CO WARTO WIEDZIEC O DYSLEKSJI?
Dzieci z ryzyka dysleksji w klasach młodszych szkoły podstawowej
Co to jest dysleksja?
• DYSLEKSJA ROZWOJOWA
Są to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.
TerminologiaTermin dysleksja rozwojowa
obejmuje kilka rodzajów zaburzeń:
• DYSLEKSJA- trudności w czytaniu (zaburzenia zarówno tempa i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia treści)
• DYSORTOGRAFIA- trudności z opanowaniem poprawnej pisowni ( dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej znajomości zasad pisowni)
• DYSGRAFIA- niski poziom graficzny pisma (brzydkie, koślawe litery, trudności z utrzymaniem się w linijce, litery w wyrazach nierówne)
• DYSKALKULIA - problemy w matematyce (niski poziom rozumowania operacyjnego, kłopoty z pojęciami abstrakcyjnymi, np. pojęciem liczby, wielkości, proporcji).
PRZYCZYNY
• Zaburzenia funkcji percepcyjno- motorycznych (spostrzegania wzrokowego, słuchowego, motoryki) i ich współdziałania (integracji percepcyjno motorycznej), funkcji językowych, pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej), lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
ETIOLOGIA
• Uwarunkowania tych zaburzeń są wielorakie (polietiologia). Wskazuje się na dziedziczność, zmiany anatomiczne i zaburzenia fizjologiczne układu nerwowego (w okresie ciąży i porodu o nieprawidłowym przebiegu). Zaniedbanie środowiskowe oraz brak szybkiej interwencji pogłębia zaburzenia i trudności dziecka.
Typy dysleksjiklasyfikacja wg M. Bogdanowicz• Dysleksja wzrokowo-przestrzenna
• Dysleksja słuchowo-językowa
• Dysleksja mieszana
• Dysleksja integracyjna
Dysleksja wzrokowo-przestrzenna
• Charakterystyczną cechą tego typu dysleksji jest dobra zdolność wypowiadania się. W pisowni zwracają uwagę liczne błędy ortograficzne, polegające na nieprawidłowym zapisie ó-u, rz-ż, ch-h, mylenie liter asymetrycznych, szczególnie b-d-g-p i pomijanie znaków diakrytycznych. U osób z osłabioną pamięcią wzrokową z trudem utrwala się obraz wizualny wyrazu. U niektórych nie utrwala się wcale.
Dysleksja słuchowo-językowa
• W dysleksji typu słuchowo-językowego występują trudności w pisaniu ze słuchu (dyktanda). Uczniowie z dysleksją tego typu w dzieciństwie zazwyczaj zaczęli mówić z opóźnieniem i/lub przejawiali wady wymowy. W tym przypadku zwracają uwagę problemy w wypowiadaniu się: dysnomia (brak płynności słownej) i/lub błędy gramatyczne. Zdarzają się przejęzyczenia (np. spooneryzmy typu broń rasowego mażenia) czy inne pomyłki językowe, polegające na użyciu innego wyrazu zamiast zamierzonego (ingerować / integrować).
Dysleksja mieszana
• W praktyce przypadki dysleksji mieszanej spotkać można najczęściej. Występują tu oba poprzednio wymienione rodzaje trudności. Piszący popełnia błędy zarówno podczas przepisywania ze wzoru, jak i pisania ze słuchu. Błędy dotyczą zarówno niepoprawnego zapisu ó-u, rz-ż, ch-h, jak i zniekształceń wyrazów różnego typu. Szczególne trudności zauważyć można w pisowni takich wyrazów i związków frazeologicznych, w których występują zarówno pułapki ortograficzne, jak i podobieństwa językowe.
Dysleksja integracyjna
• W dysleksji typu integracyjnego pojedyncze funkcje (wzrokowa, słuchowa, kinestetyczna, dotykowa, motoryczna) mogą nie wykazywać zakłóceń, natomiast zaburzona jest ich koordynacja. Trudności z automatyzacją pisania dotyczą zarówno zapisu wyrazów pod względem ortograficznym, jak i graficznym i mogą wiązać się z obniżeniem zarówno techniki, jak i estetyki pisma.
PROFILAKTYKA
• Dzieci z nieprawidłowej ciąży, porodu, wykazujące deficyty rozwoju niektórych funkcji psychoruchowych, to dzieci "ryzyka dysleksji". Im wcześniej zostaną objęte opieką, tym większe szanse aby zapobiec ich trudnościom szkolnym.
OBJAWY DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ
• Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu ujawniają się dopiero w szkole, podczas gdy już w okresie przedszkolnym można zauważyć objawy, które cechują tzw. dzieci ryzyka dysleksji.
Charakterystyczne objawy w wieku przedszkolnym
i młodszym szkolnym
• opóźniony rozwój mowy;
• mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw ruchowych, samoobsługi, rysowania i pisania (brzydkie pismo);
• wadliwa wymowa, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, błędy gramatyczne;
• Trudności z różnicowaniem głosek podobnych oraz z wydzieleniem sylab, głosek ze słów i ich syntezą;
• Trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych;
• Oburęczność;
• mylenie prawej i lewej ręki; • trudności w czytaniu pomimo dobrej inteligencji
oraz braku zaniedbania środowiskowego i dydaktycznego;
• trudności z opanowaniem poprawnej pisowni: pismo zwierciadlane, mylenie liter podobnych pod względem kształtu (p-b-d-g), liter odpowiadających głoskom zbliżonym fonetycznie, opuszczanie liter, błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad ortografii.
Terapia osób ze specjalnymi trudnościami w nauce
• Terapia polega na usprawnianiu zaburzonych funkcji (wzroku, słuchu i ruchu) i rozwijaniu tych, które działają bez zakłóceń, aby w ten sposób osiągnąć pożądane efekty. Terapia jest jednak tym skuteczniejsza, im wcześniej zostanie podjęta. Ważny jest także stopień zaangażowania ucznia, jego motywacja do pracy oraz ilość czasu przeznaczonego na zajęcia.
• Wykonywane ćwiczenia pomagają likwidować skutki zaburzeń czytania i pisania i jednocześnie wspomagają pracę mózgu ("gimnastyka umysłu"). Poprzez łączenie nauki z zabawą (gry, łamigłówki, rebusy, układanki) sprawiają dużo radości uczniom. Zajęcia odbywają się w małych grupach pod kierunkiem wykwalifikowanych nauczycieli - terapeutów. Uczniowie otrzymują zaświadczenia o uczęszczaniu na zajęcia terapii.
Dekalog dla rodzicówdzieci dyslektycznych opr.: prof.dr hab.
Marta Bogdanowicz
Czyli nie czyń drugiemu co tobie nie miłe
• Nie traktuj dziecka jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego lub leniwego.
• Nie karz, nie wyśmiewaj dziecka w nadziei, że zmobilizujesz je to do pracy.
• Nie łudź się, że dziecko "samo z tego wyrośnie", "weźmie się w garść", "przysiądzie fałdów" lub że ktoś je z tego "wyleczy".
• Nie spodziewaj się, że kłopoty dziecka pozbawionego specjalistycznej pomocy ograniczą się do czytania i pisania i skończą się w młodszych klasach szkoły podstawowej.
Trudności uczniów dyslektycznych na poszczególnych przedmiotach
JĘZYK POLSKI
• Trudności w czytaniu i pisaniu• Wolne tempo czytania,ale mało błędów lub
szybkie tempo czytania i dużo błędów• Brak rozumienia czytanego tekstu• Trudności z ortografią• Zaburzona pamięć sekwencyjna –dotycząca
zapamiętania dni tygodnia ,pór roku
• Opuszczanie,dodawanie,przestawianie liter sylab wyrazów
• Niechęć do pisania i rysowania,ręka dziecka szybko się męczy
JĘZYK OBCY
• Trudności jak na języku polskim
• Trudności w zapamiętywaniu liter charakterystycznych dla danego języka
• Przekręcanie wyrazów
HISTORIA I GEOGRAFIA
• Trudności
w zapamiętywaniu dat,chronologii wydarzeń
• Czytanie mapy,lokalizowanie danych na mapie
• Określanie kierunków geograficznych
• Obliczanie współrzędnych
• Posługiwanie się skalą• Posługiwanie się
kompasem
MATEMATYKA
• Mylenie znaków• Rysowanie figur geometrycznych• Rysowanie wykresów• Trudności z zapisywaniem działań w
słupkach• Zapisem obliczeń na dużych liczbach• Ułamki zwykłe- mylenie licznika
z mianownikiem
W-F
• Mała sprawność ruchowa całego ciała
• Trudności z wykonywaniem np. układów gimnastycznych
• Problemy z samoobsługą
• Trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem
• Niechęć do zabaw ruchowych
SZTUKA I TECHNIKA
• Niechęć do rysowania
• Niski poziom graficzny rysunków nieadekwatny do wieku dziecka
• Prace wykonane bardzo niestarannie
• Przestrzenne prace plastyczne- nieumiejętność złożenia modelu
MUZYKA
Czytanie i zapis nut. Gra na instrumentach –trudność
dotyczy obniżenia możliwości kontroli wzrokowej i obniżenie sprawności manualnej.
GDZIE SZUKAĆ POMOCY?
Nauczyciel ,wychowawcaPsychologLekarz pediatra-skierowanie na badania
specjalistyczneLekarz specjalista-
okulista,neurolog,psychiatra( wyklucza inne zaburzenia)
Poradnia Pedagogiczno- Psychologiczna
• 1. Badanie psychologiczne,badanie ilorazu inteligencji
• 2. Badanie pedagogiczne –określenie rodzaju zaburzeń
• 3. Wydanie orzeczenia i wskazówki do pracy korekcyjno-kompensacyjnej,wydłużony czas na egzaminie zewnętrznym
Przydatne adresy
• Polskie Towarzystwo Dysleksji Gdańsk
• www.dysleksja.univ.gda.pl
• Gliwicki oddz.PTD,ul.Jagielońska21
• Poradnia Pedagogiczno –Psychologiczna w Gliwicach,ul. Warszawska
• Poradnia Pedagogiczno-Psychologiczna „Partner” w Gliwicach ,ul.Wieczorka 22
Dziękuję za uwagę
Opracowanie: Dorota Dendzik