Infrastruktura rynku finansowego - kierunki zmian i ich skuteczność w ujęciu międzysektorowym
Dowiedz się więcej na www.ksiegarnia.beck.pl
Frag
men
t
15
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce – istota, klasyfikacja, skuteczność, zasady i bezpieczeństwo finansowe
Grażyna Szustak, Łukasz Szewczyk
1.1. Rynek finansowy – istota, struktura, przedmiot obrotu (Grażyna Szustak)
Rynek finansowy jest miejscem alokacji kapitałów finansowych, czyli swoi-stym mechanizmem przemieszczania się kapitałów między uczestnikami ryn-ku występującymi w roli kapitałobiorców, poszukujących środków na finanso-wanie potrzeb bieżących oraz rozwojowych, i kapitałodawców, inwestujących posiadane nadwyżki kapitału w celu jego pomnażania. Inaczej mówiąc, jest to miejsce pośrednictwa w ścieraniu się popytu i podaży na kapitał finansowy oraz ustalania na podstawie ich wzajemnych relacji ceny rynkowej kapitału z wykorzystaniem takich parametrów, jak stopa procentowa, kurs walutowy czy wartość rynkowa udziałowych papierów wartościowych. Charakterystycz-ną funkcją rynku finansowego oprócz pośrednictwa, alokacji i zdolności wy-ceny kapitału jest także możliwość zamiany niewielkich nadwyżek finanso-wych wielu podmiotów w ogromne źródła finansowania różnorodnych potrzeb uczestników rynku i transformacja form kapitałów, m.in. terminowa [Marsza-łek, Sekuła, 2015, s. 57; Frańczuk, Gałązka, 2014, s. 19]. Wymienione główne funkcje rynku finansowego (w szerszym ujęciu będzie o nich mowa w dalszej części monografii), budujące jednocześnie jego definicję, zaprezentowano na rysunku 1.1.
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce…
16
Rysunek 1.1. Funkcje rynku finansowego
Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Banaszczak-Soroka, Zawadzka, 2014, s. 17–19].
Na rynek finansowy składają się trzy główne segmenty: rynek pieniężny, jego specyficzna część, czyli rynek walutowy (jego podstawą jest FOREX, ale rynek walutowy to również transakcje walutowe przeprowadzane np. za po-średnictwem banków czy kantorów), oraz rynek kapitałowy, a także funkcjo-nujący w ich ramach rynek instrumentów pochodnych (rys. 1.2). Problematy-ka podziału i schematu działania segmentów rynku finansowego jest szeroko opisana w literaturze przedmiotu, pominięto zatem jej szczegółową charakte-rystykę1. Warto jednak przypomnieć, że rynek kapitałowy obowiązują zmia-ny wprowadzone od 3 stycznia 2018 roku, będące konsekwencją implemento-wania na grunt prawa polskiego (poprzez zmianę zasadniczej ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi) dyrektywy MiFID II (2014/65/UE) w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz rozporzą-dzenia MiFIR (600/2014) w sprawie rynków instrumentów finansowych, zwa-nych pakietem MiFID/MiFIR2. Pełniej niż dotychczas ujednolica on europej-ski rynek usług finansowych, w wyższym stopniu chroni interesy inwestorów,
1 Szerzej na temat segmentów rynku finansowego patrz m.in. w: [Czekaj (red.), 2017; Pyka (red.), 2010; Dębski, 2010; Kurzajewski, Nowalińska, 2017].
2 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie ryn-ków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE; Regulation (EU) No 600/2014 of the European Parliament and of the Council of 15 May 2014 on mar-kets in financial instruments and amending Regulation (EU) No 648/2012.
ALOKACJA KAPITAŁU
MOBILIZACJA KAPITAŁU
TRANSFORMACJA KAPITAŁU
WYCENA KAPITAŁU
POŚREDNICTWO FINANSOWE
rozmieszczanie kapitałów
w gospodarce
scalanie nadwyżek
kapitałowych
zmiana formy
kapitału
popyt i podaż na kapitał
a jego wycena
1.1. Rynek finansowy – istota, struktura, przedmiot obrotu
17
Rysunek 1.2. Struktura rynku finansowego
Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Wawiernia, Jonek -Kowalska, 2009, s. 28–31; Bąk, Pietrzyk, 2018, s. 9; Szustak, Jura, Zatwarnicki, 2010, s. 157; https://tge.pl/rif; https://www.gpw.pl].
Hurtowy (międzybankowy)
operacje banków z bankiem centralnym
operacje depozytowo-lokacyjne banków komercyjnych
Regulowany
główny rynek GPW (papiery wartościowe), rynek regulowany BondSpot SA (papiery wartościowe),
towarowa giełda energii (obrót energią, limitami emisji; rynek energii jest rynkiem bazowym dla futures)
Międzybankowy (rzeczywisty rynek wymiany walut). Uczestnicy: banki, rządy,
inwestorzy instytucjonalni
Detaliczny – bankowy i pozabankowy, w tym rynek ubezpieczeń
kredyty, depozyty, rynek wierzytelności, papierów bankowych, pozabankowych instrumentów finansowych zbywalnych
i niezbywalnych, rozliczenia, rynek ubezpieczeń itp.
Alternatywny System Obrotu (ASO)
Treasury Bondspot Poland, rynek obligacji (Catalyst), rynek akcji (NewConnect)
– rynki papierów wartościowych
NiepublicznyRynek inwe-
stycji alterna-tywnych
Detaliczny (instrumenty pochodne na różnice kursowe – CFD). Uczestnicy: firmy
inwestycyjne, klienci detaliczni
PIENIĘŻNY
w tym rynek instrumentów
pochodnych obecny w każdym segmencie
głównym rynku finansowego
WALUTOWY
KAPITAŁOWY
RYNEK FINANSOWY
RYNEK PIENIĘŻNY
PODSTAWOWY RYNEK WALUTOWY – FOREX, FX (FOREIGN EXCHANGE)
RYNEK KAPITAŁOWY – PUBLICZNY, ZORGANIZOWANY
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce…
18
ale także zmienia strukturę rynku, zrezygnowano bowiem z podziału rynku kapitałowego na rynek giełdowy i rynek pozagiełdowy. Zmiany dotyczą tak-że ustalania minimalnego kroku notowań dla kursów akcji i ETF, limitów mi-nimalnej wartości zlecenia z warunkiem wielkości ujawnianej czy limitów dla zleceń cross3.
Inwestycje alternatywne najbliższe są rynkowi kapitałowemu z racji ich długoterminowej alokacji4. Rynek inwestycji alternatywnych nie jest precy-zyjnie definiowany w literaturze przedmiotu, nie ma również jednoznacz-nego podziału inwestycji na klasyczne i alternatywne. Rynek ten zazwyczaj definiuje się jako rynek inwestycji wychodzących poza tradycyjne formy in-westowania na rynku finansowym. Są to zatem aktywa, które w niewielkim stopniu korelują z klasycznymi inwestycjami finansowymi. Granice inwesty-cji alternatywnych są zatem umowne i płynne, czego przykładem są np. pro-dukty strukturyzowane, ETF, private equity czy hedging, pochodzące z grupy tzw. szczególnych, finansowych inwestycji alternatywnych, mogą być i często są postrzegane nie jako alternatywne, lecz jako klasyczne inwestycje finan-sowe [Borowski, 2007–2010]. W ramach rynku alternatywnego wyróżnia się rynki: commodities (przez niektórych autorów zaliczany także do inwestycji klasycznych), nieruchomości i dóbr luksusowych. Rynek commodities to rynek towarów i surowców, na którym obraca się produktami rolnymi, metalami, minerałami, energią czy limitami, a nawet instrumentami pochodnymi. Ry-nek nieruchomości pozwala na inwestowanie w nieruchomości mieszkaniowe zarówno na wynajem, jak i na sprzedaż, a także w nieruchomości gospodar-cze [Cichorska (red.), 2015, s. 96–97]. Do dóbr luksusowych zalicza się z kolei dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, złoto, monety, platynę, trunki, sze-roką grupę przedmiotów kolekcjonerskich itd.5. Do szerokiej grupy inwestycji alternatywnych zaliczono również w niniejszej monografii kryptowaluty. Ry-nek pieniądza cyfrowego, zwany kryptowalutowym, jest bowiem specyficz-ny i funkcjonuje autonomicznie względem rynku finansowego. Rynek ten jest obarczony bardzo wysokim, spekulacyjnym ryzykiem inwestycyjnym z uwa-gi na duże wahania wartości kryptowalut, stąd też nie zyskał on powszechnej akceptacji. Pierwszą kryptowalutą, inaczej walutą wirtualną, alternatywną
3 Komunikat Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie z dnia 2 stycznia 2018 r.4 Z uwagi na ograniczone ramy objętościowe monografii inwestycje alternatywne nie staną się
jednak przedmiotem szerszych rozważań.5 Szerzej na ten temat w: [Borowski, 2008a, s. 217–260; Borowski, 2008b, s. 179–194; Borowski
2016; Borowski, Sawicki, 2018].
1.1. Rynek finansowy – istota, struktura, przedmiot obrotu
19
i najbardziej znaną, wprowadzoną w 2009 roku jest Bitcoin. Inne kryptowaluty to np. Ethereum, Litecoin, Ripple i ponad 1000 innych. Popularnymi giełdami kryptowalut (serwisy internetowe) są np. BitBay, Poloniex, Bitelon, Binance, Livecoin, Bittrex, Exmo, Kraken czy Bitmarket. Rynek ten jest kontrolowany przez blockchain – zdecentralizowany, rozproszony rejestr transakcji (księga główna)6.
Instytucje rynku finansowego oraz najważniejsze dla jego segmentów instru-menty finansowe i regulacje składające się na jego infrastrukturę, warunkujące istnienie tego rynku, zostaną szeroko omówione w dalszej części monografii.
Przedmiotem obrotu na rynku finansowym jest bezsprzecznie pieniądz przekształcany w kapitał finansowy (mający przynosić zyski dzięki jego ru-chowi na rynku finansowym), przybierający postać instrumentów finanso-wych, stanowiących przedmiot zawieranych transakcji finansowych, ka-sowych i terminowych (o instrumentach będzie mowa w podrozdz. 1.2 rozdz. 1). Kapitał finansowy zatem to suma środków finansowych znajdują-cych się w obrocie na rynku finansowym. Kapitał finansowy jest źródłem fi-nansowania zgłaszanych potrzeb uczestników rynku finansowego, lokowa-nia wolnych zasobów, dochodów i kosztów, gwarantem spłaty zobowiązań i efektywności. Kapitał finansowy ma swoją cenę. Wiadomo, iż wzrastają-cy popyt na kapitał w porównaniu z nienadążającą za nim podażą podwyż-sza jego cenę, i odwrotnie, wyższa w stosunku do popytu podaż obniża jego cenę. Na popyt i podaż kapitału finansowego oddziałuje przy tym wiele zróż-nicowanych czynników, zdarza się, że ten sam czynnik stymuluje zarówno wzrost popytu, jak i podaży, czego przykładem jest wysoka koniunktura za-chęcająca do inwestowania (wzrost popytu) i jednocześnie przyczyniająca się do wzrostu zamożności uczestników rynku, generując dodatkową podaż pieniądza. Wybrane czynniki wzrostu popytu i podaży na kapitał finansowy pokazuje rysunek 1.3.
6 [Czym są kryptowaluty?; Przegląd kilku wybranych giełd kryptowalutowych; https://tge.pl/rif, 23.09.2019; Borowski, 2007–2010; Cichorska (red.), 2015, s. 96–97].
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce…
20
Rysunek 1.3. Wybrane czynniki wzrostu popytu na kapitał finansowy i podaży kapitału finansowego
Źródło: opracowanie własne.
Na wymienione czynniki główne kształtujące popyt i podaż kapitału finan-sowego ma wpływ szereg innych determinantów, co powoduje trudności ich ob-serwowania i analizy wpływu na cenę kapitału finansowego, zwłaszcza dla nie-finansowych uczestników rynku (indywidualnych i instytucjonalnych).
Uczestnikami rynku finansowego są: instytucje finansowe, będące m.in. po-średnikami na rynku finansowym (np. banki, domy maklerskie) i instytucjami rozpraszania ryzyka (zakłady ubezpieczeń); podmioty dyscypliny regulacyjnej, o których będzie mowa w dalszej części monografii; podmioty dyscypliny ryn-kowej, emitenci, inwestorzy (rys. 1.4).
Rysunek 1.4. Uczestnicy rynku finansowego
Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Czekaj, Raganiewicz, 2017, s. 80–108].
POPYT NA KAPITAŁ FINANSOWY
� ekspansywna polityka pieniężna banku centralnego (tani, łatwo dostępny pieniądz)
� restrykcyjna polityka fiskalna, obniżająca dochody, generująca dodatkowy popyt w celu finansowania potrzeb
� wysoka koniunktura gospodarcza pobudzająca inwestycje � wzrost potrzeb kredytowych
PODAŻ KAPITAŁU
FINANSOWEGO
� wzrastające oszczędności/zyski indywidualnych/ instytucjonalnych uczestników rynku finansowego
� wzrost kreacji pieniądza przez bank centralny � wzrost akcji kredytowej banków II szczebla � stymulacyjna polityka fiskalna � wysoka koniunktura gospodarcza
PODMIOTY KONTROLI
REGULACYJNEJ I RYNKOWEJ
INSTYTUCJE FINANSOWE (POŚREDNICY
FINANSOWI, INSTYTUCJE ROZPRASZANIA RYZYKA)
INWESTORZYEMITENCI
1.2. Infrastruktura rynku finansowego – zakres pojęcia, klasyfikacja, skuteczność
21
Na uwagę zasługują podmioty kontroli regulacyjnej, którymi są KNF, NBP, BFG i rząd (safety net). Dyscyplina regulacyjna jest niezbędnym uzupełnieniem kontroli/dyscypliny rynkowej sprawowanej przez wierzycieli i akcjonariuszy, którzy podejmują decyzje o utrzymaniu instrumentów finansowych danego emitenta czy depozytów w banku, po analizie jego kondycji i perspektyw, bazu-jąc na ogólnie dostępnych, publikowanych, informacjach ekonomiczno-finanso-wych. Nie mają jednak wglądu do szczegółowych informacji, niepublikowanych, stąd ważna rola podmiotów dyscypliny regulacyjnej, których zadaniem jest pro-fesjonalne wychwycenie sygnałów wczesnego ostrzegania o zagrożeniach i sku-teczne przeciwdziałanie powstawaniu sytuacji kryzysowych zarówno w poje-dynczych instytucjach finansowych, jak i w całym instrumentarium obecnym na rynku finansowym.
1.2. Infrastruktura rynku finansowego – zakres pojęcia, klasyfikacja, skuteczność (Grażyna Szustak)
Wymogiem koniecznym powstania bytu rynkowo-prawnego, sprawności i bez-pieczeństwa funkcjonowania mechanizmu alokacji kapitałów finansowych jest stworzenie pełnej infrastruktury rynku finansowego i jej ciągły rozwój, zapew-niający rynkowi i jego uczestnikom konkurencyjność oraz bezpieczeństwo.
Na potrzeby niniejszej publikacji przyjęto następującą autorską definicję in-frastruktury rynku finansowego, traktując ją jako ogół:
�instytucji finansowych, sektorowych i międzysektorowych, samorządów branżowych, instytucji stabilizacyjnych, ochronnych i kontrolnych, ich struk-tur, praw i obowiązków, o służebnym charakterze wobec rynku finansowego, organizujących obrót finansowy oraz płatności, zwiększających jego bezpieczeń-stwo i stabilność;
�instrumentów finansowych (kontraktów finansowych), niezbywalnych i zbywalnych (o charakterze dłużnym i udziałowym, a także pochodnym), ge-nerujących aktywa finansowe i zobowiązania dla stron kontraktu na różne ter-miny, a także tworzących ich kapitały własne, co umożliwia sprawny przepływ kapitałów finansowych, będących istotą rynku finansowego;
�regulacji sankcjonujących prawne podstawy działania rynku i jego uczest-ników, a także wymogów ostrożnościowych, mających zapobiegać nadmiernemu ryzyku, również systemowemu, i jego negatywnym skutkom dla instytucji finan-
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce…
22
sowych, klientów i rynku jako całości, przy czym podstawa regulacyjna rynku powinna być jednoznaczna, przejrzysta, dobrze ugruntowana i egzekwowalna.
Z zaproponowanej definicji infrastruktury rynku finansowego wynikają za-tem jej trzy główne człony/płaszczyzny – instytucje rynku finansowego, instru-menty finansowe i regulacje prawnoostrożnościowe (rys. 1.5). Jest oczywiste, że każdy z członów wyodrębnionych na rysunku 1.5 podlega dalszemu podzia-łowi. Poszerzenie ujęcia instytucjonalnego pokazano na rysunku 1.6.
Rysunek 1.5. Infrastruktura rynku finansowego – płaszczyzny zasadnicze
Źródło: opracowanie własne.
Rysunek 1.6. Infrastruktura rynku finansowego – płaszczyzna instytucjonalna
Źródło: opracowanie własne.
REGULACYJNA
INSTYTUCJONALNA
INFRASTRUKTURA RYNKU
FINANSOWEGOINSTRUMENTALNA
INFRASTRUKTURA RYNKU FINANSOWEGO
– UJĘCIE INSTYTUCJONALNE
2. INSTYTUCJE MIĘDZY-
SEKTOROWE
3. INSTYTUCJE GWARANCYJNO-
-OCHRONNE
1. OPERACYJNE, SEKTOROWE INSTYTUCJE FINANSOWE
4. SEKTOROWA INFRASTRUKTURA SAMORZĄDOWA
1.2. Infrastruktura rynku finansowego – zakres pojęcia, klasyfikacja, skuteczność
23
Podstawą podziału instytucjonalnego stało się kryterium funkcji pełnionych przez poszczególne grupy instytucji działających na rynku usług finansowych.
Instytucje finansowe funkcjonujące w poszczególnych sektorach rynku finan-sowego, o charakterze operacyjnym, są podmiotami, których działalność skupia się na przeprowadzaniu, na podstawie zawieranych z klientami umów świadcze-nia usług finansowych, różnorodnych transakcji finansowych (gromadzenie, wy-datkowanie, inwestowanie, ubezpieczanie ryzyka, gwarantowanie itp.), których przedmiotem są instrumenty finansowe. Instytucjom finansowym przypisano nazwę „operacyjne”, ponieważ pełnią na rynkach finansowych rolę pośredników finansowych, ale również emitentów i inwestorów. Do operacyjnych instytucji finansowych sektorowych zalicza się przede wszystkim sektorowe instytucje bankowe, ubezpieczeniowe oraz instytucje rynku kapitałowego (rys. 1.7).
Rysunek 1.7. Operacyjne instytucje finansowe – ujęcie sektorowe
Źródło: opracowanie własne.
Do poszczególnych grup instytucji o charakterze operacyjnym, wg ujęcia sek-torowego, zaliczono:
�Sektorowe instytucje bankowe: banki krajowe (banki akcyjne, państwo-we, spółdzielcze), oddziały instytucji kredytowych, oddziały banków zagranicz-nych, BIK SA. Poza bankami na rynku funkcjonują również: Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo -Kredytowe (SKOK), poddane podobnie jak banki nadzoro-wi finansowemu i objęte gwarancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Na ich czele stoi Kasa Krajowa SKOK. Z uwagi jednak na znikomy udział SKOK w aktywach rynku finansowego nie będą one poddane w niniejszej publikacji szczegółowej analizie7.
�Sektorowe instytucje ubezpieczeniowe: zakłady ubezpieczeń i reasekuracji (działające jako spółki akcyjne, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych i oddzia-ły zagranicznych zakładów ubezpieczeń) oraz pozostałe elementy infrastruktu-ry instytucjonalnej (agenci, brokerzy, aktuariusze, likwidatorzy szkód).
7 Szerzej nt. SKOK patrz: Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnoś-ciowo-kredytowych.
SEKTOROWE INSTYTUCJE
UBEZPIECZENIOWE
SEKTOROWE INSTYTUCJE BANKOWE
INSTYTUCJE RYNKU
KAPITAŁOWEGO
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce…
24
�Sektorowe instytucje rynku kapitałowego: GPW SA, BondSpot, Catalyst, NewConnect, Towarowa Giełda Energii, izby rozliczeniowe giełdy papierów wartościowych i giełd towarowych, pośrednicy finansowi na rynku kapita-łowym (domy/biura maklerskie, firmy inwestycyjne i instytucje wspólnego inwestowania typu fundusze inwestycyjne, private equity, fundusze emery-talne).
W instytucjonalnym podziale infrastruktury rynku finansowego ważną rolę odgrywają także międzysektorowe instytucje finansowe, do których należy za-liczyć grupy instytucji międzysektorowych widoczne na rysunku 1.8.
Rysunek 1.8. Instytucje finansowe o charakterze międzysektorowym – grupy podstawowe
Źródło: opracowanie własne.
Wśród instytucji o charakterze stabilizująco-regulacyjnym istotne miejsce przypada Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) i Bankowi centralnemu, tworzą one bowiem polską siatkę bezpieczeństwa finansowego (jej elementem są tak-że instytucje gwarancyjno-ochronne, a ostatnim rząd). Szefowie wymienionych czterech organów tworzą ważny organ nadzoru makroostrożnościowego, który funkcjonuje pod nazwą Komitet Stabilności Finansowej. Warto pamiętać, że wy-mienione instytucje są nie tylko częścią infrastruktury, pełniąc w niej określone funkcje, ale również regulują i sprawują nad nią nadzór ostrożnościowo-syste-mowy.
Instytucje transakcyjne są instytucjami prowadzącymi systemy rozliczenio-wo-rozrachunkowe, będące własnością NBP, KIR SA, RPW, KDPW, KDPW–CCP. Do tej grupy instytucji zaliczono również repozytoria transakcji i centralnych partnerów.
Przedostatnią grupą instytucji międzysektorowych są instytucje informacyj-ne, do których zalicza się niepubliczne Biura Informacji Gospodarczej, pozwa-lające ograniczyć ryzyko finansowania dzięki gromadzonej informacji o poza-bankowym zadłużeniu firm i osób fizycznych, oraz publiczne bazy informacyjne typu Krajowy Rejestr Sądowy, Księgi Wieczyste czy Sądowy Zastaw Rejestrowy. Taką instytucją informacyjną na rynku informacji bankowej jest m.in. Biuro In-formacji Kredytowej SA.
INSTYTUCJE TRANSAKCYJNE
INSTYTUCJE STABILIZUJĄCO--REGULACYJNE
INSTYTUCJE INFORMACYJNE
I RATINGOWE
1.2. Infrastruktura rynku finansowego – zakres pojęcia, klasyfikacja, skuteczność
25
Agencje ratingowe to instytucje, od których rynek finansowy i jego uczest-nicy oczekują rzetelnej oceny ryzyka inwestycyjnego. Ich ważnym zadaniem jest m.in. nadawanie ratingu emitowanym instrumentom finansowym.
Kolejnym elementem infrastruktury rynku finansowego w ujęciu insty-tucjonalnym są instytucje gwarancyjno-ochronne zabezpieczające interesy klienta rynku usług finansowych, do których zalicza się: sektorowe instytu-cje gwarancyjne, sądownictwo polubowno-arbitrażowe, instytucje informa-cji poufnej (rys. 1.9). Do tej grupy instytucji zaliczono m.in. sądy polubowne, które częściowo można także przypisać do instytucji międzysektorowych, np. takie cechy ma Sąd Polubowny przy KNF. Podobnie Arbitraż Bankowy, który można także zaliczyć do instytucji sektorowych. W przyjętej klasyfi-kacji infrastruktury rynku finansowego – dzielącej infrastrukturę wg peł-nionych przez nią funkcji na rynku finansowym – przypisanie sądownictwa polubownego do grupy instytucji gwarancyjno-ochronnych jest zatem uza-sadnione. W tym miejscu należy także zaznaczyć, że instytucje tajemnicy bankowej, tajemnicy służbowej, ochrona danych osobowych mogą być rów-nież zaliczone do regulacyjnej płaszczyzny infrastruktury rynku finanso-wego.
Rysunek 1.9. Infrastruktura gwarancyjno-ochronna
Źródło: opracowanie własne.
� Bankowy Arbitraż Konsumencki
� Sąd Polubowny przy ZBP � Sąd Polubowny przy KNF � Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (problem klauzul abuzywnych)
� Rzecznik Finansowy � Pozostałe
� Bankowy Fundusz Gwarancyjny
� Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny
� System Rekompensat prowadzony przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW)
� Ochrona danych osobowych
� Tajemnica bankowa � Tajemnica zawodowa (o której mowa np. w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi)
SEKTOROWE INSTYTUCJE
GWARANCYJNE
INSTYTUCJA TAJEMNICY BANKOWEJ
I INNE ELEMENTY OCHRONY PRAWNEJ
KLIENTA
SĄDOWNICTWO POLUBOWNO-
-ARBITRAŻOWE
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce…
26
Do sektorowej, samorządowej infrastruktury instytucjonalnej rynku finan-sowego zaliczono z kolei:
�Związek Banków Polskich, �Krajowy Związek Banków Spółdzielczych, �Polską Izbę Ubezpieczeń, �Izbę Domów Maklerskich, �Izbę Zarządzających Funduszami i Aktywami (IZFA).
Rolą tych instytucji jest działanie na rzecz integrowania i umacniania sek-tora bankowego, ubezpieczeniowego i kapitałowego, a także reprezentowanie banków, ubezpieczycieli, domów maklerskich, towarzystw funduszy inwesty-cyjnych w kontaktach zewnętrznych.
Na infrastrukturę rynku finansowego składa się także płaszczyzna instru-mentalna. Ma ona głównie charakter międzysektorowy z racji powiązania fi-nansowego poszczególnych instytucji finansowych, emitentów, inwestorów i innych uczestników rynku finansowego w ramach istniejącego obrotu instru-mentami finansowymi. Instrument finansowy, jak już wspominano, jest rozu-miany jako kontrakt finansowy zawierany między stronami; u jednej z nich zatem w wyniku tej operacji wzrastają aktywa, u drugiej zaś powstaje zobowią-zanie finansowe lub wzrasta wielkość kapitału własnego [Instrumenty finan-sowe i ich klasyfikacja]. Obok instrumentów finansowych bazowych (prostych, podstawowych) na rynku finansowym funkcjonują również instrumenty finan-sowe pochodne, których wartość zależy od wartości instrumentów bazowych, na których oparto konstrukcję instrumentu złożonego (opcje, kontrakty termi-nowe forward, futures), a ich celem jest transfer ryzyka (celem instrumentów podstawowych jest z kolei transfer kapitałów). Realizacja kontraktu następuje (lub może nastąpić – w przypadku opcji, ponieważ posiadacz opcji decyduje, czy zrealizować prawo kupna, czy sprzedaży instrumentów, czy od niego odstąpić) w przyszłości (data przyszła), po ustalonej w kontrakcie cenie lub po cenie przy-szłej, w zależności od rodzaju kontraktu terminowego. Typowymi funkcjami de-rywatów są funkcje ograniczania ryzyka, arbitrażu i spekulacyjna [Instrument pochodny]. Nie należy utożsamiać instrumentów pochodnych z inwestycyjny-mi instrumentami strukturyzowanymi, charakteryzującymi się zróżnicowaną strukturą inwestowania, np. część bezpieczna oraz ryzykowna. W przypadku tej drugiej zysk inwestora zależy od wartości wskaźnika rynkowego, którym może być kurs walutowy, ceny surowców, indeksy giełdowe, ceny instrumen-tów finansowych dłużnych, kurs akcji czy koszyka akcji, wartość funduszy in-westycyjnych itp. Produkt strukturyzowany stanowi więc swoistego rodzaju
1.2. Infrastruktura rynku finansowego – zakres pojęcia, klasyfikacja, skuteczność
27
połączenie instrumentu prostego z pochodnym. Przykładem produktów struk-turyzowanych są lokaty strukturyzowane, certyfikaty strukturyzowane, polisy inwestycyjne itp. Mogą one mieć charakter inwestycyjny i spekulacyjny [Rębi-las, 2013, s. 134, 136; Błach, 2011, s. 134–135]. Jeżeli certyfikaty inwestycyjne potraktujemy jako produkty strukturyzowane, których nie emituje fundusz in-westycyjny zamknięty, np. instrument: RCGLDAOPEN, wówczas naśladuje on zmianę ceny instrumentu bazowego; w przypadku podanego przykładu instru-mentem bazowym jest złoto. Wzrosty czy spadki cen uncji złota skutkują tym samym ruchem na certyfikacie. Jeżeli inwestor chce inwestować w złoto, nie jest zatem uzależniony od funduszy inwestycyjnych posiadających w aktywach złoto czy akcje spółek wydobywających ten kruszec. Instrument narażony jest oczywiście na ryzyko kursowe (jeżeli np. złoto wyliczane jest w USD, a następ-nie wycena certyfikatu jest przeliczana na PLN). W skrajnym wariancie, czyli w sytuacji gdy spada wartość złota i jednocześnie spada wartość USD do PLN – inwestor traci najwięcej [RCGLDAOPEN].
Nietypowymi instrumentami finansowymi, symbolami ostatniego kryzysu finansowego, są instrumenty oparte na sekurytyzowanych aktywach, zabezpie-czone aktywami ABS, obejmujące także MBS (instrumenty zabezpieczone kre-dytami hipotecznymi) i CDO (obligacja i strukturyzowany produkt kredytowy, czyli papier wartościowy oparty na długu [Puszer, 2012, s. 724]) oraz ich mo-dyfikacje [Kozieł, Instrumenty pochodne…].
Wyjściową klasyfikację instrumentów finansowych pokazano na rysun-ku 1.10, a ustawową, wynikającą z ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie in-strumentami finansowymi, na rysunku 1.11. Warto w tym miejscu nadmienić, iż niektóre instrumenty rynku pieniężnego odrębne ustawy zaliczają do papie-rów wartościowych. Chodzi o ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo ban-kowe, posługującą się pojęciem „bankowe papiery wartościowe” (m.in. chodzi o certyfikaty depozytowe), oraz o ustawę z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finan-sach publicznych, zaliczającą również bony skarbowe do tzw. skarbowych pa-pierów wartościowych. W przypadku kryptowalut sprawa ich kwalifikacji jest dość skomplikowana. Nie są one zaliczane przez dyrektywę MiFID II do katalo-gu instrumentów finansowych. Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdzia-łaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu rozumie przez nią cy-frowe odwzorowanie wartości, które nie jest: prawnym środkiem płatniczym emitowanym przez NBP, zagraniczne banki centralne czy inne organy admi-nistracji publicznej; międzynarodową jednostką rozrachunkową ustanawianą przez organizację międzynarodową i akceptowaną przez kraje należące do tej
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce…
28
organizacji (współpracujące z nią); pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych; instrumentem finan-sowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi; wekslem lub czekiem, ale jest wymienialne (w obrocie gospo-darczym) na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane lub przeniesione albo może być przedmiotem handlu elektronicznego. W Polsce przychód realizowany na handlu kryptowalutami jest zarówno dla osób fizycznych, jak i przedsiębior-ców przychodem z kapitałów pieniężnych i podlega opodatkowaniu podat-kiem dochodowym (stawka 19%)8.
Rysunek 1.10. Wyjściowy podział instrumentów finansowych
Źródło: opracowanie własne.
8 [Szopa, Opodatkowanie kryptowalut…] oraz Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, art. 2.1, p. 26; Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podat-ku dochodowym od osób fizycznych, art. 17.1, p. 11.
zbywalne – bazowe(stanowiące przedmiot obrotu
na rynku finansowym)
walutyinstrumenty finansowe
dłużne
instrumenty finansowe udziałowe
niezbywalne
np. kredyty, depozyty, instrumenty ubezpieczeniowe itd.
płatnicze (weksle, czeki,
instrumenty elektroniczne,
w tym innowacje itd.)
instrumenty pochodne – przeznaczone do obrotu
i zabezpieczającealternatywne instru-menty inwestycyjne
– finansowe
INSTRUMENTY FINANSOWE
RYNKU FINANSOWEGO
1.2. Infrastruktura rynku finansowego – zakres pojęcia, klasyfikacja, skuteczność
29
Rysunek 1.11. Ustawowy podział instrumentów finansowych
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.
W tabeli 1.1 zaprezentowano nieco szerszy opis najistotniejszych instru-mentów finansowych sklasyfikowanych na rysunku 1.11. Wymieniono w niej m.in. podstawy prawne ich emisji, należy bowiem pamiętać, że obok wska-zanych aktów prawnych ważną ustawą regulującą ofertę publiczną i warun-ki wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego obrotu jest ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spół-kach publicznych. Przepisów przywołanej ustawy nie stosuje się jednak w od-niesieniu do: weksli i czeków (w przypadku których zastosowanie znajdują usta-wa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe, i ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo czekowe), bankowych papierów wartościowych (w rozumieniu ustawy Prawo bankowe) oraz innych papierów wartościowych o charakterze nieudziałowym (potwierdzających przyjęcie środków pieniężnych do depozytu i objętych gwarancjami BFG, które instytucja kredytowa emituje w sposób ciągły lub powtarzający się, które nie są podporządkowane, zamienne lub wymienne, nie inkorporują prawa do subskrybowania lub nabycia innego rodzaju papie-
PAPIERY WARTOŚCIOWE
� akcje, prawa poboru, prawa do akcji � warranty subskrypcyjne (gwarancja subskrypcyjna) � kwity depozytowe � obligacje � listy zastawne � certyfikaty inwestycyjne � inne zbywalne papiery wartościowe i prawa majątkowe
INSTRUMENTY FINANSOWE NIEMAJĄCE
STATUSU PAPIERÓW
WARTOŚCIOWYCH
� jednostki uczestnictwa � instrumenty rynku pieniężnego � finansowe kontrakty terminowe (forward, futures, opcje, swap), pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego, kontrakty na różnicę
� pochodne instrumenty towarowe � pochodne odnoszące się do zmian klimatycznych, stawek frachtowych, stawek inflacji i innych oficjalnych danych statystycznych
� uprawnienia do emisji
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce…
30
rów wartościowych oraz nie stanowią podstawy dla papierów wartościowych w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi), papierów war-tościowych będących instrumentami rynku pieniężnego (wg ustawy o obrocie instrumentami finansowymi)9. Ważną podstawą prawną emisji instrumentów finansowych wymienionych w tabeli 1.1 i na rysunku 1.11 jest również wymie-niona ustawa o obrocie instrumentami finansowymi.
W tabeli 1.2 z kolei szerzej przedstawiono zasadnicze instrumenty pochodne wymienione na rysunku 1.11. Warto w niej zwrócić szczególną uwagę na platfor-my obrotu tymi instrumentami, wśród których nowością są OTF, czyli zorgani-zowane platformy obrotu, których wprowadzenie wymusza dyrektywa MiFID II, implementowana do regulacji polskich w zmienionej ustawie o obrocie instru-mentami finansowymi (wniosek o licencję na prowadzenie OTF złożyła do KNF w grudniu 2018 r. Towarowa Giełda Energii). Dotychczasowy OTC będzie za-tem musiał być, w zasadniczej mierze, przeniesiony na OTF. Będą więc nie dwie, a trzy platformy obrotu, czyli giełda, alternatywny system obrotu – ASO, oraz omawiany OTF. Ten ostatni ma zapewnić przejrzyste zasady regulujące dostęp do rynku, neutralność podmiotów prowadzących OTF i ochronę inwestorów, ozna-czającą profesjonalną realizację zleceń i równe traktowanie klientów. Istotną ce-chą OTF jest uznaniowość, co różni tę platformę od rynku regulowanego i ASO. Jej wprowadzenie (co stało się w grudniu 2017 r.) było właśnie pierwszym kro-kiem do docelowego przekształcenia Rynku Towarowego Terminowego (działa-jącego w ramach TGE) w OTF. Uznaniowość oznacza wprowadzenie ograniczeń maksymalnej wielkości wolumenu w pojedynczych zleceniach kupna i sprzedaży dla określonego instrumentu terminowego (grupy instrumentów). Limitowanie ma miejsce wówczas, gdy przez dwie sesje pod rząd utrzyma się niska płynność obrotu, przy jednoczesnej dużej skali niezrealizowania zleceń odniesionych do okresu referencyjnego (będzie dotyczyło oddzielnie każdej serii kontraktów)10.
9 Art. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instru-mentów finansowych.
10 [TGE wprowadza unijne regulacje…; Okoń, Zorganizowane platformy obrotu (OTF)…]; Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi…; Pakiet MiFID II, na który składają się: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2014/65 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie ryn-ków instrumentów finansowych; Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 600/2014 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 638/2012; Rozporządzenie Delegowane Komisji Europejskiej nr 2017/565 z dnia 25 kwietnia 2016 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE w odniesieniu do wy-mogów organizacyjnych i warunków prowadzenia działalności przez firmy inwestycyjne oraz pojęć zdefiniowanych na potrzeby tej dyrektywy; pozostałe rozporządzenia/akty wykonawcze/techniczne.
1.2. Infrastruktura rynku finansowego – zakres pojęcia, klasyfikacja, skuteczność
31
Tabe
la 1
.1. I
nstru
men
ty fi
nans
owe
wym
ieni
one
w u
staw
ie o
obr
ocie
inst
rum
enta
mi fi
nans
owym
i –
pods
taw
a pr
awna
em
isji,
opi
s in
stru
men
tów
, em
itenc
i, in
wes
torz
y
Papi
ery
war
tośc
iow
e –
udzi
ałow
e
Pods
taw
a pr
awna
em
isji
Opis
inst
rum
entu
(w p
rzyp
adku
pap
ieró
w w
arto
ścio
wyc
h –
mie
jsce
obr
otu)
Emite
nci/I
nwes
torz
y
12
34
AKCJ
E, P
RAW
A DO
AKC
JI (P
DA),
PRAW
A PO
BORU
(P
P)
Kode
ks s
półe
k ha
ndlo
wyc
h (K
SH)
Akcj
a –
papi
er w
arto
ścio
wy
repr
ezen
tują
cy p
raw
o w
spół
wła
snoś
ci je
j po
siad
acza
w m
ająt
ku s
półk
i em
itent
a, d
ając
y ak
cjon
ariu
szow
i pra
wo
głos
u na
WZ
spół
ki, p
raw
o do
dyw
iden
dy i
do u
dzia
łu w
pod
ziale
m
ająt
ku s
półk
i w ra
zie je
j lik
wid
acji.
Rod
zaje
akc
ji: im
ienn
e,
na o
kazic
iela
, upr
zyw
ilejo
wan
e, zw
ykłe
.PP
– p
apie
r war
tośc
iow
y da
jący
pos
iada
czow
i pra
wo
pier
wsz
eńst
wa
przy
zaku
pie
akcj
i now
ej e
mis
ji.PD
A –
inst
rum
enty
fina
nsow
e um
ożliw
iają
ce a
kcjo
nariu
szom
wyj
ście
z i
nwes
tycj
i lub
wej
ście
w in
wes
tycj
ę pr
zed
reje
stra
cją
akcj
i now
ej
emis
ji.Ak
cje,
PDA
, PP
noto
wan
e są
na
GPW
, New
Conn
ect
Emite
nci:
spół
ki a
kcyj
ne
Inw
esto
rzy:
indy
wid
ualn
i or
az in
styt
ucjo
naln
i
WAR
RAN
TY
SUBS
KRYP
CYJN
EKo
deks
spó
łek
hand
low
ych
Papi
er w
arto
ścio
wy,
imie
nny/
na o
kazic
iela
, em
itow
any
prze
z spó
łkę
akcy
jną
w c
elu
podw
yższ
enia
jej k
apita
łu za
kład
oweg
o, u
praw
niaj
ący
ich
posi
adac
za d
o za
pisu
na
akcj
e cz
y ob
jęci
a ak
cji (
nie
łącz
ąc ic
h z p
raw
ami p
obor
u pr
zysł
uguj
ącym
i dot
ychc
zaso
wym
akc
jona
riusz
om).
Not
owan
e na
GPW
, New
Conn
ect
Emite
nci:
spół
ki a
kcyj
ne
Inw
esto
rzy:
indy
wid
ualn
i or
az in
styt
ucjo
naln
i
KWIT
Y DE
POZY
TOW
EKS
HPa
pier
war
tośc
iow
y po
świa
dcza
jący
wła
snoś
ć ak
cji s
półk
i po
chod
zące
j z k
raju
inne
go n
iż kr
aj, w
któ
rym
kw
it je
st w
obr
ocie
. Kw
it de
pozy
tow
y je
st k
wot
owan
y w
wal
ucie
kra
ju e
mis
ji i p
odle
ga
regu
lacj
om p
raw
nym
tego
kra
ju.
Inac
zej:
Papi
er w
arto
ścio
wy
wys
taw
iony
na
rynk
u za
gran
iczn
ym
na p
odst
awie
akc
ji sp
ółki
not
owan
ych
w k
raju
jej s
iedz
iby.
Not
owan
e na
gie
łdac
h
Emite
nci:
inst
ytuc
je
finan
sow
e
Inw
esto
rzy:
indy
wid
ualn
i or
az in
styt
ucjo
naln
i –
ucze
stni
cy ry
nków
za
gran
iczn
ych
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce…
32
12
34
CERT
YFIK
ATY
INW
ESTY
CYJN
EKS
H; U
staw
a o
fund
usza
ch
inw
esty
cyjn
ych
i zar
ządz
aniu
al
tern
atyw
nym
i fun
dusz
ami
inw
esty
cyjn
ymi;
Rozp
orzą
dzen
ie M
inis
tra
Rozw
oju
i Fin
ansó
w
z dni
a 19
maj
a 20
17 r .
w
spr
awie
szc
zegó
łow
ej
treśc
i war
unkó
w
emis
ji ce
rtyfik
atów
in
wes
tycy
jnyc
h em
itow
anyc
h pr
zez f
undu
sz
inw
esty
cyjn
y za
mkn
ięty
, kt
óry
nie
jest
pub
liczn
ym
fund
usze
m in
wes
tycy
jnym
za
mkn
ięty
m
Papi
er w
arto
ścio
wy
o ch
arak
terz
e ud
ziało
wym
, pot
wie
rdza
jący
udz
iał
w a
ktyw
ach
fund
uszu
inw
esty
cyjn
ego
zam
knię
tego
, daj
ący
jego
po
siad
aczo
wi o
kreś
lone
pra
wa
maj
ątko
we.
Certy
fikat
y in
wes
tycy
jne,
zgod
nie
z ust
awą,
mog
ą by
ć pr
zedm
iote
m o
ferty
pu
blic
znej
lub
dopu
szcz
enia
do
obro
tu n
a ry
nku
regu
low
anym
, lub
wpr
o-w
adzo
ne d
o alt
erna
tyw
nego
sys
tem
u ob
rotu
(GPW
, Bon
dSpo
t, Ca
taly
st).
Na
gieł
dzie
not
owan
e są
takż
e ET
F-y,
będ
ące
certy
fikat
ami
inw
esty
cyjn
ymi b
ądź t
ytuł
ami u
czes
tnic
twa
fund
uszy
inw
esty
cyjn
ych
zarz
ądza
nych
pas
ywni
e, w
iern
ie n
aśla
dują
cych
np.
dan
y in
deks
gi
ełdo
wy.
Są
one
papi
erem
war
tośc
iow
ym n
otow
anym
tak
jak
akcj
e,
z cią
głą
wyc
eną
inw
esty
cji i
han
dlem
pod
czas
ses
ji gi
ełdo
wej
. Pie
rwsz
y po
lski E
TF, d
ziała
jący
na
moc
y po
lskie
go p
raw
a, k
tóry
zade
biut
ował
na
GPW
SA
w W
arsz
awie
07.
01.2
019
r., to
: Bet
a ET
F W
IG20
TR P
ortfe
low
y FI
Z, re
plik
ując
y in
deks
WIG
20, u
wzg
lędn
iają
cy d
ywid
endy
. W s
posó
b ci
ągły
em
ituje
on
certy
fikat
y in
wes
tycy
jne
jako
fund
usz z
amkn
ięty
o
spec
yficz
nej f
orm
ie p
raw
nej.
Jedn
ostk
ą no
tow
ania
ETF
są
takż
e, ja
k w
spom
nian
o w
yżej
, tyt
uły
ucze
stni
ctw
a (n
a GP
W S
A, n
p. LY
XOR
ETF
na in
deks
DAX
czy
LYXO
R ET
F na
inde
ks S
&P50
0)
Emite
nci c
erty
fikat
ów:
fund
usze
inw
esty
cyjn
e za
mkn
ięte
. ETF
– fu
ndus
ze
inw
esty
cyjn
e za
mkn
ięte
i o
twar
te
Inw
esto
rzy:
inw
esto
rzy
indy
wid
ualn
i i i
nsty
tucj
onal
ni
Papi
ery
war
tośc
iow
e –
dłuż
ne
Pods
taw
a pr
awna
em
isji
Opis
inst
rum
entu
Emite
nci/I
nwes
torz
y
OBLI
GACJ
EUs
taw
a o
finan
sach
pu
blic
znyc
h i u
staw
y bu
dżet
owe
wsk
azuj
ące
mak
sym
alny
puł
ap e
mis
ji (o
blig
acje
ska
rbow
e);
Usta
wa
o ob
ligac
jach
; KS
H; U
staw
a Pr
awo
bank
owe
(ban
kow
e pa
pier
y w
arto
ścio
we)
Papi
er w
arto
ścio
wy
emito
wan
y w
ser
ii (re
prez
entu
je p
raw
a m
ająt
kow
e po
dzie
lone
na
rów
ne je
dnos
tki),
w k
tóry
m e
mite
nt
stw
ierd
za, ż
e je
st d
łużn
ikie
m w
łaśc
icie
la o
blig
acji,
zobo
wią
zują
c si
ę w
obec
nie
go d
o sp
ełni
enia
okr
eślo
nego
św
iadc
zeni
a (p
ieni
ężne
go
bądź
nie
pien
iężn
ego,
np.
obl
igac
je za
mie
nne)
.Ro
dzaj
e ob
ligac
ji w
g us
taw
y o
oblig
acja
ch: i
mie
nne,
na
okaz
icie
la,
party
cypa
cyjn
e, za
mie
nne,
z pr
awem
pie
rwsz
eńst
wa,
wie
czys
te,
przy
chod
owe.
Not
owan
e na
GPW
, Bon
dSpo
t, Ca
taly
st
Emite
nci:
Min
iste
rstw
o Fi
nans
ów, w
imie
niu
Skar
bu P
ańst
wa
(obl
igac
je
skar
bow
e), j
edno
stki
sa
mor
ządu
tery
toria
lneg
o,
korp
orac
je, i
nsty
tucj
e fin
anso
we
Inw
esto
rzy:
inw
esto
rzy
indy
wid
ualn
i i in
styt
ucjo
naln
i
1.2. Infrastruktura rynku finansowego – zakres pojęcia, klasyfikacja, skuteczność
33
12
34
LIST
Y ZA
STAW
NE
Usta
wa
o lis
tach
za
staw
nych
i ba
nkac
h hi
pote
czny
ch
Hipo
tecz
ne li
sty
zast
awne
– p
apie
r war
tośc
iow
y im
ienn
y/na
oka
zicie
la
emito
wan
y pr
zez b
anki
hip
otec
zne
na b
azie
ich
wie
rzyt
elno
ści
kred
ytow
ych,
zabe
zpie
czon
ych
hipo
teką
na
nier
ucho
moś
ci,
w k
tóry
ch b
ank
zobo
wią
zuje
się
do
speł
nien
ia o
kreś
lony
ch ś
wia
dcze
ń pi
enię
żnyc
h na
rzec
z upr
awni
oneg
o.Je
żeli
bank
w d
niu
wyk
upu
listó
w za
staw
nych
nie
ma
środ
ków
, w
ówcz
as w
ypow
iada
nie
obsł
ugiw
ane
kred
yty
hipo
tecz
ne, z
ajm
uje
nier
ucho
moś
ci, a
śro
dki u
zysk
ane
z ich
licy
tacj
i w p
ierw
szej
kol
ejno
ści
prze
znac
za n
a w
ykup
zapa
dłyc
h hi
pote
czny
ch li
stów
zast
awny
ch.
Publ
iczn
e lis
ty za
staw
ne –
pap
ier w
arto
ścio
wy
imie
nny/
na o
kazic
iela
em
itow
any
prze
z ban
k hi
pote
czny
na
bazie
kre
dytó
w u
dzie
lony
ch lu
b za
bezp
iecz
onyc
h pr
zez w
iary
godn
e po
dmio
ty p
ublic
zne,
m.in
. prz
ez:
NBP
, EBC
, rzą
dy, b
anki
cen
traln
e pa
ństw
UE,
OEC
D cz
y Sk
arb
Pańs
twa.
List
y za
staw
ne n
otow
ane
są g
łów
nie
na ry
nku
Cata
lyst
Emite
nci:
bank
i hip
otec
zne
Inw
esto
rzy:
indy
wid
ualn
i i i
nsty
tucj
onal
ni
Jedn
ostk
i uc
zest
nict
wa
i ins
trum
enty
ry
nku
pien
iężn
ego
Pods
taw
a pr
awna
em
isji
Opis
inst
rum
entu
Emite
nci/I
nwes
torz
y
JEDN
OSTK
I UC
ZEST
NIC
TWA
Usta
wa
o fu
ndus
zach
in
wes
tycy
jnyc
h i z
arzą
dzan
iu
alte
rnat
ywny
mi
fund
usza
mi
inw
esty
cyjn
ymi
Inst
rum
ent fi
nans
owy,
udz
iało
wy,
któ
ry in
wes
tor m
oże
naby
wać
w
każ
dym
dog
odny
m d
la s
iebi
e m
omen
cie
i um
arza
ć w
fund
uszu
na
żąda
nie
(z c
zęst
otliw
ości
ą ok
reśl
oną
w s
tatu
cie
fund
uszu
). Za
sady
us
tala
nia
war
tośc
i jed
nost
ki u
czes
tnic
twa:
akt
ywa
netto
fund
uszu
w
dan
ym d
niu
(czy
li ak
tyw
a og
ółem
pom
niej
szon
e o
zobo
wią
zani
a)
/ ilo
ść je
dnos
tek
ucze
stni
ctw
a bę
dący
ch w
pos
iada
niu
inw
esto
rów
w
dni
u w
ycen
y. F
undu
sz m
a ob
owią
zek
zape
wni
ć in
wes
toro
m
bezp
łatn
ą, k
lucz
ową
info
rmac
ję. I
nfor
mac
ję d
odat
kow
ą m
oże
zape
wni
ać p
rosp
ekt i
nfor
mac
yjny
Emite
nci:
fund
usze
in
wes
tycy
jne
otw
arte
i s
pecj
alis
tycz
ne o
twar
te
Inw
esto
rzy:
indy
wid
ualn
i i i
nsty
tucj
onal
ni
1. Infrastruktura rynku finansowego w Polsce…
34
12
34
CERT
YFIK
ATY
DEPO
ZYTO
WE
Usta
wa
Praw
o ba
nkow
eDł
użny
inst
rum
ent fi
nans
owy,
zaśw
iadc
zeni
e w
ysta
wio
ne p
rzez
ba
nk, p
otw
ierd
zają
ce p
rzyj
ęcie
okr
eślo
nej k
wot
y pi
enię
dzy
na
okre
ślon
y cz
as i
po u
stal
onej
sto
pie
proc
ento
wej
lub
dysk
onta
(jeż
eli
klie
nt k
upuj
e go
po
niżs
zej o
d no
min
alne
j cen
ie, a
w d
niu
wyk
upu
otrz
ymuj
e w
arto
ść n
omin
alną
). Po
siad
a ce
chę
płyn
nośc
i, kt
órej
nie
m
a al
tern
atyw
ny d
o ce
rtyfik
atu
prod
ukt b
anko
wy,
jaki
m je
st lo
kata
te
rmin
owa.
W p
rzyp
adku
bra
ku p
łynn
ego
rynk
u ob
rót c
erty
fikat
ami
orga
nizu
je b
ank
emitu
jący
lub
to b
ank
emitu
jący
wyk
upuj
e je
prz
ed
term
inem
, na
żąda
nie
klie
nta.
Spr
zeda
ż cer
tyfik
atu
prze
d da
tą je
go
zapa
daln
ości
nie
pow
oduj
e ut
raty
ods
etek
za o
kres
utrz
ymyw
ania
tej
inw
esty
cji
Emite
nci:
bank
i
Inw
esto
rzy:
indy
wid
ualn
i i i
nsty
tucj
onal
ni
BON
Y PI
ENIĘ
ŻNE
NBP
Usta
wa
o N
BP;
Uchw
ała
nr 7
/201
5 Za
rząd
u N
arod
oweg
o Ba
nku
Pols
kieg
o z d
nia
12 m
arca
201
5 r.
w s
praw
ie w
prow
adze
nia
„Reg
ulam
inu
prow
adze
nia
prze
z NBP
rach
unkó
w
i kon
t dep
ozyt
owyc
h bo
nów
ska
rbow
ych
i bon
ów p
ieni
ężny
ch N
BP
w s
yste
mie
Ska
rbne
t4
oraz
prz
epro
wad
zani
a w
tym
sys
tem
ie
oper
acji
na p
apie
rach
w
arto
ścio
wyc
h
Krót
kote
rmin
owe,
dłu
żne,
na
okaz
icie
la, d
ysko
ntow
e in
stru
men
ty
finan
sow
e em
itow
ane
od 1
990
r. pr
zez N
BP, s
tano
wią
ce p
odst
awę
prze
prow
adza
nia
z ban
kam
i II s
zcze
bla
pods
taw
owyc
h op
erac
ji ot
war
tego
rynk
u, re
gulu
jący
ch p
łynn
ość
bank
ów (o
becn
ie,
sprz
edaż
na
prze
targ
ach
bonó
w p
ieni
ężny
ch z
7-dn
iow
ym te
rmin
em
zapa
daln
ości
). M
aksy
mal
ny te
rmin
zapa
daln
ości
bon
ów p
ieni
ężny
ch
NBP
– 3
65 d
ni. M
inim
alny
– 1
dzie
ń. N
omin
ał 1
0 ty
s. zł
Emite
nci:
bank
cen
traln
yIn
wes
torz
y na
rynk
u pi
erw
otny
m: b
anki
maj
ące
stat
us d
eale
ra ry
nku
pien
iężn
ego
oraz
BFG
Inw
esto
rzy
na ry
nku
wtó
rnym
: poz
osta
łe b
anki
1.2. Infrastruktura rynku finansowego – zakres pojęcia, klasyfikacja, skuteczność
35
12
34
BON
Y KO
MER
CYJN
EPr
awo
wek
slow
e;
Kode
ks c
ywiln
y;
Usta
wa
o ob
ligac
jach
Inst
rum
enty
fina
nsow
e o
char
akte
rze
krót
kote
rmin
owym
i dł
użny
m,
zabe
zpie
czon
e bą
dź n
ieza
bezp
iecz
one,
imie
nne/
na o
kazic
iela
, em
itow
ane
prze
z prz
edsi
ębio
rstw
a w
cel
u sfi
nans
owan
ia ic
h dz
iała
lnoś
ci b
ieżą
cej,
eksp
loat
acyj
nej.
Naj
częś
ciej
spr
zeda
wan
e z d
ysko
ntem
. Alte
rnat
ywa
dla
kred
ytów
kró
tkot
erm
inow
ych
(obr
otow
ych)
Emite
nci:
prze
dsię
bior
stw
a,
orga
niza
tor e
mis
ji, n
p. b
anki
Inw
esto
rzy:
indy
wid
ualn
i i i
nsty
tucj
onal
ni
BON
Y SK
ARBO
WE
Usta
wa
o fin
ansa
ch
publ
iczn
ych;
Ro
zpor
ządz
enie
Min
istra
Fi
nans
ów w
spr
awie
w
arun
ków
em
itow
ania
bo
nów
ska
rbow
ych;
Ko
deks
cyw
ilny
Inst
rum
enty
fina
nsow
e o
char
akte
rze
dłuż
nym
, kró
tkot
erm
inow
e (d
o 1
roku
), dy
skon
tow
e, e
mito
wan
e pr
zez M
inis
tra F
inan
sów
w
imie
niu
Skar
bu P
ańst
wa
w c
elu
sfina
nsow
ania
nie
dobo
rów
pł
ynno
ści,
pokr
ycia
bie
żący
ch p
otrz
eb p
ożyc
zkow
ych
pańs
twa.
Em
itow
ane
z okr
esem
zapa
daln
ości
od
1 do
90
dni o
raz o
d 1
do 5
2 ty
godn
i. N
omin
ał 1
0 ty
s. zł
Emite
nci:
Min
iste
rstw
o Fi
nans
ów w
imie
niu
Skar
bu P
ańst
wa.
Prz
etar
g or
gani
zuje
NBP
Inw
esto
rzy:
dea
lerz
y sk
arbo
wyc
h pa
pier
ów
war
tośc
iow
ych.
N
a ry
nku
wtó
rnym
: in
wes
torz
y in
dyw
idua
lni
i ins
tytu
cjon
alni
BON
Y M
UNIC
YPAL
NE
Usta
wa
o fin
ansa
ch
publ
iczn
ych;
Ko
deks
cyw
ilny
Krót
kote
rmin
owy,
dłu
żny,
dys
kont
owy
inst
rum
ent fi
nans
owy
emito
wan
y pr
zez j
edno
stki
sam
orzą
du te
ryto
rialn
ego,
m.in
. w c
elu
finan
sow
ania
defi
cytu
bud
żeto
weg
o gm
iny,
pow
iatu
itd.
Emite
nci:
jedn
ostk
i sa
mor
ządu
tery
toria
lneg
o (g
min
y, p
owia
ty,
woj
ewód
ztw
a i i
nne)
Inw
esto
rzy:
indy
wid
ualn
i i i
nsty
tucj
onal
ni
Źród
ło: o
prac
owan
ie w
łasn
e na
pod
staw
ie: [
Szcz
ęsna
, Bau
rska
, War
rant
y su
bskr
ypcy
jne…
; Pus
zer,
2015
, s. 4
80; U
staw
a z d
nia
15 s
tycz
nia
2015
r. o
obl
igac
jach
; PP
i PDA
; Maz
urek
, War
to w
iedz
ieć;
Us
taw
a z d
nia
27 m
aja
2004
r. o
fund
usza
ch in
wes
tycy
jnyc
h i z
arzą
dzan
iu a
ltern
atyw
nym
i fun
dusz
ami i
nwes
tycy
jnym
i; Us
taw
a z d
nia
29 s
ierp
nia
1997
r. –
Pra
wo
bank
owe;
Ust
awa
z dni
a 29
sie
rpni
a 19
97 r.
o li
stac
h za
staw
nych
i ba
nkac
h hi
pote
czny
ch; S
iwek
, Woj
akow
ski,
2016
, s. 2
3–24
]. N
a te
n te
mat
takż
e: [U
staw
a z d
nia
27 s
ierp
nia
2009
r. o
fina
nsac
h pu
blic
znyc
h; U
staw
a z d
nia
23 k
wie
tnia
19
64 r.
– K
odek
s cy
wiln
y; U
staw
a z d
nia
28 k
wie
tnia
193
6 r.
– Pr
awo
wek
slow
e; U
staw
a z d
nia
15 w
rześ
nia
2000
r. K
odek
s sp
ółek
han
dlow
ych;
Pał
asz,
Pols
ki E
TF d
ebiu
tuje
na
GPW
; ETF
-y].