ENDOKRİN SİSTEM

BARAN ARSLAN 11\A 21127BİYOLOJİ DÖNEM ÖDEVİ

ENDOKRİN Salgı işlevi gören özelleşmiş hücre topluluklarına BEZ denir. Endokrin iç salgı bezlerinden oluşur.Bu bezlerin salgılarına HORMON denir. Belirli bir hormona tepki gösteren hormona ise o hormonun HEDEF ORGANI

denir. Vücutta homeostasiyi sağlar.(Kararlı iç denge)

ENDOKRİN BEZLER(İÇ SALGI)

Kanalsızdır Hipofiz Tiroit Paratiroit Böbrek üstü bezi

Endokrin Bezler

Hipofiz bezi-Hipotalamus Tiroid bezi Paratiroid bezi Böbrek üstü bezleri Pankreas Gonadlar-cinsiyet bezleri Diğerleri

Böbrekler Pineal bez Timus bezi Kalp Sindirim kanalı

EKZORİN BEZLER

Kanallıdır. Tükürük bezi Süt bezi Ter bezi Yağ bezi Gözyaşı bezi

Birçok hormon sadece belli doku yada organda etkilidir.(Etkilenecek hücrenin zarındaki glikoproteinlerin ilgili hormonu tanıması)

Bazıları ise birden fazla organ yada doku üzrinde etkilidir.(östorejen gibi)

HORMONLARIN SALGILANDIĞI YERLER

İç salgı bezleri Bazı sinir hücreleri Karma bezler

HORMONLARIN YAPISI

PROTEİN VE POLİPEPTİT YAPILI:insülin,parathormon,glukagon AMİNOASİT YAPILI:tiroit,adrenalin STEROİT YAPILI:testis,ovaryum,adrenal,korteks hormonları

HORMONLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ

Fizyolojik düzenleyicilerdir. Az miktarda da olsa etkilidir. Endokrin bezler tarafından salgılanır. Kan damarları ile taşınırlar. Genellikle salgılandıkları yerlerden başka yerde görev yaparlar. Bazıları ise üretildikleri yerlerde etkili olur. Salgılanması ve parçalanması enzimle olur.

Bitkilerde floem boruları ve hücreler arasında difüzyonnla taşınırlar. Kandaki konsantrasyonları farklıdır. Etkileri yavaş ve uzun sürelidir. Kandan uzaklaştırabilmeleri için belirli bir süre geçerç

HORMONLARIN GÖREVLERİ

Büyüme ve gelişme Çevresel değişikliklere uyum(açlık,sıkıntı,stres) Hücre zarının madde geçirgenliğini etkiler Cinsel gelişim ve üreme olaylarını kontrol eder. İkincil eşey özelliklerinin gelişmesine yardımcı olur. Homeostasi

HİPOFİZ BEZİ

Bir sap ile hipotalamusa bağlıdır. 3loptan oluşur Ön lop:STH,THS,ACTH,FSH,LH,LTH Ara lop:MSH Arka lop:ADH,OKSİTOSİN

1.STH (SOMATOTROPİN)

Kas ve kemik gelişimini kontrol eden büyüme hormonu. Protein sentezi hızını arttırır. Kemiklerin epifiz disklerini etkiler(boyca uzama). Kaslarda ağırlık artışı. Büyüme döneminde çok salgılanırsa jigantizim=devlik,az

salgılanırsa nanizm=cücelik Büyüme döneminden sonra çok salgılanırsa akromegani adı

verilen el ayak ve yüzlerde orantısız büyümeye sebep olur.

2.TSH (TİROİT UYARICI HORMON)

Tiroit bezinin çalışmasını kontrol eder.(tiroksin salgılanmasını)

3.ACHT(ADRENO-KORTİKO-TROPİK HORMON)

Böbrek üstü bezinin kabuk (korteks) bölgesini uyarır.

4.FSH(FOLİKAL UYARICI HORMON)

Dişide yumurta,erkekte sperm oluşumunda etkilidir. Olgunlaşmış foliküllerden östorojen salgılattırır.

5.LH (LÜTEİNLEŞTİRİCİ HORMON)

Dişilerde ovulasyon(yumurta bırakımı),korpus luteum oluşumu ve progesteron salgılanmasını düzenler.

Erkeklerde testisten testesteron hormonu salgılattırır.

6.LTH (LÜTEOTROİP HORMON=PROLAKTİN)

Sadece dişilerde Östorojen ve progesteron salgılanması Süt bezlerinin gelişmesi ve süt salgılaması Annelik içgüdüsü Korpus luteumun bozulmadan devamını sağlar

NOT:

Hipofiz bezinin çalışmasını HİPOTALAMUS kontrol eder.

FSH,LH ve LTH = GONADOTROPİK HORMONLAR

7.MSH (MELONAİST UYARICI HORMON)

Derinin epidermis katmanında bulunup,melanin pigmenti içeren melanoistleri etkileyerek derinin rengini belirler.

8.OKSİTOSİN

Hipotalamustan üretilir,hipofizde depolanır. Doğum için rahim(uterus) kaslarının kasılmasını sağlayarak

doğuma yardımcı olur. Süt bezlerinde üretilen sütün kanallara geçmesini sağlar. Sadece dişilerde.

9.ADH (ANTİDİÜRETİK HORMON)

Böbrek kanalcıklarından suyun geri emilmesini,idrarın yoğunlaşmasını sağlar.

Gerekenden az salgılanırsa idrar miktarı artar. Belirtileri şeker hastalağına benzer,ancak idrarda glikoz yok. Küçük atardamarın çevresindeki düz kasların kasılmasını

sağlayarak kan basıncını yükseltir. Alkol , ADH salgısını engeller.

Kanda ADH artarsa:

Nefronda suyun geri emilimi artar. Kandaki su miktarı artar. İdrardaki su miktarı azalır. Kanın ozmatik basıncı azalır.

TİROİD BEZİ

Gırtlağın altında,soluk borusunun her 2 tarafında bulunur. Hipofiz kontrolünde çalışır. Tüm omurgalılarda var. Kılcaldamarda çok zengin. TİROKSİN ve KALSİTONİN salgılar.

1.TİROKSİN

Metobolizma hızının artışına neden olur. Mitokondri sayısını arttırarak,besin ve oksijen tüketimini arttırır. Isı artışı olur.(enerji ile) İyot içerir.İyot eksikliğinde tiroksin salgısı azalır. TSH artarsa tiroit fazla uyarılır ve büyür=Guatr Küçük yaşlarda az salgılanırsa kretenizm denilen zeka geriliği ve

cücelik,ergin bireyde az salgılanırsa miksodema:vücutta uyuşukluk,saç dökülmesi,vucut ısısının düşmesi

Normalden fazla salgılanırsa:metobolizma çok hızlanır kalp daha hızlı çalışır,vucut ısısı artar,solunum hızı artar.

TİROKSİN AZ SALGILANIRSA

Metobolizma yavaşlar. Solunum hızı azalır. Oksijen kullanımı ve karbondioksit üretimi azalır. Vücut ısısı düşer. Kan basıncı,nabız,tansiyon düşer. Kolesterol artar. Basit guatr oluşumunu sağlar.

TİROKSİN ÇOK SALGILANIRSA

Metobolizma hızlanır. Kalp atışı hızlanır. Oksijen kullanımı ve karbondioksit üretimi artar. Vücut ısısı artar Kan basıncı,nabız ve tansiyon artar. Kan akış hızı artar. Toksik guatr Ekzoftalmi:Gözün dışa doğru fırlaması

2.KALSİTONİN

Kandaki kalsiyum azalır. Paratiroit bezinin salgısı parathormonla beraber kalsiyum ve

fosfor metobolizmasını düzenler. Parathormon ile antogonist zıt çalışır.

PARATİROİT BEZİ

Tiroit bezinin arkasında 4 küçük bez. Tüm omurgalılarda var. PARATHORMON salgılar. Sindirim tamamlanmasında,ince bağırsaktan kana kalsiyum

iyonlarının emilimini sağlar. Böbreklerden kalsiyum iyonlarının kana geri emilimini sağlar

PARATİROİT AZ SALGILANIRSA

Kandaki Kalsiyum seviyesi düşer. Ağrılı kas kasılması,parmaklarda içe bükülme(tetani)

PARATİROİT ÇOK SALGILANIRSA

Kandaki kalsiyum çok artar. Böbrek taşları oluşur. İskelet zayıflar. Kaslar uyarılara yanlış cevap verir.

KALSİYUMUN (Ca)ÖNEMİ:

Kemiklerin sertleşmesini sağlar. Nöronlarda sinirsel iletimde rol oynar. Aktif taşımada etkilidir. Kanın pıhtılaşması için gerekli. Kasların kasılması için gerekli.

BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ

Böbreğin üzerine yapışmış 2 adet bez vardır. Dış kısmına=kabuk (adrenal kortex) İç kısmına=öz (adrenal medulla)

1.KORTİZOL

Kan şekerini arttırır. Karbonhidrat,yağ ve protein metobolizmasında etkilidir. Proteinin karbonhidrata dönüşmesinde etkilidir. Tedavi amaçlı kullanılır.

2.ALDOSTERON

Böbreklerden sodyum ve klor iyonlarının geri emilmesini sağlar. Kan,hücre ve hücreler arası sıvının iyon derişiminin

düzenlenmesi.

ALDOSTERON AZ SALGILANIRSA

Sodyum ve klor un geri emilimi azalır. Potasyum geri emilimi artar. Kanda sodyum ve klor azalır potasyum artar. Kan basıncı düşer. Doku sıvısı azalır. Deri tunç rengini alır=addison

ALDOSTERON FAZLA SALGILANIRSA

Sodyum ce klor geri emilimi artar. Potasyum geri emilimi azalır. Kanda sodyum ve klor artar,potasyum azalır. Kan basıncı artar. Doku sıvısı artar. Ödem oluşur.

3.EŞEYYSEL HORMONLAR

Asıl salgılanma yeri yumurtalık ve testislerdir.Buradan çok az salgılanır.

Androjen,Progesteron,Östorojen

ADRENALİN=EPİNEFRİN

Sempatik sinir sistemini uyarır. Kalp atışı artar. Kan basıncı artar. Kan şekeri artar. Soluk alışverişi artar. Karaciğer ve kaslardaki glikojenin glikoza dönüşümünü sağlar. Kanın pıhtılaşma süresi azalır. Yorgunluğa karşı dayanıklılık artar. Kan damarlarını genişletir,deri kılcallarını daraltır. Sindirimi yavaşlatır.

NORADRENİN=NOREPİNEFRİN

Kan damarlarını daraltır. Kan basıncını arttırır. Solunumu hızlandırır. Nörohormon olarak görev yapar.

PANKREAS

Karma bir bezdir(sindirim kanalına enzim,kana hormon salgılar). Hormonlar langerhans adacığı denilen bölgelerden kana verilir. Yapısındaki acinar hücrelerinden sindirim özsuyu salgılar.Bu öz su

virsung kanalı ile onikiparmak bağırsağına gönderilir. Longerhans adacıklarındaki alfa hücrelerinden glukagon hormonu

salgılanarak kana verilir.Bu hormonlar kan şekerinin ayarlanmasında görev yapar.(endoksin bez)

1.İNSÜLİN

Langerhans adacığındaki beta hücrelerinden salgılanır. Kan şekerini düşürür. Dokularda glikojen depolanmasını sağlar. Az salgılanırsa kan şekeri çok yükselir ve şeker hastalığı oluşur. Protein sentezini hızlandırır. Anabolik görev yapar. Hücre zarının geçirgenliğini arttırarak kandan dokulara glikoz

geçişini hızlandırır. Glikozun yağ dokusu hücrelerine geçişi ve yağ asitine

dönüşümünü hızlandırır.

2.GLUKAGON

Alfa hücrelerince üretilip kana verilir. Yağların yıkımını hızlandırır. Katobolik görev yapar. Bağırsaklardan ve karaciğerden kana glikoz geçişini hızlandırır. Kan şekeri artar.

EŞEYSEL BEZLER

YUMURTALIK (DİŞİDE-OVARYUM) TESTİS (ERKEKTE-ER BEZİ)

YUMURTALIKTAN SALGILANANLAR

ÖSTROJEN PROGESTERON

1.ÖSTROJEN

Uterusun büyümesi Dişiye has özellikler Eşeysel olgunlaşma(ince ses,üreme organlarının gelişimi)

2.PROGESTERON

Uterusun süngerimsi yapı kazanması. Döllenmiş yumurtanın tutunması.

TESTİSDEN SALINANLAR

TESTESTERON (ANDROJEN)

1.TESTESTERON

Sperm oluşumu,olgunlaşması. Erkeksi karakterlerin gelişimi(sesin kalınlaşması)

MİDE

Sindirim organı GASTRİN hormonu salgılar. GASTRİN:Midenin sindirim enzimi salgılanan hücrelerini uyarır.

ONİKİPARMAK BAĞIRSAĞI

Sindirim organı 3 çeşit hormon üretir. ENTEROGASTRİN SEKRETİN KOLESİSTOKİNİN

1.ENTEROGASTRİN

Midenin enzim çıkarmasını durdurarak,boş midenin kendini sindirmesini engeller.

2.SEKRETİN

Pankreası enzim salgılaması için uyarır.

3.KOLESİSTOKİNİN

Safranın onikiparmak bağırsağına boşalmasını sağlar.

TİMÜS BEZİ

Göğüs kemiğinin altında bulunur. Çocukluk evresinde büyük,gençlik çağından sonra küçüktür. Bağışıklıkta etkili bir bez.

EPİFİZ

Beyinde bulunan bir bez. MELATONİN hormonu üretir.

ASETİL COLİN

Kan basıncını arttırır. Bağırsak hareketini arttırır.

HİSTAMİN

Büyük damarların ve kılcal damarların daralmasını sağlar.

FEED-BACK MEKANİZMASISinir sinyalleri

Hipotalamus

Optic tract

Hipofiz

Endokrin Bez

Hedef Organ

Hipotalamikhormonlar

Hipofiz hormonları

Hormon Uzu

n ha

lka

feed

back

Kıs

a ha

lka

feed

back

POZİTİF FEED-BACK

KANDA FSH TUH LH ACHT ÖSTROJEN TİROKSİN TESTESTERON KORTİZA ARTAR.

NEGATİF FEED-BACK

KANDA ÖSTROJEN TESTESTERON KORTİZOL TİROKSİN ARTAR FSH LH ACTH TSH AZALIR