UNIVERZITET U BANJOJ LUCIFakultet fizičkog vaspitanja i sporta

Nastavni predmet: ODBOJKASmjer: Opšti – nastavnički

Studenti:Vidović Srđan 43/12 Drinić Milan 36/12

SEMINARSKI RAD

TIMSKA TAKTIKA U ODBOJKAŠKOJ IGRI

Mentor:Doc. dr Tamara Karalić

Banja Luka, 2013. godine

1. UVOD

Termin odbojkaška taktika podrazumijeva svrsis hodno primjenjivanje svih sredstava, mjera i postupaka u sferi odbojkaške prirode, prakse, teorije i subjekta, sa ciljem da se postigne sportsko dijelo (rezultat – pobijeda na utakmici). Svaki tim ima svoju taktiku pobjednik pobjedničku, pobjeđeni gubitničku. Svrha taktike je da omogući timu i odbojkašu da pokaže svoje superiorne karakteristike u odnosu na protivnika i onemoguci protivnika da nametne svoje superiorne karakteristike. Taktički sistem vođenja sportske borbe održava osnovnu ideju, kako da tim postigne pobjedu na utakmici ili na turniru. Sistem obuhvata postupke, mjere, načine i organizaciju jednog tima na utakmici u fazi odbrane, napada i kontre. Sistem je promjenjivi dio taktike i zavisi od mnogo faktora, a osnovi elementi su:

-sastav tima (Formacija),

-podijela odbojkaša na prvu postavu i zamjene,

-raspored odbojkaša u pojedinim taktičkim situacijama,

-kretanje odbojkaša u kompleksu 1 i 2,

-taktička kombinacija,

-invidualna taktika i

-taktički plan

Slika 1.

2. Sastav tima Sastav tima treba da obezbjedi sve specijaliste za savremenu odbojkašku taktiku: dizače, primače, srednje blokere, korektore, i libera.

Slika 2.

2.1 Prva postava i rezerve

Prva postava se sastavlja od najboljih odbojkaša i uobičajeno je da oni počinju i završavaju utakmicu. Osnovna karatkeristika savremenih postava odražava kompoziciju tima primjenom sistema 5:1 (pet napadača i jedan dizač). U nekim vrhunskim reprezentacijama (ženska reprezentacija Kube) primjenjuje se sistem 4:2 (u postavi 2 dizača). Postoje i postave 3:3 (3 dizača u postavi), ali se takve postave koriste za mlađe kategorije. Rezervni odbojkaši su značajni element tima, a uobičajeno je da se rezerve dijele na: alternacije, taktičke zamene i zamenu liberom. Postave se sastavljaju po principu dijagonale, i postoje 3 osnovne dijagonale: primačka, blokerska i korektorsko-dizačka.

2.2Raspored odbojkašaPravila o odbojkašima prednje linije i utvrđenog redoslijeda za pozicije prilikom serviranja, obavezuju trenere i odbojkaše da na početku seta, utakmice i borbe za svaki poen zauzmu pravilan raspored u poziciji. Uobičajeno je da se u napadu smečiranem organizuju najmanje tri linije:

Smečer (smečeri) Zaštitnici smečera i Zaštitnici terena.

U odbrani od napada i kontre klasično postavljena odbrana podrazumijeva takođe raspored u tri linije:

Prva linija - blokeri Druga linija – zaštitnici blokera i Treća linija – odbrana terena ispred osnovne linije

2.2 Kretanje posle servisa

Pomijeranje u novu poziciju može da ima dva cilja:

-realno kretanje za dijelovanje na loptu

-kretanje – finta (odvlačenje pažnje od prave akcije).

Tajming kretanja – prilagođavanje brizine kretanja i pravovremenost u zauzimanju nove pozicije su bitna karakteristika kretanja. Svaki učesnik u taktičkoj kombinaciji kreće se po utvrđenom redoslijedu.

2.3Taktička kombinacija

Taktička kombinacija je osnovni element sistema u napadu ili odbrani. Cilj taktičke kombinacije je da se nadigra protivnik i osvoji poen. Taktička kombinacija sadrži:

- Najviše tri dodira, tj učestvuju najviše tri odbojkaša, a najmanje dva,- Izvodi se na određenom dijelu terena, računajući i dio mreže- Šema i raspored pravaca i smjerova kretanja odbojkaša je stalan a tempo i

snaga su promjenjivi elementi kombinacije - Svakoj kombinaciji prethodi određena varka i iznenađenje za protivnika- Tajming – pravovremenost je bitna karakteristika kombinacije.

2.4Individualna taktikaZnačajan element sistema je idividualna taktika. Ona je specifičan sklop tehnike,antrpomotoričkih sposobnosti, uma, psihe i načina ponašanja. Kreativnost je osnovna karakteristika individualne taktike.

2.5Taktički plan

Sastavljanje taktičkog plana je krunski elemnt taktičkog sistema tima za jednu utakmicu. Pošto protivnici nikad nisu isti i taktički plan za svaku utakmicu nije isti. Za svaku novu utakmicu utvrđuje se plan postupanja u odbrani ili napadu. Na osnovu podataka dobijenih analizom prednosti i nedstataka protivnika i sopstvenog tima, odabiruju se moguće kombinacije u napadu, odbrani i kontri. U izradi plana učestvuju trener, tim stručnjaka i odbojkaši ali presudnu riječ ima trener. Kvalitetni timovi uvijek imaju rezervnu varijantu plana. Plan predstavlja ,,tajnu‚‚ za protivnika i velika je prednost, ako tim uspije da ‚‚pročita‚‚ plan protivnika.

Slika 3.

3. GRUPNA TAKTIKA U NAPADU

Grupna taktika u k1 ukazuje na akciju odbojkaša koji čine grupu od najmanje 2, a najviše 5 odbojkaša. Grupe se mogu formirati primjenom nekoliko kriterijuma:

- Kriterijum dijelovanja na loptu u kombinaciji- Kriterijum linija- Kriterijum uloga- Kriterijum tehnika bez lopte

3.1Timska taktika u napadu

Timska taktika predstavlja konkretizaciju, spajanja idividualne i grupne taktike.

Timska taktika u k1 bazira se na primjeni tehničkih sistema:

- Sistem sa dizačem iz prednje linije- Sistem sa dizačem iz zadnje linije- Sistemi sa jednostavnim kombinacijama za smečiranje i- Sistemi sa složenim kombinacijama za smečiranje

3.2Sistem sa dizačem iz prednje linije

Sistem sa dizačem iz prednje linije dijeli se u nekoliko faza: prijema, dizanja u kombinaciji smečiranja i zaštite smečera. Osnovna karakteristika sistema je da se dizač za vrijeme prijema nalazi u jednoj od pozicija uz mreži (IV, III, II).

3.3Sistem sa dizačem iz druge linije

Sistem sa dizačem iz druge linije dijeli se u nekoliko faza: faza prijema, faza ulaza u prednju liniju, dizanje, smečiranje i zaštita smečera. Osnovna karakteristika sistema je da se dizač za vrijeme prijema nalazi u jednoj od pozicija odbrane (I, V ili VI) i posle izvedenog servisa ulazi u poziciju za dizanje.

3.4Jednostavna kombinacija ili napad visokom loptom iz pozicije IV

Dizač diže u poziciju IV visoku ili brzu loptu. Druge osnovne karateristike su:

- Nije neophodno fintiranje – očekuje se iznenadno dizanje- Dizač iz pozicije III diže visoku loptu jednom od smečera na mreži- Smečeri polaze iz svojih pozicija. Smečera štite dizač i libero.

3.5Penal

Dizač diže nisku i brzu loptu u poziciju III. Druge osnovne karakteristike su:

- Prijem je idealan, a dizač je u poziciji za dizanje, krajnji smečeri napadaju iz pozicija IV i II.

- Smečira smečer I tempa u poziciji III ispred dizača (1m) dok je lopta u uzlaznoj putanji ili se zaustavila u uzlaznoj putanji,

- Smečera štiti libero ( ili dizač)

3.6Alma

Alma je kombinacija u kojoj dizač diže loptu iz skoka paralelno sa gornjom ivicom mreže,a smečer smečira na udaljenosti od 2-3 metra od dizača. Osnovni uslovi za uspješnost kombinacije su da:

- Bloker skače da blokira dizača, ne sastavljeni blok protivničkog PC i PL,- Smečer se zalijeće koso prema mreži, skače na 1.5m od dizača- Dizač diže iz skoka, trajektorija lopte je paralelna sa gornjom ivicom mreže,- Smečera štiti dizač i još jedan odbojkaš odbrane.

3.7Visoka

Visoka je jednostavna kombinacija u kojoj dizač diže visoku loptu u poziciju IV. Osnovne karakteristike su: prijem ‚‚rasejan`` dizanje je ‚‚korektivno`` smečer smečira preko ili pored bloka,a smečera štiti dizač i dva odbrambena odbojkaša.

3.8Poluvisoka

Poluvisoka je jednostavna kombinacija u kojoj dizač diže poluvisoku loptu u poziciju IV. Karakteristike su : da je dizanje iznenadjenje za protivnički blok, da je lopta visine do 1.5m , da smečera štite dizač i dva odbrambena odbojkaša.

3.9 Složene kombinacije za napad u K1

Složene taktčke kombinacije sadrže najmanje dvije jednostavne kombinacije. Za njihovu efikasnost neophodno je da protivnički blokeri i odbrana postavne odbranu za prvu kombinaciju, da smečer u drugoj kombinaciji bude blokiran od jednog blokera. Smečer prvog tempa ima ključnu ulogu jer on mora da svojom akcijom privuče u blok najmanje ``srednjaka`` prije nego što je dizač promjenio pravac leta u dizanju. Za I tempo mogu da skoče i prije ostala dva smečera.

Slika 4.

4 Maks

Smečeri PD i PL napadaju u svojim pozicijama, PC protivnika skače za I tempo PC, individualni blok. Dizanje: iz pozicije, dizinja sa trajektorijom, koja najvišu tačku ulazne putanje dostiže u poziciji PL smečera. Zaštita i dizač

4.1 Penal iza

Pretpostavka: Smečeri PD i PL naadaju u svojim pozicijama, PC protivnika skače da blokira dizača. Smečer I tempa ``povuče`` penal iza. Dizanje: nisko dizanje na udaljenosti od 1 metra iza dizača. Smečira PD, a štiti ga ZD.

4.2 Morita ``lift``

Pretpostavka: Smečeri PD i PL napadaju u svojima pozicijama, PC protivnika blokira prvi tempo, a smečer I tempa načini zadršku u odrazu. Dizanje je poluvisoko. Smečiranje preko blokera koji doskače. Smečiranje štiti dizač.

4.3 Krst – dupli penal ispred (skraćeno ,,dupli ispred)

Prepostavka: PC protivnika blokira penal. Uslovi: PC smečira I tempo, PD sa svoje pozicije zaletom dolazi iza smečera I tempa i poluvisoko dignutu loptu smečira preko ili pored protivničkog PC koji je u doskoku. Zaštita: dizač ili PL ili ZL.

4.4 Obrnuti krst

Pretpostavka: PC protivnika skoči da blokira I tempo PD. Dizanje: dizač diže poluvisoko iza sebe. Smečiranje: PC ukršta svoj zalet sa PD i smečira posle odraza koji može da bude iza PD ili levo od njega/nje. Zaštitu smečera preuzima ZD.

4.5 Smečiranje iz druge linije (smečiranje korektora)

Uslov: I tempo čine najmanje PC i PD. Dizanje: dizač diže preko glave ZD koji smečira preko pozicije I. Zaštitu obrazuje dizač. Posebna varijanta ovog smečiranja naziva se pajp. Smečer napada iz pozicije VI pri čemu može da smečira snažno ili da plasira. Pajp najčešće smečira jedan od primača servisa.

4.6 Korea

Pretpostavka: PD skače za smečiranje penala iza i privlači PC protivnika da skoči za blok. Dizanje: dizač diže poluvisoku loptu iza sebe u prostor PD smečera. Smečira PC iza dizača i PC.

4.7 Rus

Pretpostavka: PC skače za almu i izazove skok protivničkog blokera. Dizanje: dizač diže u prostor između PC i sebe. Smečira PL, koji skače za smečiranje poluvisoke lopte ili penala ispred.

4.8 Bugarin

Pretpostavka: PL(korektor), skače za almu (oko 3m od dizača) i privlači PD i PC protivničkog blokera da skoče u blok. Dizanje: dizač diže u poziciju IV, polumaks. Smečira PC iz pozicije IV. Zaštitu organizuje dizač i ZL.

5. GRUPNA TAKTIKA U ODBRANI

5.1 Grupna taktika u bloku

Odbojkaši prednje linije u bloku dobijaju specifične blokerske uloge:

- Prema mijestu u bloku: srednji, levi, i desni bloker- Prema blokiranju tempa: bloker prvog ili drugog tempa- Prema načinu odbrane: zonski blok ili aktivni blok i- Prema broju blokera: individualni, dvočlani ili tročlani(pojedinačni, dvojni ili

trojni)

Postoji nekoliko sistema kako se raspoređuju bloeri pored mreže:

- Sistem u liniji (grupisan ili razmaknut) i - Dubinski sistem (srednji bloker je najbliži do mreže, a krajnji su postavljeni iza) (samo

levi ili oba/obe).

Slika 5.

5.2 Timska taktika u serviranju

Prema aktuelnim pravilima za serviranje, tim treba da potencira agresivnost elemenata serviranja kod svakog servera. Agresivnost se potencira sledećim elementima timskog djelovanja:

- Određuje se timska koncepcija za serviranje na svakoj utakmici, zavisno od primača

- Određuje se individualna taktika za svakog servera- Pozicija blokera i branilaca terana- Obezbeđivanje ritma serviranjem- Izbor servisa i pozicije za servis u zoni serviranja za svakog servera

5.3 Timska taktika u odbrani od smečiranja

Timska taktika se planira za svaku utakmicu, a realizuje se dijelovanjem grupa i individalnim akcijama svakog odbojkaša u postavi i rotaciji. Realizacija timske taktike zavisi od igre protivnika i usklađenosti akcije cijelog tima. Za efikasnost timske taktike odgovorne su tri osnovne grupe sa svojom grupnom taktikom. Te grupe se formiraju na osnovu linija odbrane, pa se razlikuju tri osnovne linije:

1. Linija blokera,2. Linija zaštitnika blokera i3. Linija zaštitnika terena.

5.4 Sistemi timske odbrane

Teorijsko proučavanje i praktična realizacija timske taktike, istakli su osnovne sisteme: sistem sa centrom napred, sistem sa centrom nazad, sistem odbrane bez bloka i sistem bez zaštite bloka.

5.5 Kombinacije protiv visokih dizanja iz pozicija IV i II

U oznakama kombinacija prva brojka označava broj blokera, druga broj zaštitnika bloka i treća označava broj odbojkaša koji štite teren.

5.6 Kombinacija 2:1:3

Osnovna pretpostavka odbrane je,da smečer može napadati snažnim smečiranjem ili da ga zamjeni sa smečiranjem iza bloka. Postoje dvije varijante u odnosu na to da li je dizač u prednjoj ili zadnjoj liniji, s obzirom na mogućnost kontre. Kakva će biti uloga dizača zavisi od koncepcije napada u kontri. Prednost ima tim čiji dizač ne prihvati prvu loptu od bloka. Koristi se u situaciji smečiranja III tempa i kad je dizač primoran da diže visoku loptu, a pretpostavlja se da je smečer iskusan i da može plasirati iza bloka.

5.7 Kombinacija 3:0:3

Primjenjuje se pod pretpostavkom da smečer snažno smečira, a da rijeđe ili nevješto plasira iza bloka, smečer je poznat kao razbijač bloka.

5.8 Kombinacija 2:0:4 Primjenjuje se u očekivanju snažnog smečiranja

5.9 Odbrana od I tempa

Kombinacija 1:2:3

Osnovna pretpostavka je da smečer I tempa smečira penal, almu ili penal iza. Ova kombinacija se mora stvaralački primjenjivati i zavisi od pozicije dizača u trenutku dizanja, kao i adiniteta ili specijalnosti smečera I tempa. Krajnji blokeri mogu pomoći SB ili ga štititi od kuvanja.

6. Odbrana od II tempa

Kombinacija 2:1:3

Blokeri se odlikuju čitanjem protivničkog napada i brzim akcijama u skoku i prebacivanju ruku. Uobičajeno je da pomoćni bloker zaustavi smečiranu loptu, jer smečeri nastoje da izbegnu srednjeg blokera. Ovaj sistem se koristi za odbranu protiv kombinacija:

- Smečiranje iz napada iz druge linije- Kombinacija krst (dupli)- Kombinacija rus- Kombinacija bugarin- Kombinacija koreja

6.1 Zaštita smečera

Zaštita smečera je taktički postupak, kojim tim sprečava da lopta padne na teren ako se odbije od protivničkog bloka. Ona je podjednako važna u fazi K1 i K2, izuzev što je otežanija u fazi K2. U savremenom sistemu zaštite značajno mjesto dobija libero. Međutim ključnu ulogu u zaštiti ima dizač, jer on je prvi koji zna koji će smečer smečirati.

ZAKLJUČAK

Pravilno pozicioniranje igrača sadrži ključ pobjede ili poraza. Postavljanje igrača u pravu poziciju je vrlo bitno u modernoj odbojci koja se temelji na postavljanju prave taktike i pravilom čitanju protivničke taktike.

LITERATURA

1. Stojanović, T., Kostić, R. i Nešić, G. (2005). ODBOJKA. Banja Luka: Fakultet fizičkog

vaspitanja i sporta.

2. Stojanović, T., Kostić, R. i Nešić, G. (2010). ODBOJKA – Tehnika i taktika. Banja Luka: Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta.