5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 1/13
Roman Deska
TARCOPOL Sp. z o.o.
Dylatacje TARCO – 12 lat doświadczeń
Streszczenie
W artykule przedstawiono doświadczenia ze stosowania bitumicznych przekryć dylatacyjnych typu
TARCO w utrzymaniu, remontach i budowie obiektów mostowych.
1. Wprowadzenie
Bitumiczne przekrycie dylatacyjne stanowi odcinek nawierzchni o specjalnej konstrukcji
przenoszą cej zarówno obciążenia wywołane naciskami kół pojazdów, jak i kompensują cej
odkształcenia poziome i pionowe, wywołane przemieszczeniami krawędzi szczeliny dylatacyjnej
obiektu mostowego.
Jest to najprostsze konstrukcyjnie, najtańsze i najszybsze do wykonania zabezpieczenie przerw
dylatacyjnych na mostach o małej i średniej rozpiętości.
W rozwią zaniu tym wykorzystano specjalną mineralno-bitumiczną masę, elastyczną w szerokim
zakresie temperatur eksploatacji mostu.
Pierwsze próby tego rodzaju rozwią zań przeprowadzane były już w latach 70-tych ubiegłego
wieku, m.in. w Wielkiej Brytanii, Francji, Stanach Zjednoczonych i Danii.
W 1990 r. duńska firma TARCO VEJ we współ pracy z Instytutem Badawczym Dróg i Mostów
wykonała pierwsze w Polsce dylatacje bitumiczne na mostach w Skar żysku Kamiennej i K łodzku oraz
na wiadukcie we Wrocławiu. Ponieważ zaprezentowana technologia zyskała uznanie zarówno
projektantów jak i administracji drogowej, zawią zała się polsko-duńska Spółka TARCOPOL, której
zadaniem jest wykonywanie bitumicznych przekryć dylatacyjnych typu TARCO, a tak że wdrażanie
innych osią gnięć duńskiej technologii drogowej i mostowej.
Ogółem w latach 1991-2002 TARCOPOL wyposażył w bitumiczne dylatacje typu TARCO ponad
1000 obiektów mostowych, a ich łą czna długość przekracza 31 tysięcy metrów.
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 2/13
2. Warunki stosowania bitumicznych przekryć dylatacyjnych
Stosowanie dylatacji bitumicznych na terenie Polski regulują :
a) Rozporz ądzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków
technicznych jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie (§207 i 208 Dz.U. Nr 63 z 3 sierpnia 2000 r.).
Wg zapisów § 208.1 bitumiczne przekrycia dylatacyjne mogą być zastosowane w obiektach
mostowych betonowych, stalowych i zespolonych, w których:
• wystę puje nawierzchnia bitumiczna lub betonowa o grubości nie mniejszej niż 6 cm i nie
większej niż 15 cm,
• przesunięcia przerwy dylatacyjnej są nie większe niż 25 mm,
• istnieje możliwość ukształtowania jezdni na całej szerokości pomostu,
• istnieje stabilne podparcie dla nawierzchni jezdni z obu stron szczeliny dylatacyjnej.
b) Katalog Detali Mostowych – opracowany z inicjatywy GDDKiA przez Biuro Projektowo-
Badawcze Dróg i Mostów „Transprojekt – Warszawa” Sp. z o.o.. Katalog zawiera wzorcowe
rozwią zania projektowe tych fragmentów konstrukcji mostowych, których ukształtowanie ma
decydują cy wpływ na funkcjonalność i trwałość drogowych obiektów inżynierskich i zalecany
jest do stosowania przy projektowaniu, budowie i utrzymaniu mostów, wiaduktów i estakad
zlokalizowanych w cią gach dróg krajowych. Karty DYL. 2.0 i DYL 2.1 opisują zasady
kształtowania, kolejność wykonania i zakres stosowania bitumicznych przekryć dylatacyjnych
typu TARCO.
c) Aprobata Techniczna IBDiM Nr AT/2003-04-0397 „Bitumiczne przekrycie dylatacyjne typu
TARCO” (termin ważności 2008.05.01, zastę puje AT/98-03-0397).
Aprobata Techniczna zawiera m.in.:
• wymagania dotyczą ce materiałów,
• przeznaczenie i zakres stosowania,
• technologię wykonania i warunki odbioru przekryć dylatacyjnych TARCO.
d) Katalog rozwi ą zań konstrukcyjnych mostowych przekryć dylatacyjnych typu TARCO
opracowany przez IBDiM Filia Wrocław 1992 r.
3. Rozwią zanie techniczne przekrycia dylatacyjnego typu TARCO
3.1. Charakterystyka techniczna
Przekrycie dylatacyjne typu TARCO jest wykonywane bezpośrednio na obiekcie mostowym.
Zbudowane jest z grysów łamanych frakcji 16/25 mm ze skał magmowych oraz lepiszcza
TARCOMASTIC, wykonanego na bazie asfaltu modyfikowanego z dodatkiem polimerów,
wypełniaczy oraz substancji powierzchniowo-czynnych.
2
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 3/13
Na rysunku 1 przedstawiono typowy przekrój poprzeczny przekrycia dylatacyjnego typu
TARCO wraz z opisem poszczególnych elementów sk ładowych.
Rysunek 1 – Przekrycie dylatacyjne typu TARCO
• Koryto przekrycia dylatacyjnego typu TARCO – przestrzeń w nawierzchni w formie
schodkowej z odsadzkami, symetrycznie względem szczeliny dylatacyjnej.
• Stabilizator – blacha aluminiowa lub stalowa zabezpieczona przed korozją . Zamyka szczelinę
dylatacyjną od góry, podtrzymuje szkielet przekrycia dylatacyjnego.
• Membrana – taśma z PCV odporna na wysok ą temperatur ę i charakteryzują ca się małym
współczynnikiem tarcia.
• Masa zalewowa TARCOMASTIC – elastyczna masa bazują ca na substancjach
bitumicznych – stanowi lepiszcze wypełnienia.
• Kruszywo – bazaltowe lub granitowe o uziarnieniu 16/25. Pełni rolę szkieletu wypełnienia.
• Primer – substancja stanowią ca rolę środka gruntują cego materiału konstrukcji i nawierzchni
z wypełnieniem.
• Gą bczasta wk ładka neoprenowa – umieszczona w szczelinie dylatacyjnej zabezpiecza przed
wypływem gor ą cej masy zalewowej z koryta.
3.2. Zasady określania szerokości przekrycia
Przy doborze przekroju poprzecznego przekrycia dylatacyjnego należy dok ładnie przeanalizować
schemat statyczny konstrukcji obiektu, a w szczególności sposób podparcia oraz sumaryczne długości
przęseł ustroju nośnego, sk ładają cych się na całkowite wydłużenie w miejscu konstrukcji, w którym projektujemy przekrycie.
3
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 4/13
Wielkość przekrycia dylatacyjnego typu TARCO oznacza się a/b x c gdzie a, b, c (cm) opisują
wymiary gabarytowe tego przekrycia (rys. 1).
Minimalna szerokość przekrycia dylatacyjnego stanowi 50/30xc, a maksymalna 80/60xc.
Maksymalne dopuszczalne przemieszczenie dla przekrycia dylatacyjnego typu TARCO wynosi 35
mm.W tablicy 3 podano wielkość przekryć dylatacyjnych w zależności od sumarycznej długości
elementów Lc podlegają cych wydłużeniu w miejscu projektowanego przekrycia.
Tablica 3
Rodzaj konstrukcji nośnej
betonowe i zespolona stalowa
Typ przekrycia
dylatacyjnego
Długość podlegają ca wydłużeniu (m)
Dopuszczalne
przemieszczenia
w (mm)
50 / 30 x c Lc≤ 30 Lc≤ 18 16
55 / 35 x c 30 ≤ Lc≤ 35 18 ≤ Lc≤ 21 19
60 / 40 x c 35 ≤ Lc≤ 42 21 ≤ Lc≤ 25 23
65 / 45 x c 42 ≤ Lc≤ 50 25 ≤ Lc≤ 28 27
70 / 50 x c 50 ≤ Lc≤ 55 28 ≤ Lc≤ 31 30
75 / 55 x c 55 ≤ Lc≤ 60 31 ≤ Lc≤ 34 33
80 / 60 x c 60 ≤ Lc≤ 65 34 ≤ Lc≤ 37 35
Przyjęto zakres
temperatur
-20° ÷ +35°C -25° ÷ +55°C
3.3. Ograniczenia w stosowaniu bitumicznych przekryć dylatacyjnych
Ze względu na budowę i charakter pracy nie zaleca się stosować dylatacji bitumicznych w
nastę pują cych przypadkach:
• na obiektach wyposażonych w łożyska o złym stanie technicznym lub budowie, która nie
gwarantuje swobodnych przemieszczeń konstrukcji, a ruch przęsła odbywa się w sposób
skokowy, np. łożyska stalowe płaskie,
• na obiektach ukształtowanych w spadkach podłużnych lub poprzecznych powyżej 4%,
• w miejscach, gdzie wystę puje częste hamowanie lub postój pojazdu, np. przed światłami
sygnalizacji ulicznej.
4. Dylatacje bitumiczne na obiektach autostradowych
Od roku 1998 TARCOPOL uczestniczy w programie budowy autostrad, m.in. przez wykonywanie
bitumicznych przekryć dylatacyjnych na obiektach autostradowych.
4
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 5/13
W dylatacje bitumiczne wyposażane są mniejsze mosty i wiadukty w cią gu autostrady oraz
wiadukty nad autostradą .
Do chwili obecnej wykonaliśmy 6600 m przekryć dylatacyjnych na 226 obiektach autostrady A-4
oraz 300 m przekryć dylatacyjnych na 16 obiektach autostrady A-2.
Cechą charakterystyczną obiektów autostradowych jest m. in. ich nawierzchnia sk ładają ca się z:
• warstwy ochronnej izolacji – asfalt twardolany gr. 5 cm
• warstwy ścieralnej – SMA gr. 4 cm.
Na podstawie doświadczeń wynikają cych z eksploatacji, stwierdzić można, że dylatacje
bitumiczne bardzo dobrze współ pracują z tak ą konstrukcją nawierzchni na obiekcie.
5. Inne zastosowania technologii bitumicznych przekryć dylatacyjnych
5.1. Strefa przejściowa pomiędzy nawierzchnią a elementami stalowymi
urzą dzeń dylatacyjnych
Rys. 2. Połą czenie nawierzchni bitumicznej z elementami urzą dzenia
dylatacyjnego TENSA-GRIP GL
5
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 6/13
Rys. 3. Połą czenie nawierzchni bitumicznej z elementami urzą dzenia
dylatacyjnego TENSA-GRIP GS
Rys. 4. Połą czenie nawierzchni bitumicznej z urzą dzeniem dylatacyjnym typu
grzebieniowego.
Rozwią zania tego typu stosowali
śmy wielokrotnie w celu wyeliminowania sp
ęka
ńi ubytków
nawierzchni w są siedztwie urzą dzeń dylatacyjnych.
6
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 7/13
5.2. Strefa przejściowa pomiędzy nawierzchnią a blokowym urzą dzeniem
dylatacyjnym
Rys. 5. Połą czenie nawierzchni bitumicznej z urzą dzeniem dylatacyjnym typu blokowego
5.3. Strefa przejściowa pomiędzy nawierzchnią bitumiczną a nawierzchnią
betonową
Rys. 6. Połą czenie nawierzchni bitumicznej z nawierzchnią betonową .
Stosowana na połą czeniu nawierzchni autostradowej z betonową nawierzchnią punktów
poboru opłat.
7
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 8/13
5.4. Zapewnienie bezpieczeństwa ruchu przy przejeździe przez zniszczone urzą dzenia
dylatacyjne typu modułowego system IBDiM wariant I i wariant III.
Rys. 7,8. Dylatacje bitumiczne TARCO w miejscu zniszczonych elementów urzą dzeń
dylatacyjnych
Uszkodzenie urzą dzeń dylatacyjnych polegało na obluzowaniu lub wyrwaniu śrub
mocują cych listwy dociskowe. Powodowało to podrywanie listew i groziło uszkodzeniem pojazdów
lub wypadkiem drogowym.
Naprawa polegała na usunięciu elementów dociskowych, śrub i taśmy uszczelniają cej,
nacięciu nawierzchni w celu wykonania koryta i wykonaniu przekrycia dylatacyjnego.
Jeżeli spełnione były zawarte w Aprobacie Technicznej warunki umożliwiają ce zastosowanie
dylatacji bitumicznej, wykonana naprawa była trwała. W przypadku zbyt dużej rozpiętości przęseł w
okresie zimowym nastę powało pękanie dylatacji, które wymagało prostej naprawy na wiosnę. W
większości wypadków nie wystę powały przecieki przez dylatację.
8
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 9/13
5.5. Tymczasowe zabezpieczenie przerw dylatacyjnych
Często zdarza się, że ze względu na brak środków finansowych obiekt zakwalifikowany do
remontu czeka na swoją kolej kilka lat. Warto wówczas rozważyć, czy na ten okres czasu nie należy
zabezpieczyć przerw dylatacyjnych w celu ograniczenia przecieków i zatrzymania szybkiej degradacji
końców ustroju nośnego, łożysk i podpór. Najprostszą , najszybszą i najtańszą technologią jest
technologia przekryć dylatacyjnych typu TARCO.
Aby naprawa była skuteczna należy:
• wymienić zniszczoną nawierzchnię pasami o szerokości ok. 3 m symetrycznie do szczeliny
dylatacyjnej,
• naprawić końce ustroju nośnego,
• w razie potrzeby wyremontować lub wymienić izolację,
• wykonać podłużne i poprzeczne drenaże odwadniają ce poziom izolacji,
• wykonać dodatkowe są czki odwadniają ce,
• wykonać przekrycia dylatacyjne zgodnie z Aprobatą Techniczną .
Rys. 9. Wykonanie dylatacji bitumicznej TARCO w połą czeniu z częściową
wymianą nawierzchni (rozwią zanie dla obiektów bez ścianki zaplecznej)
Należy zwrócić uwagę, że rezygnacja z usprawnienia odwodnienia w szybkim czasie doprowadzi
do zniszczenia nawierzchni, ponieważ pozbawiona możliwości odpływu woda w okresie zimowym
będzie zamarzać i rozsadzać nawierzchnię.
9
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 10/13
6. Naprawy i odnowy bitumicznych przekryć dylatacyjnych
Najczęściej bitumiczne przekrycia dylatacyjne pracują bezawaryjnie i nie wymagają
przeprowadzania napraw czy odnów.Zdarzają się jednak przypadki, że wykonanie napraw jest konieczne ze względów technicznych
lub wskazane, np. ze względów estetycznych.
Należy zwrócić uwagę, że wykonanie naprawy jest szybkie (2 – 6 godz.), technicznie
nieskomplikowane i stosunkowo tanie. Naprawa polega na podgrzaniu uszkodzonych fragmentów
dylatacji gor ą cym spr ężonym powietrzem, zalaniu ewentualnych szczelin, usunięciu deformacji i
wykonaniu nowej warstwy wykończeniowej. Firma TARCOPOL dysponuje wyspecjalizowanym
serwisem gwarancyjnym i pogwarancyjnym posiadają cym odpowiednie wyposażenie i doświadczenie.
Wystę pują czasami nietypowe przypadki, takie jak omówione poniżej.
6.1. Wymiana warstwy ścieralnej nawierzchni na obiekcie
Często zdarza się z powodu uszkodzeń nawierzchni na obiekcie lub w ramach rehabilitacji
odcinka drogi, zapada decyzja o wymianie warstwy ścieralnej nawierzchni i powstaje pytanie „co z
dylatacjami bitumicznymi”.
Z naszej praktyki wynika, ze przy ostrożnym wykonywaniu robót możliwe jest frezowanie górnej
warstwy dylatacji łą cznie z warstwą ścieralną . Na tak przygotowanym podłożu należy ułożyć nową
warstwę ścieralną , wykonać w niej koryto i częściowo odbudować dylatację.
W przypadku zbyt małej grubości nawierzchni na obiekcie lub zbyt głę bokiego frezowania,
dochodzi do zniszczenia dylatacji i trzeba ją odbudować w całości.
6.2. Odnowa nawierzchni na obiekcie metodą powierzchniowego utrwalenia
W większości przypadków wykonanie takich zabiegów nie miało negatywnego wpływu na pracę
dylatacji. Warstwa kruszywa wtapiała się w masę dylatacyjną i pod wpływem ruchu łą czyła się z nią
w sposób trwały.
6.3. Odnowa nawierzchni na obiekcie metodą cienkiego dywanika „slurry seal”
W większości wypadków nastę powało pękanie dywanika na dylatacji, co wymagało usunięcia go
oraz wyprofilowanie dylatacji i wykonania nowej warstwy wykończeniowej.
10
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 11/13
7. Uwagi dotyczą ce planowania, projektowania i wykonawstwa
7.1. Planowanie
• Dylatacje bitumiczne współ pracują z nawierzchnią na obiekcie i na dojazdach. Dla
zapewnienia prawidłowej pracy przekryć dylatacyjnych niezbędny jest dobry stan nawierzchni
i jej odporność na koleinowanie. Nawierzchnia powinna być wymieniona nie tylko na
obiekcie mostowym, ale również na 15 – 20 m odcinkach dojazdów.
• Przy planowaniu wykonania szczelnych urzą dzeń dylatacyjnych, w tym również bitumicznych
przekryć należy przewidzieć poprawę odwodnienia poziomu izolacji poprzez wykonanie
dodatkowych drenaży i są czków odwadniają cych.
• Przy planowaniu wykonania dylatacji bitumicznych na obiektach eksploatowanych, przy
wyłą czeniu na czas robót jednego pasa ruchu, należy unikać wykonywania tych robót w
okresie największych upałów z uwagi na wydłużenie czasu stygnięcia masy dylatacyjnej oraz
niebezpieczeństwo skoleinowania nawierzchni na pasie, po którym odbywa się zdwojony
ruch.
7.2. Projektowanie
Bitumiczne przekrycia dylatacyjne są rozwią zaniem bezkonkurencyjnym ze względu na wygodę
ruchu i prostotę wykonania, posiadają jednak szereg ograniczeń, na które projektant musi zwracać
uwagę. Ograniczenia te zawarte są w pracach [1] i [3] a tak że [5].
Firma TARCOPOL dysponują c dużym doświadczeniem projektowym i wykonawczym oferuje
nieodpłatną pomoc w opracowaniu szczegółów zarówno dla jednostek projektowych jak i
administratorów obiektów mostowych.
7.3. Wykonawstwo
Nie od dziś wiadomo, że najtrudniejsze do wykonania są prace pozornie proste. Bitumiczne
przekrycia dylatacyjne należą do takich prac, gdzie znaczenie „know how” jest decydują ce.
TARCOPOL był prekursorem wprowadzenia na rynek polski tej technologii. Teraz kilka firm oferuje
podobne rozwią zania. Nie zawsze jakość usług jest równie dobra. Powoduje to mylne przekonanie, że
dylatacje bitumiczne nie zawsze się sprawdzają . Tak nie jest pod warunkiem, że zostaną wykonane z
materiałów wysokiej jakości, przez wyspecjalizowaną w tej dziedzinie firmę.
11
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 12/13
8. Prace badawczo-rozwojowe
Postę p w inżynierii materiałowej umożliwia cią głą poprawę własności bitumicznych przekryć
dylatacyjnych TARCO tak by mogły one sprostać wymaganiom cią gle zwiększają cego się ruchu.Prace badawcze przeprowadzane są w Laboratorium Zak ładowym TARCO VEJ wyposażonym
m.in. w unikalną aparatur ę do badania dylatacji w skali naturalnej w szerokim zakresie temperatur.
Obecnie pracujemy nad zwiększeniem odkształcalności dylatacji w temperaturach -25 ÷ -35°C
ponieważ takie temperatury wystę pują sporadycznie również w Polsce.
9. Wnioski
• Dylatacje bitumiczne są sprawdzoną konstrukcją mogą cą pracować w najtrudniejszych
warunkach.
• Technologię tą można stosować do robót remontowych i utrzymaniowych a tak że w
przypadkach awarii urzą dzeń dylatacyjnych innych typów.
• Wskazane jest, aby projektanci i osoby odpowiedzialne za stan obiektów mostowych
korzystali z długoletniego doświadczenia specjalistycznych firm wykonawczych w procesie
planowania, projektowania, budowy i remontów obiektów mostowych.
12
5/11/2018 Dylatacje TARCO 12 Lat Doswiadczen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/dylatacje-tarco-12-lat-doswiadczen 13/13
LITERATURA:
1. Rozporzą dzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie
warunków jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie, Dz.U.
Nr 63.
2. Katalog Detali Mostowych – TRANSPROJEKT Warszawa, 2002 r.
3. Aprobata Techniczna IBDiM Nr AT/2003-04-0397
4. Katalog rozwią zań konstrukcyjnych mostowych przekryć dylatacyjnych typu TARCO – IBDiM
Filia Wrocław, 1992 r.
5. Zasady Projektowania i wykonania dylatacji bitumicznych – Robert Słota – KBPDiM
TRANSPROJEKT – Współczesne metody wzmacniania i przebudowy mostów, Poznań 2002 r.
- Referaty
13