Dziecko jest jutrem – kompetencje
w PEDAGOGICE JANUSZA KORCZAKA
dr Izabella KustWNS
WYŻSZA SZKOŁA MENEDŻERSKA W WARSZAWIE
Dziecko jest jutremono będzie pracownikiem, pracodawcą ale czekać trzeba. Czujnie czekać. […]
Z godziny na godzinę przyglądać się, myśleć, przemyśliwać. Ostrożnie, bardzo ostrożnie działać i to w pewnych tylko chwilach - odpowiednich – drobnymi poruszeniami, szeptem uśmiechem, lekkim zmarszczeniem brwi.
"Robotnik", nr 410, 1919, w: J. Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 193-194.
Tytuł artykułu: Nasz Dom (Dom Wychowawczy wydziału Opieki nad Dzieckiem przy Centralnej Komisji Związków Zawodowych)
3
Referat poświęcony jest problematyce kompetecji
a w szczególności kształtowania kreatywności w odniesieniu
do pedagogiki Janusza Korczaka i współczesnej edukacji,
przygotowującej do rynku pracy.
4
EFEKTY KSZTAŁCENIA
wskazują m.in. na
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
5
świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, rozumienie potrzeby permanentnego uczenia się,
gotowość do podejmowania wyzwań zawodowych i osobistych,
utożsamianie się z wartościami, celami i zadaniami realizowanymi w praktyce,
przekonanie o konieczności i doniosłości zachowania w sposób profesjonalny i przestrzegania zasad etyki zawodowej
6
gotowość do komunikowania się i współpracy z otoczeniem, aktywne uczestnictwo w grupach i organizacjach
świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego
7
Korczak wśród wielu metod uaktywniania dziecka wprowadził
gazetki tygodniowe, które – poza tym, że stanowiły źródło wiedzy na temat
tego co się dzieje w środowisku dziecka, umożliwiały kształtowanie w
dzieciach kreatywnych postaw, umiejętności obserwacji otoczenia, a
także opowiedzenia o swoich spostrzeżeniach.
8
Myślą przewodnią stworzonej przez Korczaka koncepcji pedagogicznej
była troska o rozwój samorządności dzieci i młodzieży przejawiającej się w różnych formach ich aktywności. W zakładach funkcjonował samorząd zakładowy a w nim sąd koleżeński, rada samorządowa czy sejm dziecięcy.
9
Praca i działalność tych organów była elementem kreowania postaw i zachowań społecznie pożądanych. Uczyła samokrytycyzmu, tolerancji wobec drugiego człowieka, była elementem kształtowania postaw etycznych wychowanków.
10
Rozbudowując pracę samorządu Korczak
traktował tę działalność jako element
uspołecznienia, stworzenia możliwości do kreowania
własnego rozwoju poprzez inspirowanie twórczych postaw,
wzbogacania o nowe doświadczenia w dorastającej społeczności,
pod troskliwą i dyskretną kontrolą pedagogów.
11
Rada Samorządowa jako istotna jednostka samorządu
miała między innymi za zadanie:
zaspokojenie potrzeb współmieszkańców poprzez wysłuchanie próśb, rozważanie pretensji, projektów i inicjowanie nowych przedsięwzięć,
regulowanie wzajemnych relacji z jednostką, grupą, dorosłymi,
konstytuowanie postanowień, które były wprowadzone jako przepisy
12
Koncepcję pedagogiczną Korczaka wzbogacały również inne formy oddziaływań wychowawczych
np. „Gazetki tygodniowe” stanowiące cotygodniowe sprawozdanie z życia domu.
to również forum umożliwiające
doskonalenie pracy i kontrolę osiąganych wyników,
miejsce kreowania dziecięcych potrzeb i postaw
13
Trzy zasady wychowawcze Janusza Korczaka
współgospodarzenie, współzarządzanie oddziaływanie opinii
społecznej
14
Trzy zasady wychowawcze Janusza Korczaka
Instrumentami w osiąganiu celów były prowadzone przedsięwzięcia tj.:
organizacja sklepików szkolnych,
gazetek, kółek zainteresowań.
15
Trzy zasady wychowawcze Janusza Korczaka
J. Korczak doceniał i wspierał wysiłek dzieci związany z samodoskonaleniem.
był kreatorem takich wartości, jak: miłość do bliźnich, sprawiedliwość, godność, szacunek, piękno i prawda.
16
Wśród wielu praw o jakie upominał się J. Korczak znalazły się również te stanowiące
o zapewnieniu dzieciom harmonijnego i kreatywnego rozwoju:
prawo do samostanowienia (prawo antytezy, prawo do oporu, do protestu, do upominania się i żądania, do wypowiadania własnych myśli, do życia własnym wysiłkiem i własną aktywnością),
prawo do własnego rozwoju i dojrzewania,
prawo do ruchu, do zabawy, do pracy i badania.
17
Janusz Korczak to przeciwnik pedagogizmu
to zwolennik aktywności własnej i samodzielności dziecka, uwzględniający jednocześnie jego słabości i ograniczenia.
integralnym elementem jego koncepcji wychowawczej były różne formy uspołecznienia i samorządności instytucji czy środowisk edukacyjnych, opiekuńczych lub wychowawczych.
18
Idee Korczaka ponownie zaistniały w polskiej oświacie w wyniku transformacji ustrojowej kontynuując model kształcenia i wychowania antyautorytarnego
szkolnictwo niepubliczne autorskie programy
przedmiotowe, szkoły wypracowywały własny
program wychowawczy i profilaktyki.
19
Szkoły przejmowały filozofię Korczakowską w
wychowywaniu młodzieży dla dokonywania samodzielnych
wyborów, współdecydowania o sprawach dla niej
ważnych czy stwarzaniu w szkole warunków do
przeżywania przez uczniów doświadczeń samodzielnego i odpowiedzialnego działania w społeczeństwie demokratycznym.
20
Na gruncie transformacji ustrojowej rozpoczęły się
reformy również w zakresie kształtowania kreatywnych postaw dzieci i młodzieży.
21
Korczakowskie koncepcje dziecięcej kreatywności znalazły potwierdzenie
w obecnym systemie oświatowym
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 Nr 4 poz.17)
22
Treści kształcenia obejmują wiadomości, które uczniowie
powinni zdobyć, umiejętności które powinni opanować i postawy jakie
szkoła powinna kształtować. Określa ono cele i treści kształcenia dla
każdego przedmiotu na koniec każdego etapu edukacyjnego tj.:
dla edukacji pierwszego etapu edukacyjnego - edukacja wczesnoszkolna
II etap edukacyjny – klasy IV – VI szkoły podstawowej
III etap – gimnazjum IV etap – szkoła ponadgimnazjalna.
23
Dla realizacji celów wychowania przedszkolnego
należy wspomagać rozwój, wychowywać
i kształcić dzieci w różnych obszarach np.: kształtować umiejętności społeczne dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
24
Szkoła podstawowa np.: zdobycie przez uczniów umiejętności
wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów.
kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie
25
przygotowanie do życia w społeczeństwie informacyjnym,
umiejętność posługiwania się językiem polskim, dbałość o wzbogacanie słownictwa.
26
„W procesie kształcenia ogólnego szkoła na III i IV etapie
edukacyjnym kształtuje u uczniów postawy
sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej.
27
W rozwoju społecznym kształtowanie postawy obywatelskiej,
postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji.
szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji”.
(Zał. Nr 4 rozporządzenia)
28
W listopadzie i grudniu 2012 r. w Wyższej SzkoleMenedżerskiej w Warszawie przeprowadzono
badania wśród 346studentów studiów licencjackich kierunku
Pedagogika (w tym 63 studentów II stopnia)dotyczących kreatywności dzieci.
Wynika z nich, że studenci dostrzegają i doceniająidee korczakowskiego wychowania z jego
elementami samorozwoju, inspiracji do budowyodpowiednich postaw społecznych.
29
Wydawanie przez dzieci gazetki szkolnejstudenci doceniają wskazując jej walory
rozwojowe (264 z 346 osób),poprzez możliwość wypowiadania się,
prezentacji swoich poglądów, możliwośćopiniowania i osądzania innych, czy
wreszciepoprzez rozwój własnej osobowości.
30
Studenci w zdecydowanej większości uważają, że współczesna szkoła kształtuje postawy społecznie pożądane takie jak: akceptacja (306 z 346 osób), tolerancja (288 z 346) i empatia (269 z 346).
W tym celu szkoła powinna uczyć różnorodnych umiejętności w sferach komunikacji społecznej (302 z 346 osób), rozwiązywania konfliktów (244 z 346 osób) i szeroko pojętej przedsiębiorczości w połączeniu z takimi cechami jak samodzielność, umiejętność radzenia sobie w życiu czy umiejętnościami zawodowymi (312 z 346 osób).
Wykres nr 1 (źródło: opracowanie własne) – Postawy społeczniepożądane jakie kształtuje współczesna szkoła
34
6
30
6
28
8
26
9
15
5 17
4
10
7
98
82
62
0
50
100
150
200
250
300
350
postawy
badani studenci
akceptacja
tolerancja
empatia
koleżeńskość
odpowiedzialność
zaradność
samodzielność
nietolerancja
egocentryzm
cwaniactwo
Wykres nr 2 (źródło: opracowanie własne) - Umiejętności jakich powinnauczyć szkoła
346
302
244
265
206
153
66
0
50
100
150
200
250
300
350
postawy społecznie pożądane
Liczba badanych
komunikacjaspołeczna
rozwiązywaniakonfliktów
umiejętnościzawodowe
umiejętność radzeniasobie w życiu
umiejętnośćnegocjacji
umiejętnośćrywalizacji
33
Studenci wskazują także na różne obszary kreatywności wpływające na rozwój dziecka.
Podkreślają ogromne znaczenie kreatywności artystycznej (322 z 346 osób), mającej znaczący wpływ na budowę wrażliwości człowieka, sposoby wyrażania swoich emocji, uczuć i nastrojów. Działalność artystyczna dziecka ułatwia w przyszłości budowanie lepszych relacji z innymi ludźmi, otwarcie na przyrodę i otaczający nas świat.
Wykres nr 3 (źródło: opracowanie własne) – Wpływ kreatywnościartystycznej na rozwój dziecka
ogół badanych 346 osób; tak;
93%
ogół badanych 346 osób; nie;
7%
taknie
35
Ankietowani widzą również pozytywnywpływ sportu na rozwój kreatywności dziecka
w takich elementach jak nauka pracy zespołowej (332 z 346 osób),
budowania pozytywnej samooceny (258 z346 osób) i zapewnienia
harmonijnego rozwoju fizycznego jako warunku koniecznego wszystkich innych
osiągnięć rozwojowych (305 z 346 osób).
Wykres nr 4 (źródło: opracowanie własne) – Wpływ sportu na rozwójcech budujących kreatywność dziecka
332
305
258
208
346
0 100 200 300 400
cech
ykształtowanie dobrychnawyków
budowa pozytywnejsamooceny
harmonijny rozwójfizyczny
nauka pracy zesołowej
ankietowanychstudentów
37
Zabawie studenci przypisują znaczącą rolę w budowaniu kreatywności
dziecka w obszarach pobudzania wyobraźni (287 z 346 osób),
inspiracji (262 z 346 osób), współpracy z innymi osobami (212 z 346
osób),logicznego myślenia (156 z 346 osób) i
rozbudzania zainteresowań (113 z 346 osób).
Wykres nr 5 (źródło: opracowanie własne) – Zabawa dziecka i jej wpływ na budowę cech kreatywnych
287
262212
156
113
346
cechy pożądane
Liczba badanych
Liczbabadanychzainteresowanialogicznemysleniewspółpracaz innymiinspiracje
wyobraźnia
39
Z badania tego wynika, że zdaniem studentówkreatywności można się nauczyć (316 z 346
osób)oraz, że może ona wspomagać budowanie
szczęścia dziecka (284 z 346 osób). Uzasadniają to własnymi obserwacjami i przemyśleniami, wskazując, że dziecko
kreatywne lepiej radzi sobie w życiu, ma pasje,
które chce realizować i spełniać.
40
Na pytanie jakimi metodami rozbudzaćkreatywność dzieci wskazują szkolne formy
działań w postaci udziału w szkolnychinicjatywach (319 z 346 osób), udziałach w
różnego rodzaju projektach (267 z 346 osób),współpracy z instytucjami pozaszkolnymi (179
z 346 osób) oraz wykorzystanie wzorówosobowych nauczycieli/wychowawców (254 z 346osób) i osób z grona rodzinnego (218 z 346 osób).
Wykres nr 6 (opracowanie własne) – Metody rozbudzania kreatywności w szkole
319
267
179
254
218
346
0
50
100
150
200
250
300
350
metody pobudzaniakreatywności w szkole
liczba badanych
inicjatywyszkolne
szkolne projekty
współpraca zinstytucjamipozaszkolnymiwzory osobowenauczycieli iwykonawcówwzory osób zrodziny
liczba badanych
42
Interesująca jest również ocena studentówwskazująca na konieczność rozwijaniakreatywności dzieci jako elementuekonomicznej konieczności (335 z 346
osób).
Niedostateczna kreatywność oceniana jestprzez nich jako utrudnienie w budowaniu ichspołeczno-ekonomicznej pozycji.
43
REASUMUJĄC
Idee Janusza Korczaka są wciąż aktualnea
KREATYWNOŚĆ, której uczył swych wychowanków to obecnie podstawa
kształcenia dla rynku pracy
44
DZIĘKUJĘ ZA
UWAGĘ