Download pdf - Dai Orchid

Transcript

သစခြစလင ဒငရနယတခြင

ဒငရနယသည ခငးျပညနယ၏သစခြပနးမာနမား အစအလငဆးရငသနေပါကဖြြြြြြြြြြြြားရာေဒသျဖစသည။ ဒငရနယရသစေတာ မားတြင အေရာငအေသြးစလငလပစြာ ရာသအလက ပြငဖးေနေသာ ပနးကျပရမညဆလငလညး သစခြပနးက သာျပရမညျဖစသည။ ထ အတ ဒငရလမးတ ၏ ေတာ၀နပနးမာလညး ျမနမာဘာသာအားျဖငဒငရသဇင ၊ အဂၤလပ အေခၚအေ၀ၚ (Bulbophyllum refractum) ေဒသအေခၚ Daai Ling Leih ပနးသာလငျဖစသည။ ပနးတ ၏ဘရငျဖစေသာ ထသစခြပနးအေၾကာငးက ေလလာရလင အလြနအငမတန စတ၀ငစားစရာေကာငးေၾကာငးေတြ႕ရရမညျဖစသည။ ခငးျပညနယတြငရစဥ ေန တငးနးပါး ေတာေတာငအႏ သစခြပနးမားကေလလာခရာ ဒငရလနးသည သစခြပနးေပါငးစပြငဖးေသာေဒသအျဖစေတြ႕ျမငခသည။ ထအတခငးျပညနယ၏ သဘာ၀ရတနာျဖစေသာ သစခြပနးသာလင ခငးလမးတ ၏ တႏႈငးမမ ေတာ၀ငပနးမးဆကမားအျဖစကမာၻကနသညအထ တညရေနမညဟယၾကညမပါသည။

သြငျပငလကၡဏာမား

Monopodial ေခၚတစပငတညးသစခြတ သညအဖးတစခတညးမအပငသစ ထြကလာသည။ တစပငတညးအကငး အဆစမားမ အပငသစမား တစပငၿပး တစပင ျဖာထြကလာသည။ အရြကမားသညရးတ ေခၚ ပငစညမႏစစဥဖာထြကသည။ အခ႕သစခြပငစညမားသည အတနငယရညလားသည။ ဥပမာ ဗနနလာသစခြ။ Sympodial ေခၚ ပငပြါးသစခြတ ၏ အပင သစမားသည ပငစညမေဘးမႏစစဥကပလကထြကေလရသည။ သစခြပငစညသည အပြငပြငၿပးသည ႏစေနာကပငးတျဖညးျဖညး ေသဆးသြားသည။ ၎သစခြ မးႏစမးစလး၏ မးစပအခ႕ ေျမေပၚတြငရငသနေပါကေရာကသည။ သစခြတြငအထးသျဖင ေလရႈျမစေလးမားပါရသည။ေလရႈျမစမားသညႏစစဥ အသစထြကေလရသည။ သစခြပနးပငမားစကပးရာ၌ ေလရႈျမစမားႏငအျမစမားကျဖတေတာကစကပးလငလညးလညး အျမစသစမား ျပနလညထြကလာၿပး အပငရငသနႏငပါသည။ သစခြအျမစမားသညသစပင၊ ၀ါးပငတ တြငတြယကပရငသနေပါကေရာကၾကေသာလညး ေကာကေဆာင၊ေကာကကမးပါးႏင ေျမႀကးေပၚတြငလညး ရငသနႏငသည။ သစခြအျမစတ ၏တာ၀နမာ အပငမားရငသနႏငရနအတြက အျခားအပငမားကတြယကပရနျဖစသည။ သ ေသာသစခြအပင၏ ထးျခားခကမာကယပငရငသနႏငၿပး အစာႏငေလက ခကလပႏငသည။ သစခြပငအခ႕၏ ေလရႈျမစမားႏငအျမစမားမာမးစပအလက မတာအနညးငယခန ရညလားႏငသည။

မငႏမးေဆာ(Laiqyung)

ေပါကေရာကပႏပ (Distrubution)

ဒငရလမးတ အျမတတႏးတနးဖးထားေသာ ေတာ၀င Ling Leih Khei

သစခြ - Orchid (သ မဟတ) Orchidaceae

သစခြပနးဟ အလြယတကေခၚဆေသာလညး အမနတကယမာမ အပြငပြငေသာ ပနးမးမားတြင ဒတယအႀကးဆး ပနးမာန အပစျဖစသည။ မးကြ ၈၈၀ ခန တြင မးစပေပါငး ၂၆၀၄၉ ခန ယေန အထေတြ႕ရထားသည။ ဆကလက၍ သဘာ၀မးစပ ေပါငးမားစြာေတြ႕ရႏငသလ၊ သပၸနညးက မးရးစပပညာအရ မးကြေပါငးႏစစဥေျမာကမားစြာ ေပၚေပါကလာမညမာ မလြဧကနျဖစသည။ သစခြပနးမးစပသည ငကမးစပထက ႏစဆ၊ တြားသြားသတ၀ါ မးစပထက ေလးဆခန မ ရသည။ သစခြသည ကမာၻေပၚတြင ရငသနေပါကေရာကေသာ သစပငပနးမာနမား( seed plant) ထတြင ၆ ရာခငႏႈနးမ ၁၁ ရာခငႏႈနးခန ပါ၀ငသည။ သစခြပနးထတြင အပစႏစစခြေလလာႏငသည။ တစပငတညးသစခြပင (Monopodial)ႏင ပငပြါးသစခြပင(Sympodial) အပစတ ျဖစၾကသည။ သစခြမးကြမားထတြင သဇငႏြယေခၚ Bulbophyllum မးစပ ၂၀၀၀ ခန ,Epidendrum မးစပ ၁၅၀၀ ခန ၊ Dendrobium မးစပ ၁၄၀၀ ခန ႏင Pleurothallis ၁၀၀၀ ခန ေတြ႕ရသည။ ထ႕ျပင Vanilla မးစပPhalaenopsis ႏင Cattleya မးစပတ သညလညး သစခြပနး၀ါသနာရငမား အစကမားေသာ မးစပမားျဖစသည။ Horticulture ဟေခၚေသာ သပၸနညးက အပငမားစကပး ထတလပသေတသနျပလပျခငးနညးပညာ ထြနးကာလာသည ၁၉ ရာစေႏာငးပငးမစ၍မးစပပငသစမား (hybrids) ေျမာကမားစြာေပၚထြကလာခသည။

သစခြမးမားက အဓကအားျဖင အပပငးေဒသမားျဖစသည အာရ၊ ေတာငအေမရက၊ အေမရကတကအလယပငးေတြ႕တြငေတြ႕ရရသည။ သ ေသာအေအးပငးေဒသမားျဖစသည အာတတစက၀ငးေဒသႏင အႏာတကတကအနးတ တြငလညး အနညးငယေသာမးစပမားေတြ႕ရရသည။ ေယဘယအားျဖင သစခြမးစပမားက ေအာက ပါအတငးေတြ႕ရႏငသည။

၁။ အေမရကတက - ၂၅၀ မ ၂၇၀ မးကြ၂။ အာရ - ၂၆၀ - ၃၀၀ မးကြ၃။ အာဖရက - ၂၃၀ - ၂၇၀ မးကြ၄။ သမဒၵရာဇပငး - ၅၀ - ၇၀ မးကြ၅။ ဥေရာပႏင အပေရာပငးအာရေဒသ - ၄၀ - ၆၀ မးကြ၆။ ေျမာကအေမရက - ၂၀ မ ၂၆ မးကြ

ပငပြါးသြစခြ မား၏ ႀကးထြားမႈအဆငဆင သရပျပပ

ပငစညႏင အျမစ

အသးျပပ ဗနနလာသစခြအသးက အေျခာကခကာ အေမႊးအႀကငအျဖစထတလပရနအတြက အသးျပႏငသည။ တရတရးရာ ေဆးဖကသးပစၥညးမားအျဖစလညး သစခြပနးမားက အမးမးအသးျပၾကသည။ အထးသျဖင အလဆငပနးမား၊ ပနးစညးမား ေရာငးချခငးျဖငလညးအသးျပႏငသည။ ဒငရနယတြငလညး Shaan ေခၚသစခြပနးတစမးက ကေလးသငယမား အဖအႀကတမားထြကလာေသာအခါ ကသရနအျဖစအသးျပၾကသည။ သစခြပနးပြငမားကလညးအဆငအတနးျမငေသာ၀ငေကာငးမား ျပလပႏငသည။

စးပြားျဖစ စကပးထတလပျခငး

ဒငရနယတြင ေတြ႕ရရေသာ သစခြပနးမးအခ႕စာရငးမား

အရြက သစခြအရြကမားသည ရးတထပမေသာလညးေကာငး၊ရးတေဘးတစဖကတစခကစမ ေသာလညးေကာငး ထြကေပၚလာၾကသည။သစခြအရြကပသဏၭာနအမးရသည။ အခ႕မာ ၾကကသြနနၿမတကသ ရသညအပငအမးအစားမားရသည။ အခ႕ေျမေပါကသစခြမား၏ အရြကမားသည တစေပႏစေပခန ထရညလားၾကသည။အနမာလညး ၆ လကမမ တစေပခန ထရၾကသည။အထးသျဖင သစခြအမားစ၏ အရြကမားတြင အေၾကာမားသသာထငရားစြာျမငေတြ႕ႏငသည။ သစခြအမးကြေျမာကျမားစြာရသညအေလာက သစခြရြကမားပသဏၭာနမားမာလညး အမးမးကြျပားသည။ အခ႕မးစပတြငသစခြပငကေလးမားမာ စငတမတာ အနညးငယမသာရသည။အပြင အေရာငအေသြးစလငစြာ ဖးပြငၾကသည။ တစေရာငတညးသာပြငဖးေသာ သစခြပနးမားရသလ အေရာငႏစမးသးမး ေရာစပ၍ပြငဖးၾကေသာ အပငမားလညးရသည။ မးစပတစခတညးတြင အေရာငကြျပားၿပးပြငေသာ သစခြမားလညးရသည။ သစခြပနးပြငမားသည ၀တဆဖ၊ ၀တဆမ၊ ပြငခပ၊ ပြငဖတအစပါ၀ငၾကသည။ ဒငရနယေတာႀကးမားတြင ယခငက Khei Ar Eek ေခၚ အာမလကတတပနး သည ေနရာအႏအျပား ပြငဖးေသာလညး ယခအခါ စးပြါးေရးသမားမား၏ တရားမ၀ငေရာငး၀ယေဖာကကားမႈေၾကာင မရသေလာက နညးပါးသြားၿပျဖစသည။ ျမနမာျပညတြင ခငးသစခြနႏငဒငရေလဒရႈးတ မာ ထငရားေသာ သစခြပနးမား ျဖစၾကသည။ ရာသဥတ အလကပြငဖးၾကသည။ တႏစပတလး သစခြမးအလကပြငဖးၾကသညက ေတြ႕ရႏငသည။အေစႏင အသး သစခြပနးမား၏ အသးမားရငမညရန ႏစလမ ၁၈ လခန အထၾကာျမငသည။ မးေအာငၿပးေသာ အသးအတထတြင အေစငယေလးမားေျမာကျမားစြာပါရသည။ အမားစမာ အမႈန႕ကေလးမားအျဖစသာ ေတြ႕ရေသာေၾကာင မကခရစကတျဖငသာ ျမငႏငသည။ရငမညေသာအသးမားသည ေျခာကေသြ႕လာၾကသည။

နာမညႀကးခငး သစခြန

သစခြပနးမားသည ပငတညး၀တမႈန ကးျခငးျဖငေသာလညး၊ ပငျခား၀တမႈန႕ကးျခင းျဖစေသာလညးေကာငး မးပြါးႏငသည။ သစခြသးမား မးေအာင လာၿပးသညေနာကပငး ေလ၏ သယေဆာငျခငးေၾကာင မငေပါငးေျမာကမားစြာထ မးေစမားပႏႏငသည။ ယခအခါသပၸနညးက မးပြါးျခငးႏင တစရႈးပြားျခငးပညာမားေၾကာငသစခြပနးမားမးပြားရန ပမလြယကြယစြာျပလပႏငသည။ သစခြပနးက သပၸခနးထရ shaker machine ထတြငအႀကမမားစြာ လႈပေပးျခငးအားျဖငလညး မးပြားႏငသည။

မးပြားျခငး

ကမာၻတြင သစခြပနးမးမားက စးပြားျဖစစကပးထတလပေရာငးခေသာႏငငမား ရသည။ ထငးႏငငသညလညး သစခြပနးမားက အေနာကႏငငမားသ တငပ ေရာငးခရာတြင ထငရားသည။ သစခြပနးကစးပြားျဖစ စကပးထတလပႏငသည။ အထးသျဖင ဒငရနယတြငသစခြပနးမားက မစကပးပ ရသမထတယ ေရာငးခလကရသညက၀မးနညးဖြယရာေတြ႕ရရသည။ သစခြပနးက ကယပငစကပးလကစးပြားျဖစ စကပးထတလပႏငပါသည။ဥပမာ ရးရည(Dendrobium)မးစပသညသည ေဒသႏင လကေလာညေထြစြာ ေငြကနေၾကးကမမားပစကပးႏင၍ ေရာငးခရာတြငလညး ေစးေကာငးရရႏငသည။ဗနနလာ သစခြကလညး စးပြားျဖစ ေဒသအတြငးစကပးႏငပါသည။

ကာကြယျခငး

လြနခေသာႏစေပါငး ၃၀ ခန က ဒငရနယကသ ထငးႏငငသညလညး သစခြပနးပငမားက တရား၀င၊ တရားမ၀ငအမးမးေသာနညးလမးမားျဖင ထတယေရာငးစားခၾကသည။ သ ေသာ ယခဆယစႏစမားတြငမ အစးရႏင အနဂအမား၏ ၀ငး၀နးျပနလညကညေပးမႈမားေၾကာင ေတာႀကးမကမထတြငပင မးေစမားကျဖန ျခငး၊ စကပးျခငး မားျဖင သစခြေတာမားျပနလညရငသနရနအားေပးလပေဆာငေပးျခငးက ေတြ႕ရရသည။ ၎ကသ ခငးျပညနယ၏ ဂဏေဆာငဒငရနယတစခြင ကလညး သစခြမားစနစတက ျပနလညေမြးျမျခငး၊စကပးျခငး၊ ကာကြယျခငးတ ျပရန အခနေရာကၿပျဖစသည။ အထးသျဖင သစခြပနးမားက ရာေဖြရာတြင လအပေသာအပငမဟတပ အပငအပတခလး ခြါယျခငး၊ သစခြတစပငရရရနအတြက သစပငကငးမားခငျခငး၊ ခတလျခငးတ သည အဖးတနသစေတာမားက ျဖနးတးျခငးျဖစသည။ ထ႕ျပင ေတာမးရႈ႕ျခငးသညလညး အဖးတနသစခြမားကအလးအရငးဖကဆးျခငးႏင ေရေ၀သစေတာမားက သတသငျခငးျဖစသည။ ထသ လပေဆာငျခငးမားအတြက ေကးရြာတငးတာ၀နသစတဓါတျဖငကာကြယရနလအပေပမည။ ႏငငျခားေရာကရေနေသာ မးခစပညာတတမား အေနျဖငလညး မမတ႕ တတႏငသေလာက မမေရေျမႏင အဖးတနသစေတာေပၚရ အေရာငအေသြးစလငေသာ ရတနာသစခြပနးမားကေစာငေရာကရနလအပပါသည။အေရးအႀကးဆးမာ ဒငရနယတစခြင သစခြေစာငေရာကေရး စခနးမားထားရကာ မးသစမားပြားျခငး၊ စကပးျခငးတ ျဖင ဘရားသခငမလကေဆာငမြနျဖစေသာ အဖးတနသစခြမားက ျပနလညျပစပးေထာငသငပါသည။

၁။ မးလးမႈငး (vanda coerulea griff.ex lindl) ၂။ အာမလကတတ (dendrobimum fimbriatum hook) ၃။ ခငးသစခြန (Renanthera coccinea Lour)၄။ သဇင (Bulbophyllum auricomum lindl)၅။ ခငးသဇင (bulbophyllum pectinatum)

၆။ ဒငရသဇင (Bulbophyllum refractum)၇။ စကပနး (Dendrobium pendulum)၈။ Dendrobium formosum Roxb ၉။ ဒငရေလဒရႈး(Paphiopedilum မးစပ)၁၀။ Bulbophyllum auricomum lindl၁၁။ ျမကသစခြ (Arundina graminifolia)၁၂။ ငကမငးသား (Habenaria radiata)၁၃။ Va Pauk (Dendrobium formosum)၁၄။ Dendrobium cretaceum ၁၅။ ေႁမြသဇင (Bulbophyllum putidum)၁၆။ ေရႊတ Dendrobium chrysotoxum၁၇။ ရးရည (Dendrobium pierardii)၁၈။ ရြကလ (Ludisia discolor)၁၉။ သႏာ (Ascocentrum curvifolium)၂၀။ ယကေတာငသဇင (Cirrhopetalum fascination)၂၁။ ၀တရယ သစခြ (Dendrobium bellatulum)၂၂။ ဒငရသစခြ (Dendrobium brymerianum)၂၃။ ပါးမရန (Bulbophyllum drymoglossum mamedutaran)၂၄။ ရးဆကကေလး (Holcoglossum kimballianum)၂၅။ Rhynchostylis gigante၂၆။ Brassavola perrinii ၂၇။ ၾကကသြနၿမတပနး (Brassavola nodosa)၂၈။ Habenaria dentata ၂၉။ Eulophia Species မား၃၀။ Cymbidium tracyanum၃၁။ Coelogyne Species မား၃၂။ Ceratostylis rubra ၃၃။ Bulbophyllum lepidum ၃၄။ Cattleya Species မား၃၅။ Cymbidium aloifolium၃၆။ Aerides multiflorum ၃၇။ ႏးရန (Oberonia gammiei)၃၈။ Ornithochilus difformis၃၉။ ပနးခခဥ (Agrostophyllum planicaule)၄၀။ Cleisostoma ebehardtii၄၁။ Dendrobium primulinum၄၂။ Eria banaenis Gagnep Eria Densa၄၃။ Spathoglotis plicata အျခားေသာ သစခြမးစပေပါငး တစရာေကာဒငရနယတြငေပါကေရာကေသာလညး ဓါတပမတတမးမားမရေသာေၾကာငနာမညမားအတ အကမသရႏငေသးပါ။ သတျပစရာအခကမာရကၡေဗဒပညာရငမား မရာေဖြ၊ မေတြရေသးေသာသစခြမးစပေျမာကမားစြာသညလညး ဒငရလနးတြင တညရေနမညျဖစသည။ အခပအားျဖငဆရေသာဘရားရငမ ေပးသနားေသာ အေကာငးဆးလကေဆာငမြနျဖစသည သဘာ၀သစေတာႀကးႏင အဖးတနရတနာ သစခြပနးမားက ထနးသမး ေစာငေရာကရနတာ၀နမာ ျပညတြငး၊ ျပညပႏင ႏငငအသးသးတြင မတငးေနထငၾကေသာ ဒငရလမးမား၏တာ၀န၀တရားသာလငျဖစေပသည။

မငႏမးေဆာ (Lai Qyung)Dip. Agriculture