nstrukcija ili konstruktivni elemenat moraju zadovoljiti da bi se smatrali ispravnim i% na kraju% na"in i ?orma prezentiranja kona"ne ocjene o ponaanju kon&strukcije u obliku odgovarajucih izvjetaja o ispitivanju# ISPITIVANJA$rije nego se otpo"ne sa ispitivanjem konstrukcije tehni"ka regulativa propisuje obavljanje odre)enih pred&radnji# * tom smislu propisi su raznoliki% ali ako se sprovedu postupci koji su pobrojani u daljem tekstu%+a samom po "etku je neo&phodno je izvriti uvid u projektnu i ostalu tehni"ku dokumentaciju% kako bi se sagledale neophodnein?or&macije kao to su,?ukupan geometrijski oblik konstrukcije i dimenzije glavnih elemenata-?starost konstrukcije-?ra"unski uticaji u presjecima prema kojima je konstrukcija dimenzionisana-?ra"unske irine prslina% veli"ine ugiba i eventualno ostalih parametara grani"nih stanja upotrebljivosti-?predvi)ena koli"ina% raspored% vrste i karakteristike armatura i betona (uklju"ujuci i silu prednaprezanja?% tj# "elika% drveta% i drugih osnovnih materijala od kojih je konstrukcija izgra)ena-?predvi)eni kvalitet ostalih ugra)enih materijala- i?relevantni podaci neophodni za kvalitetno sprovo)enje ispitivanja#* tom smislu posebno je zna"ajno izvriti uvid u dokaze o kvalitetu ugra)enih materijala i elemenata kon&strukcije (koji moraju biti sa"injeni prema odgovara&jucim standardima?% kao i u ostalu dostupnu dokumen&taciju koja moe biti od zna"aja za sam proces ispitivanja (recimo uIspitivani postojecih konstrukcija u naoj i zemljama neposrednog okruenja (biva SFRJ) se vri uglavnom prema principima i specifcnim zahtjevima datim u vecem brojudarda iz ove oblasti. Pored ove, zakonom propisane regulative (regu-lativa objavljena u dravnim slubenim listovima) postoji i mnotvo drugih preporuka, uputstava i sl. koje su propisala pojedina strukovna udruenja, velika predu-zeca, institucije itd. Tehnickom regulativom obicno se propisuju vrstekonstrukcija i elemenata koje treba obavezno ispitivati, prethodne radnje i procedure samog ispitivanja, defniu se velicine i nacini nanoenja opterecenja na ispitivanu konstrukciju, mjerna tehnika koju treba koristiti, para-metri ponaanja koje treba kontrolisati, kriterijumi koje ispitivana konstrukcija ili konstruktivni elemenat moraju zadovoljiti da bi se smatrali ispravnim i, na kraju, nacin i forma prezentiranja konacne ocjene o ponaanju kon-strukcije u obliku odgovarajucih izvjetaja o ispitivanju.PRETHODNE RADNJE KOD OBAVEZNIH ISPITIVANJA Prije nego se otpocne sa ispitivanjem konstrukcije tehnicka regulativa propisuje obavljanje odredenih pred-radnji. U tom smislu propisi su raznoliki, ali ako se sprovedu postupci koji su pobrojani u daljem tekstu,Na samom po cetku pripreme za ispitivanje neo-phodno je izvriti uvid u projektnu i ostalu tehnicku dokumentaciju, kako bi se sagledale neophodneinfor-macije kao to su:? ukupa n ge ome trijs k i ob lik kon s truk ci je i dim e nz ije gla vnih elemenata; ? sta ros t kons truk c ije ; ? ra cuns k i utic a ji u p re s je cima pre ma koj ima je kons truk cija dimenzionisana; ? ra cuns ke iri ne prs lin a , ve l icine ugiba i e ve ntua lno os ta l ih parametara granicnih stanja upotrebljivosti; ? pre dvi de n a kolic ina , ra s pore d, vrs te i ka ra k te ris tike a rma tura i betona (ukljucujuci i silu prednaprezanja), tj. celika, drveta, i drugih osnovnih materijala od kojih je konstrukcija izgradena; ? pre dvi de n i kva lite t os ta lih ugra de n ih ma te rija la ; i ? re le va nt ni poda c i ne op hodn i za kva lite t n o s prov ode nje is pitiva nja .U tom smislu posebno je znacajno izvriti uvid u dokaze o kvalitetu ugradenih materijala i elemenata kon-strukcije (koji moraju biti sacinjeni prema odgovara-jucim standardima), kao i u ostalu dostupnu dokumen-taciju koja moe biti od znacaja za sam proces ispitivanja (recimo u zapisnike o prethodnim ispitivanjima, zapisnike o otecenjima na objektu i tome slicno). Pri tome, posebno treba obratiti panju da starost ugradenogbetona (ako se radi o betonskoj konstrukciji) u trenutku ispitivanja konstrukcije mora biti najmanje 28 dana.Prije pocetka testiranja treba napraviti dataljni preg-led i snimak konstrukcije, izvriti vizuelni - makroskop-ski pregled konstrukcije (recimo utvrditi eventualna otecenja, obijenost ivica, pojavu segregacije betona, prisustvo prslina, lo kvalitet varova i sl.) i, ako je sve u redu, konstatovati da podaci o geometriskom obliku i o dimenzijama elemenata odgovaraju onima predvidenim u projektu konstrukcije. To prakticno znaci da svaku konstrukciju prije probnog opterecenja treba detaljno pregledati, prvenstveno radi konstatovanja, a eventualno i otklanjanja, nedostataka koji bi mogli uticati na njeno ponaanje pod probnim opterecenjem.Uobicajeno je da program ispitivanja sadri:? k ra tak op is kons truk cije koju t re ba is pita ti ; ? v rs tu i ka ra k te r is pitiv a nja ; ? de fnis a n je e le m e na ta kon s t ruk ci je ko ji ce se is pi- tiva ti i opis ta ce se ispitivati;? pol oa j ka rak te ris t ic k ih pre s je ka e le me na ta ko ji se is pitu ju; ? v rs tu probno g opte re ce n ja ; ? pol oa j i pra va c dje l ov a nja opt e re ce nja , ? v e licinu i ra s pore d opt e re ce n ja po fa za ma na no - e nja ; ? v re me ns ko tra ja nje poje din ih fa za opte re ce nja ; ? orga niz a c ionu emu is pit iva nja ; ? ras po re d mje rn ih mje s ta ; ? pot re bne ins trume n t e koji ce se koris tit i pr i is pi- tiva nju? s ra cuna te utica je za pre dv ide no pro bno opte re -ce nje ; ? prora cun oce k iva nih prs l ina , u giba i de fo rm a cija , i e ve ntua lno os ta lihparametara stanja upotreb-ljivosti; ? k rit e rijume za oc je n u re z ult a ta is pit iva nja , a po - se bno e ve ntua lne kriterijume ponaanja po grani-cnom stanju upotrebljivosti; ? e ve nt ua ln u dis pozic iju pomocn ih s ke la na koje s e pos ta vlja ju mje rn i instrumenti ili pomocni uredaji; ? da t um i vre m e ns k i inte rva l ka da ce s e is pitiva nje iz vr iti; ? os ta le in fo rm a cije koje mogu bit i re le va n tne z a is pitiva nje ( po put mjera zatite, fzickog obez-bjedenja tokom procesa ispitivanja i tome slicno). ISPITIVANJE NERAZORNIM METODAMAI. SKLEROMETAR 1. PRIMJENA :? procje na c vrs toc e be tona u kons tru k ciji ; ? kont rola kva lite te ; ? pra ce nje ra zvoja cv rs toce ; ? odre diva nje uje dna ce nos t i ( h omoge n os ti) be tona .2. POSTUPAK ISPITIVANJA HRN U.M1.041 Odredivanje indeksa sklerometra i badarne krivulje. ? mje ri se ve lic ina ods koka u te ga ov is na o povr ins ko j tv rd oci i elasticnosti betona; ? na jp ozn a tiji Sc hmidt ov s k le rome t a r ( ra zlic itih mode la ovis no o vrs ti betona: L, N, M); ? prip re ma povr ine mjes t a is pitiv a nja ; ? pov r ina je dn og is pit n og mjes t a oko 40 0cm2; broj uda ra ca po jednom ispitnom mjestu najmanje 14 s min. medusobnim razmakom od 2cm; ? od iz mje re nih ods ko ka odre di se s re dnja vri je dnos t te se odba ce s ve vrijednosti koje se od toga razlikuju za vie od 4; ? ra cuna s e nova s re dnja vr ije dnos t i t o je z a to is pitn o mjes to inde kssklerometra; ? pom ocu ba da rne krivu lje o dre d i s e tla cna cvrs toca s od re de nom grekom mjerenja sRMII. ULTRAZVUK 1. PRIMJENA ? Odre diva nje uje dna c e n os ti be tona ; ? Pro cje na c vrs toc e u kons t ruk ciji ; ? Pra ce n je na pre dova n ja cv rs t oc e ; ? Pro cje na o te ce nja be tona ; ? U tv rdiva nje pukotina i gn ije z da ; ? Odre diva nje dina m ic kog modula e las ticn os ti; ? Odre diva nje uc inkovit os t i s an a cije pu kotina . 2. POSTUPAK ISPITIVANJA HRN U.M1.042 ? Ge ne ra to r impu lsa p re da je be t on u pre ko s onde o da il ja ca T impuls uzdunih oscilacija koji nakon prolaska kroz beton duljine L u drugoj sondi prijemniku R budu pretvoreni u elektricni impuls; ? Vre m e nsk i inte rva l od tre n ut ka ka da impuls na pu ta s ondu oda il ja c do trenutka prijema impulsa u drugoj sondi prijemniku predstavlja vrijeme prolaska impulsa TBRZINA ULTRAZVUKA, v = T/LTLACNA CVRSTOCAfB = AeBvfB racunska tlacna cvrstoca (MPa) v brzina prolaska ultrazvuka (km/s) A, B konstante badarne krivulje.DINAMICKI MODUL ELASTICNOSTIK * E d? ?? K = (1 - ? )/(1 +? )(1 -2? )v brzina prolaska ultrazvuka (km/s)Ed dinamicki modul elasticnosti (kN/mm2) ? gustoca (kg/m3)