Komentarz:
dr Dominik DrzazgaKatedra Zarządzania Miastem i Regionem Wydział Zarządzania, Uniwersytet Łódzki
Łódź, 23 stycznia 2018 r.
www.wz.uni.lodz.pl
CO DALEJZ LASEM NA BRUSIE?Jak warto zagospodarować las?
2
Wydział Zarządzania | Uniwersytet Łódzki
RAPORT | Co dalej z lasem na Brusie?
www.wz.uni.lodz.pl
3 Historyczne i obecne funkcje Brusa
4 Zagospodarowanie przestrzenne Brusa w świetle planów miasta
7 Przebieg konfliktu wokół sposobów zagospodarowania lasu na Brusie
9 Kierunki zagospodarowania lasu na Brusie – rekomendacje
Dr Dominik Drzazga – jest absolwentem kierunku ochrona środowiska na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Łódzkiego, ze specjalnością w zakresie plano-
wania i zarządzania środowiskiem oraz doktorem nauk ekonomicznych w dyscyplinie
nauk o zarządzaniu ze specjalnością w zakresie zarządzania miastem i regionem.
W obszarze jego zainteresowań naukowych i dydaktycznych mieszczą się zagadnienia
planowania przestrzennego i gospodarki przestrzennej, problematyka zarządzania
środowiskiem w sektorze publicznym oraz ekonomika i polityka ochrony środowiska.
Pracuje na stanowisku adiunkta w Katedrze Zarządzania Miastem i Regionem
na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego. Był zatrudniony na stanowisku
głównego projektanta w Biurze Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego
w Łodzi. Prowadzi badania w zakresie skuteczności planowania przestrzennego
w zarządzaniu zrównoważonym rozwojem w układach terytorialnych. Jest członkiem
kilku organizacji pozarządowych (m.in. Towarzystwo Urbanistów Polskich, Rada
Fundacji Centrum Strategii i Rozwoju Impact, Towarzystwo Przyrodników Ziemi
Łódzkiej) i stowarzyszeń naukowych (Komitet Przestrzennego Zagospodarowania
Kraju PAN). Brał udział w opracowywaniu krajowych (rządowych) oraz regionalnych
i lokalnych (samorządowych) dokumentów strategicznych. Na Wydziale Zarządzania
Uniwersytetu Łódzkiego kierował przez wiele lat studiami podyplomowymi adresowa-
nymi do kadr samorządowych.
Więcej o autorze: http://www.eksperci.wz.uni.lodz.pl/nasi-eksperci/dominik-drzazga/
Dodatkowe wypowiedzi, komentarze:dr Dominik Drzazga
Katedra Zarządzania Miastem i Regionem
Wydział Zarządzania, Uniwersytet Łódzki
e-mail: [email protected]
http://zarzadzanie.uni.lodz.pl
https://www.facebook.com/kzmir.wz.ul
O autorze
Spis treści
3
Wydział Zarządzania | Uniwersytet Łódzki
RAPORT | Co dalej z lasem na Brusie?
www.wz.uni.lodz.pl
Brus to położone w granicach administracyjnych Miasta Łodzi
osiedle, które kiedyś stanowiło odrębną jednostkę osadniczą
(małe miasto), a po II wojnie światowej zostało przyłączone do
Łodzi. Na obszarze Brusa aż do 2009 r. znajdował się poligon
wojskowy, którego teren (ok. 146 ha) odkupiony został od
Wojskowej Agencji Mieszkaniowej przez władze miasta. Strony
transakcji ustaliły w umowie kupna-sprzedaży, że obszar ten
powinien pełnić funkcje rekreacyjno-wypoczynkowe, co było
powodem do zakupu terenu na preferencyjnych warunkach.
Teren dawnego poligonu na Brusie położony jest w strefie
zewnętrznej miasta, przy jego zachodnich granicach i w prze-
ważającej części (ok. > 80% powierzchni) porośnięty jest
lasem, już dziś pełniącym, a w przyszłości mogącym pełnić
w jeszcze większym stopniu, funkcje rekreacyjno-wypoczynko-
we. Drzewostan na Brusie został częściowo nasadzony (przez
mieszkańców Łodzi), a częściowo uległ naturalnemu zalesieniu
w efekcie zachodzenia procesu sukcesji wtórnej. Obszar ten
stanowi obecnie jeden z większych i – co szczególnie istotne
– bardziej zwartych kompleksów leśnych w mieście. Na jego
terenie znajdują się dwa użytki ekologiczne: Majerowskie Pole
i Majerowskie Błota, objęte ochroną na podstawie ustawy
o ochronie przyrody, co wskazuje na istotną wartość przyrodni-
czą tego obszaru.
Las na Brusie pełni również istotne funkcje aero-sanitarne.
Mając na uwadze położenie terenów Brusa w pobliżu za-
chodnich granic miasta, należy wskazać, że obszar ten, przez
wiele lat utrzymywany był jako niezabudowany także i z tego
względu, iż stanowi korytarz służący napływowi do miasta
mas czystszego powietrza zgodnie z dominującym na Niżu
Polskim kierunkiem wiatrów. Łódź, jak większość dużych miast
w Polsce boryka się z problemem zanieczyszczenia powietrza
(w szczególności smogu w okresie zimowym) więc ta funkcja
lasu (korytarz służący „przewietrzaniu” miasta) jest równie
ważna i łączy się z przeznaczeniem rekreacyjno-wypoczynko-
wym i walorami przyrodniczymi tego terenu.
Poza walorami przyrodniczymi, las na Brusie (dawny poligon)
ma również istotne znaczenie historyczne i jako taki był już
miejscem badań archeologicznych; na jego terenie znajdują się
masowe mogiły – miejsca pochówku Polaków zamordowanych
przez hitlerowskich okupantów w okresie II wojny światowej,
a także (prawdopodobnie) mogiły ofiar komunistycznego
Urzędu Bezpieczeństwa. Przypuszcza się, że nie wszystkie
groby zostały odnalezione. W chwili obecnej teren leśny
Brusa stanowi miejsce spacerów i innych form aktywności
na świeżym powietrzu dla mieszkańców Łodzi, a w szczególno-
ści korzystają z jego walorów przyrodniczych mieszkańcy kilku
okolicznych osiedli.
Mimo iż morfologicznie i funkcjonalnie Brus stanowi teren
leśny, to formalnie – w ewidencji gruntów i budynków –
zaklasyfikowany jest jako teren rekreacyjno-wypoczynkowy
(Bz), zaliczany do kategorii (grupy) gruntów zabudowanych
i zurbanizowanych. Przyporządkowanie Brusa do tego rodzaju
użytków gruntownych jest błędne i powinno być zmienione,
ponieważ daje to niestety potencjalnie podstawę do lokalizo-
wania na jego obszarze obiektów i aktywności sprzecznych
z leśnym charakterem terenu.
Warto również zwrócić uwagę, że teren lasu na Brusie
wchodzi w skład tzw. Błękitno-Zielonej Sieci, której
koncepcję opracowano w Katedrze Ekologii Stosowanej
Uniwersytetu Łódzkiego i Europejskim Regionalnym
Centrum Ekohydrologii pod auspicjami UNESCO PAN.
W koncepcji tej założono, że w Łodzi powstawać będzie
spójny przestrzennie system terenów zieleni naturalnej
i urządzonej oraz dolin rzecznych i zbiorników wod-
nych, które przyczynią się do poprawy jakości środo-
wiska miejskiego, a co za tym idzie także warunków
życia i zdrowia mieszkańców, co z kolei będzie sprzyjać
zwiększaniu atrakcyjności Łodzi jako miejsca zamiesz-
kania i przyczyniać się do jej zrównoważonego rozwoju.
Historyczne i obecne funkcje Brusa
4
Wydział Zarządzania | Uniwersytet Łódzki
RAPORT | Co dalej z lasem na Brusie?
www.wz.uni.lodz.pl
„Mimo takich uwarunkowań funkcjonalno-przestrzennych wskazujących – ewidentnie – na potrzebę zachowania tego obszaru
w stanie leśnym, władze miasta w projekcie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Łodzi (2017)
(uchwała LXVI/1415/13 z 2017 roku) przewidziały wyłączenie całego terenu lasu na Brusie z systemu przyrodniczego miasta
i przeznaczenie go pod zabudowę rezydencjonalną, ujmując to następująco:
teren przeznaczony pod zabudowę, w strefie ogólnomiejskiej, jako przeznaczony do zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej niskiej
na dużych działkach z udziałem terenów rekreacyjno-wypoczynkowych (symbol jednostki M4/RW).
Koncepcja wprowadzenia zabudowy mieszkaniowej na Brusie podyktowana jest niewątpliwie chęcią sprzedaży tych terenów
prywatnym inwestorom celem pozyskania dla samorządu środków niezbędnych w budżecie dla finasowania innych miejskich
inwestycji. Trzeba jednak zauważyć, że prowadzenie chaotycznej prywatyzacji, polegającej na głęboko nieprzemyślanym pozbywaniu
się składników majątku komunalnego (w tym przypadku zalesionych gruntów wchodzących w skład systemu ekologicznego miasta)
jest działaniem błędnym i nastawionym wyłącznie na doraźne i krótkookresowe korzyści finansowe.
Wprowadzenie jakichkolwiek form zabudowy mieszkaniowej, nawet niskiej i o znacznym stopniu rozgęszczenia, wiązałoby się
z nieuchronną wycinką znacznych (o ile nie przeważających) połaci lasu, a co za tym idzie utratę jego funkcji ekologicznych i aero-sa-
nitarnych, o których mowa wyżej. Przeznaczenie tych terenów pod budownictwo mieszkaniowe spowodowałoby również utratę ich
obecnego publicznego charakteru (ograniczony zostałby ich ogólnodostępny charakter).
Zagospodarowanie przestrzenne Brusa w świetle planów miasta
Należy zwrócić uwagę, że kierunek zagospodarowania terenu określony w projekcie Studium (2017) dla lasu na Brusie (M4/
RW) stoi w jawnej i oczywistej sprzeczności ze współczesnymi koncepcjami i trendami w urbanistyce, w ramach których
mieści się idea kreowania tzw. miast zwartych (compact city) oraz potrzeba budowy spójnego przestrzennie i funkcjonalnie
systemu przyrodniczego miasta, nazywanego współcześnie zieloną infrastrukturą miejską. W najbardziej rozwiniętych mia-
stach świata realizowane są obecnie ambitne projekty zalesiania terenów miejskich (rewilding the city), a badania naukowe
wskazują na wysoką i stale rosnącą wartość tzw. usług ekosystemowych świadczonych przez zieleń miejską, zwłaszcza
tą o naturalnym lub semi-naturalnym charakterze. Na tym tle kierunki zagospodarowania terenów lasu na Brusie jawią się
jako anachroniczny pomysł zaczerpnięty z minionej epoki. Propozycja zagospodarowania terenu lasu na Brusie zawarta
w projekcie Studium, po ewentualnym jej zrealizowaniu, zamiast wspierać kształtowanie spójnego systemu błękitno-zielo-
nej infrastruktury, prowadziłaby do dezintegracji i osłabienia funkcjonalności systemu ekologicznego miasta.
Przewidziany w projekcie Studium (2017) sposób zabudowy terenów leśnych na Brusie jest sprzeczny nie tylko ze współcze-
snymi modelami planowania urbanistycznego, ale także z polityką przestrzenną samego Miasta Łodzi opisaną w Strategii
przestrzennego rozwoju Łodzi 2020+ (Uchwała Nr LV/1146/13 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 16 stycznia 2013 r.).
5
Wydział Zarządzania | Uniwersytet Łódzki
RAPORT | Co dalej z lasem na Brusie?
www.wz.uni.lodz.pl
Dokument ten zawiera szereg istotnych rekomendacji prze-
strzennych, m.in. określa zakres Strefy Wielkomiejskiej oraz
rekomendacje dotyczące wsparcia polityki „powrotu do miasta”
(ustalenia tej Strategii są istotną wytyczną dla Studium).
Co więcej, kierunki zagospodarowania przestrzennego Brusa są
nawet sprzeczne z samym modelem rozwoju przestrzennego
miasta przyjętym w ramach opracowanego i upublicznionego
projektu Studium (2017) (sic!), w którym założono ogranicza-
nie procesu suburbanizacji miasta. Wyznaczanie tak dużych
jak na Brusie nowych terenów pod zabudowę mieszkaniową,
położonych poza zwartą strefą miejską, w sytuacji systema-
tycznego i szybkiego kurczenia się demograficznego Łodzi jest
działaniem błędnym.
Należy wreszcie zwrócić uwagę, że projektowane zapisy
Studium (2017) w odniesieniu do terenów Brusa w sposób
rażący naruszają przepisy ustawy z dnia 27 marca 2003 r.
o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2003
nr 80 poz. 717, z późniejszymi zmianami, w odniesieniu do
treści zawartych w art. 1, ust. 4, pkt: 1, 2 i 4, wskazujących, że:
„…w przypadku sytuowania nowej zabudowy, uwzględnienie
wymagań ładu przestrzennego, efektywnego gospodarowania
przestrzenią oraz walorów ekonomicznych przestrzeni
następuje poprzez:
1. kształtowanie struktur przestrzennych przy uwzględnieniu
dążenia do minimalizowania transportochłonności
układu przestrzennego;
2. lokalizowanie nowej zabudowy mieszkaniowej w sposób
umożliwiający mieszkańcom maksymalne wykorzystanie
publicznego transportu zbiorowego jako podstawowego
środka transportu;
3. […];
4. dążenie do planowania i lokalizowania nowej zabudowy:
a. na obszarach o w pełni wykształconej zwartej struktu-
rze funkcjonalno-przestrzennej, w granicach jednostki
osadniczej, w szczególności poprzez uzupełnianie
istniejącej zabudowy,
b. na terenach położonych na obszarach innych niż
wymienione w lit. a, wyłącznie w sytuacji braku dosta-
tecznej ilości terenów przeznaczonych pod dany rodzaj
zabudowy położonych na obszarach, o których mowa
w lit. a; przy czym w pierwszej kolejności na obszarach
w najwyższym stopniu przygotowanych do zabudowy,
przez co rozumie się obszary charakteryzujące się
najlepszym dostępem do sieci komunikacyjnej oraz
najlepszym stopniem wyposażenia w sieci wodocią-
gowe, kanalizacyjne, elektroenergetyczne, gazowe,
ciepłownicze oraz sieci i urządzenia telekomunikacyjne,
adekwatnych dla nowej, planowanej zabudowy.”
Przewidywane w projekcie Studium (2017) zagospoda-
rowanie terenów Brusa stoi w ewidentnej sprzeczności
ze wskazanymi wyżej ustawowymi zasadami projekto-
wania nowej zabudowy, co stanowi o rażącym narusze-
niu elementarnych reguł racjonalnego gospodarowania
przestrzenią w mieście.
6
Wydział Zarządzania | Uniwersytet Łódzki
RAPORT | Co dalej z lasem na Brusie?
www.wz.uni.lodz.pl
Źródło: Projekt studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Łodzi (2017); Kierunki, mapa 2k Środowisko przyrodnicze – ze zmianami, Miejska Pracownia Urbanistyczna w Łodzi http://www.mpu.lodz.pl/page/637,wylozenie.html
7
Wydział Zarządzania | Uniwersytet Łódzki
RAPORT | Co dalej z lasem na Brusie?
www.wz.uni.lodz.pl
Opublikowany przez władze miasta projekt Studium w części
poświęconej zagospodarowaniu lasu na Brusie wzbudził
szeroką krytykę. Przeciwko przeznaczeniu całości lub części
lasu na Brusie pod zabudowę rezydencjonalną zaprotestowali
mieszkańcy Łodzi składając w tej sprawie formalną petycję
do władz miasta pod którą podpisało się ok. 2500 osób.
Z apelem w sprawie wycofania z treści projektu Studium
zapisów mówiących o przeznaczeniu terenów lasu na Brusie
pod zabudowę, wystąpiło również ponad 140 naukowców
– specjalistów w zakresie: gospodarki miejskiej, zarządzania
miastem, geografii miast, ochrony przyrody, biologii środowi-
skowej, planowania przestrzennego i urbanistyki, pracujących
w Uniwersytecie Łódzkim i Politechnice Łódzkiej. Krytyczne
uwagi w tej sprawie, tożsame z apelem naukowców, skiero-
wał do władz miasta również Oddział Łódzki Towarzystwa
Urbanistów Polskich w ramach konsultacji społecznych
projektu Studium. Należy również zaznaczyć, że Miejska
Komisja Urbanistyczno-Architektoniczna (ustawowy organ
doradczy Prezydent Miasta Łodzi w sprawach zagospodarowa-
nia przestrzennego) opiniując projekt Studium (2017), zaleciła
w swych uwagach (Uchwała nr4/III/2017 z dn. 30 stycznia
2017 r. w sprawie opinii do projektu Studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Łodzi)
co następuje:
• „pozostawić teren Brusa jako niezurbanizowany i wprowa-
dzić funkcję rekreacyjną z zakazem trwałej zabudowy” oraz
• „wprowadzić zakaz uruchamiania nowych terenów pod za-
budowę przed wypełnianiem się rezerw w istniejących
strukturach o rozpoczętych procesach urbanizacji”,
• „ograniczyć strefy zabudowy na terenach niezurbanizowa-
nych, sprawdzić czy wyznaczone powierzchnie wynikają
z prognozowanego zapotrzebowania wielkości przyję-
tych wskaźników”.
Przedstawiciele władz Miasta Łodzi w publicznych zapo-
wiedziach zadeklarowali, że pod zabudowę mieszkaniową
przeznaczona zostanie jedynie część lasu na Brusie, a dokładnie
pas położony wzdłuż ul. Krańcowej (ok. 10% powierzchni
terenu), natomiast pozostały obszar zostanie przekształcony
w teren rekreacyjny o charakterze parkowym z infrastruktu-
rą wypoczynkową.
Warto jednak zwrócić uwagę na to, że tego typu
zapewnienia przedstawicieli UMŁ stanowią jedynie
pozbawione jakiegokolwiek formalnego znaczenia
niewiążące deklaracje, ponieważ zapisy projektowane-
go Studium, udostępnionego do konsultacji, wskazują
na objęcie zabudową rezydencjonalną z udziałem
funkcji rekreacyjnych całego obszaru lasu na Brusie,
nie określając jednoznacznie jaka część terenu
i w którym miejscu ma być zabudowana, a która wolna
od zabudowy (w projekcie dokumentu powierzchnię
biologicznie czynną w tej strefie określono na mini-
mum 50%, ale nie oznacza to, że musi być nią las,
zaś wskaźnik maksymalnej intensywność zabudowy
ustalono na 0,2 – tj. stosunek powierzchni zabudowy
do powierzchni terenu). Zadeklarowany przez władze
miasta pomysł zabudowy fragmentu obszaru lasu
wzdłuż ul. Krańcowej, został skrytykowany w szcze-
gólności dlatego, że zakładał realizację inwestycji
dokładnie w tym obszarze Brusa gdzie znajduje się
najstarszy i najbardziej zwarty drzewostan (posadzony
kilkadziesiąt lat temu przez okolicznych mieszkańców);
lokalizacja zabudowy mieszkaniowej doprowadziłaby
więc do jego wycięcia.
Przebieg konfliktu wokół sposobów zagospodarowania lasu na Brusie
8
Wydział Zarządzania | Uniwersytet Łódzki
RAPORT | Co dalej z lasem na Brusie?
www.wz.uni.lodz.pl
W efekcie krytyki kierunków zagospodarowania przestrzenne-
go lasu na Brusie zapisanych w projekcie Studium, Urząd Miasta
Łodzi zdecydował się zorganizować konsultacje społeczne
w formie dziesięciu otwartych spotkań, a także przeprowadzić
głosowanie odnośnie do kwestii zagospodarowania lasu
na Brusie (m.in. za pośrednictwem platformy Vox Populi –
https://uml.lodz.pl/dla-mieszkancow/lodzianie-decyduja/kon-
sultacje-spoleczne/konsultacje-spoleczne-prowadzone/brus/ ;
https://vox.uml.lodz.pl/glosowania/co-dalej-z-dawnym-poligo-
nem-na-brusie/vid,40,v). Głosowanie trwa od 4 grudnia 2017 r.
do 31 stycznia 2018 r. Do dyskusji i głosowania władze miasta
wybrały trzy podstawowe warianty zagospodarowania terenu:
1. pierwszy wariant „miejski” zakłada sprzedaż ok. 10 proc.
powierzchni pod zabudowę rezydencjonalną i sfinanso-
wanie z tych środków urządzenia pozostałego terenu
w formie parku;
2. druga propozycja (posła Waldemara Budy) zakłada
wybudowanie na Brusie kompleksu rekreacyjno-sportowe-
go ze stokiem narciarskim, sztucznym jeziorem, strzelnicą,
itp.;
3. trzeci wariant, zakłada pozostawienie w stanie nienaruszo-
nym 150 hektarów naturalnego lasu.
Dodatkowo przewidziano możliwość wskazania i opisania przez
głosujących czwartego (4), własnego wariantu zagospodarowa-
nia terenu.
Mimo, iż termin głosowania nie upłynął, władze miasta na kon-
ferencji w dn. 16 stycznia 2018 r. zakomunikowały, że wycofują
pomysł wprowadzenia na Brusie zabudowy mieszkaniowej.
Należy jednak podkreślić, że ostatecznie wiążące w kwestii
Brusa, będzie dopiero stanowisko Rady Miejskiej w sprawie
uchwalenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodaro-
wania przestrzennego Łodzi. Dla sposobu zagospodarowania
i użytkowania Brusa istotne będą więc zmiany jakie Miejska
Pracowania Urbanistyczna w Łodzi wprowadzi do projektu
Studium, który będzie przedstawiony do głosowania
Radzie Miasta.
9
Wydział Zarządzania | Uniwersytet Łódzki
RAPORT | Co dalej z lasem na Brusie?
www.wz.uni.lodz.pl
Mając na uwadze przedstawione wyżej walory przyrodnicze,
aero-sanitarne oraz rekreacyjne i kulturowe lasu, a także
uwarunkowania demograficzne (kurczenie się populacji
Łodzi) oraz określone w dokumentach strategicznych miasta
kierunki jego rozwoju przestrzennego (re-urbnizacja – powrót
do centrum i rewitalizacja), stwierdzić można, że wyzna-
czanie jakichkolwiek, mniejszych lub większych, terenów
pod zabudowę na obszarze lasu było koncepcją błędną, z której
słusznie zrezygnowano.
Pomysł budowy na terenie Brusa kompleksu rekreacyjno-
-sportowego ze stokiem narciarskim, sztucznym jeziorem,
strzelnicą itp. atrakcjami można ocenić jako wizję wybitnie
technokratyczną, nieprzemyślaną i pozbawioną jakiegokolwiek
racjonalnego uzasadnienia, przede wszystkim z tego względu,
że realizacja proponowanych obiektów wymagałaby wycięcia
przeważającej powierzchni lasu, który jak wskazano wyżej
pełni rozliczne, istotne dla miasta funkcje, w tym stanowi już
cenione przez mieszkańców miejsce wypoczynku. Co więcej
realizacja tych inwestycji wymagałaby najprawdopodobniej
likwidacji dwóch obiektów formalnie chronionych na podstawie
ustawy o ochronie przyrody – wspomnianych już wyżej użytków
ekologicznych, a także zniszczenia istniejących na Brusie
stanowisk archeologicznych. Prawdopodobnie wiązałaby się
również z koniecznością wykonania procedury oceny oddzia-
ływania na środowisko (zależnie od parametrów technicznych
projektowanych obiektów). Lokalizowanie tego typu inwestycji
w obszarach miejskich, o ile istnieje na nie zapotrzebowanie
i dostępne są środki na ich realizację (a w tym przypadku nie
przewidziano ich w budżecie miasta), powinno odbywać się
na terenach niezagospodarowanych w żaden inny użyteczny
sposób, np. na obszarach wymagających rekultywacji itp.
Las na Brusie do takich obszarów nie należy. Formy rekreacji
i obiekty jej służące, wymagające „twardej” infrastruktury
trwale związanej z gruntem, a także prowadzące do przekształ-
ceń rzeźby terenu, powinny być lokalizowane poza obszarami
leśnymi (można pod tym kątem dokonać analizy istniejących
rezerw terenowych w Łodzi).
Kierunki zagospodarowania lasu na Brusie – rekomendacje
Źródło: Google Maps, 17.01.2018 r.
10
Wydział Zarządzania | Uniwersytet Łódzki
RAPORT | Co dalej z lasem na Brusie?
www.wz.uni.lodz.pl
Dyskusji o sposobie zagospodarowania lasu na Brusie nie moż-
na prowadzić w oderwaniu od kontekstu otoczenia. Odnośnie
do pomysłu zmiany lasu na Brusie w urządzony park, należy
zwrócić uwagę, że w bliskim sąsiedztwie Brusa znajdują się
już rozległe tereny zieleni urządzonej – jest to Park im. Józefa
Piłsudskiego (potocznie zwany Parkiem na Zdrowiu) o po-
wierzchni 188,21 ha, w skład którego wchodzą tereny i obiekty
o różnych funkcjach służących wypoczynkowi i rekreacji takie
jak: Miejski Ogród Zoologiczny w Łodzi (o pow. 16,64 ha),
rezerwat przyrody Polesie Konstantynowskie (o pow. 9,8 ha),
Strefa Wypoczynku, Rekreacji i Animacji w Parku na Zdrowiu
(teren po dawnym Lunaparku) oraz Aquapark Łódź – Fala (ok.
10 ha); przeważająca część Parku to jednak rozległy obszar
zieleni urządzonej, o charakterze spacerowym, wyposażony
w utwardzone alejki, oświetlenie, małą architekturę, zbiorniki
wodne itp. Ponadto w sąsiedztwie Parku na Zdrowiu i Brusa
znajduje się Łódzki Ogród Botaniczny (o pow. 65 ha). Ogółem
Park na Zdrowiu i Ogród Botaniczny zajmują ponad 253 ha
powierzchni. Mając to na uwadze pomysł przekształcenia
całości lub części lasu na Brusie w park, a więc w kolejny w tym
rejonie miasta obszar zieleni urządzonej (z utwardzonymi
ścieżkami, małą architekturą, oświetleniem itp.) jest pomysłem
co najmniej niezrozumiałym i pozbawionym logicznego uza-
sadnienia. Co więcej, można stwierdzić, że teren Brusa, w swej
obecnej leśnej formie stanowi bardzo dobre uzupełnienie
systemu terenów rekreacyjno-wypoczynkowych w tej części
miasta, na którą składają się obszary o różnym stopniu natu-
ralności – od ogrodu (botanicznego, zoologicznego), poprzez
urządzony teren parkowy z obiektami sportowo-rekreacyjnymi
(większa część Parku na Zdrowiu), po teren naturalnego lasu
(Brus) i las objęty ochroną prawną (Polesie Konstantynowskie).
Dzięki takiemu zagospodarowaniu oferta terenów rekreacji
i wypoczynku lepiej odpowiada zróżnicowanym potrzebom
mieszkańców miasta, niż w sytuacji gdyby las na Brusie miał się
stać kolejnym parkiem. Las na Brusie nie powinien dublować
parkowych funkcji Parku na Zdrowiu, ze względu na to, że zie-
leń o charakterze leśnym ma nieco inne grono użytkowników
niż park miejski, a na wypoczynek w obszarach leśnych również
jest znaczące społeczne zapotrzebowanie.
Za pozostawieniem na Brusie lasu przemawiają również
argumenty ekonomiczne – urządzanie na jego terenie parku
wiązałoby się z poważnymi kosztami inwestycyjnymi związa-
nymi z utwardzeniem ścieżek, doprowadzeniem oświetlenia,
umiejscowieniem obiektów małej architektury itp., a następnie
ponoszeniem znacząco wyższych niż w przypadku lasu kosztów
eksploatacyjnych związanych z utrzymaniem tak rozległego,
parkowego terenu i to wszystko w powiązaniu z utratą
części walorów przyrodniczych, które również mają swoją
wartość społeczno-ekonomiczną (w tym przypadku są to tzw.
usługi ekosystemowe związane z możliwością wypoczynku
w naturalnym lesie).
Reasumując, należy więc postulować zmianę zapisu
projektowanego Studium w odniesieniu do terenu lasu
na Brusie z dotychczasowej: „zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej niskiej na dużych działkach z udziałem te-
renów rekreacyjno-wypoczynkowych (symbol jednostki
M4/RW)” na: tereny wyłączone spod zabudowy – tereny
lasów o powierzchni minimum 3 ha (symbol jednostki L).
Od strony formalnej teren lasu na Brusie powinien
więc zostać:
1. włączony w proponowany w Studium system
powiązań terenów przestrzeni publicznych jako
element zespołów terenów leśnych, parkowych
i rekreacyjno-wypoczynkowych (schemat 8k);
2. zaliczony do podstawowych elementów systemu
przyrodniczego miasta jako teren zieleni leśnej,
o powierzchni minimum 3 ha (z zakazem zabudo-
wy) (mapa 2k środowisko przyrodnicze);
3. przekwalifikowany (w ewidencji gruntów i budyn-
ków) na las (Ls), względnie grunty zadrzewione
i zakrzewione (Lz), tj. użytki gruntowe należące do
kategorii gruntów leśnych;
4. oddany w zarząd Leśnictwa Miejskiego Łódź;
wówczas należy rozważyć zasadność sporzą-
dzenia uproszczonego planu urządzenia lasu dla
tego terenu.
11
Wydział Zarządzania | Uniwersytet Łódzki
RAPORT | Co dalej z lasem na Brusie?
www.wz.uni.lodz.pl
Brus powinien być lasem miejskim, o sposobie użytkowania zbliżonym do tego, jaki jest w Lesie Łagiewnickim i jako taki – pełnić
funkcje rekreacyjno-wypoczynkowe typowe dla lasu, a nie parku. Na jego obszarze nie powinna więc być prowadzona gospodarka
leśna, a jedynie prace porządkowe związane z utrzymaniem czystości. Należy dążyć do utrzymania tego terenu w stanie możliwie
jak najbardziej zbliżonym do naturalnego, tak aby wraz z Lasem Łagiewnickim stanowił on kluczowe elementy systemu przyrod-
niczego miasta. Zachowanie równowagi przyrodniczej w lesie miejskim nie wyklucza jednakże jego rekreacyjno-wypoczynkowej
funkcji. W celu udostępnienia lasu na Brusie mieszkańcom Łodzi można rozmieścić na jego terenie ławki, tablice informacyjne,
kosze na śmieci, itp. elementy małej architektury, ale w estetyce odpowiadającej terenom leśnym (tj. wykonane z drewna), a nie
miejsko-parkowej. Uzupełnieniem tej infrastruktury może być wyznaczenie i oznakowanie w lesie tras rowerowych, a także ścieżek
historycznych i przyrodniczych mających walory edukacyjne. Ze względu na walory rekreacyjne lasu należałoby radykalnie ograni-
czyć wjazd samochodów, a w szczególności quadów i motocykli, których użytkownicy przyczyniają się do dewastacji tego terenu. Las
na Brusie może również stanowić miejsce organizacji niektórych rodzajów imprez sportowych takich jak np. biegi przełajowe itp.
W dalszej perspektywie można rozważać odtworzenie zbiornika wodnego (stawu) znajdującego się na obszarze użytku ekologicz-
nego Majerowskie Błota, a także renaturyzację rzeki Łódki znajdującej się w południowej części Brusa (której koryto jest silnie
uregulowane). Zasadność tego typu prac oraz ewentualny zakres inwestycji, powinny być jednak zweryfikowane przez specjalistów
z zakresu geobotaniki, ochrony przyrody oraz ekologii rzek.
Historyczne i obecne funkcje BrusaZagospodarowanie przestrzenne Brusa w świetle planów miasta Przebieg konfliktu wokół sposobów zagospodarowania lasu na BrusieKierunki zagospodarowania lasu na Brusie – rekomendacje