Egbebasbas Ki Egbasa te
Hep-at ne Linalahan
Practicing Reading in Four Languages
Matigsalug Visayan Filipino English
Egbebasbas Ki Egbasa te
Hep-at ne Linalahan
Practicing Reading in Four ~anguages
Illustrations by Danny Elkins
Matigsalug Literacy Education Incorporated 1998
..
Published in cooperation with the Commission on Philippine Languages
and the Department of Education, Culture and Sports
Manila, Philippines
Additional copies of this publication may ~e obtained from:
Matigsalug Literacy Education Incorporated Sinuda, Kitaotao, 8716 Bukidnon
This book of any part thereof may be copied or adapted and reproduced for use· by any entity of the Department of Education, Culture and Sports without permission of .the Matigsalug Literacy Education fncorporated. If there are other organizations or agencies who would like to copy or adapt this book, we request that permission first be obtained by writing to:
Matigsalug Li.teracy Education Incorporated Sinuda, Kitaotao 8716 Bukidnon
Manobo: Matigsalug Four Language Phrase Book
I st MALEJ edition
41.45-298- I .2M 57. I 20P-984006N
Printed in the Philippines SIL Press
REPUBLIC OF THE PHILIPPINES DEPARTMENT OF EDUCATION,
CULTURE, AND SPORTS Meralco A venue, Pasig, Metro Manila
The islands, forests, and mountains of our country are home to many distinct cultural communities, each with its own language and tradition. Their cultures are integral pieces of the beautiful mosaic that is the Filipino heritage.
We owe a debt of gratitude to our countrymen from the cultural communities. Through the centuries their customs, languages, and noble spirit have contributed to the development of our national character. As we gain greater understanding of these cultures, we can only take greater pride in the remarkable richness of our Filipino heritage.
For these reasons, it is imperative that the languages and traditions of the Filipino cultural communities be preserved. This book, in the language of a cultural community, is intended to assist in that preservation. It is designed to build reading and comprehension skills and to expand knowledge through the medium of the reader's own language. This first language approach to learning builds pride in the mother tongue and makes reading a rewarding experience. The skills and confidence thus acquired help equip the reader to pursue further education in the national language.
The Department of Education, Culture and Sports is pleased to introduce this book, the most recent io a series designed to promote literacy in the cultural communities. In serving these communities,the good of the entire nation is served .
. ~.~ Secretary
Preface
The purpose of this book is to assist speakers of Matigsalug to extend their knowledge and abilities, by helping them to get started in the major surrounding languages of the country - namely Cebuano, Filipino and English.
Matigsalug is a member of the Manobo group of languages spoken by the Matigsalug peoples around the mountains m south-eastern Bukidnon.
The statements in Cebuano, Filipino and English are not always exact word for word equivalents but try to show the natural ways they are spoken in each language.
Ka tuyu te seini ne libru ka Matigsalug egbebasbas te tatelu ne linalahan kayi te Filipinas. Su due Biniseye, Filipino wey English.
Ka Matigsalug ne lalag, sabeka nakalagkes te Manobo ne grupu kayi te Mindanao. Ka me ugpaan te me Matigsalug kayi nasakup te bubungan te Bukidnon.
Ka hep-at ne linalahan kayi te libru, kene ne matag lalag malehet se kaluwasan, su due lalag ne egpekeg-isu se l(aluwasan. Su meyi tagse lalag eg-ay-ayaran te egluwas mareet neg pamminehen.
Matigsalug
Nekegsinug-ung diye te dalan
1. Hendei kag puun?
2. Hendei kag pabulus? Pendei ka?
3. Dutun de.
Pegpanumbaley diye te baley
4. Meupiya.
5. Meupiya ne maselem.
6. Te, sikaniyu bes!
7. Pamaneyik kew.
English
Meeting on the way
1. Hi! Where did you just come from?
2. Hi! Where are you going?
3. Just there.
Visiting someone
4. Hello!
5. Good morning.
6. Oh, it's you!
7. Come· on up.
2
Bi~isaya
Magtagbo sa dalan
1. Asa ka gikan?
2. Asa ka paingon? Asa ka mqadto?
3. Diha lang.
Pagbisita sa balay
4. Maayo.
5. Maayong buntag.
6. Kamo diay!
7. Saka kamo.
Filipino
Pagkita sa daan
1. Saan ka galing?
2. Saan ka pupunta?
3. Diyan lang.
Pagbisita sa bahay
4. Tao po.
5. Magandang umaga.
6. Kayo pala!
7. Umakyat kayo.
3
Matigsalug
Pegpanumbaley diye te baley
8. Lasud kew rini.
9. Pinnuu kew.
10. Meupiya ka kaniyu ne inged.
11. Egkeupian a kayi.
12. Hentew-a ka ig-umew ku keykew?
13. Hendei kaa ne mahinged?.
14. Hendei kan ugpe kuntee?
15. Eggendiye key e.
16. Kuwa kid e.
English
Visiting someone
8. Come in.
9. Sit down, please.
10. This place is nice.
11. I like it here.
12. How should I address you?
13. Where are you from originally?
14. Where are you staying now?
15. We better go now.
16. Let's go now.
4
Binisaya
Pagbisita sa balay
8. Dayon kamo.
9. Lingkod kamo.
10. Maayo ang inyong lugar.
11. Nakagusto ko dinhi.
12. Unsay akong itawag nimo?
13. Taga-asa man mo?
14. Asa mo nagpuyo karon?
15. Adto na mi.
16. Adto na kita.
Filipino
Pagbisita sa bahay
8. Tuloy po kayo.
9. Maupo kayo.
10. Maganda ar:ig inyong lugar.
11. Gusto ko rito.
12. Anong itatawag ko sa iyo?
13. Taga saan po kayo?
14. Saan kayo nakatira ngayon?
15. Aalis na kami.
16., Tayo na.
5
Matigsalug
Inse rey tabak
1. Nekey seini?
2. Nekey-a sika te lalag ne Filipino?
3. Nekey-a kag gimuwen nu?
4. Hentew seeye?
5. Hentew-a ka ngaran din?
6. He~tew-an baleyt seini?
7. Hendei kew migpuun?
8. Hendei ka diblu ku?
English
Questions and answers
1. What is this?
2. What is that in Filipino?
3. What are you doing?
4. Who is that o'\'er there?
5. What is his name?
6. Whose house is this?
7. Where did you just come from?
8. Where is my book?
6
Binisaya
Mga pangutana ug mga tubag
1. Unsa ha kini?
2. Unsa ha kana sa Filipino?
3. Unsay imong ginabuhat?
4. Kinsa ba kadto?
5. Ki_nsa ang iyang ngalan?
6. Kang kinsang balay kini?
7. Asa mo gikan?
8. Asa ang lihro nako?
Filipino
Tanong at sagot
1. Ano ito?
2. Ano iyan sa Filipino?
3. Anong ginagawa mo?
4. Sino iyon?
5. Ano ang pangalan niya?
6. Kaninong bahay ito?
7. Saan kayo galing?
8. Nasaan ang lihro ko?
7
Matigsalug
lose wey tabak
9. Ken-u?
10. Menuwen-a?
11. Mania?
12. Hanew ta. Mangunteen ta.
13. Balahad naan de.
14. Diye te keykew.
15. Iyan ad e.
16. Duen kew pa.
17. Uya, egkaayun.
English
Questions and answers
9. When?
10. How?
11. Why?
12. I'm not sure. I don't know.
13. Don't worry.
14. It's up to you to decide.
15. Let me do it.
16. Just a second, please.
17. Yes, it's possible.
8
Binisaya
Mga pangutana ug mga tubag
9. Kanus-a?
10. Unsaon?
11. Ngano man?
12. Arnbot Jang. Wala ko kabalo.
13. Sagdi Jang.
14. Naara nirno.
15. Ako na Jang.
16. i<:adiyot Jang.
17. Oo, puwede.
Filipino
Tanong at sagot
9. Kailan?
10. Papaano?
11. Bakit?
12. Ewan ko. Hindi ko alarn.
13. Hindi bale.
14. Bahala kayo.
15. Ako na Jang.
16. Sandali Jang.
17. Oo, puwede.
9
Matigsalug
Senge lunggunan ne due me anak
1. Pila niyun talaari?
2. Hep-at ney.
3. Sikeykew iyak panganey ne anak?
4. Kene, sikeddi ka igkalitan.
5. Nekey-a ka keykewn hinm?
6. Nakaasawa kad?
7. Duen e anak niyu?
8. Uya, lalimme e ka anak ney.
9. Daruwa ka me malitan ne tatelu ka me lukes.
English
The family
1. Including you, how many children are there in your family? ·
2. There are four of us.
3. Are you the eldest?
4. No, I am the youngest.
5. What do you do for a living?
6. Are you married?
7. Do you have ;my children?
8. Yes, we have five children.
9. Two girls and three boys.
10
Binisaya
Ang pamilya
1. Pila kamo ka magsuon?
2. Upat kami nga mga magsuon.
3. Ikaw ba ang kamagulangan?
4. Dili, ako ang kamanghuran.
5. Unsa ang imong trabaho?
6. Min yo ka na ba?
7. May anak na ba mo?
8. Oo, lima na ang among anak.
9. Duba ka babaye ug tulo ka lalake.
Filipino
Ang pamilya
1. Ilan kayong magkakapatid?
2. Apat kami.
3. Ikaw ba ang panganay?
4. Hindi, ako ang bunso.
5. Ano ang iyong trabaho?
6. May asawa ka na ba?
7. May anak na ba kayo?
8. Oo, mayroon na kaming limang anak.
9. Dalawang babae at tatlong lalaki.
11
Matigsalug Binisaya
amey amahan
ame papa
iney inahan
ine mama
anak anak
asawa bana, asawa
suled igsoon, ig-agaw
atebey, maama igsoon, ig-agaw
apu lolo, Iola
apu apo
anggam uyo-an
anggam ti yo
inayen iya-an
aye ti ya
anaken, mengeanak pag-umangkon
anuhang, enug ugangan
uyang, ipag bayaw
ipag, andey bayaw
mekaamung umagad
am bey am bay
12
Filipino English
ama father li
tatay daddy
ina mother
nanay mommy
anak son, daughter
asawa husband, wife
kapatid, pinsan brother/sister, cousin
kapatid, pinsan brother/sister, cousin
lolo, Iola grandpa, grandma
apo grandchild
tiyuhin uncle
tiyo uncle
tiyahin aunt, auntie
ti ya aunt, auntie
pamangkin nephew, niece
biyenan parent-in-law
bayaw brother-in-law
hipag sister-in-law
manugang son-in-law
manugang daughter-in-law
13
Matigsalug
Ke due masakit
1. Kene ne manekal. Mahuye se geyinawa rin.
2. Egderalu sikandin.
3. Hendiye ka te duktul su papitew ka te dalu nu.
4. Hendei ag pakakita te duktul?
5. Hentew-ak meupiya ne duktul?
6. Si duktul __ , su deisek ka bayaranan.
7. Nekey-a ka miggeram nu?
English
When there is sickness
1. He doesn't feel well.
2. He is sick.
3. Go see the doctor.
4. Where can I find a doctor?
5. Who is a good doctor?
6. Doctor __ , because he charges less.
7. How do you feel?
14
Binisaya
Kon dunay sakit
1. Luya ang paminaw niya sa iyang lawas.
2. Nagsakit siya.
3. Pahiling sa doktor ug magpatan-aw?
4. Asa ako makakita ug doktor?
5. Kinsa ang maayong doktor?
6. Si doktor __, kay gamay lang ang bayaran.
7. Unsa ang imong gibati?
Filipino
Kung may sakit
1. Masama ang kaniyang pakiramdam.
2. Maysakit siya.
3. Magpatingin ka sa doktor.
4. Saan ako makakita ng doktor?
5. Sino ang mahusay na doktor?
6. Si doktor __ , dahil mura siyang sumingil.
7. Anong pakiramdam mo?
15
Matigsalug
Ke due masakit
8. Masakit ka ulu ku.
9. Mig-iileb a te marusilem.
10. Nalepu a su rrtiglusungan a.
11. Kema ke due malit ku.
12. Egtiyukan ka te bawi.
13. Inuma nu seini se bawi, tagse aldew, maselem, meudtu wey maapun, katatelu ka eg-inum te sabeka ne aldew.
English
When there is sickness
8. I have a headache.
9. I vomited last night.
10. I feel dizzy and I have a fever.
11. I think I may have malaria.
12. I will give you an injection.
13. Take this medicine three times a day: morning, noon and afternoon.
16
Binisaya
Kon dunay sakit
8. Sakit ang akong ulo.
9. Nagsuka ako kagabii.
10. Nalipong ako ug gihilantan.
11. Tingali duna akoy malarya.
12. lndyeksyunan ta ka.
13. Imna kining tambal makatulo sa usa ka adlaw: buntag, udto ug hapon.
Filipino
Kung maysakit
8. Masakit ang ulo ko.
9. Nagsuka ako kagabi.
10. Nahihilo ako at may lagnat.
11. May malaria yata ako.
12. Iineksyonan kita.
13. Inumin mo ang gamot na ito tatlong beses sa isang araw: towing umaga, tanghali at hapon.
17
Matigsalug Binisaya
Ka lawa Ang lawas
atey atay
abelengan tutunlan
alintuturu tudlu
babe bag a
bakke sulang, suwang
bakelawan braso
bibig ngabil
bituka tinai
be-be baba
be lad bukton
bu el tu hod
bu bun paa
buked agtang
bulbul buhok
dile di la
gettek tiyan
gusuk gusok
hawak, liwaraan hawak
irung ilong
kamemeu kamot
kebpew bugan
kernel tudlo
18
Filipino English
Ang katawan The body
atay liver
lalamunan throat
hintuturo index finger/toe
bag a lungs
baba chin
bra so upper arm
la bi lip
bituka small intestine
bibig mouth
bisig, braso arm
tuhod knee
hita thigh
noo forehead
buhok hair
dila tongue
tiyan abdomen
tadyang rib
baywang waist
ilong nose
kamay hand
singit groin
daliri finger, toe
19
Matigsalug Binisaya
Ka lawa Ang lawas
kumeng dughan
lieg liug
lisen bagtak
ma ta ma ta
ngipen ngipon
paa batiis
palad palad
palapala tiil
palu lapalapa
pamanayen abaga
peka likod
pusung kasing-kasing
siku siko
sulu kuku
talinga dalunggan
timbebakal kumagko
tindeisek kumingking
tinelabew talimutnga?
tul-an bukog
ulaula nawong
ulu ulo
ware ngaran singsingan
20
Filipino English
Ang katawan The body·
dibdib chest
liig neck
bin ti calf
ma ta eye
ngipin tooth
paa leg
palad palm
paa foot
talampakan sole
balikat shoulder
likod back
puso heart
siko elbow
kuko nail
tainga ear
hinlalaki thumb, big toe
kalingkingan little finger/toe
hinlalato middle finger/toe
bu to bone
mukha face
ulo head
palasingsingan ring finger/toe
21
Matigsalug
Egbebasbas te duma ne lalag
1. Egkateu ka neg lalag te Filipino?
2. Pakataha at deisek.
3. Pakalalag at deisek.
4. Egkeupian a neg kateu te kaniyun lalag.
5. Pakapanulu ka keddi?
6. Nekey-a ka igngaran niyu te __ ?
7. Egmenuwen ku te eglalag te ______ ?
8. Nekey-a ka igngaran niyu te seini?
En_glish
Learning another language
1. Do you know how to speak Filipino?
2. I only understand a little.
3. I can speak it a little.
4. I would like to learn your language.
5. Can you teach me?
6. What is __ in your language?
7. How do you say ______ ?
8. What do you call this?
22
Binisaya
Pagtuon sa laing sinultihan
1. Mahibalo ka bang mosulti ug Filipino?
2. Makasabot ko ug gamay.
3. Makasulti ko ug gamay.
4. Gusto kong makahibalo sa inyong sinultihan.
5. Makatudlo ka ba sa ako?
6. Unsa ba ang __ sa inyong sinultihan?
7. Unsaon ko pagsulti ______ ?
8. Unsay inyong ingalan niini?
Filipino
Pag-aaral ng ibang wika
1. Marunong ka bang magsalita ng Filipino?
2. Kaunti Jang ang naiintindihan ko.
3. Nakapagsasalita ako ng kaunti.
4. Gusto kong matuto ng inyong wika.
5. Puwede bang turuan mo ako?
6. Ano ang __ sa inyong salita?
7. Paano mo sasabihin ang ______ ?
8. Anong tawag ninyo rito?
23
Matigsalug
Egbebasbas te duma ne lalag
9. Nekey-a ka kaluwasan kayi?
10. Nakanengeng ke naa te keddin lalag?
11. Wara a nakanengneng.
12. Kena a egpakanengneng.
13. Abayi nu pad teg Ialag.
14. Mananayan de ka keykew ne lalag.
15. Eleg naa? Malehet naa?
English
Learning another language
9. What does this mean?
10. Do you understand what I am saying?
11. I didn't understand.
12. I don't understand.
13. Please repeat that.
14. Please ~peak slowly.
15. Is that correct?
24
Binisaya
Pagtuon sa laing sinultihan
9. Unsay kahulugan niini?
10. Nakasabot ka ba sa akong gisulti?
11. Wala ko makasabot.
12. Di ko kasabot.
13. Usba kono sa pagsulti ..
14. Hinaya lang ang imong sulti.
15. Insakto ba?
Filipino
Pag-aaral ng ibang wika
9. Anong ibig sabihin nito?
10. Naintindihan mo ba ang aking sinasabi?
11. Hindi ko naintindihan.
12. Hindi ko maintindihan.
13. Pakiulit mo nga.
14. Magsalita ka ng dahandahan.
15. Tama ba?
25
Matigsalug
Te pegkeen
1. Nekey-ak insubba nu.
2. Eggutasan ad.
3. Egkeen kid e.
4. Keen kew te meupiya.
5. Kene kewg keyilew.
6. Mananam seini neg keenen.
7. Timul kew pa.
8. Kena ad e. Nabulung ad e.
9. Behayi e pa te weyig. ·
10. Meupiya
English
Mealtimes
1. What are you cooking?
2. I'm hungry.
3. Let's eat now.
4. Eat heartily. Enjoy yourselves.
5. Don't be shy.
6. This food is delicious.
7. Have some more.
8. No thank you. I'm full already.
9. May I please have some water ..
10. Thank you.
26
Binisaya
Sa pagpanga-on
1. Unsa ang imong galutoon?
2. Gigutom nako.
3. Mangaon na ta.
4. Kaon mo ug maayo.
5. Ayaw kaulaw.
6. Lamian kini nga pagkaon.
7. Pagdugang mo.
8. Dili na ko, busog na ko.
9. Tagai ra ko ug ttibig.
10. Sala mat.
Filipino
Kung kumakain tayo
1. Anong niluluto mo?
2. Gutom na ako.
3. Kumain na tayo.
4. Kumain kayong mabuti.
5. Huwag kayong mahiya.
6. Masarap ang pagkaing ito.
7. Kumuha pa kayo.
8. Ayaw ko na, busog na ako.
9. Pahingi nga po ng tubig.
10. Salamat po.
27
Matigsalug Binisaya
Keen en Kan-onon
abukadu abokado
aheley ma is
atelug itlog
;atsal atsal
balangas ram bu tan
balatung monggos
ballas bu gas
bewungun baongon
benisil sili
be ya bas bayabas
biyaley patani
binggala kamoteng kahoy
dabung dabong
duliyan duryan
hemey kan-on
kakaw kakaw
kalamantis kamatis
kamasi kamansi
kapayas kapayas
kasile kamote
28
Filipino English
Pagkain Food
abokado avocado
mais corn
itlog egg
atsal green pepper
ram bu tan rambutan
balatong mongo beans
bi gas hulled rice
suha pomelo
sili. chili pepper
bayabas guava
patani lima beans
kamoteng kahoy cassava
la bong bamboo shoot
durian durian
kanin cooked rice
kakaw cacao
kamatis tomato
rim as breadfruit
papaya papaya
kamote sweet potato
29
Matigsalug Binisaya
Keen en Kan-onon
kayumitu kaymito
~eyubena a ban a
kumang alimangu
langka nangka
bawang, legu ahas
lib bes lib gos
limmew naranghita
lipulyu ripolyo
luya luy-a
mangga mangga
manuk manok
meni mani
miyasung limonsito
ngalap te babuy karning baboy
ngalap te baka karning baka
ngalap te weyig isda
niyug lubi
niyug ne mangnguwed pad
bu tong
paan pan
30
Filipino ~ English
Pagkain Food
kaimito star apple
guyabano soursop
katang, alimasag - crab
langka jackfruit
bawang garlic
kabute mushroom
dalanghita orange
repolyo cabbage
luya ginger
mangga mango
manok chicken
mani peanut
kalamansi lime
karning baboy pork
karning baka beef
isda fish
niyog coconut
buko, mura young coconut
tinapay bread
31
Matigsalug Binisaya
Keen en Kan-on on
paley humay
patuk pa to
peliya paliya
pitsay pitsay
pusu te sahing puso sa saging
sahing saging
santul santol
sehutung talong
sibuyas sibuyas
sitew sitaw
suli gabi
supas sup as
tarn ban bu lad
tanggiyayun mil on
tire tubo
tebbuwe lansones
tebesal, kalabasi_ kalabasa
tungyab pin ya
ubi ubi
ukra okra
upu upo
32
Filipino English
Pagkain Food
palay rice plant
pa to duck
am pa la ya bitter melon
petsay Chinese cabbage
puso ng saging banana flower
saging banana
santol santol
tal9ng eggplant
sibuyas onion
sitaw string beans
gabi taro
biskuwit cracker
daing dried fish
pakwan watermelon
tubo sugarcane
lansones lansones
kalabasa yellow squash
pinya pineapple
ubi purple yam
okra okra
upo white squash
33
Matigsalug Binisaya
In um en lmnonon
gatas gatas
kepi kape
kuk kok
saa tsa
sabew sabaw
weyig tu big
lg-amut Sagul
asin asm bitsin bitsin
sukal asukar
sukka suka
34
Filipino English
lnumin Beverages
gatas milk
kape coffee
kok Coke
tsa tea
sabaw soup
tu big water
Pampalasa Condiments
a sin salt
vetsin MSG
asukal sugar
suka vinegar
35
Matigsalug Binisaya
Me mananap Mga hayop ambew ilaga
aney a nay
asu iro
babuy baboy
baka baka
bakbak baki
beuu bao
buaya buaya
dungdung, sisip pulgas
higtek lamok
ibid ibid
igsul kuting, dughu ipes uk-ok
iteng hulmigas
36
Filipino English
Mga hayop Animals
daga mouse, rat
a nay termite
aso dog
baboy pig
baka cow
palaka frog, toad
pa gong land turtle
buwaya crocodile
pulgas flea
lamok mosquito
bayawak iguana lizard
surot bedbug
ipis cockroach
langgam ant
37
Matigsalug Binisaya
Me mananap Mga hayop
kabeg kabog
kalabilabi alindanaw
kalabew · kabaw
kalapenit kuwaknit
kalawe-fawe lawa
kalibangbang alibangbang
kambing kanding.
kenenupu simbasimba
ketiketi
kudde kabayo
kutu kuto
langew langaw
lapinig lampinig
liwati wati
38
Filipino English
Mga hayop Animals
kabag bat
tutu bi dragonfly
kalabaw water buffalo
kabag fruit bat
gagamba spider
paruparo , butterfly/moth
kambing goat
sambasamba praying mantis
gnat
kabayo horse
kuto head louse, parasite
langaw fly
putakti small wasp
bulating-lupa earthworm
39
Matigsalug
Me mananap
·mahintalunan ne babuy
mi yew
ngeyngey
palahe
paniki
patiyukan
salipitsipit
sengug
sisip
tabubuleg
talangas
tapilak
tektek
titiwi
tuma
tungtung
ubal
uled
usa
40
Binisaya
Mga hayop
baboy ihalas
iring
gangis
alisiwsiw
kuwaknit, kulaknit
putyukan
tanga
kuliklik
bunhok
buyog
dulon
ulahipan
tiki
suso
tuma
aninipot
unggoy
halas
usa
Filipino English
Mga hayop Animals
baboy damo wild pig
pusa cat
kuliglig cicada
tipaklong gi:asshopper
paniki flying fox
pukyutan honeybee
alakdan scorpion
kirwe cricket
ha nip chicken flea
bubuyog carpenter bee
balang locust
alupihan centipede
butiki house lizard
suso river snail
kuto body louse
alitaptap firefly
matsing, unggoy monkey
ahas · snake
usa deer
41
Matigsalug Binisaya
Me manuk-manuk Mga langgam
bakkaka tikarol
balansahan balalatok
begsil bangkiyod
ekang ngiwngiw
gansa gansa
kaliyawa kalaw
kaluheyluhey sayaw
kalusisi kolasisi
kelilit balalatok
kelit piriku
kulahu kulago
limuken alimukon
42
Filipino English
.Mga ibon Birds.
kasaykasay kingfisher
karpintero woodpecker
pipit wagtail
kuwago owl
gansa goose
kalaw horn bill
layanglayang swift
kolasisi parakeet
karpintero-malijt pygmy woodpecker
loro parrot
kulago Philippine eagle
limukin fruit dove
43
Matigsalug Binisaya
Me manuk-manuk Mga langgam
maneul banug
maneul manaul
manuk manok
ma ya ma ya
patuk pa to
puhu pi tao
selepati salampati
talaweng talabong
taligtig tamsi
tiyulew antulihaw
tugkeling saling, iling
tukmu tukmo
uwak uwak
44
Filipino English
Mga ibon Birds
la win Brahminy kite
a gila sea eagle
manok chicken
ma ya rice bird
pa to duck
pugong parang quail
kalapati pigeon
tagak snowy egret '
pipit-puso sunbird
kuliyawan oriole
koleto coleto
tukmol turtle dove
uwak crow
45
Matigsalug . Binisaya
Ngalap te weyig lsda aluan haloan bangus bangus bulinaw bulinaw
bu ti ti bitabita
dalikamag sapsap
ihu ihu
.. karpa karpa
kasili kasili
ketipa pan tat
kumang kayumang
lukus nukos
tilapiya tilapya
urarang pasayan
46
Filipino English
lsda Fish
dalag mudfish, muriel
bangus milkfish
dilis anchovy
ulu-ulo tadpole
sapsap .slipmouth . pa ting shark
karpa carp
igat eel
hi to freshwater catfish
alimango crab
pus it squid
tilapya tilapia
hipon shrimp
47
Matigsalug
Pegbebeli wey peg-isues te bali
1. Tag-pilaak miturus te seinin manggad?
2. Dake] se bali!
3. Egkaayun ke eghangyu a te seini ne bali?
4. Deisek naan de se bali kayi.
5. Pilaa ka igkeupii nu?
6. Timuli nu naan de te deisek.
7. lgbehey nu naa ka lalimma ne pisus.
8. Uya. Pilaa ne miturus kag kuen nu?
9. Daruwa re ne miturus.
English
Buying and bargaining
1. How much is a meter of this cloth?
2. How expensive!
3. Is there a discount?
4. It's very inexpensive as it is.
5. How much would you like to pay?
6. Offer a little bit higher price.
7. Can you give it to me for five pesos?
8. Ok. How many meters do you want?
9. Just two, please.
48
Binisaya
Pagpalit ug paghangyo
1. Tagpila ang mitros niini.
2. Mahal kaayo!
3. Naa pa bay hangyo?
4. Barato na kaayo ni.
5. Pila ang imong gusto?
6. Dugangi Jang ug gamay.
7. Ikahatag mo ba sa singko pesos?
8. Sigi. Pila ka metros ang imong kuhaon?
9. Duba Jang ka mitrus.
Filipino
Pagbili at pagtawad
1. Magkano ang metro ng telang ito?
2. Ang mahal!
3. May ta wad pa ba?
4. Napakamura na ito.
5. Magkano ang gusto mo?
6. Dagdagan mo pa ng ka1:mti.
7. lbibigay mo ba ng limang piso?
8. Sige. Bang metro ang kukunin mo?
9. Dalawang mitrus Jang.
49
Matigsalug
Eg-untud ki te diip .
1. Eggendiye kew naa te Dabbew?
2. Uya, nekey-a ka eg-unturan ku te eggendiye?
3. U ntud ka te sika ne bus.
4. Sinundul ke re keddiey.
5. Duma ta.
6. Hendei kag unturan teg gendiye te Kitewtew?
7. Seeye dapit.
8. Kamenua kariyu ka eggendiye te Simud?
English
Riding public transportation
1. Are you going to Davao?
2. Yes, what do I ride to get there?
3. Take that bus.
4. Follow me.
5. Come with me.
6. Where can I get a ride to Kitaotao?
7. Over there.
8. How long is the trip to Sinuda?
50
Binisaya
Sa pagsakay
1. Moadto ba kamo sa Davao?
2. Oo, unsa ang akong sakyan paingon didto?
3. Sakay ka nianang bus.
4. Sunod lang nako.
5. Uban sa ako.
6. Asa ang sakyanan padulong sa Kitaotao?
7. Didto dapit.
8. Unsa kadugayon ang biyahi paingon sa Sinuda?
Filipino
Sa pagsakay
1. Pupunta ba kayo sa Davao?
2. Oo, ano ang aking sasakyan papunta roon?
3. Sumakay ka sa bus na iyan.
4. Sumunod ka sa akin.
5. Samahan mo ako.
6. Saan ang sakayan patungo sa Kitaotao?
7. Sa dako roon.
8. Gaano katagal ang biyahe papuntang Sinm;la?
51
Matigsalug
Eg-untud ki te diip
9. Me tatelu ne uras.
10. Meupiya bupad ayu keg bebewu ki.
11. Untud kad e.
12. lgtahu ku ·pad ka kalaglahan niyu diye te am pew te d~ . .
13. Pilaa ka bayad ku wey ka bayad te kalaglahan ku?
14. Daruwampulu ne pisus.
15. Hendei kaag pamaneug?
16. Diye te palingkiyan.
English
Riding public· transportation
9. About three hours.
10. Maybe we should take something along to eat.
11. Get on now.
12. I will put your cargo on top of the jeep.
13. ·How much is the fare for myself and the cargo?
14. Twenty pesos.
15. Where will you get off?
16. At the market.
52
Binisaya
Sa pagsakay
9. Mga tulo ka oras.
10. Maayo siguro nga magbalon kita.
11. Sakay na.
12. lbutang nako ang karga nimo sa taplod sa dyip.
13. Pila ang akong pasahi ug sa akong karga?
14. Bt(ynte pesos.
15. Asa ka manaog?
16. Sa merkado.
Filipino
Sa pagsakay
9. Mga tatlong oras.
10. Mabuti siguro na magbaon tayo.
11. Sakay na.
12. Ilalagay ko ang iyong kargada sa ibabaw ng dyip.
13. Magkano ang aking pasahe patina kargada?
14. Dalawampung pesos.
15. Saan ka bababa?
16. Sa palengke.
53
Matigsalug
Eg-untud ki te diip
17. Hendei ka baley niyu?
18. Durisu ki re iya.
19. Kayi ki egbayl: te egkakawanan te pikungan.
20. Kayi ki egbaye te egkahibang te kewun-aan te teytey.
21. Sanggel ki te pikungan.
22. Kayi ere.
23. Hendei ki egbeli te ti.kit te balangey?
English
Riding public transportation
17. Where is your house?
18. Just straight ahead.
19. We turn right at the corner.
20. We turn left after the bridge.
21. Stop at the corner please.
22. I'll just get off here.
23. Where can I buy a boat ticket?
54
Binisaya
Sa pagsakay
17. Asa ang balay ninyo?
18. Diritso lang ta.
19. Patuo kita sa eskina.
20. Pawala kita•sa unahan sa tulay.
21. Hunong sa eskina.
22. Dinhi ra ko.
23. Asa man kita mopalit ug tiket sa bapor?
Filipino
Sa pagsakay
17. Nasaan ang inyong bahay?
18. Diretso lang tayo.
19. Pakanan tayo sa kanto.
20. Pakaliwa tayo pqgkalampas ng tulay.
21. Para sa kanto.
22. Dito lang ako.
23. Saan kita makakabili ng tiket sa bapor?
55
Matigsalug
Ka timpu
1. Meupiya su ware mig-uran.
2. Meinit ne subla kuntee.
3. Maagsil wey kalamag ne subla kuntee.
4. Egbebasak ka dalan su timpu te eg-uran.
5. Dakel ka urari gabii.
6. Napukew ate luhung gabii te marusiJem.
English
The weather
1. It's good that it's not raining.
2. It's very hot today.
3. It's cold and windy today because there is a storm.
4. The road is muddy because_ it's rainy season.
5. It rained very hard yesterday.
6. The thunder woke me up last night.
56
Binisaya
Ang panahon
1. Maayo kay wala mag-ulan.
2. Init kaayo karon.
3. Tugnaw ug hangin kaayo karon tungod kay may bagyo.
4. Lapok ang dalan kay panahon sa ting-ulan na.
5. Kusog kaayo ang ulan gahapon.
6. Nakamata ko sa dalogdog gabii.
Filipino
Ang panahon
1. Mabuti at hindi na umuulan.
2. Napakainit ngayon.
3-. Maginaw at mahangin ngayon dahil may bagyo.
4. Maputik ang daan dahil tag-ulan. ·
5. Umulan ng napakalakas kahapon.
6. Ginising ako ng kulog kagabi.
57
Matigsalug ;,
Binisaya
Ka kalibutan Ang kalibutan
al dew ad law
baggiyu bah a
balun tu balangaw
basak lapuk
batu bato
beuhan sapa
bi tu en bi tu on
bubungan bukid
bulak bulak
bulan bulan
dahat dagat
epung a bug
gapun panganod
hilamunen sagbot
58
Filipino English
Ang mundo The world
araw sun
baha flood
bahaghari rainbow
putik mud
bato stone, rock
sapa stream
bituin star
bundok mountain
bulaklak flower
·buwan moon
dagat sea
alikabok dust
alapaap cloud
damo grass
59
Matigsalug Binisaya
Ka kalibutan Ang kalibutan
kalamag hangin
kayu kahoy
kilat kilat
langit langit
la new danaw
luhung dalugdog
pan tad balas
puwalas lasang
sebseb tu bud
sulu:lg langub
tane yuta
uran ulan
weyig suba
weyig tu big
60
Filipino English
Ang mundo The world
hangin wind
puno tree
kidlat lightning
langit sky
lawa lake
kulog thunder
buhangin sand
gubat forest
bukal spring
kuweba cave
lupa land
ulan rain
ilog river
tu big water
61
Matigsalug
D\ye te iskwilaan
1. Egkanta ki te Ulahingen te Pilipinas.
2. Sasindeg ki langun.
3. Pinnuu kid e.
4. Pamineg kew pa.
5. Pamineg kew ayad-ayad.
6. Tabaka niyu ka me inse.
7. Basaa nu te meemen.
8. Himulungi niyu re teg basa.
English
At school
1. We'll now sing the national anthem.
2. Stand up.
3. Sit down.
4. Listen first.
5. Listen carefully.
6. Answer the questions.
7. Re&d aloud.
8. Read silently.
62
Binisaya
Sa eskwelahan
1. Mokanta na ta sa Bayang Magiliw.
2. Tindog mo.
3. Lingkod mo.
4. Paminaw usa mo.
5. Paminaw mog maayo.
6. Tubaga ang mga pangutana.
7. Basaha'g kusog.
8. Hinaya Jang ninyo' g basa.
Filipino
Sa paaralan
1. AWitin na natin ang Pambansang Awit.
2. Tumayo kayo.
3. Maupo kayo.
4. Makinig muna kayo.
5. Makinig kayong mabuti.
6. Sagutin ang mga tanong.
7. Basahin ng malakas.
8. Basahin ng tahimik.
63
Matigsalug
Diye te iskwilaan
9. Eg-insa a. Tabaka niyu.
10. Kayawa niyu ka belad niyu ke due tabak niyu.
11. Hememeni niyu te eglalag su kene key egpakarineg.
12. Meupiya.
13. Malehet.
14. Kenen malehet.
15. Uya.
English
At school·
9. I'll ask a question. You answer.
10. Raise your hand if you know the answer.
11. Speak louder. We c:an't hear you.
12. Good.
13. Right. Correct.
14. Wrong.
15. Yes.
64
Binisaya
Sa eskwelahan
9. Mangutana ko. Tubaga ninyo.
10. Ipataas ang inyong kamot kon mahibaloan ninyo ang tu bag.
11. Kusga ninyo pagsulti. Dili mi makadungog.
12. Maayo.
13. Insakto. Husto.
14. Sayop.
15. Oo.
Filipino
Sa paaralan
9. Magtatanong ako. Sagutin ninyo.
10. Itaas ninyo ang inyong kamay kung alam ninyo ang sagot.
11. Lakasan mo. Hindi namin marinig.
12. Mabuti.
13. Tama.
14. Mali.
15. Oo.
65
Binisaya
Sa eskwelahan
16. Dili. Wala.
17. Wala ako mahinumdum.
18. Nalimtan ko na.
19. Wala ko kasabut.
20. Kinsa'y imong ngalan? 21. Ang ngalan ko, si _____ _
22. Pila'y imong edad?
Filipino
Sa paaralan
16. Hindi. Wala.
17. Hindi ko matandaan.
18. Nakalimutan ko na.
19. Hindi ko maunawaan.
20. Anong pangalan mo?
21. Ang pangalan ko, si __ _
22. Ilang taon ka na?
67
Matigsalug
Uras
1. Nekey e ka uras?
2. Alas nuwibi te maselem.
3. Ala una te maapun.
4. Nekey-a ne uras ne egbunsud ka sumbunganan?
5. Ala una wey liware te maapun.
6. Alas siyiti wey sapulu wey lalimma ne minutus te marusilem.
7. Namewuri kid e.
English
Time
1. What time is it?
2. Nine o'clock in the morning.
3. One o'clock in the afternoon.
4. What time does the meeting start?
5. One-thirty in the afternoon.
6. Seven-fifteen in the evening.
7. We're late.
68
Binisaya
Oras
1. Unsa nay oras?
2. Alas nwebe sa buntag.
3. Ala una na sa hapon.
4. U nsang orasa mosugod ang miting?
5. Ala una i medya sa hapon.
6. Alas syete i kinse sa gabii.
7. Ulahi na ta.
Filipino
Oras
1. Anong oras na?
2. Alas nuwebe ng umaga.
3. Ala una ng hapon.
4. Anong oras magsisimula ang pulong?
5. Ala una y medya ng hapon.
6. Alas siyete y kinse ng gabi.
7. Huli na tayo.
69
Matigsalug
Uras
maselem
meudtu
maapun
marusilem
al dew
simana
bulan
leg-un, tuid, kamet
Duminggu
Lunis
Mal tis
Milkulis
Huwibis
Bilnis
Seba du
_,.
70
Binisaya
Oras
bun tag
udto
hapon
gabii
adlaw
semana
bulan
tuig
Domingo
Lunes
Martes
Miyerkoles
Hue bes
Biyernes
Sabado
Filipino
Oras
umaga
tanghali
hapon
gabi
araw
linggo
buwan
taon
Linggo
Lunes
Martes
Miyerkoles
Hue bes
Biyernes
Sabado
71
English
Time
morning
noon
afternoon
night, evening
day
week
month
year
Sunday
Monday
Tuesday
Wednesday
Thursday
Friday
Saturday
Matigsalug Binisaya
dengan ne timpu sa unang panahon
an-anayan permero
miglihad ne simana miaging semana
nararuan niadtong unang adlaw
gabii kagahapon
ganna te marusilem. kagabii
ganna ganiha
kuntee karon
kangkuwa,angkuwa unya
kaaselem ugma
ikaruwa sunod nga adlaw
sinundul ne tuid sunod tuig
keureme damlag
keureme ne aldew ugma damlag
tagse aldew adlaw-adlaw
tagse Bilnis kada Biyernes
72
Filipino English
noong araw long ago
dati formerly
nakaraang linggo last week
kamakalawa day before yesterday
kahapon yesterday
kagabi last night
kanina earlier on
ngayon now, today
mama ya later on
bukas tomorrow
sa makalawa day after tomorrow
susunod na taon next year
hinaharap future
balang araw someday
araw-araw everyday
tuwing Biyernes every Friday
73
Matigsalug Binisaya
Pegseel Pag-ihap
1 saa, sabeka usa
2 duwa, daruwa duh a
3 tellu, tatelu tulo
4 hep-at upat
5 limma, lalimma lima
6 hen-em unum
7 pi tu pi to
8 walu walo
9 siyew siyam
10 sapulu napulo
20 daruwampulu kaluhaan
30 tatelumpulu katloan
40 hep-at ne pulu kap-atan
50 lalimmampulu kalim-an
60 hen-em ne pulu kan-uman
70 pitumpulu kapito-an
80 walumpulu kawalohan
90 siyew ne pulu kasiyaman
100 sabeka ne gatus usa ka gatos
1000 sabeka ne libu usa ka libo
74
Filipino English
Pagbilang Counting
1 isa one
2 dalawa two
3 tatlo three
4 a pat four
5 lima five
6 anim six
7 pi to seven
8 walo eight
9 siyam nine
10 sampu ten
20 dalwampu twenty
30 tatlumpu thirty
40 apatnapu forty
50 limampu fifty
60 animnapu sixty
70 pitumpu seventy
80 walumpu eighty
90 siyamnapu ninety
100 isang daan one hundred
1000 isang libo one thousand
75
Matigsalug Binisaya
1 unu uno
2 dus dos
3 tris tr es
4 kuwatru kwatro
5 singku singko
6 sayis says
7 syiti syete
8 utsu otso
9 nuwibi nwebe
10 dyis dyes
11 uns1 onse
12 dusi dose
13 trisi trese
14 katersi katorse
15 kinsi kinse
16 disisayis dyesysays
17 disisyiti dyesysyete
18 disiyutsu dyesyotso
19 disinuwibi dyesynwebe
76
Filipino English·
1 uno one
2 dos two
3 tr es three
4 · kuwatro four
5 singko five
6 sais six
7 siyete seven
8 otso eight
9 nu we be mne
10 dyis ten
11 onse eleven
12 dose twelve
13 trese thirteen
14 katorse fourteen
15 kinse fifteen
16 disysais sixteen
17 disysiyete seventeen
18 disyotso eighteen
19 disynuwebe nineteen
_77
Matigsalug Binisaya
20 baynti baynte
30 traynta treynta
40 kuwarinta kwarenta
50 singkwinta singkwenta
60 saysinta saysenta
70 sitinta setenta
80 utsinta otsenta
90 nu bin ta nobenta
78
Filipino English
20 beinte twenty
'30 treinta thirty
40 kuwarenta forty
50 singkwenta fifty
60 sesenta sixty
70 setenta seventy·
80 otsenta eighty
90 nobenta ninety
79
Matigsalug
Ii ware
liware te liware
liware wey liware te Ii ware
an-anayan
igkarangeb
igkatelu
igkeep-at
igkalimma
Kapapilaa?
kasabeka
kararuwa
katatelu
keep-at
kalimma
marelag
mare lag
malasi
langun
layun
80
Binisaya
tunga
ikaupat nga bahin
una, primero
ikaduha
ikatulo
ikaupat
ikalima
Makapila?
makausa
makaduha
makatulo
makaupat
makalima
usahay
panagsa
kanunay, subsub
ta nan
permi, kanunay
Filipino
kalahati·
. ikaapat na bahagi
ikatlong bahagi
una
ikalawa
ikatlo
ikaapat
ikalima
Ilang beses?
minsan
dalawang beses
tatlong beses
apat na beses
limang beses
kung minsan
bihira
malimit, madalas
la hat
palagi, pirmi
81
English
half
one-fourth, one-quarter
three-quarters
first (1st)
second (2nd)
third (3rd)
fourth (4th)
fifth (5th)
How many times?
once
twice
three times
four-times
five times
sometimes
seldom
often
all
always
Matigsalug
· Seleppi
Pilaa seini?
Tagpilaa seini?
sintabus, kedeku
p1sus
dyis pisus
singku sintabus
unu singkwinta
82
Binisaya
Kwarta
Pila kini?
Tagpila kini?
sentabos
pesos
dyes pesos
singko sentabos
uno singkwenta
Filipino
Pera
Magkano?
Magkano ang isa?
sentimos
piso
diyes pisos
singko sentimos
uno singkuwenta
83
English
Money
How much is this?
How much each are these?
centavo
peso
ten pesos PlO
five centavos P.05
one fifty Pl.50
Matigsalug
Due daruwan Jukes ne nekegsinug-ung diye te dalan.
1. Pidru: Meupiyan maseJem, suled
2. Huwan: Uya, meupiya regma ne maselem.
3. Pidro: Peendei kaa?
4. Huwan: Gendiya a te Simud.
5. Pidru: Hendei kaag puun?
6. Huwan: Diya a te Kalahangan. Suled, hendei kaag
puun degma?
7. Pidru: Diya a te Kiulum.
8. Huwan: Ne hendei kaag pabulus?
9. Pidru: Diya a te Dihungan. Ne suled, sikan de iya.
Paligliharey kid e.
10. Huwan: Uya.
84
Binisaya
Ad\may duha ka lalaki nga magtagbo sa dalan.
1. Pedro: Maayong buntag.
2. Juan: Maayong buntag pod.
3. Pedro: Asa ka paingon?
4. Juan: Moadto ko sa Sinuda.
5. Pedro: Asa ka gikan?
6. Juan: Gikan ko sa Kalagangan. Asa pod ka gikan?
7. Pedro: Didto sa Kiulom.
8. Juan: Asa ka padulong?
9. Pedro: Didto sa Digongan. Brad, magsaylo na Jang
ta.
10. Juan: Oo, sigi.
85
English
Two men meet on the trail.
1. Peter: Good morning.
2. John: Good morning.
3. Peter: Where are you going?
4. John: I am going to Sinuda.
5. Peter: Where have you been?
6. John: I've been at Kalahangan. What about you?
7. Peter: I just came from Kiulum.
8. John: And where are you going?
9. Peter: I'm going to Dihungan. Well, we had better
move on.
10. John: Ok.
86
Filipino
Dalawang lalaki nagkasalubong sa daan.
1. Pedro_: Magandang umaga.
2. Juan: Magandang umaga din.
3. Pedro: Saan ka pupu~ta?
4. Juan: Duon sa Sinuda.
5. Pedro: Saan ka galini?
6. Juan: Sa Kalagangan, pari. Ikaw?
7. Pedro: Sa Kiulom.
8. Juan: At ikaw, saan ka galing?
9. Pedro: Sa Digungan. Tayo na.
10. Juan: Oo, sige.
87
.. Matigsalug
• Miggendiye si Pidro te baley te sabekan buyag.
1. Pidru: ~eupiyan rnaapun anggarn.
2. Anggarn: Uya, rneupiya. Nekey se tuyu nu?
3. Pidru: Irnpanurnbaley a, anggarn, su eyew
egparnineg a te lalag niyu.
4. Anggarn: Mania teg keuI?ian ka neg parnineg te
kanarni ne lalag?
5. Pidru: Su eyew egpakasabut a te kaniyu ne
linalahan.
6. Anggarn: Uya, rneupiya.
7. Pidru: Na, anggarn, kayi e pad.
8. Anggam: Uya.
88
Binisaya
Nag-adto si Pedro sa balay sa usa ka tigulang.
1. Pedro: Maayong hapon tiyo.
2. Tiyo: Maayo. Unsa imong tuyo?
3. Pedro: Mamisita ko sa inyong balay aron maminaw
ko sa inyong sinultihan.
4. Tiyo: Nganong gusto kang maminaw sa among
sinultihan?
5. Pedro: Aron makasabot ko sa inyong sinultihan.
6. Tiyo: Oo, maayo.
7. Pedro: Na, tiyo, adto na ko.
8. Tiyo: Oo, sigi.
89
English
Peter goes to the house of an old man.
1. Peter: Good afternoon.
2. Old man: Good afternoon to you too. What are you
after?
3. Peter: I'm visiting so that I can listen to what you're
saying.
4. Old man: Why do you want to listen to what we're
saying?
5. Peter: So that I will be able to understand your
language.
6. Old man: Oh, that's good.
7. Peter: WeU, I've got to go now.
8. Old man: Ok. Bye.
90
Filipino
Pumunta si Pedro sa bahay ng matandang lalaki.
1. Pedro: ~agandang hapon.
2. Anggam: Magandang hapon din. Anong kailangan
mo?
3. Pedro: Bumibisita lang para mapakinggan ang
inyong pananalita.
4. Anggam: Bakit gusto mong mapakinggan ang aming
pananalita?
5. P"edro: Para maintindihan ko ang inyong salita.
6. Anggam: 0, mabuti.
7. Pedro: 0, sige magpapaalam na ako.
8. Anggam: Paalam.
91
Matigsalug
Te senge kaapunan, egpanumbaley si Pidro diye te senge
baley.
1. Pidru: Meupiyan maapun.
2. Etew: Meupiya. Pamaneyik ka.
3. Pidru: Hentew-a ka ngaran nu?
4. Etew: Si Martin.
5. Pidru: Duen e asawa nu?
6. Etew: Uya, duen e.
7. Pidru: Duen e anak niyu?
8. Etew: Uya, tatelu ek anak ku.
9. Pidru: Nekey-a elin ka anak nu?
10. Etew: Sabekak lukes, daruwa ka malitan. Mania teg
inse ka ke duen e awasa ku?
11. Pidru~ Egpekeirisa a su eyew egpakanengneng a.
Ne, anggam, egkeengkeran ke pad.
12. Etew: Uya.
92
Binisaya
May panahon sa hapun nga moadto si Pedro sa iyang
silingan.
1. Pedro: Maayong hapon.
2. Tawo: Maayo man. Pagsaka diri.
3. Pedro: Kinsa ang imong ngalan?
4. Tawo: Si Martin ang akong ngalan.
5. Pedro: Naa nay imong asawa?
6. Tawo: Oo, naa na.
7. Pedro: Naa nay anak ninyo?
8. Tawo: Oo, naa na tulo na ka buok.
9. Pedro: Unsa man -- pulos lalaki ang imong anak?
10. Tawo: Dili. Usa ang lalaki, duha ang babae.
Nganong mangutana mang ka nga naa nakoy
asawa?
11. Pedro: Mangutana ko kay aron mahibalo ko. Na,
biyaan sa ka.
12. Tawo: Oo, sigi.
93
English
One afternoon, Peter goes and visits a house.
1. Peter: Good afternoon.
2. Person: Good afternoon. Come on in.
3. Peter: What's your..._name?
4. Person: I'm Martin.
5. Peter: Are you married?
6. Person: Yes I am.
7. Peter: Have you already got children?
8. Person: Yes, I've got three children.
9. Peter: What are they -- boys or girls?
10. Person: One boy and two girls. Why do you ask if I
have a wife?
11. Peter: Just so I'll know. I had better get going now.
12. Person: Ok. Bye.
94
Filipino
Isang bapon si Pedro ay pumunta at bumisita sa
kapitbabay.
1. Pedro: Magandang hapon.
2. Tao: Magandang hapon din. Tuloy ka.
3. Pedro: Anong pangalan mo?
4. Tao: Ako si Martin.
5. Pedro: May asawa ka na?
6. Tao: Oo.
7. Pedro: May anak na ba kayo?
8. Tao: Oo, tatlo na ang anak namin.
9. Pedro: Han ba ang lalaki, at ang babae.
10. Tao: Isang lalaki at dalawang babae. Bakit mo
naitatanong?
11. Pedro: Wala naman gusto ko lang ma!aman. Ako'y
tutuloy na.
12. Tao: Sige.
95
•
Matigsalug
Impanumbaley si Pidru perem diye te baley te Kepitan.
Nekegsinug-u~g kew ki Huwan diye te dalan wey due
duma rin.
1. Huwan: Meupiyan maselem~
2. Pidru: Uya, meupiya.
3. Huwan: Seinis duma ku, ngaranan ki Segan, ne hari
ku.
4. Pidru: Hendein mahinged si Segan?
5. Huwan: Diye te Kiulum su diye nakaasawa. Dengan
ne timpu, kayin mahinged, piru kuntee ne timpu
diyad e te Kiulum ne mahinged su nakaasawe e.
6. Pidru: Pile e ka anak dan?
7. Huwan: Tatelu ek anak dan -- sabeka se malitan,
daruwa se lukes.
8. Pidru: Ew, duen bes e anak dan wey naluhey bes es
kandan diye.
9. Huwan: Uya, naluhey e.
10. Pidru: Ne, suled, pekeglihad kid e sug gendiya a te
baley te kepitan.
11. Huwan: Uya.
96
Binisaya
Nag-adto si Pedro sa balay sa Kapitan ug nagsugat sila ni
Juan sa dalan, ug dunay kauban siya.
1. Juan: Maayong buntag.
2. Pedro: Maayong buntag sab.
3. Juan: Kining akong kauban nganlan kang Sagan nga
akong manghod.
4. Pedro: Asa nagpuyo si Sagan?
5. Juan: Didto sa Kiulom kay didto nakapangasawa.
Niadtong panahona, dinhi siya nagpuyo. Piru
karon nga panahon, didto na sa Kiulom nagpuyo
kay didto man nakapangasawa siya.
6. Pedro: Pila na ang ilang anak?
7. Juan: Tulo na ang ilang anak -- usa ang babae, duha
ang lalaki.
8. Pedro: Aw, diay naa na silay anak? Dugay na diay
sila didto.
9. Juan: Oo, dugay na.
10. Pedro: Na, brad, magsaylo na ta kay moadto ko sa
balay sa Kapitan.
11. Juan: Oo, sigi brad.
97
English
Peter goes out to visit the barangay captain. On the way
he mets John who has a companion with him.
1. John: Good morning.
2. Peter: Hi.
3. John: This is Sammy, my younger brother.
4. Peter: Where does he live?
5. John: At Kiulum because he married a girl from
· there. He used to live here, but now that he's.
married he's permanent in Kiulum.
6. Peter: How many children have they got?
7. John: They've got three kids -- one girl and two
boys.
8. Peter: Oh, they've already got three kids. They must
have been there a while.
9. John: Yes, quite a while now.
10. Peter: Ok, well I'll leave you now because I going to
the barangay captain's house.
11. John: Ok.
98
Filipino
Si Pedro lumabas para bumisita sa kapitan. Sa daan
. nagkita sila ni Juan na may kasama.
1. Juan: Magandang umaga.
2. Pedro: Magandang umaga din.
3. Juan: Ito si Sammy, bunso kong kapatid.
4. Pedro: Saan siya nakatira?
5. Juan: Sa Kiulum dahil doon siya nakapag-asawa.
Dati dito siya nakatira pero ngayon permamente
na siyang naninirahan.
6. Pedro: llan ba ang anak nila.
7. Juan: Tatlo, isang babae at dalawang lakaki.
8. Pedro: 0, tatlo na ang anak nila. Matagal na sila
doon.
9. Juan: Oo, matagal na.
10. Pedro: 0, sige maiwan na kita dahil pupunta pa ako
sa bahay ng kapitan.
11. Juan: Sige.
99
Matigsalug
Due daruwan etew ne nekegsinug-ung diye te dalan.
1. Ramun: Meupiyan rneudtu anggarn.
2. Dading: Meupiya.
3. Ramun: Amana ne dakel ne gapun anggarn.
4. Dading: Uya, su dakel buwa ne uran angkuwa.
Meupiya perem ke kene eg-uran sug keupian a
neg daru.
5. Ramun: Balahad keg uran, anggarn, daru ke re due.
6. Dading: Kene e pad egdaru su kerna keg uran
angkuwa, rnalamiyak ka tane.
7. Rarnun: Meupiya ke gabii ke re rnigdaru su
rneupiya ne aldew, ne ware mig-uran.
8. Dading: Meupiya perern ne igdaru gabii, piru
rneinit.
9. Ramun: Uya, anggarn.
100
Binisaya
Adunay duha ka tawo nga nagtagbo sa dalan.
1. Ramun: Maayong udto tiyo.
2. Dading: Maayong udto sab. •
3. Ramun: Baga kaayo ang panganod tiyo.
4. Dading: Oo kay dako siguro ang ulan unya. Maayo
unta kon dili moulan kay gusto kong magdaru.
5. Ramun: Ay, sigi tiyo modaru Iang ka.
6. Dading: A, dili pa ko modaru ...
7. Ramun: Maayo unta kon gahapon lang ka nagdaro
kay maayo ang adlaw ug wala nag-ulan.
8. Dading: Maayo unta nga idaro gahapon piro init
kaayo ang adlaw.
9. Ramun: Oo.
101
English
Two people meet on the trail.
1. Ramun: Hello uncle.
2. Dading: Hello.
3. Ramun: There's a lot of cloud now uncle.
4. Dading: Yes, I guess there'll be a lot of rain later. It
would be better if it didn't rain because I want to
plow.
5. Ramun: Just ignore the rain and plow anyway.
6. Dading: I won't plow yet because it might rain and
make the soil sticky.
7. Ramun: You should have plowed yesterday because
it was a good day and didn't rain.
8. Dading: Yes, it would have been good for plowing
yesterday except that it was hot.
9. Ramun: Ok, uncle.
102
Filipino
Dalawang tao nagkita sa daan.
1. Ramun: Magandang tanghali.
2. Dading: Magandang tanghali din.
3. Ramun: Masyadong maulap ngayon tiyo.
4. Dading: Oo, siguro malakas ang ulan mamaya.
Mabuti kung hindi umulan dahil gusto kong mag-
araro.
5. Ramu~: Ay, sige mag-araro ka lang.
6. Dading: Hindi muna ako mag-aararo dahil kung
umulan masyadong malagkit ang lupa.
7. Ramun: Sana nag-araro ka kahapon dahil maganda
ang panahon at hindi umu1an ..
8. Dading: Oo, nga maganda ang araw kahapon kaya
lang ang init.
9. Ramun: Oo nga.
103
•••••••••••••••••••••••••• : Ka me etew ne eg-ikul perem ki Hisus ! • • + Te timpu seeye ne miggipanew sikandan, due + : sabekad etew ne migkahi diye te ki Hisus, "Eg-ikul a :
+ keykew minsan hendei kag gendiye." + + . k h" . H" d" k d" ' + + Ne m1g a 1 s1 1sus 1ye te an m, 'Due + + eggelesan te me laku wey due me salag te me manuk- •
: manuk te katalunan, pim ware egkeyirehaan wey :
+ egkeyimelayan te Anak te Etew." + : Ne migkahi sikandin diye te lain ne etew, "lkul ka : + keddi." + • • + Pim migkahi seeye se etew, "Sir, eg-uli e pad su + : eglebeng e pad te amey ku." :
+ Ne migtabak si Hisus, "Balahad e ka me minatey + : neg lebeng te kandan ne minatey. Pim sikeykew, :
+ hipanew ka wey ipangguhud nu ka panugtulen + : meyitenged te Peghari.te Manama." :
+ Due lain man-e ne etew ne migkahi, "Eg-ikul a + : keykew, Sir, pim tuhuti e pad nikeykew neg uli su :
+ eyew egpataheen ku pad ka me kammaan ku." + • • + Ne migkahi si Hisus diye te kandin, "Ke hentew + + seeye se egbunsud neg dam wey layun eglilingey, kene + : likes ne suluhuanen te Manama diye te lnharian din." :
• • + Lukas 9:57-62 + . ••••••••••••••••••••••••••