DE GESCHIEDENIS VAN DE MENSHEID
IN 515 KAARTEN
VAN DE WERELD
GESCHIEDENISCHRISTIAN
GRATALOUP
ATLAS
Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van het Franse ministerie van Cultuur - Centre national du livre en het Institut français des Pays-Bas.
© 2020 Nieuw AmsterdamOorspronkelijke titel Atlas historique mondial© Christian Grataloup, Paris, 2019, © Les Arènes, Paris, 2019, © L’Histoire, Paris, 2019Redactie Jean-Baptiste Bourrat en Valérie HanninVormgeving Quintin LeedsOpmaak Vincent LeverCartografie Héloïse Kolebka en Frédéric MiottoAlle rechten voorbehoudenUit het Frans vertaald door Henriette GorthuisBoekverzorging en redactie Nederlandse vertaling Asterisk*, AmsterdamOmslagontwerp Nico Richternur 680isbn 978 90 468 2732 1www.nieuwamsterdam.nl
DE GESCHIEDENIS VAN DE MENSHEID
IN 515 KAARTEN
VAN DE WERELD
GESCHIEDENISCHRISTIAN
GRATALOUP
ATLAS
INHOUD8 Een atlas van de wereldgeschiedenis Maarten van Rossem12 Een atlas maken
Christian Grataloup
1 Eén mensheid – tot 3000 v.C.18 Van Australopithicus naar Homo
sapiens (in 7 miljoen jaar)20 De verspreiding van Homo
sapiens22 De laatste ijstijd: Homo sapiens
bevolkt de aarde
24 Het domesticeren van planten en dieren
26 De Vruchtbare Sikkel
2 Afzonderlijke autonome werelden30 De indianenvolken van
voor 150032 De belangrijkste centra
en steden34 Austronesische zeevaarders
36 Zuidelijk Afrika37 De Noordpool
3 Netwerken van de Oude Wereld – neolithicum tot de 15de eeuw40 De as van de Oude Wereld aan
het begin van onze jaartelling42 Mesopotamië: van stadstaten
naar rijken (4de-1ste millennium v.C.)
44 Het oude Egypte
46 Hettieten tegen Egyptenaren47 Mozes, de routes van de Exodus48 De wereld van de Bijbel50 Kruispunt van het Nabije
Oosten52 De Feniciërs en Carthago
54 Bronstijd en ijzertijd56 Het ontstaan van India
(3de millennium-3de eeuw v.C.)58 Verspreiding van het
boeddhisme60 Het Afrikaanse neolithicum
(5de-1ste millennium v.C.)
4 Samenlevingen van de Oude Wereld – tot de 7de eeuw64 De Jomonperiode
(13de-1ste millennium v.C.) 65 De wortels van het oude China
(1570-300 v.C.)66 Naar een Chinees keizerrijk
(5de-3de eeuw v.C.)68 De Han-dynastie
(206 v. C.-220 n.C.)70 De rijken in het noorden van India
(4de eeuw v.C.-6de eeuw n.C.)72 Het Perzische Rijk74 Het archaïsche en klassieke
Griekenland
76 Athene en Sparta (5de euw v.C.)
78 De veroveringen van Alexander (336-323 v.C.)
80 Het ontstaan van Rome82 Het ontstaan van het
Romeinse Rijk84 Geopolitiek rond de
Middellandse Zee (eind 3de eeuw v.C.)
86 De wereld van Augustus88 De vestiging van Rome
(1ste-3de eeuw)90 De slavenoorlogen (140-71 v.C.
91 Pompeï, het jaar 7992 Romeins Gallië94 De verbreiding van het
christendom (Iste-6de eeuw)96 Grote volksverhuizing
(5de eeuw)98 Het rijk van Justinianus
(6de eeuw)100 Constantinopel en de
Oosterse Kerken102 De Barbaarse koninkrijken
(5de-7de eeuw)104 De zijderoutes
5 Samenlevingen langs de as van de Oude Wereld – 7de-15de eeuw108 Het ontstaan van de islam110 De islamitische veroveringen
(7de-9de eeuw)112 De verovering van de Maghreb
(7de-8ste eeuw)114 Het kalifaat van de Abbasiden
(750-1258)116 Bagdad en Caïro, twee nieuwe
steden
118 Van Al-Andalus tot de reconquista
120 Almoraviden en Almohaden (1061-1269)
122 De Middellandse Zee (eind 11de eeuw)
124 Routes van de kruistochten126 De kruisvaardersstaten
(1098-1291)
128 Het Nabije Oosten in de 12de eeuw
130 Het sultanaat van de Mammelukken (1250-1517)
132 Het rijk van Dzjengis Khan (1206-1241)
134 De Pax Mongolica (1241-1343)136 De reizen van Willem van
Rubroeck en Marco Polo (13de eeuw)
138 De zwarte dood (14de eeuw)140 Het Byzantijnse Rijk
(7de-8ste eeuw)142 Het Byzantijnse Rijk onder
Basilius II (960-1025)144 Neergang van Byzantium
(1204-1453)146 Het Ottomaanse Rijk
(14de-18de eeuw)148 De wortels van Rusland
(8ste-16de eeuw)150 De Krim (10de-15de eeuw)151 De opkomst van Moskou
(14de-16de eeuw)152 Van Karel Martel tot
Pepijn de Korte154 Karel de Grote (768-814)156 De opdeling van het
Karolingische Rijk (840-843)158 Het christendom in de
11de-12de eeuw160 Cluny en Cîteaux
(10de-13de eeuw)162 De handel in Europa
(13de eeuw)164 Europa in 1250166 De kunsten
168 De bloei van de universiteiten (13de-15de eeuw)
170 Ketterij in de 11de-15de eeuw172 De Joodse gemeenschappen
(1ste-16de eeuw)174 Aardbevingen in het
Middellandse Zeegebied176 De Vikingen (9de-12de eeuw)178 Van Vikingen naar Normandiërs179 De veroveringen door de
Normandiërs (11de-12de eeuw)180 De Britse eilanden van de Kelten
tot Willem I (5de-11de eeuw)182 Het huis Plantagenet
(1154-1453)184 Het huis Capet (987-1453)186 Karel van Anjou (1246-1285)187 Parijs in de middeleeuwen188 Bretagne (9de-16de eeuw)189 Noord- en Zuid-Frankrijk190 De kruistochten tegen de
Albigenzen (13de eeuw)192 Het begin van de Honderdjarige
Oorlog194 Het eind van de Honderdjarige
Oorlog196 Frankrijk en het Heilige Roomse
Rijk (11de-15de eeuw)
198 Het Heilige Roomse Rijk (10de-15de eeuw)
200 Frederik II van Hohenstaufen201 Zweden in de 14de eeuw202 De Hanze (12de-17de eeuw)204 Het Iberië van de Visigoten
(5de-7de eeuw)205 Het Iberisch Schiereiland
(13de-14de eeuw)206 Portugal (10de-13de eeuw)208 Stedelijk Italië
(13de-15de eeuw)210 Venetië en het Middellandse
Zeegebied (13de-15de eeuw)212 Het ontstaan van Hongariije
(10de eeuw)214 Indische Oceaan: expansie van
de islam (8ste-16de eeuw)216 Angkor en het Khmer-Rijk
(12de-13de eeuw)218 Van de Song-dynastie tot de
Mongolen (13de eeuw)220 Vietnam (3de eeuw v.C-
19de eeuw)222 Korea (5de-19de eeuw)223 Japan (11de-17de eeuw)224 Afrika (10de-16de eeuw)
6 De wereld in de 15de eeuw228 De as van de Oude Wereld in
de 15de eeuw230 De suikerhandel in de
15de eeuw2
32 De reizen van Zheng He (1405-1433)
234 Twee Europese grootmachten236 De renaissance
(15de-16de eeuw)
238 Het quattrocento (15de eeuw)240 De uitstraling van Italië
(15de-18de eeuw)242 De Azteken (14de-16de eeuw)244 De Inca’s (14de-16de eeuw)
7 Het Europese web over de wereld – 16de-18de eeuw248 De oversteek over de
Atlantische Oceaan (1492-1616)250 Tordesillas, de eerste opdeling
van de wereld (1494)252 Veroveringen en demografische
rampen in Amerika254 Verbinding met Amerika
(16de-18de eeuw)256 Het Portugese imperium
(15de-16de eeuw)258 Het Spaanse imperium
(15de-17de eeuw)260 Het Hollandse imperium
(16de-18de eeuw)
262 Het eerste Fanse imperium (17de-18de eeuw)
264 De slavenhandel (7de-19de eeuw)
266 Europees Amerika (17de-18de eeuw)
268 De Antillen aan het eind van de 18de eeuw
270 Frans Noord-Amerika (1608-1803)
272 18de eeuw: Engeland beheerst de wereldzeeën
274 Afrika (16de-19de eeuw)
276 Europa ontdekt de Grote Oceaan (18-de-19de eeuw)
278 De Europeanen in Azie (17de-18de eeuw)
280 De Qing-dynastie (17de-19de eeuw)
282 Rondom het keizerrijk China (16de-18de eeuw)
284 Mogols en Safawieden (15de-18de eeuw)
286 Moslims tegen christenen (16de eeuw)
288 Een krimpend Ottomaans Rijk (1683-1830)
8 Europa – 16de-18de eeuw 292 Schisma en hervorming
(16de eeuw)294 Maarten Luther (1483-1546)296 De Joodse diaspora
(16de-20ste eeuw)298 Het keizerrijk van Karel V
(1519-1558)300 Europa, begin 16de eeuw302 De Dertigjarige Oorlog
(1618-1648)304 De eerste oorlogen van
Lodewijk XIV
306 De Spaanse Successieoorlog (1701-1714)
307 De Zevenjarige Oorlog (1756-1763)
308 Academies, vrijdenkers en toneelspelers in de 18de eeuw
6 I N H O U D
310 De Italiaanse getto’s (16de-18de eeuw)
311 De bedevaart naar Rome (16de-17de eeuw)
312 Zwitserland in de 16de eeuw314 Het Heilige Roomse Rijk
(962-1806)316 De Nederlanden in de
17de eeuw317 Oostenrijk in de 18de eeuw
318 De opdeling van Polen320 Rusland in de 17de en
18de eeuw322 Frankrijk onder Frans I
(1515-1547)324 Katholieken en protestanten in
Frankrijk (1520-1598)325 De dood van Hendrik IV (1610)326 Franse veroveringen in het
noordoosten (1552-1697)
328 De fortificaties van Vauban (1666-1707)
330 De Franse protestanten (1685-1787)
332 Het Franse platteland in de 18de eeuw
334 De talen van Frankrijk336 De koninklijke wegen in de
18de eeuw
9 Europa als dominante wereldmacht – eind 18de eeuw-1914340 De wereld in 1815342 De laatste witte vlekken op
de kaart344 Emigratie (1820-1914)346 De industriële revolutie van de
19de eeuw348 West-Afrika in de 19de eeuw350 Koloniaal Afrika352 De verovering van Afrika
(1870-1935)
354 Zuid-Afrika (1795-1910)356 De koloniale gebieden in 1914358 Azië onder de westerse
grootmachten (1857-1898)360 Brits-Indië in de 19de eeuw362 De verovering van Algerije en
Marokko (1830-1912)364 De overzeese strafkampen
(halverwege 18de-begin 20ste eeuw)
366 Het Chinese verval in de 19de eeuw
367 De Russisch-Japanse Oorlog (1904-1905)
368 De Middellandse Zee (eind 19de eeuw)
370 De wereld rond 1900
10 Krachten buiten Europa – eind 18de-19de eeuw 374 De Amerikaanse
Onafhankelijkheidsoorlog (1775-1783)
376 Opstanden tegen het Spaanse Rijk (1780-1830)
378 De afschaffing van de slavernij in Amerika (1791-1888)
380 De Texaanse revolutie (1836)
381 De Mexicaanse revolutie (1910-1917)
382 De Neme-ne (18de-19de eeuw)384 De trek naar het westen386 De interne kolonisatie en de
indianen (19de-21ste eeuw)388 De Amerikaanse Burgeroorlog
(1861-1865)
390 Het imperialisme van de VS aan het begin van de 20ste eeuw
392 Het ontstaan van Canada (1867-1949)
394 De uitzondering Ethiopië395 Siam tussen twee vuren
11 Europa – 1789-1914 398 ‘ La Grande Peur’ (zomer 1789)399 De indeling in departementen
(december 1789)400 De Revolutie in Parijs
(1789-1795)402 De oppositie tegen de Franse
Revolutie (1790-1794)404 De Vendée (1793-1796)405 De zusterrepublieken
(1795-1799)406 De expeditie naar Egypte
(1798-1801) 408 Trafalgar (21 oktober 1805)409 Austerlitz (2 december 1805)410 Het Europa van Napoleon
(1812)
412 De veldtocht naar Rusland (1812)
414 De Rijnbond (1806-1813)415 De nadagen van het keizerrijk
(1814)416 De campagne in Noordoost-
Frankrijk (1814)418 De Honderd Dagen420 Europa na het Congres van
Wenen (1815)422 Het revolutiejaar 1848 424 De Krimoorlog (1853-1856)426 De oorlog van 1870428 Het Ottomaanse Rijk in de
19de eeuw
430 Onafhankelijke landen op de Balkan (19de eeuw)
432 De Balkanoorlogen (1912-1913)434 Agrarisch Frankrijk in de
19de eeuw436 Parijs in opstand (1848-1871)438 Parijs en Frankrijk rond 1870440 De demografische krimp van
Ierland (halverwege de 19de eeuw)
441 De eenwording van Italië (1858-1870)
442 Het ontstaan van het Duitse Rijk (1815-1871)
444 Oostenrijk-Hongarije (1867-1920)
446 Het Russische Rijk (1783-1914)
12 De dominantie van het Westen – 1914-1980 450 De wereld in 1914452 De oorlog in Europa
(1914-1918)454 Het jaar 1916
456 Een mondiaal conflict (1917-1918)
458 Het westelijk front (1914-1918)459 Het oostelijk front (1914-1918)
460 De Slag om Verdun (februari-december 1916)
462 De Slag om Gallipoli (1915-1916)
7
463 De Slag bij Arras (1917)464 De interventie van de Verenigde
Staten (1917-1918)466 De offensieven van 1918467 De verwoestingen in het westen
(1918-1935)468 De Armeense genocide
(1915-1916)470 De terugkeer van Lenin
(maart-april 1917)471 De Russische Burgeroorlog
(1918-1921)472 Het eind van de Eerste
Wereldoorlog en het vervolg474 Miljoenen Europese
vluchtelingen (1918-1923)476 Polen (1918-1921)477 De Russische grenzen
(1918-1921)478 Europa na de Eerste
Wereldoorlog480 Het Sykes-Picotverdrag (1916)481 De conferentie van San Remo
(1920)482 Van Sèvres naar Lausanne : het
ontstaan van Turkije484 Hongersnood in de Sovjet-Unie
(1931-1933)486 De Goelag (1929-1953)488 De Duitse expansie
(1935-1939)489 Onrust in Spanje (1936-1939)490 De Japanse expansie
(1875-1933)492 Oorlogen in China (1927-1937)494 De koloniale rijken in 1939496 Koloniaal Afrika (1919-1939)497 Frans-Indochina (1930)
498 De ontwikkeling van Saoedi-Arabië vanaf 1744
500 Europa in 1938502 De invasie van Polen en de
Baltische staten (1939-1940)504 De Blitzkrieg (1940)506 De oorlog aan het oostfront
(juni 1941-februari 1943)508 De kolonisatie van Oost-Europa
(1939-1945)510 1942 : een keerpunt in de
oorlog512 Leningrad (1941-1944)513 Stalingrad (1942-1943)514 Bezet Frankrijk (1940-1944)516 De oorlog in Azië en de Grote
Oceaan (1931-1945)518 Japanse gruweldaden
(1931-1945)520 Afrika in de Tweede
Wereldoorlog (1940-1945)522 De Tweede Wereldoorlog rond
de Middellandse Zee524 De landingen in Normandië en de
Provence (juni-augustus 1944)526 De bevrijding van Frankrijk
(1944-1945)528 Het contraoffensief van de
Sovjet-Unie (1942-1945)530 De val van het Derde Rijk532 De uitroeiing van de Joden in
Europa (1941-1945)534 De kampen (1941-1945)536 De bevrijding van de kampen
(1944-1945)538 Vluchtelingen en verjaagde
bevolkingsgroepen (1944-1948)
540 Duitsland onder curatele (1945-1949)
542 De tweedeling van Europa (1945-1955)
544 De wereld tijdens de Koude Oorlog (1947-1991)
546 Afrika tijdens de Koude Oorlog547 Azië tijdens de Koude Oorlog548 De wapenwedloop550 De Koreaanse Oorlog
(1950-1953)552 De Middellandse Zee tijdens de
Koude Oorlog (jaren 50)554 Het Midden-Oosten
(1948-1988)556 De deling van Cyprus
(1959-2019)558 Israël en de Palestijnse gebieden
(1948-2005)560 De Zesdaagse Oorlog (1967)561 Jeruzalem (sinds 1948)562 De dekolonisatie van Azië
(1945-2002)564 India en Pakistan: onafhankelijk
en conflict (1947-1971)566 Indochina (1945-1954)568 De Vietnamoorlog (1954-1975)569 Cambodja (1975-1979)570 De strijd tegen kolonisatie en
apartheid in Afrika (1945-1991)572 Opstanden in Frans Afrika574 De onafhankelijkheid van
Algerije (1945-1962)576 Guerrilla’s en revoluties in
Latijns-Amerika (1953-2012)578 Autoritarisme en democratie in
Latijns-Amerika (1930-2000)
13 De wereld sinds 1989 582 Nieuwe staten sinds 1991584 De oorlog in Afghanistan
(1979-1989)585 Het eind van de satellietstaten
van de Sovjet-Unie (1980-1990)586 De hereniging van Duitsland
(1989-2000)588 Het uiteenvallen van de
Sovjet-Unie (1990-1991)590 Rusland en zijn buren sinds 1991592 De Europese eenwording
(1951-2016)
594 Het uiteenvallen van Joegoslavië (1991-2008)
596 Rwanda en Burundi (1959-1994)
598 Spanningen in de Golf sinds 1990
600 De Arabische Lente (sinds 2010)
602 Syrië: burgeroorlog sinds 2011604 Afrika sinds 1990606 De Verenigde Staten in de
wereld (1991-2016)
608 China en de wereld (21ste eeuw)
610 Onderzeese kabels in de 21ste eeuw
612 De muren (1900-2010)614 Klimaatverandering616 Bescherming van de zee sinds
1980618 De Polen (sinds 1959)
620 Woord van dank621 Bibliografie624 Namenregister629 Geografisch register
MiddellandseZee
INDISCHE OCEAAN
GROTE
OCEAAN
Arabische Zee
Gele Zee
Oost-Chinese Zee
Golfvan Bengalen
Zwarte Zee(Pontos Euxeinos)
Baikalmeer
Balkasjmeer
AralzeeKaspische
Zee
XIANBEI
JAPANNERS
KOREANENXIONGNU
GOTEN
GERMANEN
GAETULIËRS
GARAMANTEN
SAKSEN
QIANG
YUEZHI
ALANEN
HUNNEN
HUNNEN
Hu
an
gh
e
Jan gtse
kia
ng
Ganges
Nij
l
Indus
(Gel
e R
ivie
r)
(B
lauw
e R
ivie
r)
T I B E T
H I M A L A Y A
K a z a k k e n s t e p p e
S I B E R I Ë
BACTRIË
A R A B I Ë
Takla-M
akan
Tian Shan
Tarim
Pamir
Hindu Kush
Altaj
Changaigebergte
NABATEA
PARTHISCHERIJK
OMAN
KONINKRIJK SABA
KONINKRIJK HIMYAR
KONINKRIJK KOESJ
KONINKRIJK ARMENIË
KONINKRIJK AKSOEM
KUSHANA
ROMEINSERIJK
HAN-RIJK
ANDHRA
TAMIL-KONINKIJKEN
MAGADHA
FUNANKALINGA
PROTECTORAAT
WESTELIJKESATRAAP
Taprobane(Ceylon)
Socotra
Specerijen-kaap
SchiereilandMalakka
Trebizonde
Heroonpolis (Suez)
Coptos (Qift)
Moscha
AdenMouza
Begram
Hecatompylos(Qoemis)Ecbatana
(Hamadan)
Patliputra(Patna)
Barygaza(Bharuch)
Kaboel
Aksu
Barbaricum
Kalyan
PalurKu Bua
GiongCa vo
Tamralipti
Temala
Takua Pa
Kedah
Óc Eo
Masalia
Sopatma
Anuradhapura
ArikamediPoduca (Puducherry)
Muziris
Nelkynda
Taxila
Cana
Opone
Avalites
Cattigara
Pyongyang
Guau
Chang’an
Nanhai(Kanton)
Berenice
Leuke KomeMyos Hormos
Alexandrië
Rodos
Efeze
PozzuoliNapels
Ravenna
Syracuse
Brindisi
AtheneCarthago
LeptisMagna
Cádiz Tarragona
Narbonne
Trier
Lyon
Keulen
MantuaArlesAquileia
Byzantium
Tyrus
Enkomi
Rhinocolura(El Arish)
Petra
AelaHegra
PalmyraDura-Europos
Viminacium
Carnuntum
Phasis(Poti)
Aksoem
Adulis
Vologesias
Gerrha Omana
Charax
Apologos
Samarkand
ROME
Ctesiphon
Balch
LUOYANG
Antiochië
SoesaPersepolis
Merv
Kashgar
Hotan
Kucha
Tasjkent
DamascusJeruzalem
Linzi
Lapis lazuli
Indigo
Katoen
Katoen
Rietsuiker
Paarden
SpecerijenParelsSchildpaddden
Edelstenen
Parfums
Vlas
Vlas
Wol
Olifanten
Parels
Diamanten
SandelhoutSpecerijen
BontSlavenHoning
HuidenSlaven
Graan
Graan
Sto�en WijnGlaswerkMetalen Kunstvoorwerpen
IvoorWilde dieren
Mirre
AromatenParfums
Wierook
Wierook Mirre
HuidenSpecerijenSlaven
Specerijen
Tin
Tin
Leer
BarnsteenHout
Zijde
Leer
40 N E T W E R K E N VA N D E O U D E W E R E L D – NEOL I TH ICUM TOT DE 15DE EEUW
DE AS VAN DE OUDE WERELD AAN HET BEGIN VAN ONZE JAARTELLING
500 kmI I I I I I
Romeinse RijkParthische RijkKushanaHan-rijkGrensvolkenSteppevolkenRoute over landRoute over zeeHavenGoederenGrote MuurUitbreiding van deGrote Muur
XIONGNU
GOTEN
Indigo
MiddellandseZee
INDISCHE OCEAAN
GROTE
OCEAAN
Arabische Zee
Gele Zee
Oost-Chinese Zee
Golfvan Bengalen
Zwarte Zee(Pontos Euxeinos)
Baikalmeer
Balkasjmeer
AralzeeKaspische
Zee
XIANBEI
JAPANNERS
KOREANENXIONGNU
GOTEN
GERMANEN
GAETULIËRS
GARAMANTEN
SAKSEN
QIANG
YUEZHI
ALANEN
HUNNEN
HUNNEN
Hu
an
gh
eJan gt
sek
ian
g
Ganges
Nij
l
Indus
(Gel
e R
ivie
r)(B
lauw
e R
ivie
r)
T I B E T
H I M A L A Y A
K a z a k k e n s t e p p e
S I B E R I Ë
BACTRIË
A R A B I Ë
Takla-M
akan
Tian Shan
Tarim
Pamir
Hindu Kush
Altaj
Changaigebergte
NABATEA
PARTHISCHERIJK
OMAN
KONINKRIJK SABA
KONINKRIJK HIMYAR
KONINKRIJK KOESJ
KONINKRIJK ARMENIË
KONINKRIJK AKSOEM
KUSHANA
ROMEINSERIJK
HAN-RIJK
ANDHRA
TAMIL-KONINKIJKEN
MAGADHA
FUNANKALINGA
PROTECTORAAT
WESTELIJKESATRAAP
Taprobane(Ceylon)
Socotra
Specerijen-kaap
SchiereilandMalakka
Trebizonde
Heroonpolis (Suez)
Coptos (Qift)
Moscha
AdenMouza
Begram
Hecatompylos(Qoemis)Ecbatana
(Hamadan)
Patliputra(Patna)
Barygaza(Bharuch)
Kaboel
Aksu
Barbaricum
Kalyan
PalurKu Bua
GiongCa vo
Tamralipti
Temala
Takua Pa
Kedah
Óc Eo
Masalia
Sopatma
Anuradhapura
ArikamediPoduca (Puducherry)
Muziris
Nelkynda
Taxila
Cana
Opone
Avalites
Cattigara
Pyongyang
Guau
Chang’an
Nanhai(Kanton)
Berenice
Leuke KomeMyos Hormos
Alexandrië
Rodos
Efeze
PozzuoliNapels
Ravenna
Syracuse
Brindisi
AtheneCarthago
LeptisMagna
Cádiz Tarragona
Narbonne
Trier
Lyon
Keulen
MantuaArlesAquileia
Byzantium
Tyrus
Enkomi
Rhinocolura(El Arish)
Petra
AelaHegra
PalmyraDura-Europos
Viminacium
Carnuntum
Phasis(Poti)
Aksoem
Adulis
Vologesias
Gerrha Omana
Charax
Apologos
Samarkand
ROME
Ctesiphon
Balch
LUOYANG
Antiochië
SoesaPersepolis
Merv
Kashgar
Hotan
Kucha
Tasjkent
DamascusJeruzalem
Linzi
Lapis lazuli
Indigo
Katoen
Katoen
Rietsuiker
Paarden
SpecerijenParelsSchildpaddden
Edelstenen
Parfums
Vlas
Vlas
Wol
Olifanten
Parels
Diamanten
SandelhoutSpecerijen
BontSlavenHoning
HuidenSlaven
Graan
Graan
Sto�en WijnGlaswerkMetalen Kunstvoorwerpen
IvoorWilde dieren
Mirre
AromatenParfums
Wierook
Wierook Mirre
HuidenSpecerijenSlaven
Specerijen
Tin
Tin
Leer
BarnsteenHout
Zijde
Leer
Zie ook –– 41 Kruispunt van het Nabije Oosten blz. 50De zijderoutes blz. 104De as van de Oude Wereld in de 15de eeuw blz. 228
VAN CHINA NAAR ROME IN HET JAAR 200: EEN VERBONDEN WERELD
Na het neolithicum concentreerde ten minste twee derde van de mensheid zich in de zone tussen de Chinese zeeën en de Middellandse Zee. In de 2de eeuw hadden zich daar grote imperia ontwikkeld: het Han-rijk, de rijken in noordelijk India en het Hoogland van Iran, en het Romeinse Rijk. Ze kampten in het noorden met invallen van enkele zeer mobiele steppevolken (veehouders en karavaanhandelaren). Zuidelijker (van de bovenloop van de Nijl via Dekan naar Insulinde) lagen kleinere koninkrijken, die via de Indische Oceaan intensieve betrekkingen onderhielden. Het Han-rijk en het Romeinse Rijk, aan de uiteinden van de as, waren de grootste mogendheden. Over land waren ze verbonden door de zijderoute, over zee door de specerijenroute. Deze eerste ‘mondialisering’ maakte de handel in zeldzame, kostbare goederen mogelijk: metalen, parels en edelstenen, stoffen (o.a. zijde en katoen), parfums, smaakmiddelen en specerijen (o.a. suiker), enz.
Parthenon
Dionysustheater
AKROPOLIS
DipylonHeilige Poort
Odeionvan Perikles
Areopagus
Stoa van Zeus
Stoa Poikile
Stoa sud
Eleusinion
Heiligdom vanAthena Skiras
Noordelijke Lange M
uur
Muur
Heilige Weg
Zuidelijke Lange
Naar MarathonNaar de AcademiaNaar Eleusis
Naa
r Sal
amis
Naa
r Pira
eus
Naar Phaleron Naar Piraeus
KOLLYTOS
CERAMICUS
MELITE
AGORATempel van Hephaistos Tempel van Apollo Patroös
Zuidelijke stoa AGORA
Heuvel van demuzen
PnyxHeuvelvan denimfen
Ilissos
Eridanos
Egeïsche Zee
Kretenzische Zee
C Y C L A D E N
THESSALIËLYDIË
KARIË
LYCIË
ACHAIA
AETOLIË
IONIË
EUBOEA
KaapSoenion Naxos
Kythira Rodos
Chios
Andros
TinosDelos
Lesbos
Paros
Athene
PhaleronKassandra
Piraeus
Efeze
Sardis
Plataeae
Larissa
Sparta
490 v.C. Marathon
480 v.C. Salamis
490 v.C. Eretria
494 v.C. Milete
76 S A M E N L E V I N G E N VA N D E O U D E W E R E L D – TOT DE 7DE EEUW
ATHENE EN SPARTA (5DE EEUW V.C.)
DE PERZISCHE OORLOGEN (490-479 V.C.)
Na de Ionische Opstand (499-494 v.C.) en de verwoesting van Milete vielen de Perzen in 490 v.C. het Griekse vasteland aan. De Perzische troepen verwoestten ook Eretria en gingen daarna ten noorden van Athene aan land, bij Marathon. De Atheense hoplieten sloegen de aanval af en snelden terug naar Athene (40 km daarvandaan) om het tegen de Perzische vloot op te nemen, die om Kaap Soenion was gevaren. Na een afmattende mars kwamen ze daar als eersten aan en dwongen de vijandelijke vloot rechtsomkeert te maken. Tien jaar later werd de Perzische vloot bij Salamis verslagen.
ATHENE IN DE 5DE EEUW
De stadstaat, waar voor de Peloponnesische Oorlog 100.000 mensen woonden, had zich rond de oude burcht ontwikkeld, de Akropolis, op veilige afstand van de kust. In de 5de eeuw v.C. was Athene versterkt met een stadswal en door de Lange Muren met zijn havens verbonden, 10 km verderop. De religieuze architectuur verwees naar de mythologische ontstaansgeschiedenis van de stad: beelden van de godin Athena (de heilige olijfboom), het Erechtheion voor de gezamenlijke cultus van Athena en Poseidon, het heiligdom op de Agora met het gebeente van de mythische held Theseus.
100
Hoogte (meter)
755025
300 mI I I I
100 kmI I I
Perzische RijkOpstand Aziatische Grieken(499-494 v.C.)Route Perziche vlootOprukkende AtheensehoplietenOverwinning Perzen
Overwinning Grieken
P E L O P O N N E S O SEgina
Kythira
Hydra
Sphacteria
Taigetos
IonischeZee
Kretenzische Zee
Golf vanLaconië
Golf van Argos
Golfvan Egina
Golf van Kyparissia
M i d d e l l a n d s e
Z e e
ARCADIË
LACONIË
MESSENIË
ARGOLIS
KORINTHIË
ACHAIAILIA
Attica
Olympus
Phigalea Hermione
Argos Methana
AtheneMegara
KorintheStymphaliaThaliades
Tegea
Heraia
Orchomenos
Megaris
Tenaro
Sparta
Oion
Sellasie Prasiai
Kyphanta
ZaraxGytheioThalamai
Kardamyla
Thouria
Koroni
Asine
LasTeuthrone
Oitylos EpidaurosLimera
Etis
Kyparissia
Therapne
Pellana
Andania
Lycaeus
Limnai
Tyros
Nemea
Heraion
Asklepeion
Hyperteleaton
Tempel van ApolloTempel van Poseidon
Tempel vanPoseidon
Ithome
Belmina
Amyklai
Kyparissos
Methoni
Aulon
Korinthe
Corcyra
Megara
Mytilene
Athene
Sparta
Ege ï sche Zee
Zw ar te Zee
Zee van Marmara
Ion i s ch eZe e
Kretenz i sche Zee
Peloponnesos
Euboea
Delos
Chios
Samos
Lesbos
CENTRAAL-GRIEKENLAND
PERZIS CHE R IJKTHES SA LIË
Sicilië
432 v.C. Potidea
433 v.C. Sybota
425 v.C. Pylos 416 v.C. Melos
406 v.C. Arginusae
422 v.C. Amphipolis415-413 v.C. Syracuse
405 v.C. Aigos Potamos
Zie ook –– De Feniciërs en Carthago blz. 52Het ontstaan van Rome blz. 80
AAN DE VOORAVOND VAN DE PELOPONNESISCHE OORLOG
De oorlog die in 431 v.C. uitbarstte, was het gevolg van een lange rivaliteit tussen de twee steden die zij aan zij tegen de Perzen hadden gestreden. Sparta steunde op zijn bondgenoten op de gehele Peloponnesos, de zeemacht Athene stond aan het hoofd van een bondgenootschap van stadstaten rond de Egeïsche Zee. De oorlog duurde tot 404 v.C. en eindigde met de definitieve nederlaag van Athene, na de rampzalig verlopen expeditie naar Sicilië (415-413 v.C.).
SPARTA, DE GROOTSTE GRIEKSE STADSTAAT
De stadstaat Sparta omvatte in de 5de eeuw v.C. behalve het eigen grondgebied in het vruchtbare dal van de Eurotas ook de veroverde regio’s Laconië en Messenië (6de eeuw v.C.). Gevoegd bij zijn macht over de perioiken (omwonenden), beheerste Sparta de helft van de Peloponnesos.
77
Veronderstelde grens grondgebied SpartaVeroverd gebiedTempelVersterkte stadPerioikische stad onderworpenaan SpartaGrens Laconië vóór 369 v.C.
20 kmI I I
200 kmI I I I I
Grondgebied SpartaBondgenoten Sparta 431 v.C.Overwinning SpartaGrondgebied AtheneBondgenoten Athene 431 v.C.Overwinning Athene
Loire
Saôn
eSa
ône
Rh
ôn
eR
hô
ne
Saôn
e
Rh
ôn
e
Saôn
eSeine
Garonne
Ebro
Rh
ôn
e
Rij
n
Po
Donau
Main
Oder
Maas
Dordogne
MiddellandseZee
AdriatischeZee
Noordzee
Het Kanaal
ATLANTISCHEOCEAAN
Soissons
Tours
Nantes
Toulouse
Orléans
Bourges
Bordeaux
Napels
Lyon
Marseille
Nice
BarcelonaTarragona
Zaragoza
Pamplona
Bayonne
Milaan
Aquileia
Salzburg
Trier
Metz
StraatsburgVerdun
Reims
Sens
Keulen
Maagdenburg
Worms
FrankfurtMainz
Genua
Pavia
Ravenna
Spoleto
Trier
LuikAken
Parijs
Regensburg
Rome
KONINKRIJKASTURIË
ANGELSAKSISCHEKONINKRIJKEN
OOSTEL.SLAVEN
AVAARSERIJK
OOST-FRANCIË
WEST-FRANCIË MIDDEN-FRANCIË(LOTHARINGEN)
EMIRAATCÓRDOBA
KERKELIJKE
HERTOGDOMBENEVENTO
STAAT
SPAANSEMARK
GASCOGNE
AQUITANIË
NEUSTRIË
BRETAGNE
VLAANDEREN
SAKSEN
AUSTRASIËTHÜRINGEN
BEIEREN
ALLEMANNIË
PROVENCE
BOURGOGNE
LOMBARDIJE
CORSICA
KARINTHIË
SE
PT
IMANIË
156 S A M E N L E V I N G E N L A N G S D E A S VA N D E O U D E W E R E L D – 7 D E - 1 5 D E E E U W
DE OPDELING VAN HET KAROLINGISCHE RIJK (840-843)
Loire
Saôn
eSa
ône
Rh
ôn
eR
hô
ne
Saôn
e
Rh
ôn
e
Saôn
e
Seine
Garonne
Ebro
Rh
ôn
e
Rij
n
Po
Donau
Main
Oder
Maas
Dordogne
MiddellandseZee
AdriatischeZee
Noordzee
Het Kanaal
ATLANTISCHEOCEAAN
Soissons
Tours
Nantes
Toulouse
Orléans
Bourges
Bordeaux
Napels
Lyon
Marseille
Nice
BarcelonaTarragona
Zaragoza
Pamplona
Bayonne
Milaan
Aquileia
Salzburg
Trier
Metz
StraatsburgVerdun
Reims
Sens
Keulen
Maagdenburg
Worms
FrankfurtMainz
Genua
Pavia
Ravenna
Spoleto
Trier
LuikAken
Parijs
Regensburg
Rome
KONINKRIJKASTURIË
ANGELSAKSISCHEKONINKRIJKEN
OOSTEL.SLAVEN
AVAARSERIJK
OOST-FRANCIË
WEST-FRANCIË MIDDEN-FRANCIË(LOTHARINGEN)
EMIRAATCÓRDOBA
KERKELIJKE
HERTOGDOMBENEVENTO
STAAT
SPAANSEMARK
GASCOGNE
AQUITANIË
NEUSTRIË
BRETAGNE
VLAANDEREN
SAKSEN
AUSTRASIËTHÜRINGEN
BEIEREN
ALLEMANNIË
PROVENCE
BOURGOGNE
LOMBARDIJE
CORSICA
KARINTHIË
SE
PT
IMANIË
Pepijn de Korte Koning der Franken
Keizer van het Roomse Rijk
Carloman
Carloman I
Himiltrude
Hiltrude
Tassilo
Pepijn deGebochelde
2 dochters
Gisela
Karel Martel Hofmeier Rotrude van Trier
Bertrada van Laon
DesiderataHildegarde van Vintzgau
Fastrade LuitgardeKarel de Grote Koning der Franken
Keizer van het Roomse Rijk800-814
Pepijn van Aquitanië
Lotharius II
Lodewijk de Duitser
Koning vanOost-Francië
Carloman Lodewijk de JongeKarel III de DikkeKoning van
Oost-Francië Keizer 881-887
Karel van Provence
Gisela
Ermengarde van Haspengouw Judith van Beieren
Ermentrudis
Lotharius Koning van
Midden-Francië Keizer 840-855
Lodewijk II Koning van Italië Keizer 850-875
Karel de KaleKoning van
West-Francië Keizer 875-877
Lodewijk de Stamelaar
Koning van West-Francië
Karel de Jongere 3 dochtersLodewijk de Vrome Koning der Franken
Keizer van het Roomse Rijk814-840
157 Zie ook –– Het huis Capet blz. 184Het Heilige Roomse Rijk (10de-15de eeuw) blz. 198
ELKE ZOON ZIJN DEEL
De opdeling van het Karolingische Rijk in 843 bleek definitief, ondanks een korte, theoretische hereniging onder Karel III de Dikke (881-887), zoon van Lodewijk de Duitser. In 840 stierf Lodewijk de Vrome, die drie zonen had. In 817 had hij zijn opvolging al geregeld en zijn rijk onder de drie erfgenamen verdeeld. Toch wilde Lotharius, de oudste, zijn broers aan zich onderwerpen. De halfbroers Lodewijk en Karel begrepen dat ze moesten samenwerken en in 841 versloegen ze Lotharius en zijn bondgenoot Pepijn II van Aquitanië bij Fontenoy-en-Puisaye, in Bourgondië. In 842 legden ze de Eed van Straatsburg af, waarmee ze hun bondgenootschap bevestigden. In 843 verdeelden de drie broers de Karolingische erfenis in Verdun. De drie territoria bestreken elk een deel van het oude machtscentrum, waar de wieg van hun dynastie had gestaan. De gekozen opdeling, met territoria in noord-zuidrichting, leek zo goed mogelijk recht te doen aan de oorspronkelijke inrichting van het keizerrijk, maar Midden-Francië (of het Koninkrijk Lotharingen) zou na de dood van Lotharius, in 855, van de kaart verdwijnen. Zijn zonen Lodewijk II en Lotharius II betwistten het grondgebied, waarna het uiteindelijk onder hun ooms Karel de Kale en Lodewijk de Duitser werd verdeeld. Daarmee werd de basis gelegd voor de ontwikkeling van de latere staten Frankrijk en Duitsland.
Deze stamboom van de Karolingische dynastie houdt uitsluitend rekening met de wettige echtgenotes van de Frankische koningen (er waren ook concubines) en de wettige zonen en dochters. Dat neemt niet weg dat onwettige kinderen ook vaak zeer eervolle posities kregen toebedeeld.
Rijn
Meuse
Sch
eld
e
N o o r d z e e
GRONINGEN
DRENTHE
FRIESLAND
OVERIJSSEL
HERTOGDOMKLEEF
GELDERLAND
PRINS-BISDOM
LUIK
HEILIGEROOMSE
RIJK
KONINKRIJK FRANKRIJK
UTRECHT
BRABANT
ZEELAND
HOLLAND
Dinant
Duinkerke
Kamerijk
Doornik
Ieper
Atrecht
Rijsel
Valenciennes Namen
CharleroiBergen
Aat
Luxemburg
Maastricht
KeulenGent
Antwerpen
Leuven
Den Bosch
Rotterdam
Rijswijk
Amsterdam
Brussel
316 E U RO PA – 1 6 D E - 1 8 D E E E U W
DE NEDERLANDEN IN DE 17DE EEUW
DE ONAFHANKELIJKE NEDERLANDEN (1648-1697)
De Bourgondische westelijke provincies van het Heilige Roomse Rijk gingen in 1477 bij huwelijk over op de Habsburgers. Het noordelijke, calvinistische deel sloot zich in 1579 aaneen (Unie van Utrecht) om zich beter tegen Spanje te kunnen verdedigen. De Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) eindigde met de Vrede van Münster, waarbij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden onafhankelijk werd en de katholieke Zuidelijke Nederlanden Spaans bleven. Een deel van dat gebied werd veroverd door Lodewijk XIV. Bij de Vrede van Utrecht (1713) en de Vrede van Rastatt (1714) werden de Oostenrijkse Nederlanden gevormd, als buffer tussen de Republiek en Frankrijk. Dit werd later België.
Verenigde Nederlanden(1648-1697)Koninkrijk Frankrijk (1648)Opmars van Lodewijk XIV inde Nederlanden (1672)Door Fransen op Spanjeveroverd gebied (1648-1697)Spaanse Nederlanden in 1697
Barrièresteden van deRepubliek in 1697(Vrede van Rijswijk)
75 kmI I I I I I
1 – Michael
2 – Georgette
3 – Blücher-Yorck
5
4
Americanexpeditionary
force
Derde leger
Tweede leger
Vierde leger
Tweede leger
Zeventiende leger
Achtste leger
Tweede leger
Eerste leger
Zesde leger
Belgische leger
Eerste leger
Eerste leger
Vijfde leger
Tiende leger
Zesde legerVijfde leger
Vierde leger
Derde leger
Noordzee
Oise
Marne
Aisne
Somme
Maas
Maas
11 nov. 1918
Parijs
Brussel
Amiens
Nancy
Reims
Meaux
Arras
Ieper
Diksmuide
PéronneSaint-Quentin
LaonRethel
Douai
Cambrai
Doornik
Gent
Valenciennes
Maubeuge
Sedan
Givet
Charleroi
Verdun
Lille
AntwerpenBrugge
BELGIË
DUITSLAND
FRANKRIJK
juni 1918 Belleaubos
sept. 1918 Saint-Mihiel
sept.-nov. 1918 Maas-Argonne
mei-aug. 1918 Marne
aug. 1918 Amiens
april 1918 Leie
466 D E D O M I N A N T I E VA N H E T W E S T E N – 1 9 1 4 - 1 9 8 9
DE OFFENSIEVEN VAN 1918
DE LAATSTE AANVALLEN AAN HET WESTFRONT
Op 21 maart 1918 lanceerde Duitsland een grootscheeps offensief. Tussen de Noordzee en Reims werden vijf uitvallen in vijandelijk gebied gedaan, waarvan Operatie Michael de grootste was. Na de Vrede van Brest-Litovsk konden de Duitsers nu ook hun troepen van het oostfront in het westen inzetten. Aanvankelijk boekten ze succes, maar na een reeks veldslagen werd de Duitse opmars in juli 1918 gestuit. De geallieerde troepen gingen bij Reims meteen in de tegenaanval (Tweede Slag bij de Marne), bij Amiens op 8 augustus. De Duitse strijdkrachten trokken zich vanaf 8 september terug achter de Hindenburglinie, die in de winter van 1916-1917 was aangelegd. Daar werden ze door de geallieerde troepen steeds verder teruggedrongen, totdat in oktober bijna heel Frankrijk en ook een deel van België was bevrijd.
50 kmI I I I I I
Gebied onder Duits gezag(maart 1918)Front 21 maart 1918Vijf Duitse aanvallenDoor Duitsers in juli 1918veroverd gebied HindenburglinieFront juli 1918Geallieerd tegeno�ensief(augustus-november 1918)Front 11 november 1918
Januari 1944
Juni 1944
Januari 1945
Januari 1943
15 april1945
12 april1945
Aug. 1944
Aug
. 194
4
Januari 1945
Juni 1944
Januari 1944
Januari 1945
April 19
45
Vasilevski/Bagramjan
3de Wit-Rus.
Rokossovski 3de Wit-Rus.
Zjoekov1ste Wit-Rus.
Konev1ste Oekr.
Malinovski3de Oekr.
Petrov4de Oekr.
Montgomery 21 Br.
Bradley 12 US
Devers6 US
Zwarte Zee
AdriatischeZee
Middellandse Zee
Noordzee
Oostzee
Zee van Azov
3 juli 1944
19 januari1945
18 januari 1945
18 januari 194511 april 1945
27 januari 1945
25 aug. 1944
4 juin 1944
28 aug. 1944
4 september 1944
3 september 1944
6 mei 1945
2 mei 1945
9 april 1945
17 januari 194527 juli 1944
23 dec. 1943
29 juni 1944
12 sept. 1944
Juli-aug. 1944 Operatie Bagration
6 juni 1944 Operatie Overlord
15 aug. 1944 Provence
6 sept. 1943 Salerno
Januari-mei 1944 Monte Cassino
Dec. 1944-januari 1945 Ardenneno�ensief
Juli-aug. 1943 Koersk
23 november 1944
Elbe
Rijn
Donau
Wis
ła
Dnjepr
Wo
lga
Donau
Don
Kiev
Minsk
VitbeskRiga
VilniusKoningsbergen
Dantzig
Warschau
Krakau
AuschwitzWrocław
Łódź
Berlijn
Wenen
Parijs
Antwerpen
Amsterdam
Kopenhagen
Lyon
Marseille
StraatsburgMünchen
Lviv
Rome
Florence
BolognaMilaan
PraagFrankfurt
Erfurt
Stuttgart
Hamburg
Hannover
Dresden
Odessa
Rostov
Sebastopol
Boekarest
Charkov
Moskou
Londen
Boedapest
SOVJET-UNIE
ROEMENIËHONGARIJE
POLEN
DUITSLAND
LITOUWEN
LETLAND
OOSTENRIJK
FRANKRIJK
ITALIË
ZWITSERLAND
ZWEDEN
VERENIGD KONINKRIJK NEDERLAND
DENEMARKEN
NOORWEGEN
BULGARIJE
JOEGOSLAVIË
TSJECHO-SLOWAKIJE
Wit-Rusland
Oekraïne
530 D E D O M I N A N T I E VA N H E T W E S T E N – 1 9 1 4 - 1 9 8 9
DE VAL VAN HET DERDE RIJK
Militaire operaties in 1944-1945Grens in 1937Grenzen Derde Rijk in 1943Gebied in bezit van of veroverd door geallieerdenGebied onder Duits gezag op 8 mei 1945
Verplaatsingen van het frontOostelijk frontWestelijk front
Aanvallen Rode LegerAanvallen Amerikanen en BrittenTegenaanval Duitsers in de ArdennenBelangrijke slagOntmoeting Bevrijding Auschwitz Duitse Festungen in 1945
April 1945
April 1945
200 kmI I I I I
Januari 1944
Juni 1944
Januari 1945
Januari 1943
15 april1945
12 april1945
Aug. 1944
Aug
. 194
4
Januari 1945
Juni 1944
Januari 1944
Januari 1945
April 19
45
Vasilevski/Bagramjan
3de Wit-Rus.
Rokossovski 3de Wit-Rus.
Zjoekov1ste Wit-Rus.
Konev1ste Oekr.
Malinovski3de Oekr.
Petrov4de Oekr.
Montgomery 21 Br.
Bradley 12 US
Devers6 US
Zwarte Zee
AdriatischeZee
Middellandse Zee
Noordzee
Oostzee
Zee van Azov
3 juli 1944
19 januari1945
18 januari 1945
18 januari 194511 april 1945
27 januari 1945
25 aug. 1944
4 juin 1944
28 aug. 1944
4 september 1944
3 september 1944
6 mei 1945
2 mei 1945
9 april 1945
17 januari 194527 juli 1944
23 dec. 1943
29 juni 1944
12 sept. 1944
Juli-aug. 1944 Operatie Bagration
6 juni 1944 Operatie Overlord
15 aug. 1944 Provence
6 sept. 1943 Salerno
Januari-mei 1944 Monte Cassino
Dec. 1944-januari 1945 Ardenneno�ensief
Juli-aug. 1943 Koersk
23 november 1944
Elbe
Rijn
Donau
Wis
ła
Dnjepr
Wo
lga
Donau
Don
Kiev
Minsk
VitbeskRiga
VilniusKoningsbergen
Dantzig
Warschau
Krakau
AuschwitzWrocław
Łódź
Berlijn
Wenen
Parijs
Antwerpen
Amsterdam
Kopenhagen
Lyon
Marseille
StraatsburgMünchen
Lviv
Rome
Florence
BolognaMilaan
PraagFrankfurt
Erfurt
Stuttgart
Hamburg
Hannover
Dresden
Odessa
Rostov
Sebastopol
Boekarest
Charkov
Moskou
Londen
Boedapest
SOVJET-UNIE
ROEMENIËHONGARIJE
POLEN
DUITSLAND
LITOUWEN
LETLAND
OOSTENRIJK
FRANKRIJK
ITALIË
ZWITSERLAND
ZWEDEN
VERENIGD KONINKRIJK NEDERLAND
DENEMARKEN
NOORWEGEN
BULGARIJE
JOEGOSLAVIË
TSJECHO-SLOWAKIJE
Wit-Rusland
Oekraïne
15 april
12 april
Januari 1945
Od er
Elbe
Rijn
Konev
Rokossovski
Zjoekov1ste Wit-Rus.
2de Wit-Rus.
1ste Oekr.Montgomery21 Br.
Devers6 US
Bradley12 US 7 maart
10 april
10 april
26 april
3 mei
6 mei 194519 april
19 april
21 april
28 maart
30 april
5 mei
2 mei
13-14 februariBombardement Dresden
16-19 april Seelow
25 april Torgau
MünchenLinz
PraagFrankfurt
NeurenbergPilsen
Koblenz
Keulen
Essen
Mannheim
RemagenLeipzig
Hannover
Amsterdam
Groningen
Bremen
StuttgartStraatsburg
Hamburg
Rostock
Berlijn
Breslau
TSJECHO-SLOWAKIJE
BELGIË
NEDERLAND
DUITSLAND
LUX.
Zie ook –– 531 De oorlog aan het oostfront (juni 1941-februari 1943) blz. 506De landingen in Normandië en de Provence blz. 524
Duitse front in 1945
100 kmI I I
608 D E W E R E L D N A 1 9 8 9
CHINA EN DE WERELD (21STE EEUW)
Zie ook –– 609 De zijderoutes blz. 104Afrika tijdens de Koude Oorlog blz. 546
DE NIEUWE ZIJDEROUTE (2019)
Tijdens een reis naar Kazachstan, in 2013, sprak de Chinese president Xi Jinping voor het eerst in het openbaar over de ‘Nieuwe Zijderoute’. Achter deze naam, die het beeld oproept van economische, culturele en wetenschappelijke relaties tussen Euraziatische landen, gaat in werkelijkheid een groot aantal infrastructurele projecten schuil. Het doel van China is een zestal handelscorridors over land te ontwikkelen plus een aantal routes over zee, om zo de Chinese export te bevorderen en nieuwe markten voor de eigen bouwsector aan te boren. Daarnaast is het plan nieuwe zones voor productie en opslag en een glasvezelnetwerk te creëren. Terwijl de economische liberalisering en openstelling van China zich in de jaren 80 voornamelijk aan de kust afspeelde, met de bouw van grote havens en de instelling van Speciale Economische Zones, wil China zich nu vooral op de ontwikkeling van het binnenland en de verbinding met Centraal-Azië richten. In het kader van de samenwerkingsorganisatie Shanghai Zes heeft Peking al banden met Moskou en enkele voormalige Sovjetrepublieken. China kijkt nu ook naar de Indische Oceaan, met de bedoeling daar een netwerk van militaire bases te ontwikkelen (‘als parels aan een ketting te rijgen’) en concessies voor handelsactiviteiten in de havens te verwerven. In het noordpoolgebied worden de mogelijkheden van een zeeroute naar Europa onderzocht.
Actieve diplomatieChina Lid Shanghai-samenwerkingsorganisatieLid of observator Arctische RaadLid Asia-Pacific Economic Cooperation
Nieuwe Zijderoute (ontwikkeling van transportroutes voor weg- en spoorvervoer en scheepvaart) Vervoer over land
6 corridorsAutowegSpoorlijnPijplijnOliebronnen
Vervoer over zeeSpeciale Economische Zone (vanaf)ZeerouteChinese haven (in bezit of concessie)Haven met speciale faciliteiten voor Chinese schepenArctische route (in ontwikkeling)Kantelstaten op de ‘Nieuwe Zijderoute’Tegenstanders van de ‘Nieuwe Zijderoute’Gebied binnen de invloedssfeer van de VS