Gemeente almere
Verkenning mobiliteitsvisie
Op weg naar een nieuwe mobiliteitsvisie 2030
Februari 2019
Verkenning mobiliteitsvisie Op weg naar een nieuwe visie op mobiliteit 2030
Februari 2019
2Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Colofon
Amsterdam, februari 2019. Dit document is opgesteld door APPM Management
Consultants, Goudappel Coffeng en Rebel Group in opdracht van de gemeente
Almere. Voor vragen of contact: [email protected]
Foto’s in deze verkenning:
Tenzij anders vermeld, zijn foto’s in deze verkenning afkomstig van ‘Unsplash.com’,
gemeente Almere of eigen archieven van bovengenoemde bureaus.
mailto:[email protected]
Inhoudsopgave
1 Inleiding blz. 4
1.1 Op weg naar een nieuwe mobiliteitsvisie
1.2 leeswijzer
2 Foto van Almere blz. 10
2.1 Bevolking en economie
2.2 Ruimtelijke structuur
2.3 Mobiliteit
2.4 Organisatie en financiering
2.5. Uitkomsten gesprek met de stad
3 Trends en ontwikkelingen blz. 22
3.1 Algemene trends en ontwikkelingen
3.2 Trends en ontwikkelingen voor mobiliteit
4 Opgaven en kansen voor Almeerse mobiliteit blz. 31
4.1 Richting een mobiliteitsvisie
4.2 Opgaven en kansen Almeerse mobiliteit
Bijlagen (aparte documenten)
1. Uitkomsten enquête
2. Uitkomsten stadsgesprekken
3. Uitkomsten serious game
4. Verkenning in cijfers
5. Deelverkenning bekostiging mobiliteit
3Verkenning mobiliteitsvisie Almere
1.1. Op weg naar een nieuwe mobiliteitsvisie
Almere een stad in beweging
Almere is sterk in beweging; een stad van 40 jaar oud met veranderende behoeftes en
vraagstukken. Onze stad blijft de komende decennia hard groeien van 200.000 naar 300.000
inwoners, omdat er een dringende behoefte is aan veel meer woningen; niet alleen in Almere
maar in de hele Randstad. Onze ligging en goede bereikbaarheid kan er ook aan bijdragen dat
er meer werkgelegenheid naar onze stad komt. Almere verandert niet alleen in omvang, ook in
samenstelling van de bevolking. In Almere gaat meer gebouwd worden in de bestaande delen
van de stad. Bovendien maakt Almere onderdeel uit van de zich sterk ontwikkelende
Metropoolregio Amsterdam. Veel Almeerders reizen dagelijks vanuit de verschillende
stadsdelen naar werk, school of studie, veelal buiten Almere. Ook de mobiliteit zelf verandert
naar nieuwe vormen van mobiliteit zoals deelmobiliteit, smart mobility en schone mobiliteit. Tot
slot veroorzaakt mobiliteit ook milieueffecten op gebied van geluid en luchtkwaliteit.
De stevige groei, de reispatronen van inwoners binnen en naar buiten Almere, wijzigingen in
mobiliteit zelf en de milieueffecten, leiden de komende jaren tot nieuwe vragen en opgaven.
Grote vragen waar we gezamenlijk voor staan:
1. Inleiding
Hoe zorgen we met elkaar voor een mobiliteitssysteem dat aantrekkelijk en toegankelijk
is voor iedereen en dat past bij de gezonde groei van de stad?
Hoe zorgen we ervoor dat dit systeem gezonder, zuiniger en veiliger is, een mobiliteits-
systeem voor de reis van vandaag en de wereld van morgen?
4Verkenning mobiliteitsvisie Almere
5Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Grote maatschappelijke opgaven
Ook in de toekomst willen we op een prettige manier kunnen samenleven. Hiervoor
moeten we de manier waarop we leven drastisch verduurzamen. Anders kijken naar
mobiliteit, goed voor één derde van de totale energieconsumptie, speelt een belangrijke
rol in deze opgave. Het zoeken naar oplossingen vindt plaats in een omgeving en
maatschappij die als gevolg van technologische ontwikkelingen en verregaande
digitalisering snel verandert. Dit brengt kansen met zich mee voor innovatieve
oplossingen en zeker ook uitdagingen. Hoe zorgen we dat technologie geen doel op zich
is, maar een middel om onze opgaven aan te pakken?
Binnen welk kader
Mobiliteit is geen op zichzelf staand doel: het verhoudt zich tot andere opgaven uit het
Coalitieakkoord en is een uitwerking van de Omgevingsvisie uit 2017. Mobiliteits(beleid)
faciliteert de ruimtelijke en sociaal- economische groei en ontwikkelingen in de stad. Denk
aan de woningbouwopgaven, verstedelijking, diversere stad worden in opbouw (ruimtelijk,
sociaal en economisch) duurzaamheidsagenda, aantrekkelijk vestigingsklimaat en het
insluiten van alle groepen in de stad (inclusiviteit).
Met name de thema’s verstedelijking en verdichting, en ook economie en
werkgelegenheid zijn bepalend voor de keuzes die op mobiliteitsgebied gemaakt worden.
Hiervoor moet door de gemeente een duidelijk antwoord worden geformuleerd op de
vraag: wat voor stad wil je zijn? En op wat voor economie wil je inzetten? De Almere
Principles zijn hierin nog steeds onze leidraad:
1. Koester diversiteit
2. Verbind plaats en context
3. Combineer stad en natuur
4. Anticipeer op verandering
5. Blijf innoveren
6. Ontwerp gezonde systemen
7. Mensen maken de stad
Toekomstvisie voor mobiliteit
De politiek en gemeenteraad in de gemeente zien dat er wat moet
gebeuren en heeft een duidelijk signaal afgegeven. Bij het
vaststellen van de Omgevingsvisie Almere op 7 december 2017
heeft bijna de voltallige gemeenteraad de volgende motie
aangenomen:
Motie GroenLinks, ChristenUnie, PvdA, D66 en Leefbaar Almere:
Toekomstvisie mobiliteit (RG-293)
Roept het college op:
Om de effecten van de veranderende mobiliteit nader in beeld te
brengen als uitwerking van de omgevingsvisie en een toekomstvisie
op mobiliteit te ontwikkelen, waarin in elk geval de volgende
aspecten naar voren komen:
a) de invloed van andere veranderende vervoersmiddelen op de
inrichting van de ruimte;
b) de kansen die veranderingen in de mobiliteit voor een duurzame
en gezonde ruimtelijke inrichting van de stad biedt;
c) de mogelijkheden om het gebruik van soorten vervoermiddelen te
stimuleren die vanuit duurzaamheidsoogpunt gewenst zijn;
en de resultaten van die verkenning in de toekomstvisie te delen
met de raad.
6Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Deze verkenning is de eerste stap om de opdracht uit de motie en het coalitieakkoord uit
te voeren en de opmaat naar een nieuwe visie op duurzame mobiliteit in Almere tot 2030.
Hiermee brengen we in kaart waar we - gezien de maatschappelijke en technologische
trends en de ontwikkelingen in Almere - als stad tot en met 2030 op in moeten spelen om
duurzaam, gezond en inclusief te blijven groeien voor al onze inwoners die hier willen
wonen en werken. Het vormt daarmee een stevige basis om invulling te geven aan het
antwoord op de vraag welke stad en economie Almere wil zijn.
Samen maken we de visie
Goede plannen maak je niet door binnen de gemeentehuismuren te blijven. De
verkenning voor de mobiliteitsvisie is daarom niet alleen met experts uitgevoerd.
Integendeel: voor deze verkenning zijn we in gesprek gegaan met de stad en onze
partners. Via een stadsbrede enquête, stadsgesprekken en serious games met
doelgroepen hebben is de verkenning completer gemaakt en is er richting gegeven. Het
is de opmaat naar een gedragen mobiliteitsvisie.
In het coalitieakkoord “Liefde voor Almere 2018-2021” staat
hierover het volgende opgenomen:
“Almere groeit nog steeds. Dit betekent ook aandacht voor de
infrastructuur, zowel in onze stad als de verbinding met de regio, op
korte termijn, maar zeker ook op de lange termijn. Om de kwaliteit
van de infrastructuur in de stad te behouden vinden wij het
noodzakelijk dat beheer en onderhoud op tijd en planmatig
gebeuren. Communicatie over mogelijke gevolgen door afsluitingen
en omleidingen en over de duur hiervan moet goed zijn.
Doorstroming van verkeer en de veiligheid van fietspaden en
kruisingen in Almere Poort hebben onze specifieke aandacht.
De regionale bereikbaarheid blijft een punt van aandacht. We gaan
actief lobbyen voor uitbreiding en verbetering van regionale
openbaar vervoerverbindingen, zoals een IJmeerverbinding, een
nachttrein, een lightrail langs de A27 naar Utrecht en een
intercityverbinding naar Utrecht over het bestaande tracé. De
knelpunten voor doorstroming op de A27 nemen de komende jaren
toe. We gaan bepleiten om een verbetering van de doorstroming op
de A27 op te nemen op de MIRT-agenda.
Mobiliteit is aan verandering onderhevig; daarom wordt komend jaar
een visie voorbereid op mobiliteit. Onderdeel hiervan is duurzame
mobiliteit waarbij wordt gekeken naar een meer elektrisch
wagenpark (ook van de gemeente zelf), laadpalen en alternatieven
voor parkeren. Het college is zich bewust van de langlopende
discussie rondom parkeertarieven en komt vóór 2020 met een
parkeervisie.”
7Verkenning mobiliteitsvisie Almere
1.2 Leeswijzer
Deze rapportage is als volgt opgebouwd:
• In het volgende hoofdstuk laten we ‘de foto van Almere’ zien in haar omgeving: hoe
staat Almere er in 2019 voor in ruimtelijke structuur, economie, bevolking en wat is
daarvan de weerslag op de mobiliteit.
• Hoofdstuk 3 gaat over trends en ontwikkelingen zoals die (inter)nationaal spelen in
maatschappij en techonologie.
• Uit de confrontatie van de foto voor Almere, de trends en ontwikkelingen en de
doelen die Almere nastreeft, komt een aantal kansen en opgaven voort waar we met
de mobiliteitsvisie op willen inspelen. In deze verkenning geven we voor elk van
deze aspecten ook richting voor de verdere uitwerking van de mobiliteitsvisie.
Hierover gaat hoofdstuk 4.
2. Foto van Almere
9Verkenning mobiliteitsvisie Almere
In dit hoofdstuk geven we een overzicht van de huidige situatie van Almere,
inclusief een doorkijk naar de toekomst, op de thema’s bevolking, economie,
ruimte, mobiliteit en financiering. Ook is een samenvatting opgenomen van het
gesprek met de stad, dat via een enquête, stadsbrede gesprekken en via
serious games is uitgevoerd. De resultaten daarvan komen ook in de rest van
het hoofdstuk terug.
2.1. Bevolking en economie
Sterke bevolkingsgroei, jonge bevolking
Almere is een snel groeiende stad. Met name door woningbouw in Almere
Poort en Hout blijft de bevolking in de komende jaren nog flink groeien.
Almere kenmerkt zich in vergelijking met steden van dezelfde omvang door iets
meer jonge mensen, meer gezinnen en duidelijk minder ouderen. Het aantal
ouderen, paren zonder kind en alleenstaanden zal de komende jaren wel gaan
toenemen. Almere krijgt langzaam ook steeds meer studenten. Deze
demografische verandering zorgt voor een vraag naar een ander type
woningen: meer eenpersoonswoningen, die voor meer stedelijkheid kunnen
zorgen. Almere heeft relatief veel middeninkomens en mensen die middelbaar
zijn opgeleid en kent een steeds diversere bevolkingssamenstelling naar
achtergrond. Nu al herbergt Almere zo’n 160 verschillende nationaliteiten.
Tevredenheid relatief hoog
De inwoners van Almere zijn tevreden over hun buurt (gemiddelde score van
7,1)1. Ruim 9 op de 10 inwoners van Almere vindt de eigen buurt prettig om te
wonen. Er zijn wel inwoners die vinden dat hun buurt in het afgelopen jaar
achteruit is gegaan dan vooruit. Met name Almere Hout en Almere Buiten
worden hoog gewaardeerd door bewoners. Inwoners van Almere ervaren
minder overlast op het gebied van verkeer en sociale aspecten dan gemiddeld
in 100.000+ gemeenten. Tegelijkertijd vindt men dat hard rijden in de
woonomgeving als eerste moet worden aangepakt.
2. Foto van Almere
1 Veiligheidsmonitor-wijkpeiling, Almere 2017
10Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Relatief weinig banen, veel pendel
In Almere zijn relatief weinig banen in verhouding tot het aantal inwoners: 57%
werkt buiten de gemeente. Dat is erg weinig voor een gemeente met de
omvang van Almere. Tussen 2008 en 2016 is de werkgelegenheid fors
afgenomen in Almere. Sinds 2018 trekt dat weer wat aan, maar doordat het
aantal inwoners veel harder groeit, is hierdoor de woon-werkbalans nog verder
verslechterd. Dat veroorzaakt hoge pendelstromen, met name in de richting van
Amsterdam en Schiphol2, zie ook de figuur.
In andere gemeenten forenzen vooral de hogere inkomensgroepen over
langere afstanden, maar in Almere geldt dit ook voor veel middeninkomens.
In de figuur is te zien dat Almeerders in vergelijking met gemeenten van
dezelfde orde grootte een grotere gemiddelde woon-werkafstand afleggen.
Middeninkomens en betaalbaarheid onder druk
Het aandeel huishoudens met een middeninkomen is wat hoger dan gemiddeld
in Nederland en het aantal lage en hoge inkomens wat lager. Door de
automatisering en de ontwikkeling naar een kenniseconomie staan juist de
lonen van de middenbanen onder druk: dit kan een bedreiging zijn voor Almere.
De woningprijzen zijn laag in vergelijking met de rest van de Metropool Regio
Amsterdam (hierna: MRA). Almere vormt daarmee een betaalbaar alternatief
voor de overspannen markt in Amsterdam. Tegelijkertijd behoorde Almere in
2018 tot de grootste stijgers van prijzen van koopwoningen.
2 Een vijfde van het aantal banen van werknemers die in Almere wonen
bevindt zich in Amsterdam. 4% van het aantal banen bevindt zich in de
Haarlemmermeer (m.n. Schiphol).
Bron: Economische verkenningen MRA 2017.
Figuur: Pendelstromen in de Metropoolregio Amsterdam
05
101520253035
Figuur: Gemiddelde woon-werkafstand in kilometers (CBS)
11Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Bedrijvigheid: snelle groei, onderscheidend profiel van belang
De economische groei van Almere hoorde in 2017 bij de snelst groeiende van
Nederland. De grote dynamiek en aantrekkingskracht van de metropoolregio
Amsterdam trekt Almere mee naar boven. Tegelijkertijd is het een uitdaging
voor Almere om haar identiteit te versterken met een onderscheidend profiel.
Momenteel sluit het aanbod van werklocaties niet aan op de vraag. Veel
werkgelegenheid bevindt zich op formele werklocaties in Almere, als uitvloeisel
van een geplande stad. Er is juist behoefte aan meer informele en gemengde
milieus met een goed multimodale bereikbaarheid.
Almere is jong: de voorzieningenstructuur is daarom minder sterk ontwikkeld,
maar deze neemt wel toe in de vorm van de vestiging van (hoge)scholen.
Kleine winkelcentra staan onder druk, omdat er een schaalvergroting plaats
vindt van voorzieningen. Het winkelaanbod is momenteel breed, maar ketens
domineren boven de aantrekkelijke kleinschalige winkels.
2.2. Ruimte
Ruim opgezette diverse stad
Almere is een New Town. Een geplande, nieuwe stad met als meest bepalende
ruimtelijke principe dat het stedelijk gebied is opgebouwd uit meerdere kernen
met elk een eigen karakter die zijn gelegen in een stevig landschappelijk
raamwerk. De grote structuren of lijnen van het groenblauwe raamwerk zijn
robuust en geven de nodige stedenbouwkundige flexibiliteit. Het maakt Almere
tot een stad van mogelijkheden. In eerste aanleg vooral een stad met veel
laagbouw en lage dichtheden. Door deze ruime opzet zijn de afstanden relatief
lang: dit werkt het autogebruik in de hand.
De huidige stad kent steeds meer diversiteit door onderscheidende stedelijke
en landelijke leefmilieus. In toenemende mate herbergt het landschappelijke
raamwerk zelf ook functies. Deze toeristisch-recreatieve concentratiepunten
activeren het landschap en vormen belangrijke bestemmingen. Het groen wordt
steeds meer het domein voor bewoners, recreanten en natuurliefhebbers en
dat vergt passende voorzieningen als aantrekkelijke, comfortabele en sociaal
veilige routes.
Vernieuwingsopgave is groot
Er ligt een grote vernieuwingsopgave voor de openbare ruimte, infrastructuur
en in de gebouwen van Almere. Veel wijken stammen uit de jaren ’70 en ’80 en
zijn niet energiezuinig. De financiering hiervan is een groot vraagstuk. Met de
woningbouwcorporaties zijn hier afspraken over te maken, maar particulieren
zullen niet altijd genoeg financiële mogelijkheden hebben. Daarnaast heeft
Almere te kampen met een forse bodemdaling: de verzakkingen leiden tot
schade en zorgen voor grote kosten voor onderhoud en beheer. Voor de centra
van Almere Haven en Buiten worden in 2019 gebiedsvisies voor stedelijke
vernieuwing.
Figuur: Polycentrische structuur (Omgevingsvisie 2017)
12Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Grote financiële beheersopgave
De opzet van Almere met een meerkernige opzet, gescheiden
verkeerssystemen en veel groen en water biedt een aantrekkelijke, groene,
stedelijke woonomgeving. Dat betekent ook een grote beheeropgave. Almere
heeft veel openbare ruimte. In de afgelopen coalitieperiode is met een
bestuursopdracht een financieel tekort op het beheer opgelost. Dit financiële
tekort is onder andere ontstaan doordat we in het verleden bij de ontwikkeling
van de stad onvoldoende rekening hebben gehouden met de
beheerconsequenties van onze keuzes.
In de bestuursopdracht is de beheerorganisatie gestroomlijnd en zijn
kostenbesparende maatregelen bij het beheer van de openbare ruimte
genomen. Dit heeft pijn gedaan in de stad. In het huidige coalitieakkoord is er
extra incidenteel geld vrijgemaakt om achterstanden in het beheer van de
openbare ruimte in te lopen (ontstaan doordat we in de jaren voor de
bestuursopdracht te weinig geld hadden om het geambieerde beheerniveau
waar te maken) en extra structureel geld om de kwaliteit van de openbare
ruimte te verhogen. Hiermee zijn de besparingen uit de bestuursopdracht nog
niet ongedaan gemaakt. Het college evalueert in 2020 de totale
bestuursopdracht en haar effecten in de stad. Op basis van deze evaluatie legt
het college een nieuwe beheervisie voor aan de raad.
Veel gebiedsontwikkelingen op stapel
Het stadshart in Almere Centrum ontwikkelt zich steeds meer tot een regionaal
centrum. Rondom het station wordt gewerkt aan het stationskwartier en er komt
grootschalige transformatie aan in dit gebied. In Almere Centrum vindt
stedelijke verdichting plaats, onder andere rond het Weerwater in samenhang
met de Floriadewijk. Daarnaast gaan de gebiedsontwikkelingen in de nieuwe
kernen door: in Oosterwold, Nobelhorst en Almere Poort wordt het meest
gebouwd. De gebiedsontwikkeling krijgt steeds meer een verschillende
karakter. Was in het verleden de architectuur het belangrijkste verschil, maar
waren de woningtype en dichtheid in elke kern erg vergelijkbaar, nu ontstaan er
steeds grotere verschillen tussen de gebieden qua type woonmilieu (stedelijk
en minder stedelijk) en wijze van ontwikkeling. Zo wordt in Oosterwold
organische gebiedsontwikkeling toegepast in lage dichtheden. Dat betekent
ook nadenken over hoe je omgaat met verkeersstructureren en parkeren in
deze verschillende gebiedstypen. Wellicht is hier ook meer differentiatie in
nodig in hoe infrastructuur wordt ingepast en wat een passend parkeerbeleid is.
Figuur: Ontwikkelplannen Floriade
13Verkenning mobiliteitsvisie Almere
2.3. Mobiliteit
Auto belangrijkste vervoermiddel, relatief hoog aandeel OV
De auto is in Almere het belangrijkste vervoermiddel ook op afstanden tot 7,5
km (zie figuur). Driekwart van alle verplaatsingen langer dan 7,5 km wordt met
de auto gemaakt. Voor verplaatsingen tot 7,5 km (42%) neemt de fiets ook een
belangrijke plek in. Toch wordt in vergelijking met andere 100.000+ gemeenten
relatief weinig gefietst in Almere. Bij verplaatsingen onder de 7,5 km is het
aandeel openbaar vervoer juist weer het hoogst van alle 100.000+ gemeenten
(9%) als gevolg van het uitstekende interne bussysteem.
Gescheiden netwerken als kenmerkend systeem
Almere kent een gescheiden netwerken voor fiets, bus en auto. Een deel van
de autowegen, met name door de stadskernen, worden dreven genoemd. De
kern van het basisontwerp is dat fiets- en busverbindingen zo direct mogelijk
tussen stadsdelen zijn gelegd, terwijl de autoverbindingen juist om de wijken
heen slingeren. Deze typisch Almeerse structuur heeft veel voordelen: het
busvervoer is concurrerend, de fietsroutes zijn direct en vrij liggend en de
bereikbaarheid per auto en de doorstroming op de dreven is goed. De structuur
zorgt voor verkeersveiligheid; Almere is één van de meest verkeersveilige
steden van Nederland. Tegelijkertijd zorgen de vele vrij liggende fietspaden
regelmatig voor een sociaal onveilig gevoel met name tussen de kernen, dit
komt ook in gesprekken met scholieren en studenten als belangrijk
aandachtspunt naar voren.
Het systeem van vrij liggende busbanen zorgt voor een hoog gebruik van de
bus. De reizigers en inwoners in Almere zijn bijzonder tevreden over het
openbaar vervoer per bus en landelijk gezien is Almere de stad met het meest
hoogwaardige busvervoersysteem van Nederland: hoge frequenties en zeer
hoge gemiddelde snelheid van 29,5 kilometer per uur (in Amsterdam is dat 13
kilometer per uur). Ondanks de hoge kostendekkingsgraad, staan de middelen
voor exploitatie onder druk als gevolg van landelijke bezuinigingen. Daarnaast
is in 2016 het Bestuursakkoord Zero Emissie Regionaal Openbaar Vervoer per
Bus getekend. Dit betekent dat in 2025 alle nieuw instromende regionale
bussen emissievrij aan de uitlaat moeten zijn. De kosten voor beheer van de
vrije busbanen zijn relatief hoog.
Het fietsgebruik is in Almere lager dan in vergelijkbare steden: de bus
concurreert namelijk stevig met de fiets. Daarnaast zijn de afstanden in Almere
relatief lang door de meerkernige structuur en de lage dichtheden. Bovendien
werken veel inwoners buiten Almere, zodat zij de fiets niet gebruiken voor hun
woon-werkverkeer.
Figuur: Gebruik
vervoermiddelen voor
interne en externe
verplaatsingen (GSM
data, gecombineerd
met OViN, 2010-
2017)
14Verkenning mobiliteitsvisie Almere
De interne autobereikbaarheid in Almere is goed. Deze is berekend op een
stad van 250.000 inwoners. Dit neemt niet weg dat er lokaal wel
aandachtspunten zijn:
• In de huidige situatie gaat het om de capaciteit van de Buitenhoutsedreef in
de spits, verkeersveiligheidsknelpunten op de Evenaar en de ontsluiting
van het Stadscentrum.
• In de komende jaren worden knelpunten verwacht bij de aansluiting van
Almere Poort op de A6 en de capaciteit van de dreven in Almere Buiten.
Parkeren: nieuwe visie
De parkeernormen in Almere zijn relatief ruim vergeleken met andere steden.
In Almere zijn op dit moment geen parkeerproblemen omdat er van meet af
aan goed rekening is gehouden met autoverkeer. Het aantal voertuigen neemt
wel toe door de groeiende bevolking. Een gevolg daarvan is dat het
exploitatieresultaat van de parkeervoorzieningen in het Stadscentrum en in het
centrum van Almere Buiten inmiddels positief is. Het betekent echter ook dat
het parkeeraanbod mogelijk niet meer voldoende gaat zijn, het
onvoorwaardelijk vergroten van het parkeeraanbod is inmiddels geen
oplossing meer. Als uitwerking van de Mobiliteitsvisie wordt de parkeervisie
vernieuwd, waarin een kader zal geboden worden hoe hiermee om te gaan.
Spoor als ruggengraat – aandacht voor overstappen
De spoorlijn, als ruggengraat door de stad, faciliteert de ontwikkeling naar
meer stedelijke leefmilieus. Almere telt 6 treinstations. Het aantal reizigers per
dag varieert sterk: waar station Almere Centrum nog ruim 33.000 reizigers per
dag telt, maken tussen de 3.000 (Almere Parkwijk) en 7.600 (Almere Buiten)
reizigers gebruik van de andere stations6. Almere Centrum ontwikkelt zich,
mede door de Hanzelijn, tot een nationale OV-knoop. Tegelijkertijd blijft de
overstap naar andere vervoersmiddelen vanaf dit station een aandachtspunt.
De overstap naar fiets kan beter (ondanks dat de stations op fietsafstand
liggen voor een groot deel van de stad) en de oriëntatie in en rond het station
is voor nieuwe bezoekers lastig. Dit wordt onder andere in de gehouden
gamesessies aangegeven. Ook scoren de stations relatief laag qua beleving –
variërend tussen een 6,2 (Almere Buiten) en een 6,6 (Almere Centrum) blijkt
uit onderzoek onder reizigers7. Dat is lager dan veel andere stations in de
MRA.
Regionale bereikbaarheid: oriëntatie op Amsterdam en verbindingen onder
druk
Almere is ruimtelijk-economisch sterk verweven met de regio Amsterdam; veel
Almeerders werken en recreëren in deze regio en veel Almeerse ondernemers
hebben hier zakelijke relaties. In mindere mate geldt dit voor de regio
Gooi/Utrecht/Amersfoort.
Rondom Almere is de afgelopen 10 jaar vooral de auto- en businfrastructuur
met Amsterdam uitgebreid (waaronder A6-A1-A9 Almere-Amsterdam
Zuidoost). Mede hierdoor is de afgelopen jaren het autoverkeer absoluut het
sterkst gegroeid. Bovendien trekt de uitbreiding nieuw autoverkeer aan en
loopt de A1 Diemen-Muiderberg rond 2030 naar verwachting opnieuw vast
(bron: NMCA 2017). In de voor deze verkenning gehouden enquête
beoordelen inwoners van Almere de regionale bereikbaarheid van Almere per
auto het meest positief van alle thema’s rond mobiliteit.
6 NS Jaarverslag: https://www.nsjaarverslag.nl/reizigersgedrag7 MIRT-onderzoek Stedelijke Bereikbaarheid Metropoolregio Amsterdam, 2016
15Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Tot 2030 staan vooral spooruitbreidingen richting Amsterdam op de planning
(waaronder knooppunt Weesp en stations Amsterdam Zuid en Amsterdam
Centraal), maar rond 2030 worden weer nieuwe spoorknelpunten verwacht (bron:
NMCA 2017). Mede doordat de sprinters in reistijd minder aantrekkelijk zijn
geworden, groeien vooral de Intercitystations Almere Centrum en Buiten.
Er is een ruimtereservering voor de Stichtse Lijn: een verbinding tussen Almere
en Utrecht die de oostzijde van Almere ontsluit en via het Gooi rijdt. Uit
onderzoek blijkt dat in elk geval tot 2040 er niet voldoende reizigers zijn om deze
investering te rechtvaardigen (bron: Vervoerwaardestudie Stichtse Lijn, 2017).
Waar de inwonersgroei in de regio Amsterdam zich de afgelopen 10 jaar hebben
gespreid over de regio, concentreert de werkgelegenheidsgroei zich vrijwel alleen
in de stad Amsterdam. Dit veroorzaakt toenemende mobiliteitsstromen tussen
Amsterdam en de regio en toenemende scheefheid hierin omdat de pieken één
richting op georiënteerd zijn. In de MRA zijn de afgelopen 5 jaar netto 80.000
meer banen gekomen, waarvan er 78.000 in Amsterdam zijn geland.
Ongebreideld bouwen zonder keren van de pendel zal dus toenemende druk
geven op de corridor Almere-Amsterdam-Schiphol.
De verbinding met Utrecht is de afgelopen 10 jaar verslechterd. Op het spoor rijdt
er alleen nog een rechtstreekse Sprinter en de reistijd is langer geworden
(landelijk één van de traagste treinverbindingen tussen steden van vergelijkbare
grootte). Daarnaast staat de A27 tussen Utrecht en Almere hoog in de top-50 van
meeste reistijdverlies door files.
Hoge CO2-emissie
De grote (auto)pendel zorgt voor hoge CO2-emissies per inwoner. Wegverkeer is
een belangrijke component hierin, naast grote industrieën, gebouwde omgeving
en energiebedrijven. Inwoners geven van alle ondervraagde thema’s de
voorzieningen voor duurzame mobiliteit het laagste cijfer maar hechten er ook
niet veel belang aan. De bereidheid van Almeerders voor deelfietsen en
deelauto’s is laag, het overgrote deel zegt deze ook in de komende jaren niet te
gaan gebruiken zo blijkt uit de gehouden enquête.
Figuur: Avondspits autoverkeer: de dikste stroom is van en naar Amsterdam
16Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Aandachtspunten voor geluid rond dreven
Qua luchtkwaliteit is het gunstig dat de bebouwing in Almere vrij ver van drukke
wegen is gelegen. Ten opzichte van de rest van de Randstad is in Almere de
luchtkwaliteit beter. Op het gebied van geluid is dat niet het geval. Wegverkeer
is de grootste hinderbron van geluid in Almere. Op ruim 20 locaties rond de
dreven zijn inmiddels urgente knelpunten geconstateerd en in een actieplan
opgenomen. Gezien het toenemende belang van gezondheid is het belangrijk
om op geluidhinder te letten bij het realiseren en onderhouden van de
leefomgeving.
Vraag voor laadinfrastructuur veel groter dan aanbod
Almere telt 452 laadpalen, dat is een 12e plaats (landelijk). Ter vergelijk:
Amsterdam telt ruim 3.800 laadpalen, Utrecht 1.455 en Eindhoven 530. De
vraag naar laadinfrastructuur neemt snel toe: was er voor 2018 een budget
voor 60 laadpalen begroot, het aantal verzoeken was ruim het dubbele. Dit
betekent dat budget nodig is om laadinfrastructuur te realiseren omdat
ongeacht het beleid van de gemeente, de vraag naar laadpalen zal toenemen.
Niets doen en geen regie voeren is, gezien het Rijksbeleid e-mobiliteit en de
uitfasering van fossiele brandstoffen geen optie meer gebleken. Uit de studie
naar de Laadpalenbehoefte tot 2025 blijkt dat de behoefte aan openbare palen
in enkele wijken groter is dan in andere.
Met een strategische laadkaart wordt in overleg met de omgeving bepaald
waar nieuwe laadpalen komen. Voor nieuwbouwgebieden is het van belang dat
de laadinfrastructuur van tevoren wordt vastgelegd.
2.4. Organisatie en financiering
Mobiliteit dienend aan veel andere doelen
Op het gebied van mobiliteit heeft de gemeente Almere, net als andere
gemeenten, een breed palet aan taken. Het gaat om beheer en onderhoud van
de infrastructuur, reguleren van verkeer, parkeren, speciaal vervoer (leerlingen
en gehandicapten). Belangrijke verantwoordelijkheid daarnaast is het
bereikbaar houden van de stad op allerlei locaties, ten goede van leefklimaat,
vestigingsklimaat en verkeersveiligheid. Mobiliteit is daarmee geen op zich zelf
staand doel maar hangt nauw samen met ruimtelijke inrichting, economische
ontwikkeling en werkgelegenheid.
Financiering wordt opgave voor de stad zelf
Almere is van oudsher een door het Rijk geïnitieerde stedelijke ontwikkeling.
Het Rijk is altijd degene geweest die zorgdroeg voor de bekostiging van de
daaraan gekoppelde opgaven. Deze financieringsstroom droogt echter op. De
realisatie en de bekostiging van de opgaven is meer een opgave voor de stad
zelf geworden. Daar hoort ook de ontwikkeling bij van het plannen van opgaven
en het koppelen daaraan van bijbehorende dekking. Stip op de horizon daarbij
is dat de revenuen van de verdergaande verstedelijking worden benut om
toekomstige stedelijke opgaven (dus ook bereikbaarheid) te kunnen bekostigen
(‘reserveren voor de toekomst’).
17Verkenning mobiliteitsvisie Almere
2.5. Uitkomsten gesprek met de stad
Belangrijk onderdeel van deze verkenningen in opmaat naar een nieuwe
mobiliteitsvisie is het goede gesprek met de stad: Wat vinden Almeerders
(bewoners, bedrijven en andere partners) van de bereikbaarheid van Almere
en hoe verplaatsen ze zich nu en in de toekomst? Daarvoor hebben we
enquête gehouden, serious games gespeeld met diverse doelgroepen (van
scholieren tot hulpdiensten) en zijn we de stad in getrokken, zowel online als
op markten en in zalen. Dit onder de vlag van Almere in Gesprek.
Enquête
Er is een enquête via social media verspreid en via een steekproef aan
huisadressen verstuurd. Een representatieve groep van ruim 750 Almeerders
heeft op die manier een reactie gegeven.
In de enquête is voor een 16tal thema’s gevraagd hoe de huidige situatie
beoordeeld wordt en hoe belangrijk het thema geacht wordt. De figuur laat de
resultaten hiervan zien.
Als de lijnen op een thema ver uit elkaar liggen betekent dit een groot verschil
tussen hoe de huidige situatie ervaren wordt en hoe belangrijk men het thema
vindt. Kortom: dan is er werk aan de winkel.
Op de thema’s verkeersveiligheid, voetgangersvoorzieningen en aantrekkelijke
openbare ruimte is dat het geval. Op deze thema’s willen bewoners graag dat
er iets gebeurt, bijvoorbeeld een gezelliger uitstraling en minder leegstand in
Almere Centrum.
Een uitschieter is duurzame mobiliteit: bewoners geven een lage score voor de
voorzieningen op dit gebied maar vinden het ook niet vaak belangrijk. Als
gevraagd wordt naar de beste manier om te verduurzamen wordt het meest
gekozen voor het aantrekkelijker maken van fietsen en de kwaliteit van de
fietspaden vergroten.
In bijlage 1 zijn alle resultaten te vinden.
Figuur: Resultaten enquête. In de grafiek staat met de blauwe lijn aangegeven hoeveel
respondenten de huidige situatie ‘goed’ of ‘zeer goed’ vinden en met de oranje lijn
hoeveel respondenten de onderwerpen ‘belangrijk’ of ‘zeer belangrijk’ vinden
18Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Top 3 per thema
In de enquête is gevraagd voor verschillende thema’s te kiezen uit 5 tot 10
onderwerpen. De vraag daarbij was: met welk onderwerp moet de gemeente
aan de slag?
Op basis van alle ingevulde enquêtes samen is per thema een top 3 opgesteld
van onderwerpen die het vaakst op 1 werden gezet.
Bereikbaarheid van plaatsen buiten Almere:
1. Meer werkgelegenheid in Almere, zodat mensen minder hoeven te reizen
2. Nieuwe metroverbinding tussen Almere en Amsterdam
3. Verbeteren van de verbindingen per trein
Toekomst van het openbaar vervoer:
1. Meer treinen naar Amsterdam en Utrecht
2. Meer directe busverbindingen met gebieden buiten Almere
3. Betere aansluiting van bus op trein
Woonstraten:
1. Meer laadvoorzieningen voor elektrische auto’s
2. De auto meer op afstand in ruil voor meer groen en speelplekken voor de
deur
3. Meer laadvoorzieningen voor elektrische fietsen
Verbeteren van de reis per fiets:
1. Kwaliteit van de huidige fietspaden vergroten (bijvoorbeeld de verlichting
of het onderhoud)
2. Sociale veiligheid op de fietsroutes verbeteren (goed zicht vanaf woningen
op de fietspaden, altijd verlichting)
3. Parkeervoorzieningen voor fiets verbeteren bij winkelcentra en stations
Bereikbaarheid en aantrekkelijkheid Almere Centrum:
1. Meer bankjes, bomen en gezelliger uitstraling om te verblijven
2. Geen leegstand van winkelruimte
3. Meer levendigheid: cafés en terrasjes
Verduurzamen van de mobiliteit:
1. Fietsen aantrekkelijker maken
2. Meer elektrische bussen
3. Meer laadvoorzieningen voor elektrische auto’s en fietsen
Over alle onderwerpen heen bezien werden de volgende onderwerpen het
vaakst op 1 gezet:
• Kwaliteit van de huidige fietspaden vergroten
• Meer bankjes, bomen en een gezelliger uitstraling om te verblijven in het
centrum
19Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Serious Game
Vanuit verschillende doelgroepen hebben mensen die in Almere wonen,
werken en naar school gaan, meegespeeld met de serious game. Aan de hand
van diverse dilemma’s zijn de deelnemers (van brandweer, GGD,
klankbordgroep ouderen in Almere, scholieren, studenten, winkeliers,
ondernemers, ondersteuningsorganisatie voor mensen met een beperking) in
gesprek gegaan over mobiliteitsthema’s in Almere.
Hieruit bleek dat met name fietsen in Almere flink verbeterd kan worden. Het
netwerk is momenteel te verspreid en plaatselijk onveilig en onoverzichtelijk.
De Almeerders hebben behoefte aan een sterker hoofdnetwerk dat beter
aansluit bij de woon-werk en woon-school stromen. Beplanting en bebossing
mag op stukken minder, waardoor het prettiger fietsen wordt. Nieuwe
fietsvormen zoals de elektrische fiets en speed-pedelec moeten zeker ruimte
krijgen in Almere, aangezien het goed past bij de af te leggen afstanden.
Veiligheid staat echter boven alles en de deelnemers pleiten voor het geven
van eigen ruimte op stukken waar het erg druk is met langzamer fietsverkeer.
Het groen zorgt niet alleen op fietspaden voor hinder, maar ook bij kruisingen
van busbanen leidt het tot gevaarlijke situaties. Graag zien deelnemers hier
verandering in. In de centra mag de kwaliteit van groen en openbare ruimte
omhoog en op andere plekken dus juist wat functioneler. Een ander
terugkerend thema is de bereidheid die wordt getoond om een tweede auto
om, omwille van veiligheid voor kinderen, op een afstandje te parkeren. Het
biedt bovendien kansen voor aanleg van elektrische laadpalen.
De Almeerders misten in de game het thema lopen. Daar valt nog een hoop te
verbeteren. Op weg naar school moet men vaak over het fietspad lopen omdat
een trottoir of directe looproute ontbreekt.
Ten aanzien van de bus werd tevredenheid geuit, al is er onder scholieren wel
behoefte aan meer rechtstreekse lijnen. Leerlingen die van Buiten naar Poort
reizen moet nu overstappen, dat zien ze graag anders. De trein is voor hen
geen optie vanwege de kosten.
Over de stations in Almere zijn met name de studenten heel duidelijk: Almere
Centrum moet een flinke opknapbeurt krijgen door betere verlichting en betere
oriëntatie.
Stadsgesprek
Het stadsgesprek is zowel via een online community als op markten en in zalen
gevoerd. Niet alleen over mobiliteit, maar ook wonen, energie en andere zaken
die Almeerders bezig houden. Ook in het stadsgesprek veel enthousiasme
over het bussysteem. Alleen vinden Almeerders het jammer dat ze vaker over
moeten stappen. Ze geven zelfs de voorkeur aan iedere 10 minuten een
rechtstreekse lijn boven iedere 5 minuten een bus met overstap. Minder
tevreden zijn ze over de kosten van het treinvervoer en regionale busvervoer.
Over de volle treinen werd ook veel gesproken, net als de beleving op de
treinstations, men vindt het daar niet prettig om te verblijven. Voor het
regionale busvervoer vinden mensen het jammer dat er nu vaker over gestapt
moet worden. Veel waardering is er voor de opgeknapte fietspaden. Wat er uit
springt, is dat mensen zich ’s avonds onvoldoende veilig voelen op fietspaden,
omdat het er te donker is en te stil. Bij het onderwerp verkeersveiligheid
springen fietskruisingen (hoge bosschages) en kruisingen met de busbaan er
uit als zorgpunt voor Almeerders. Verder vindt men de uitbreiding van de A6
een goed project voor Almere.
3. Trends en ontwikkelingen
21Verkenning mobiliteitsvisie Almere
3.1. Algemene trends en ontwikkelingen
Onder invloed van autonome ontwikkelingen op demografisch, economisch,
technologisch, ecologisch en sociaal-cultureel vlak zijn in Nederland enkele
grote trends & ontwikkelingen te onderscheiden. Deze leiden tot grote opgaven
voor de maatschappij, maar ook voor Almere. Dit hoofdstuk behandelt de
trends en ontwikkelingen, hoofdstuk 4 zal in gaan op de kansen en opgaven
voor mobiliteit die dat opleveren voor Almere, gezien de opgaven om gezond te
groeien en te verduurzamen.
Demografie
In Nederland groeit, volgens het CBS, de bevolking naar verwachting tussen
2016 en 2040 van 17,0 miljoen naar 18,1 miljoen. Rond 2030 wordt het de
grens van 18 miljoen inwoners bereikt. Met name in de vier grote steden vindt
een toename van het inwoneraantal plaats. De meeste middelgrote gemeenten
(vooral in de Randstad) volgen deze trend.
Het aandeel 65-plussers neemt in de toekomst flink toe. Van 19 procent nu
naar zo’n 26 procent rond 2040. Het aantal mensen in de leeftijd van 0 tot 20
jarigen schommelt wat en zit rond 2040 weer in de lift richting 22 procent. De
groep daartussen, van 20 tot 65 jaar, maakt dan ongeveer 50 procent uit van
het totaal van de bevolking. Het aantal Nederlanders die zelf, of wiens ouders,
in het buitenland geboren zijn neemt toe van 3,9 miljoen in 2017 naar 5,4
miljoen in 2040. Door verandering in herkomst, door de jaren heen en in de
toekomst, stijgt daarbij de diversiteit van de Nederlandse bevolking.
Economie
Vooralsnog groeit de economie in Nederland. In 2017 was de groei 2,9
procent. Gevolg hiervan is een gespannen arbeidsmarkt, door de toename van
het aantal banen en vacatures. Dat betekent niet dat iedereen een baan heeft
aangezien er een substantiële mismatch zichtbaar is en veel 55+’ers nog
steeds moeite hebben aan een baan te komen. Trends als automatisering,
eventuele nieuwe crises, maar ook verdergaand protectionisme maakt dat het
denkbaar is dat het absolute aantal banen of het aantal uren dat men werkt in
de toekomst gaat afnemen. Hoewel de economie vooralsnog groeit, blijven de
inkomens achter. Sinds 2002 groeit het binnenlands product (bruto) structureel
sneller dan het inkomen en de consumptie van huishoudens.
Verstedelijking
Nederland volgt de trend die zich zowel op wereld- als Europese schaal
duidelijk manifesteert. Een groot deel van de bevolking trekt naar stedelijke
gebieden. Deze toename wordt naast natuurlijke groei van de bevolking vooral
veroorzaakt door zowel Nederlandse als buitenlandse migranten die zich in de
steden vestigen door het aantrekkelijke leefklimaat en toename van
arbeidsplaatsen. Gevolg hiervan is een veranderende en grotere vraag naar
dienstverlening in de zorg, voedsel, energie en veiligheid. Ook stelt het naar
verwachting hogere eisen aan de infrastructuur in en rondom de steden.
3. Trends en ontwikkelingen
22Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Hoewel aan de ene kant sprake is van een trek naar de stad, hebben meer
rurale regio’s te maken met steeds verdere krimp van inwoners en
voorzieningen. De uitdaging is om ook voor de mensen die daar wonen de
kwaliteit en bereikbaarheid van voorzieningen op peil te houden. Doordat veelal
jonge mensen naar de stad trekken is vergijzing van overige gebieden een
grote opgave. In de steden ontstaat tegelijkertijd de behoefte aan voldoende,
passende en betaalbare woonruimte voor grotendeels
eenpersoonshuishoudens.
Klimaatverandering, verduurzaming en energietransitie
Het KNMI stelt: “Het klimaat verandert onder invloed van natuurlijke factoren.
De afgelopen eeuw speelde ook de mens een grote rol, door de uitstoot van
broeikasgassen als koolstofdioxide en methaan.” Ook in Nederland is
verandering merkbaar in onder andere temperatuurstijging. Dit heeft gevolgen
voor het milieu en de oproep om maatregelen te treffen is wijdverbreid.
Onder andere richt men zich op verduurzaming via reductie van Co2 uitstoot. In
2015 is het klimaatakkoord van Parijs ondertekend, dat ingaat in 2020. In
Nederland moeten aan de klimaattafels maatschappij brede afspraken worden
gemaakt om aan de klimaatdoelen te voldoen tegen die tijd. De groeiende
urgentie ten aanzien van verduurzaming uit zich in steeds meer plannen om de
ruimte klimaatbestendig in te richten en onze (energie)netwerken voor te
bereiden op de overstap van fossiele naar andere vormen van energiebronnen.
Met name de dichtbevolkte gebieden, met grote energiebehoeften, werken aan
een zogenaamde energietransitie.
Leefomgeving
De noodzaak van zorgvuldigere omgang met onze directe leefomgeving en het
bewustzijn daarover neemt toe. Kwaliteit van leefomgeving is centraler komen
te staan in denkbeelden van mensen over hoe Nederland zich verder moet
ontwikkelen de komende jaren. Het is een breed thema van volksgezondheid-
en veiligheid, luchtvervuiling tot aan geluidsoverlast.
Gezondheid
De relatie tussen sociaal-economische status enerzijds en leefstijl en
gezondheid anderzijds lijkt in Nederland tot een tweedeling te leiden. Mensen
uit lagere inkomensklassen hebben vaker langdurige beperkingen en vaker één
of meer chronische aandoeningen. Naarmate mensen in een hogere
inkomensklasse komen, verandert de leefstijl en daarmee de verwachting van
het aantal levensjaren in goede gezondheid.
Een voorbeeld van een aandoening die vaker voorkomt is overgewicht. Had in
de jaren 90 nog een op de drie mensen in Nederland last van overgewicht, nu
is dat ruim een op de twee mensen. Een van de oorzaken is het feit dat de
leefomgeving de afgelopen decennia steeds meer is veranderd naar een
omgeving die mensen stimuleert om te veel te eten en niet uitnodigt om te
bewegen. Gevolg is dat bij de toename van obesitas chronische aandoeningen,
zoals diabetes type 2 en psychische klachten, meer op de loer liggen.
23Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Eigen verantwoordelijkheid en netwerksamenleving
De verzorgingsstaat komt ten einde: geloof in de maakbaarheid van de
samenleving en de oplossing van maatschappelijke problemen door
overheidsingrijpen nemen af. De eigen verantwoordelijkheid van burgers
neemt hierdoor toe.
Gesproken kan worden van het ontstaan van een netwerksamenleving, zowel
in fysieke als sociale zin. Dagelijkse verplaatsingspatronen tussen steden
veranderen door de plek van een stad in het netwerk en de aanwezigheid van
werk, school en voorzieningen. In sociale zin is het enerzijds zo dat mensen
steeds meer als individu dan als groep bewegen in de samenleving. Dit leidt
tot zwakkere informele controle op elkaars gedrag en handelen. Anderzijds
zien we een tegenreactie van meer aandacht voor lokale verschillen,
kleinschaligheid en groepsverbanden. Mensen zoeken elkaar bijvoorbeeld
vaker op in buurtinitiatieven of in deelplatforms.
Niet iedereen in de samenleving kan evenredig meekomen. Ook in Nederland
zijn er groepen die dichtbij of onder de armoedegrens leven. Hoewel keuzes
en mogelijkheden toenemen, kan niet iedereen hier aan mee doen. Voor
scholen en overheden een uitdaging mensen gelijke kansen te geven.
Daarnaast de taak aan bedrijven op inclusieve wijze arbeidskrachten te
werven.
Opkomende technologieën
De technologie ontwikkelt zich in razend tempo; ontwikkelingen waarvan we 5
jaar geleden dachten dat het niet zo’n vaart zou lopen, behoren inmiddels tot
de realiteit. Er zijn verschillende technologische trends te onderscheiden:
Internet of Things; het digitale platform-denken; robotisering (machine
learning); kunstmatige intelligentie; de Blockchain en User Experience
(augmented en virtual reality).
Grote onderzoek- en consultancybureaus brengen jaarlijks verslag uit van de
grootste trends op technologie gebied. De komende 10 jaar is de verwachting
dat AI (kunstmatige intelligentie) steeds meer wijdverspreid wordt en komt het
overal in de maatschappij terug. Door toepassing van deze technologie zijn
bedrijven en organisaties in staat zich snel aan nieuwe situaties aan te passen
en problemen op te lossen die nog niet eerder zijn tegengekomen. AI
technologieën komen komend decennium steeds meer voor de massa
beschikbaar via onder andere 5G, cloud computing, de development-
community en open source. Kunstmatige intelligentie maakt het mogelijk dat
machines steeds meer taken zelfstandig kunnen uitvoeren zonder aansturing
door mensen, denk bijvoorbeeld aan de zelfrijdende auto en Chatbots.
24Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Digitalisering
Met ‘digitalisering’ worden de veranderingen bedoeld, in de maatschappij en
economie, die zich voltrekken als gevolg van de zojuist genoemde
communicatie en informatietechnologieën. In engere vorm doelt het op het
omzetten van informatie naar binaire ofwel elektronische vorm. Het kan de
komende jaren mogelijk veel positieve effecten op het functioneren van de
samenleving. Het biedt grote kansen voor verhoging van de productiviteit,
gezondheid en het maatschappelijk welzijn. Het effect van digitalisering is dat
het aanbod van producten en diensten beter aansluit op de vraag van
consumenten en dat transacties sneller gaan. Negatieve effecten zijn ook
reëel, zoals banenverlies. Daarnaast ontstaan nieuwe risico’s, zoals
informatieveiligheid, cybercriminaliteit en de digitale kloof tussen mensen die
wel en die niet profiteren van de digitale technologie.
3.2. Trends en ontwikkelingen voor mobiliteit
Dagelijks wordt er vanwege verschillende redenen gereisd: om te werken, naar
school te gaan, boodschappen te doen, te sporten, een museum te bezoeken,
naar het ziekenhuis te gaan en weer terug naar het huis waar we wonen of dat
van familie of vrienden. Daarnaast zorgt ook de bevoorrading van winkels tot
reisgedrag en worden de goederen, producten of diensten die bedrijven
produceren verplaatst. De bovenstaande trends en ontwikkelingen hebben
invloed op de patronen in reisgedrag.
Toename vervoerbewegingen en nieuwe vervoermiddelen
De bevolkingstoename in en de trek van bedrijvigheid naar stedelijke gebieden
leidt tot meer vervoersbewegingen en meer gebruikers van infrastructuur,
netwerken en openbaar vervoer. Ook ontwikkelingen zoals internetwinkelen
leidt tot veel extra bewegingen in woonwijken en met als bijkomende effecten
veel C02-uitstoot per pakketje en een toenemende verkeersonveiligheid in
woonwijken. De toenemende drukte op het wegennet heeft grote impact op de
fysieke- en milieuruimte. De oplossing voor minder congestie is het voorkomen
van verplaatsingen en het dichterbij brengen van werkgelegenheid of recreatie.
Nieuwe technologieën leiden tot nieuwe vervoermiddelen. Er kunnen drie
ontwikkelingen worden onderscheiden. Er komen steeds meer kleine
elektrische voortuigen op de rijbaan c.q. het fietspad, zoals de speed-pedelec,
elektrische fiets, scootmobiel, Biro of cargobikes en -karren en de elektrische
step die zijn intrede doet in de grotere steden. Daarnaast zijn er veel nieuwe
vervoermiddelen in ontwikkeling zoals drones of de hyperloop. In tegenstelling
tot de eerste categorie is het minder aannemelijk dat de nieuwe
vervoermiddelen de komende tien jaar al op of boven de weg aanwezig zijn,
vanwege wet- en regelgeving en inpassing in de huidige publieke ruimte. Tot
slot is ontwikkelen zich ook nieuwe vervoersdiensten op basis van bekende
concepten, denk bijvoorbeeld aan de sterke opkomst van lange
afstandsbussen.
25Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Knooppuntenontwikkeling
Ruimte wordt schaarser en de woningbehoefte is onverminderd groot. Er is een
duidelijk trend gaande waarbij men het aantal en type vervoerbewegingen wil
beïnvloeden. Een van de ontwikkelingen die uitkomst moet bieden is het
ontwikkelen van knooppunten waar woningbouw, voorzieningen, infrastructuur
en mobiliteit bij elkaar komen. Vaak zijn dit locaties waar een knooppunt van
openbaar vervoer is of wordt uitgebreid. De auto krijgt op dergelijke, vaak
centrale plekken in gebieden, minder ruimte dan voorheen. Openbaar of
vraaggestuurd vervoer en langzaam verkeer zoals fietsen en lopen krijgen de
voorkeur. Als maatregel om andere vervoermiddelen meer ruimte te geven
gaan parkeernormen omlaag. Daarbij helpen goede voorzieningen zoals
oplaadpunten voor elektrische vervoermiddelen. Dit gebeurt ook in nieuwe
wijken in en vlakbij centra. De reden om ruimtelijke ontwikkeling en mobiliteit op
deze manier in samenhang te zien is het bieden van meer ruimte en
leefkwaliteit voor bewoners en bedrijven.
In de gebieden waar de komende jaren geen sprake is van verdichting, is het
de vraag of het aandeel van de verschillende modaliteiten veel zal wijzigen. De
afgelopen jaren is de verdeling van modaliteiten naar afgelegde kilometers
redelijk gelijk gebleven. De auto neemt een groot aandeel in. Fiets en trein zijn
zichtbaar wel in opkomst. In Nederland reizen mensen relatief lange afstanden
naar hun werk. Het blijkt dat men bereid is gemiddeld per dag ongeveer 70
minuten te reizen. Door vergrijzing neemt het aandeel ouderen toe. De mensen
van deze groep die langer moeten doorwerken zullen langer zakelijke reizen
blijven maken. Anderen die al met pensioen zijn gaan er vaker op uit voor
recreatieve doeleinden.
Meer flexibiliteit
Het blijkt dat met name jonge mensen flexibeler zijn in hun mobiliteitskeuzes. In
hun reis van A naar B wisselen ze vaker van vervoersopties als dat de reis
versnelt, vergemakkelijkt of veraangenaamt. De opkomst van het begrip
Mobility as a Service (MaaS) hangt hiermee samen. Het vertegenwoordigt de
trend dat mobiliteit in de komende jaren steeds meer een dienst zal zijn,
toegespitst op persoonlijke reisvoorkeuren- en patronen. Ook de trend van bezit
naar gebruik komt hierin terug, denk aan auto- of fietsdelen tegen betaling. Het
maakt dat men flexibeler wordt en kan wisselen al naar gelang eigen behoefte.
Delen
Informatie over beschikbaarheid van vervoermiddelen en digitale platforms
(apps) om deze informatie te delen en voor gebruik van te betalen maakt het
steeds makkelijker om vervoermiddelen te delen (naast traditioneel OV ook
fietsen, taxi’s , auto’s, vrachtwagens etc.). Ook kunnen allerlei mobiliteitsopties
makkelijk worden aangeboden onder de paraplu van MaaS. Het gaat hierbij
zowel om het samen maken van een verplaatsing als het na elkaar gebruiken
van hetzelfde vervoermiddel. Voordelen van delen zijn lagere kosten voor de
gebruiker, meer keuze uit vervoermiddelen en minder ruimtebeslag.
Technologisch gedreven
De opkomende technologieën en digitalisering hebben grote invloed op
mobiliteit. Er is een toenemende roep om open data, vooral vanuit
marktpartijen.
26Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Partijen zoals Google en Apple richten zich naast de ICT- en datasector steeds
meer op andere sectoren, zoals de automotive branche. 3D-printen biedt nieuwe
kansen en kan een grote impact hebben op logistieke stromen. Een goed
voorbeeld hiervan is de toenemende communicatie tussen voertuigen
(connected en coöperatief), met infrastructuur en andere verkeersdeelnemers.
Dit zorgt voor beter inzicht en begrip van het functioneren van het
verkeersnetwerk op elk actueel moment. Daardoor kunnen individuele reizigers
hun reis optimaliseren, maar ook het infra-systeem beter op elkaar afgestemd
worden. Bovendien biedt het kansen voor minder materiaal in en langs de weg,
zoals minder lussen in of borden langs de kant van de weg. Bij verbondenheid
speelt ook het feit dat meer (realtime) data beschikbaar wordt gemaakt uit
voertuigen en de wegkantsystemen (o.a. verkeerslichten). Met die informatie
kunnen ontwikkelaars aan de slag om apps te bouwen die informatie geven over
functioneren of beheer & onderhoud van het netwerk, beschikbaarheid van
parkeerplaatsen etc.. Als het mobiliteitsgedrag steeds meer beïnvloed wordt
door private partijen, betekent het ook dat de overheid minder mogelijkheden
heeft om het verkeer zelf te sturen. Of goed moet nadenken over de condities
waaronder nieuwe technologieën kunnen worden ingezet.
Zelfrijdende auto in de stad voorlopig nog toekomstmuziek
Een andere belangrijke opkomende ontwikkeling is die van automatisch vervoer.
Hierbij gaat het niet alleen om de auto die steeds meer zaken zelf kan doen,
maar ook de opkomst van zelfrijdende ‘pods’, die zonder bestuurder op
vastgestelde trajecten rijden. Het is moeilijk te voorspellen hoe snel
ontwikkelingen precies gaan. Technisch kan er al heel veel, maar tegelijkertijd
zijn er nog veel ‘hobbels’ te nemen voor wat betreft de toepassing in een
complexe stedelijke omgeving, op juridisch terrein en voor wat betreft de
maatschappelijke acceptatie. Op snelwegen gaat het de komende tien jaar
mogelijk wel al impact hebben, maar een zelfrijdende auto in de stad lijkt met de
kennis van nu voor 2050 niet realistisch. Grote beleidsaanpassingen op lokaal
niveau als gevolg van de opkomst van de zelfrijdende auto zijn daarom nu niet
nodig, wellicht is het wel slim om bij voorzieningen die lang mee moeten gaan
(zoals een parkeergarage) na te denken of het ontwerp inspeelt op nieuwe
ontwikkelingen.
Groene mobiliteit
Een van de conclusies van een recent uitgevoerd survey onder topmanagers in
de autobranche en meer dan tweeduizend consumenten is dat in 2040 een
kwart van de auto’s elektrisch wordt aangedreven met een batterij, een kwart
van de auto’s op waterstof rijdt, het derde kwart hybride is en het laatste kwart
nog een conventionele verbrandingsmotor zal hebben.
Elektrisch of zero emissie vervoer is een van de trends die de afgelopen jaren,
aangejaagd door technologische ontwikkelingen en de wereldwijde aandacht
voor duurzame mobiliteit, een sterke ontwikkeling heeft doorgemaakt. In
tegenstelling tot tien jaar geleden hebben inmiddels vele fabrikanten een
elektrisch of waterstof aangedreven model in de showroom of in de fabrieken
klaar staan. Naast de personenauto is in de afgelopen jaren ook de elektrificatie
van bedrijfsvoertuigen en zwaar (vracht-/bus-) vervoer onder de aandacht van
producenten gekomen. De verwachting is dat de elektrische personenauto
tussen 2022 en 2025 financieel concurrerend is met een conventionele auto,
zonder subsidies en andere voordelen.
Elektrisch vervoer bevindt zich in verschillende ontwikkelfasen. Voor wat betreft
personenauto’s wordt de elektrische auto steeds meer gewoon. Het zijn
momenteel consumenten en bedrijven, gedreven door maatschappelijke
betrokkenheid, imago- en/of duurzaamheidsoverwegingen, die overstappen
(early adopters).
27Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Voor een groot deel van de samenleving staan de omvang, actieradius en
technische mogelijkheden het gebruik van elektrisch vervoer nu nog in de weg.
Kenmerkend is dan ook, dat stimuleringsmaatregelen (subsidies, leningen,
garanties, fiscale voordelen) op dit moment nodig zijn voor marktintroductie en
opschaling (vanuit decentrale overheden gezien).
In het regeerakkoord is de ambitie opgenomen om uiterlijk in 2030 alle nieuwe
auto’s emissieloos te laten zijn. Met als doel het verbeteren van luchtkwaliteit
en terugdringen van CO2. Om in de buurt van de ambitie te komen moeten,
naast dat het wagenpark in hoog tempo moet worden geëlektrificeerd en
moeten de komende jaren vele nieuwe laadpunten worden aangelegd. Zowel
snelladers als normale laadpunten zijn nodig.
Naast personenvervoer worden ook openbaar vervoer, bestelauto’s,
vrachtwagens, binnenvaartschepen duurzamer in de komende jaren. Voor
openbaar vervoer geldt dat door het hele land in concessies als voorwaarde
wordt gesteld dat alle bussen in de komende jaren 100% emissieloos worden.
Daarnaast komen steeds meer light electric vehicles (LEV’s) de steden in
rijden.
De groei van elektrisch personenvervoer gaat gepaard met een laadbehoefte
van 7.100 gigawattuur (GWh). Hiervoor zijn uiteindelijk 1,8 miljoen laadpunten
voor nodig.
Om aan die behoefte tegemoet te komen is in de loop van de jaren tussen
2020-2030 de aanleg van honderden laadpunten per dag nodig.
Daarnaast wijzen doorrekeningen uit dat voor de stadslogistiek alleen de
laadbehoefte voor bestel- en vrachtauto’s in 2030 kan groeien tot 1.700 GWh,
uitgaande van een positief scenario. Dat is in het geval dat een groot deel van
de Nederlandse steden grote zero emissie zones gaat instellen.
Uitgaande van dit scenario vertaalt deze energievraag zich in 18.600 laad-
punten voor bestelauto’s en 7.400 voor vrachtauto’s.
Toegang tot mobiliteit
Ouderen blijken tot op latere leeftijd zelfstandig te blijven reizen met auto,
scootmobiel, elektrische mobielen (zoals Canta) of de fiets. Voor een groot deel
van deze groep (die groeit onder invloed van de vergrijzing) neemt de
kwetsbaarheid naar verloop van tijd toe en worden deze mensen afhankelijker
en wordt verkeersveiligheid een probleem. Nu al zien we dat het aantal
verkeersslachtoffers voor het eerst sinds decennia weer toeneemt, vergrijzing
lijkt een van de oorzaken. Ouderen maken langer gebruik van individuele
vervoermiddelen en nemen in vergelijking met vroeger minder vaak het
openbaar vervoer. Wel is de beschikbaarheid van speciale voorzieningen zoals
regiotaxi’s steeds belangrijker. Hierbij is de prijs van het vervoer om mobiel te
kunnen blijven essentieel voor mensen met lage inkomens. Naast ouderen zijn
er ook andere groepen in de samenleving waarvoor aandacht nodig zal zijn de
komende jaren om toegang tot mobiliteit te waarborgen.
28Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Een toenemend probleem door de grotere kloof tussen arm en rijk is
vervoersarmoede. Er is sprake van vervoersarmoede wanneer iemand niet in
staat is te voorzien in zijn of haar persoonlijk verplaatsingsbehoefte,
bijvoorbeeld als iemand geen toegang heeft tot een auto en voorzieningen
waar men zich graag naar toe wil verplaatsen alleen met de auto te bereiken
zijn. Drie aspecten zijn van invloed op vervoersarmoede:
1. De beschikbaarheid van vervoermiddelen in een bepaald gebied. Als er
geen openbaar vervoer is, heeft iedereen die aangewezen is op het
openbaar vervoer te kampen met vervoerarmoede.
2. De betaalbaarheid van vervoermiddelen.
3. Of men fysiek in staat is om van een bepaald vervoermiddel gebruik te
maken, bijvoorbeeld het wel of niet hebben van een rijbewijs, maar ook de
mate waarin het openbaar vervoer toegankelijk is voor mensen met een
fysieke beperking.
Uit het (nog) beperkte onderzoek dat beschikbaar is op dit moment blijkt dat
vervoersarmoede de kans op een baan en vasthouden van een baan verkleint.
Voor steden als Almere is dit een extra probleem aangezien veel van de
werkgelegenheid buiten de stad ligt.
De komende jaren zal er in toenemende aandacht komen voor deze groep
mensen, waarvan nog weinig beeld is in Nederland en op stedelijk niveau.
Geraadpleegde bronnen voor dit hoofdstuk:
CBS, KNMI, GGD
Eigen inventarisatie en analyse voor deze verkenning van Goudappel Coffeng.
2015 en 2018, VNG, Trends en ontwikkelingen.
2016, ANWB: (Mega) Trends en ontwikkelingen - Impact op mobiliteit – Feitenonderzoek.
2018, Capgemini, Trends in mobiliteit 2018.
2018, BNL, Verkenning Mobiliteit 2030.
2018, Nationaal Kennisplatform Laadinfrastructuur.
2018, Gartner, Gartner top 10 Technology Trends for 2019
Diverse blogs over technologische trends en ontwikkelingen.
4. Opgaven en kansen voor Almeerse mobiliteit
30Verkenning mobiliteitsvisie Almere
4.1. Richting een mobiliteitsvisie
Doelstelling
Gezien de opgaven uit ons coalitieakkoord en de duurzame groeiopgave van de stad
is de volgende doelstelling voor toekomstig mobiliteitsbeleid in Almere opgesteld, uit
te werken in de mobiliteitsvisie:
Almere zet in op een mobiliteitsbeleid dat de ruimtelijke en
sociaal-economische (door)ontwikkeling van de stad faciliteert.
Op een wijze die duurzaam, veilig, slim, gezond en inclusief is.
De groei van Almere moet worden opgevangen door bouw van woningen en
voorzieningen voor de Almeerders, in de bestaande stad en in uitleggebieden, onder
andere nabij knooppunten van vervoersvoorzieningen. Dat vraagt om investeringen
en aanpassingen in de lokale en regionale infrastructuur. Gezonde groei betekent
ook op een andere manier kijken naar hoe we de groei opvangen. Het zoeken naar
een goede balans tussen bereikbaarheid en verblijfskwaliteit en het versterken van
de interne- en externe bereikbaarheid. Niet automatisch faciliteren van de groeiende
automobiliteit als gevolg van groei, maar ook kijken naar andere modaliteiten en
beïnvloeden van gedrag. En inzetten op het verduurzamen van de automobiliteit. De
groei van de stad en het mobiliteitsysteem doen we op een manier die bijdraagt aan
de gezondheid, veiligheid, inclusiviteit en duurzaamheid van Almere. We spelen
hierbij in op de kansen die nieuwe technologieën bieden. Het leveren van een
bijdrage aan CO2-reductie in lijn met landelijke en internationale afspraken is van
groot belang en Almere neemt daarin ook in het mobiliteitsbeleid haar
verantwoordelijkheid. Duurzaam betekent ook toekomstgerichte en houdbare
financiering van mobiliteit. Almere gaat hier mee aan de slag.
Richtinggevende uitspraak doelstelling nieuwe mobiliteitsvisie:
• Almere zet in op een mobiliteitsbeleid dat de ruimtelijke en sociaal-
economische groei van de stad faciliteert. Op een wijze die duurzaam,
veilig, slim, gezond en inclusief is.
4. Opgaven en kansen voor Almeerse mobiliteitDoelen mobiliteitsvisie
31Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Om deze doelstelling te bereiken in relatie tot de andere opgaven waar Almere
voor staat en geconfronteerd met de maatschappelijke en technologische trends
zien wij negen opgaven en kansen voor mobiliteitsbeleid om tot en met 2030 aan
te werken. Iedere opgave is ook voorzien van richtinggevende uitspraken voor de
mobiliteitsvisie.
1. Groeiende stad zorgt voor blijvende aandacht voor de regionale
bereikbaarheid en werkgelegenheid
Als Almere blijft groeien tot 250.000 inwoners of zelfs meer dan 300.000 dan blijft
de regionale bereikbaarheid een aandachtspunt. Zeker als de
werkgelegenheidsontwikkeling in Almere zelf achterblijft. Het grootste deel van
deze mensen zal voor werk pendelen richting de rest van de Metropoolregio
Amsterdam en Regio Utrecht. De eerste stap is dus: verbeteren van het
vestigingsklimaat, zodat Almeerders dichter bij huis meer kans op werk hebben.
Het liefst op fietsafstand. De rijksweginfrastructuur is recent flink uitgebreid, maar
loopt op termijn bij verdere groei van de stad weer vol. Investeringen in betere
spoorverbindingen zijn gepland, maar laten lang op zich wachten. De verbinding
met Utrecht blijft vooralsnog onder de maat, zowel voor openbaar vervoer als over
de weg. Een snellere verbinding via het bestaande spoor is noodzakelijk. Een
railverbinding via de Stichtse brug is bij de huidige dichtheden van inwoners en
arbeidsplaatsen aan de oostkant van de stad voor 2030 niet haalbaar, maar het is
verstandig deze optie in de ruimtelijke reserveringen open te houden en tot 2030 te
werken aan het verbeteren via bestaand spoor, weg en HOV. Meerzijdige
ontsluiting van Almere draagt ook bij aan de economische aantrekkelijkheid van de
stad.
32Verkenning mobiliteitsvisie Almere
Richtinggevende uitspraken regionale bereikbaarheid en werkgelegenheid
• Samen met regionale partners zet Almere in op verbetering van het openbaar vervoer op de
corridor Schiphol-Amsterdam-Almere.
• Almere zet tot 2030 in op verbetering van de bestaande verbindingen met Utrecht en houdt vast
aan een reservering voor een (light) railverbinding via de Stichtse brug op lange termijn.
• Bij de startbeslissing over Pampus moet duidelijkheid zijn over de verbinding met Amsterdam via
Pampus en IJburg.
• Om de uitgaande pendel te verminderen werken we actief aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat,
zodat er meer banen op fietsafstand komen.
Gezien de beperkte financiële middelen is het voor agenderen van regionale
bereikbaarheidsprojecten belangrijk om samen op te trekken met onze regionale partners en te kijken
welke projecten voor meerdere opgaven een betekenis kunnen hebben.
Hierbij gaat het zowel om het oplossen van bestaande knelpunten als het mogelijk maken van de
woningbouwopgave. Het gaat immers niet alleen om de verbindingen van Almere met de rest van de
MRA. De sterke groei van de hele MRA en regio Utrecht vraagt om een sprong in het
mobiliteitsysteem in dit deel van de Randstad. Belang dus dat de gemeente zeer actief is in de regio
en bijdraagt een opschaling van het mobiliteitssysteem in de hele regio en actief blijft werken aan het
regionale netwerk. In de regionale samenwerking kan ook het gezamenlijk belang van een gunstigere
woon-werkbalans in Almere benadrukt worden.
Blijvende groei van Almere kan op termijn ook voor meer problemen zorgen in de stad, de huidige
netwerken zijn berekend op een stad van 250.000 inwoners. De aansluiting op de A6 vanuit Almere
Poort zal al voor 2025 een knelpunt zijn. De Hogering zal zonder uitbreidingen het verkeer uit Pampus
niet kunnen afwikkelen. Verder betekent de opening van het bouwfront Pampus, dat er zicht moet zijn
op de komst van de IJmeerlijn.
Ontwerp gezonde systemen, anticipeer op verandering
33Verkenning mobiliteitsvisie Almere
2. Transformatie, verdichten en organisch groeien betekent ook op
een andere manier kijken naar interne mobiliteit: integratie
ruimte en mobiliteit
Bij de groei van Almere ligt de nadruk niet langer alleen op ontwikkelingen van
nieuwe gebieden, maar gaat het nu steeds vaker om bouwen in de bestaande
stad, met Almere-Centrum voorop. Ook komen de oudere delen van de stad in
aanmerking voor stedelijke vernieuwing en gebiedsgerichte transformatie, zoals in
de centra van Almere Buiten en Haven. Deze veranderingen in de bestaande
stad, brengen nieuwe kansen en opgaven met zich mee. De verschillen tussen
gebieden in de stad nemen toe en vragen om andere beleidskeuzes ook op het
gebied van verkeer en vervoer. Verdichten in het centrum heeft een directe relatie
met de budgetten en kosten van het beheer en met het parkeerbeleid. Verdichten
betekent dat we de beschikbare ruimte meer bebouwen. Dit zal gevolgen hebben
voor de zowel de vraag (groter) als de ruimte (minder) voor parkeren. Dat vraagt
om sturend parkeerbeleid en nadenken over welke groepen voorrang krijgen
(bewoners, bezoekers of ondernemers).
Transformatie en verdichting bieden ook kansen om nieuwe ontwikkelingen op het
gebied van mobiliteit, zoals deelauto’s en elektrisch rijden, te stimuleren. Vanuit
bereikbaarheid en goede ruimtelijke ordening is het ook belangrijk om na te
denken waar het beste verdicht kan worden. Almere heeft wat dat betreft met zes
stationslocaties veel aanbod aan goede verdichtingslocaties, tegelijkertijd laat de
praktijk zien dat deze kansen niet altijd worden benut en soms gekozen wordt
voor ontwikkelingen in lage dichtheden op plekken die minder goed bereikbaar
zijn met openbaar vervoer. Het verdient aanbeveling in de mobiliteitsvisie aan te
geven welke locaties vanuit de mobiliteit gezien het beste in aanmerkingen komen
voor verdichting en daaraan ook uitgangspunten te koppelen voor parkeerbeleid
en nieuwe mobiliteit. Het Floriadegebied kan een innovatief experiment voor
nieuwe vormen van vervoer zijn. In het stationskwartier liggen ultieme kansen
voor verdichting en versterking van het economisch profiel van Almere en kansen
voor starters en studenten op de woningmarkt. Dit vraagt wel om meer
verblijfskwaliteit in de openbare ruimte en minder barrièrewerking van de
infrastructuur. Dit kwam ook uit de gesprekken met de stad.
Naast verdichting in de bestaande stad vindt er aan de randen van de stad in
Oosterwold ook een heel andere manier van gebiedsontwikkeling plaats dan men
gewend was in Almere. Deze meer organische ontwikkeling in lage dichtheden
betekent dat de ontwikkeling van de bereikbaarheid veel meer volgend is. Met
name voor aanbieden van openbaar vervoer ligt hier wel een uitdaging, omdat
voor traditioneel openbaar vervoer en een vrije busbaan op dit moment geen
vervoerkundig draagvlak is. Mogelijk dat nieuwe meer vraagafhankelijke
mobiliteitsdiensten in dit gat kunnen springen.
Ook in de nieuwe gebiedsontwikkelingen kunnen we, in het licht van de trends in
de mobiliteit en de technologie, mogelijk anders omgaan met parkeernormen en
de mate waarin parkeerplaatsen bijvoorbeeld voor de deur of op enige afstand
worden gerealiseerd.
(Ontwerp gezonde systemen, anticipeer op verandering,
koester diversiteit en verbind plaats en context)
Richtinggevende uitspraken integratie ruimte en mobiliteit
• In ons mobiliteitsbeleid gaan we meer onderscheid maken tussen
verschillende gebieden op basis van dichtheden en ligging nabij OV.
• Nabij OV-knooppunten, zoals Centrum, Buiten en het Oor heeft het de
voorkeur meer te verdichten en niet grondgebonden te bouwen. In centra en
bij openbaar vervoerknooppunten wordt sterker gestuurd dan voorheen op
stimuleren van fiets en OV met behulp van lagere parkeernormen en
beperken uitgifte parkeervergunningen.
• In gebieden met lage dichtheden zijn we volgend in ons parkeernormenbeleid,
wel wordt elektrisch rijden gestimuleerd.
• Bij nieuwbouw en transformatie stimuleren we nieuwe vormen van mobiliteit
(delen, elektrisch).
34Verkenning mobiliteitsvisie Almere
3. Meer aandacht voor kwaliteit van de openbare ruimte in wijken en
centra
Verdichten in de bestaande stad legt ook nog meer nadruk op de kwaliteit van de
openbare ruimte. Dit is ook een aspect wat door bewoners in de enquête als erg
belangrijk wordt gezien, maar waarvan ze ook aangeven dat het ze het nu nog
onder de maat vinden. Kwaliteit van de openbare ruimte in centra en op
knooppunten kan ook bijdrage aan een aantrekkelijker vestigingsmilieu. Het
gescheiden verkeerssysteem dat Almere veel heeft gebracht als het gaat om de
interne bereikbaarheid en verkeersveiligheid staat soms op gespannen voet met
de kwaliteit van openbare ruimte, zeker in de centrumgebieden. De gescheiden
structureren zorgen ervoor dat de openbare ruimte te veel voelt als
verkeersruimte en te weinig als verblijfsruimte. De vrijliggende busbanen zijn een
groot succes in Almere (hoge snelheid, goed gebruikt), die kwaliteit van Almere
willen we behouden. De fietspaden en tunnels zijn verkeerskundig veilig, maar
sociaal niet altijd veilig. De opgave is dus om het goede van de doorstroming te
behouden, maar de sociale veiligheid te vergroten op fietspaden en langs
busbanen. Dat kan door in nieuwe gebieden busbanen en fietspaden wel
vrijliggend te maken, maar meer te bundelen. En door hoogwaardige gestrekte
fietsassen aan te leggen, maar in de 30-kilometergebieden meer mee te fietsen
in het verkeer.
In de centrumgebieden moet gezocht worden naar een nieuwe balans tussen de
goede aspecten van het huidige systeem en de wens om de openbare ruimte
een impuls te geven en meer ruimte en kwaliteit te bieden voor de voetganger en
fiets. Hierbij kan ook gedacht worden aan het afwaarderen of anders inrichten
van enkele (delen van) dreven, wat snelheidsremmend werkt, leidt tot minder
barrièrewerking, fietspaden toegankelijker maakt en meer ruimte biedt voor het
ontwikkelen langs de dreven.
In woonwijken kan samen met bewoners gekeken worden naar een andere
indeling van de openbare ruimte, met meer ruimte voor groen en spelen in de
straat of juist minder groen op plekken waar dat de overzichtelijkheid bevordert.
Denk aan gelijkvloerse kruisingen van fietspaden en van wegen met de
busbaan).
(Ontwerp gezonde systemen, anticipeer op verandering,
koester diversiteit en verbind plaats en context)
35Verkenning mobiliteitsvisie Almere
4. Betere voorzieningen voor gezonde mobiliteit: lopen en fietsen
Het stimuleren van gezonde mobiliteit - lopen en fietsen - heeft veel voordelen, het
draagt bij aan duurzame en schone mobiliteit, het heeft een positieve impact op de
gezondheid (minder obesitas) en versterkt de nabijheid van functies. Daarnaast is het
zeer kostenefficiënt in aanleg en beheer. We zien de elektrische fietsen en andere
snelle voertuigen als een enorme kans om meer mensen op de fiets te krijgen. De
elektrische fiets vergroot de actieradus van 7 naar 15-20 kilometer, dus daarmee heel
Almere. In het ontwerp van onze wijken en buurten krijgt dat al veel aandacht, maar
we kunnen het mogelijk nog meer laten terugkomen in ontwerpen van onze wandel-
en fietsnetwerken. We zien dat de Almeerders minder fietsen dan inwoners van
andere Nederlandse steden en dat heeft verschillende oorzaken: lange afstanden
binnen de stad, de sociale onveiligheid van de routes door het groen, concurrentie
van de bus en de auto, samenstelling van de bevolking en het feit dat veel mensen
voor hun werk naar gebieden buiten de stad reizen die niet op fietsafstand liggen. De
fietsroutes door onze groene gebieden worden ook veel door wandelaars gebruikt
waardoor deze voor fietsers minder aantrekkelijk zijn. Sommige van deze oorzaken
verander je niet van vandaag op morgen, maar er zijn volop kansen om het lopen en
fietsen in Almere te stimuleren. Fietsroutes tussen de stadsdelen lopen nu vaak door
het groen of over bedrijventerreinen, wat uit het oogpunt van sociale veiligheid of
verkeersveiligheid niet als prettig wordt ervaren. Het ontwikkelen van een beperkt
deel van ons fietsnetwerk tot snelle en aantrekkelijke, sociaal veilige fietsroutes
tussen de stadsdelen, maakt dat mensen eerder de fiets pakken om zich tussen de
verschillende delen van de stad te verplaatsen. Het Spoorbaanpad is een stap in de
goede richting wat dit betreft. Bekeken moet worden hoe omgegaan moet worden
met de groeiende groep kleinschalige elektrische voertuigen (speed pedelec, cargo
bikes, brommobiel etc.).Houden deze een plek op het fietspad of niet? Dit hangt
vooral af van landelijke regelgeving. Een goede inrichting van routes of het slim
toevoegen van ruimtelijke functies kan hier een oplossing voor bieden.
De snelle groei van de E-fiets biedt ook meer kansen voor fiets over grotere
afstanden. Almere heeft een goed bussysteem en wij willen dat graag behouden. Wel
kan gekeken worden hoe bus en fiets elkaar nog meer kunnen versterken.
Bijvoorbeeld door betere fietsparkeervoorzieningen bij de haltes en de stations. De
verkeersveiligheid bij kruisingen tussen de busbanen en hoofdfietsroutes is ook een
aandachtspunt in dit verband. Vanuit mobiliteit is het ook belangrijk om functies, zoals
supermarkten en scholen zoveel mogelijk te situeren of vast te houden op plekken
die goed bereikbaar zijn te voet met de fiets. Dus liever centraal in de wijk dan aan de
rand. Uit de gesprekken met de stad blijkt ook dat looproutes binnen buurten niet
altijd op orde zijn. Lopen en fietsen doen we ook voor recreatie. Almere is een stad
waar onze inwoners veel recreatiemogelijkheden hebben en Almere wordt steeds
meer een stad waar mensen voor recreatie naar toe komen met trekpleisters als het
Weerwater, Noorder- en Lepelaarplassen, Oostvaardersplassen, De Kemphaan e.d..
Goed om te bezien of onze netwerken hier goed op aansluiten en voor recreanten
aantrekkelijk zijn.
.(Ontwerp gezonde systemen, blijf innoveren, anticipeer op
verandering)
Richtinggevende uitspraken lopen en fietsen
• Lopen en fietsen komen lokaal op de eerste plaats in ons mobiliteitsbeleid.
Kwaliteit van de fietsverbindingen tussen de verschillende delen van de stad
moet omhoog. Kwaliteit van de looproutes binnen buurten verdient meer
aandacht.
• We werken toe naar een systeem van hoogwaardige en gestrekte fietsassen,
daarbuiten kan meer meegefietst worden met het overige verkeer. Door
aanleg van laadplekken en campagnes stimuleren we het gebruik van de E-
fiets, een vervoermiddel dat qua actieradius perfect bij de schaal van Almere
past.
• We maken toeristische en recreatieve bestemmingen in en om de stad beter
bereikbaar te voet en met de fiets.
• We introduceren fietsparkeernormen voor nieuwe gebouwen om fietsen naar
werk en voorzieningen te stimuleren.
36Verkenning mobiliteitsvisie Almere
5. Verduurzaming mobiliteit: Werk maken van schonere auto’s en
bussen
De meest duurzame vormen van mobiliteit zijn fiets en lopen. Die zullen we
vanuit het oogpunt duurzaamheid actief stimuleren. Toch zal de automobiliteit
een gegeven blijven. Almere is een van de gemeenten die het slechtst scoort
als het gaat om de CO2 uitstoot per inwoners als gevolg van mobiliteit.
Belangrijkste oorzaak hiervan is de grote pendelstromen met de auto. Veel van
deze verplaatsingen zijn niet makkelijk te vervangen door de fiets en ook het
openbaar vervoer moet eerst verder worden verbeterd om extra groei op te
vangen. De meeste impact (CO2 reductie) op het verduurzamen van de
mobiliteit in Almere heeft de overstap naar schonere auto’s en bussen. De
elektrische auto wordt steeds meer gemeengoed en de aanvragen voor
laadpalen in Almere overstijgen nu het beschikbare budget. De verwachting is
dat elektrisch rijden mede door sterk toegenomen aandacht vanuit het rijk nog
een sterke impuls zal krijgen ook waterstof wordt een steeds gangbaarder
alternatief. De gemeente kan dit zelf extra aanjagen door een actiever
laadpalenbeleid en het faciliteren van snellaadstations bij ringen en dreven,
maar het staat of valt ook met het kweken van meer enthousiasme onder
bewoners om hier mee aan de slag te gaan. Hierbij verdient het aanbeveling
om vooral in te zetten op de koplopers: mensen die er al voor open staan maar
nog een zetje nodig hebben om het echt te doen. Uit recent onderzoek naar
laadpaalbehoefte in relatie tot de bevolkingssamenstelling is te zien dat er
overal in de stad wel plekken zijn te aan te wijzen die zich lenen voor extra
laadpunten. Ook kan de gemeente meer mensen kennis laten maken met
elektrisch rijden door elektrische deelauto’s aan te bieden. Almere heeft al
relatief schone bussen en zal op termijn in lijn met het landelijke
bestuursakkoord de overstap maken naar Zero Emissie.
Bij het verschonen van mobiliteit is het belangrijk ook aandacht te hebben voor
de explosieve groei van pakketdiensten als gevolg van het groeiende aantal
online aankopen. Het kan dan gaan om bundelen van pakketdiensten, het
bevorderen van het gebruik van pick-up points, bijvoorbeeld bij bushaltes en
het inzetten op het slimmer bevoorraden van winkels. Het remmen van de
groei van de pakketbezorging is niet alleen goed voor een schone lucht, maar
ook voor de leefbaarheid en verkeersveiligheid. Tot slot kunnen we zones
aanwijzen waar we voorrang geven aan schone en gezonde mobiliteit: lopen,
fietsen en elektrisch vervoer. Het tempo van de transitie naar schone mobiliteit
kunnen wij wat beïnvloeden, maar hier ligt vooral een belangrijke rol bij het Rijk
met het stellen van energiedoelen en normen (voor bijvoorbeeld luchtkwaliteit)
en de beschikbaarheid van subsidies.
.(Ontwerp gezonde systemen, blijf innoveren,
anticipeer op verandering).
Richtinggevende uitspraken schone mobiliteit
• Almere zet in op een reductie van de uitstoot van CO2 als gevolg van
mobiliteit in lijn met de landelijke doelstellingen.
• Almere zet in op een actiever beleid waar het gaat om stimuleren van
alternatieve brandstoffen (elektrisch en waterstof) en maakt hier
middelen voor vrij.
• Almere daagt burgers en bedrijven uit om met initiatieven te komen hoe
de mobiliteit in de stad het beste te verduurzamen en zal deze faciliteren.
37Verkenning mobiliteitsvisie Almere
6. Een mobiliteitssysteem voor iedereen?
Almere is een steeds diversere stad qua samenstelling, niet meer alleen
een stad van gezinnen, maar ook een stad van studenten en ouderen.
De middeninkomens zijn nog steeds sterk vertegenwoordigd, maar ook
het aantal lage en hoge inkomens neemt toe. Het is ook een stad met
steeds meer verschillende nationaliteiten en culturen. Een diverse stad
kenmerkt zich door verschillende mobiliteitsbehoeften. De huidige
structuur met een goede interne bereikbaarheid voor fiets, bus en auto
lijkt een goede basis te bieden om deze behoefte op te vangen.
Wij hebben in het collegeakkoord “liefde voor Almere” opgenomen:
Almere is een inclusieve stad is. Duurzame mobiliteit is ook inclusieve
mobiliteit: toegankelijk voor iedereen. Dat betekent: geen fysieke
barrières in de openbare ruimte om deel te nemen aan het verkeer voor
ouderen en mensen met een beperking.
Maar ook de betaalbaarheid van mobiliteit kan een barrière zijn, zeker
voor mensen die relatief grote afstanden moeten reizen voor werk. Ook
is het de vraag hoe goed de huidige structuur is voor de hard groeiende
groep kwetsbare ouderen. Nabijheid van voorzieningen, contact met
anderen en toegankelijkheid van het openbaar vervoer zijn voor hen
belangrijke thema’s. Mogelijk kunnen ook anderen in hun sociale
omgeving of de buurt er voor zorgen dat kwetsbare bewoners mobiel
blijven.
De gebiedsontwikkeling in Oosterwold heeft geleid tot een gebied dat
zeker voor mensen zonder auto minder mogelijkheden biedt zich te
verplaatsen. Hier ligt op termijn een opgave voor toegankelijke mobiliteit
voor alle inwoners.
(Mensen maken de stad)
Richtinggevende uitspraken mobiliteit voor iedereen
• We zetten in op een verkeer- en vervoersysteem dat voor iedereen toegankelijk en
bet