje. 47

Nimale ze samsnymi sowami spominataj te dwaj druhej wotpustnej listaj, kotreju prnii bu wot bratra Iwana, biskopa Lacedaemonskeho, 7. junija 1294 a druhi pak wot arcybiskopa Borcharda Dwinskeho (Magdeburgskeho) 27. oktobra 1299 farskej (t. j . tachantskej) cyrkwi w Budyinje daty, na serbske prdo-wanje tamnieho fararja abo jeho zastupnika (Regestaj III a IV).

Zda so, zo je fara Ptrowskeje cyrkwje prdowanje w serb-skej ri z wjeta wosebitemu pomocnemu duchownemu pe-wostaja, ki bu ,,prda a kapan Serbow mjenowany a ki bu ze zastarska wot fararja samoho postajowany. Tola pak tuto zastojnstwo serbskeho prdarja pi tachantskej cyrkwi ped ltom 1376 njeleee peco w rukach duchowneho w mse samym bydlaceho, ale bu z najmjea z khwilemi wot jeno