Rechten van intellectuele eigendom
De verstrekte informatie mag alleen worden gereproduceerd in niet-commerciële publicaties en presentaties, mits voldaan wordt aan volgende 2 voorwaarden:1. een voorafgaande schriftelijke mededeling aan
[email protected], met vermelding van de gegevens die gereproduceerd worden en het medium waarin gereproduceerd wordt en
2. de volgende bronvermelding bij de reproductie: © Medex
© Fotolia.comMasheFotoliaIMelkingJonathanMelisback
Inhoud
1. INLEIDING ............................................................................................................................................ 5
2. DATAVERZAMELING ............................................................................................................................. 6
3. VERZUIMCIJFERS .................................................................................................................................. 7
3.1. VERZUIMCIJFERS 2012 - 2017 ........................................................................................................... 7
3.1.1. TABEL MET DE VOORNAAMSTE VERZUIMGEGEVENS .................................................................... 7
3.1.2. VERZUIMGEGEVENS IN DETAIL ..................................................................................................... 8
3.1.2.1. EVOLUTIE VERZUIMPERCENTAGE ................................................................................................. 8
3.1.2.2. VERZUIMPERCENTAGE VOLGENS CATEGORIE WERKGEVER......................................................... 10
3.1.2.3. GEMIDDELDE AFWEZIGHEIDSDUUR ........................................................................................... 12
3.1.2.4. FREQUENTIE VAN DE ZIEKTEMELDINGEN ................................................................................... 13
3.2. BENCHMARKING ............................................................................................................................ 15
3.2.1. VERZUIMPERCENTAGE ............................................................................................................... 15
3.2.2. GEMIDDELDE AFWEZIGHEIDSDUUR ........................................................................................... 17
3.2.3. GEMIDDELDE AFWEZIGHEIDSFREQUENTIE ................................................................................. 18
4. VERZUIMOMSTANDIGHEDEN ............................................................................................................. 18
4.1. WIE IS AFWEZIG WEGENS ZIEKTE? .................................................................................................. 18
4.1.1. GESLACHT .................................................................................................................................. 18
4.1.2. ADMINISTRATIEF NIVEAU .......................................................................................................... 19
4.1.3. LEEFTIJD .................................................................................................................................... 19
4.1.4. WERKRELATIE ............................................................................................................................ 22
4.1.5. TAALROL EN WOONPLAATS ....................................................................................................... 22
4.2. GESTANDAARDISEERDE VERZUIMGEGEVENS .................................................................................. 25
4.2.1. GESLACHT .................................................................................................................................. 26
4.2.2. NIVEAU ..................................................................................................................................... 26
4.2.3. LEEFTIJD .................................................................................................................................... 27
4.2.4. WOONPLAATS ........................................................................................................................... 28
4.2.5. WERKRELATIE ............................................................................................................................ 28
2
4.3. WANNEER WORDT VERZUIM WEGENS ZIEKTE GEMELD? ................................................................ 29
4.3.1. DAG WAAROP DE AFWEZIGHEID GEMELD WORDT ..................................................................... 29
4.3.2. MAAND WAAROP DE AFWEZIGHEID GEMELD WORDT ............................................................... 30
5. MEDISCHE OORZAKEN ....................................................................................................................... 32
5.1. INLEIDING ...................................................................................................................................... 32
5.2. ANALYSE VAN DE DIAGNOSEGROEPEN ........................................................................................... 33
5.2.1. AANTAL ATTESTEN PER DIAGNOSEGROEP .................................................................................. 33
5.2.2. AFWEZIGHEIDSDUUR PER DIAGNOSEGROEP .............................................................................. 34
5.2.3. EVOLUTIE IN FUNCTIE VAN DE SEIZOENEN ................................................................................. 36
5.2.4. MEDISCHE VERZUIMOORZAKEN VOLGENS LEEFTIJDSCATEGORIE ................................................ 38
5.2.5. MEDISCHE VERZUIMOORZAKEN VOLGENS GESLACHT ................................................................ 40
5.2.6. MEDISCHE VERZUIMOORZAKEN VOLGENS ADMINISTRATIEF NIVEAU ......................................... 43
5.2.7. MEDISCHE VERZUIMOORZAKEN VOLGENS WERKRELATIE ........................................................... 45
5.2.8. MEDISCHE VERZUIMOORZAKEN VOLGENS WOONPLAATS .......................................................... 48
5.3. STRESS-GERELATEERDE VERZUIMOORZAKEN ................................................................................. 55
6. CONTROLES ....................................................................................................................................... 62
6.1. CONTROLEOPDRACHTEN ............................................................................................................... 62
6.1.1. AARD VAN DE CONTROLES ......................................................................................................... 62
6.1.2. WIE WORDT GECONTROLEERD? ................................................................................................. 63
6.1.2.1. CONTROLES VOLGENS GESLACHT ............................................................................................... 63
6.1.2.2. CONTROLES VOLGENS DE LEEFTIJD ............................................................................................. 63
6.1.2.3. CONTROLES VOLGENS HET ADMINISTRATIEF NIVEAU ................................................................. 64
6.1.2.4. CONTROLES VOLGENS DE WOONPLAATS ................................................................................... 65
6.1.3. WANNEER WORDEN DE CONTROLES UITGEVOERD? ................................................................... 65
6.1.4. WAAR KUNNEN DE CONTROLES UITGEVOERD WORDEN? ........................................................... 66
6.2. CONTROLERESULTATEN ................................................................................................................. 68
6.2.1. RESULTATEN VOLGENS DE DUUR VAN DE AFWEZIGHEID ............................................................ 68
6.2.2. RESULTATEN VOLGENS DE AARD VAN DE CONTROLE ................................................................. 69
6.2.3. RESULTATEN VOLGENS HET GESLACHT ....................................................................................... 69
3 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
6.2.4. RESULTATEN VOLGENS DE LEEFTIJD ........................................................................................... 69
6.2.5. RESULTATEN VOLGENS HET ADMINISTRATIEF NIVEAU ............................................................... 70
6.2.6. RESULTATEN VOLGENS DE WERKRELATIE ................................................................................... 70
6.2.7. RESULTATEN VOLGENS DE WOONPLAATS .................................................................................. 71
6.2.8. RESULTATEN VOLGENS DE WEEKDAG ......................................................................................... 71
6.3. ARBITRAGES .................................................................................................................................. 72
6.4. RETURN ON INVESTMENT .............................................................................................................. 72
7. GEDEELTELIJKE WERKHERVATTING NA LANGDURIGE ZIEKTE .............................................................. 75
7.1. WIE HERVAT MET VERMINDERDE PRESTATIES ................................................................................ 77
7.2. HOEVEEL ONDERZOEKEN WORDEN UITGEVOERD ........................................................................... 80
7.3. WAT WAS DE MEDISCHE OORZAAK VOOR VERMINDERDE PRESTATIES ........................................... 83
7.4. IS DE WERKHERVATTING MET VERMINDERDE PRESTATIES SUCCESVOL? ......................................... 84
8. BESLUITEN ......................................................................................................................................... 87
8.1. VERZUIMGEGEVENS ....................................................................................................................... 87
8.2. MEDISCHE OORZAKEN ................................................................................................................... 88
8.3. CONTROLES ................................................................................................................................... 89
8.4. DEELTIJDSE WERKHERVATTINGEN NA LANGDURIGE ZIEKTE ............................................................ 90
9. BIJLAGEN ........................................................................................................................................... 91
9.1. DEFINITIES ..................................................................................................................................... 91
9.2. POPULATIE FEDERALE AMBTENAREN ............................................................................................. 94
9.2.1. EVOLUTIE AMBTENARENPOPULATIE 2013-2017 ......................................................................... 94
9.2.2. EVOLUTIE AMBTENARENPOPULATIE 2013-2017 PER LEEFTIJD .................................................... 94
9.2.3. VERDELING AMBTENRENPOPULATIE PER PROVINCIE VOLGENS ADMINISTRATIEF NIVEAU. ......... 96
9.3. DIAGNOSEGROEPEN ...................................................................................................................... 98
9.3.1. CARDIOVASCULAIR .................................................................................................................... 98
9.3.2. ADEMHALING ............................................................................................................................ 98
9.3.3. GRIEP ........................................................................................................................................ 98
9.3.4. SPIJSVERTERING ........................................................................................................................ 99
9.3.5. LOCOMOTORISCH ...................................................................................................................... 99
4
9.3.6. NEUROLOGISCH ......................................................................................................................... 99
9.3.7. ONCOLOGISCH ........................................................................................................................... 99
9.3.8. STRESS ....................................................................................................................................... 99
9.3.9. VARIA .......................................................................................................................................100
9.4. BESLISSINGEN COMMISSIE VERVROEGDE PENSIONERING OM MEDISCHE REDENEN VOOR FEDERALE
AMBTENAREN ...........................................................................................................................................101
5 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
1. Inleiding
Net als elk jaar brengt Medex u met deze publicatie een overzicht van wat de federale
administraties, de controleartsen en de cel Attesten in 2017 in de applcatie ziekteverzuim
geregistreerd hebben. We gaan dus dieper in op zowel de afwezigheden, de medische oorzaken van
de arbeidsonbekwaamheden als de controles van de federale ambtenaren.
Voor de Belgische werknemers in de privesector wordt nog altijd de alarmklok geluid1. Nog nooit
was het ziekteverzuim er zo hoog als in 2017. Bovendien zijn afwezigheden die langer dan een jaar
aanslepen daar de hoofdverantwoordelijken voor de continue opwaartse evolutie van het
verzuimpercentage.
Met deze publicatie wil Medex onder andere deze vaststellingen toetsen met wat er op dit vlak
gebeurt bij de federale overheid.
Re-integratie van langdurige zieken staat al een tijdje in het middelpunt van de belangstelling.
Daarom hebben we dit jaar een extra hoofdstuk toegevoegd dat gewijd is aan de deeltijdse
werkhervatting na langdurige ziekteafwezigheid.
Omdat Medex op dit vlak enkel bevoegd is voor statutaire ambtenaren, kunnen we geen gegevens
publiceren voor de contractuele medewerkers van de federale openbare sector. Het zijn immers de
raadgevende artsen van de mutualiteiten die voor deze categorie bevoegd zijn.
De re-integratietrajecten, zoals bepaald in het koninklijk besluit van 28 oktober 2016, werden ook
niet in deze publicatie opgenomen omdat die onder de bevoegdheid vallen van de
arbeidsgeneeskundige diensten.
1 - 'Nooit eerder zo veel werknemers in privésector afwezig wegens ziekte of ongeval' (verwijzing naar de White Paper van Securex Absenteïsme in 2017), Het Nieuwsblad 26 april 2018, p.3. - 'Ziekteverzuim Belgische werknemers neemt laatste tien jaar fors toe - vooral langdurig verzuim stijgt aanzienlijk', SD Worx, 15 februari 2018.
6
2. Dataverzameling
Net zoals in onze vorige publicaties geeft ook deze studie een volledige weergave van de gegevens
van alle federale ambtenaren2 zoals die werden geregistreerd door de verschillende actoren:
- de federale administraties (personeelsgegevens en afwezigheden);
- de cel Attesten van Medex (medische gegevens betreffende de verzuimoorzaken, door de
behandelende artsen genoteerd op de attesten);
- de controleartsen (controleresultaten);
- de medische centra van Medex (gegevens over de werkhervatting met verminderde prestaties).
Het gaat dus niet om een representatieve steekproef, zoals in sommige andere studies, maar om
een overzicht van alle gegevens.
Om een uniforme registratie van de gegevens door de werkgevers te bevorderen werden zij begin
2017 bevraagd over de wijze hoe ze dit doen. Op basis van de resultaten van die enquete werd op 28
maart 2017 een symposium georganiseerd en een gids met goede praktijken3 gepubliceerd waarin
de regels voor een gelijkvormige, correcte registratie in herinnering gebracht werden.
Traditiegetrouw kregen ook de controleartsen de nodige feedback tijdens de jaarlijkse didactische
causerie die Medex voor hen organiseert.
De gegevens die u op de volgende bladzijden worden voorgesteld zijn de gegevens die op 1 maart
2018 in onze applicatie terug te vinden waren. We hebben een bepaald tijdstip vastgelegd omdat we
vaststellen dat er soms nog wijzigingen met terugwerkende kracht door de verschillende actoren
worden aangebracht.
Rapporten die op een ander tijdstip aangemaakt worden, kunnen dus minieme verschillen vertonen.
Net zoals in de rapporten die elke administratie via onze applicatie voor haar eigen organisatie kan
genereren, hebben de gegevens van de medewerkers (geslacht, niveau, woonplaats, …) betrekking
op de laatste dag van de bestudeerde periode. In deze publicatie is dat dus 31 december 2017.
Enkel wanneer we de afwezigheden per leeftijd onderzocht hebben, hebben we de leeftijd op het
moment van de afwezigheid in aanmerking genomen om een accurater beeld te krijgen.
2 Dus ook de afwezigheden en medische verzuimoorzaken van de contractuele medewerkers van wie de afwezigheid ten laste van de mutualiteit valt. Enkel het hoofdstuk over de deeltijdse werkhervatting na langdurige zieketafwezigheid beperkt zich tot de statutaire ambtenaren. 3 https://www.health.belgium.be/nl/webapplicatie-ziekteverzuim-gids-goede-praktijken
7 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
3. Verzuimcijfers
3.1. Verzuimcijfers 2012 - 2017
3.1.1. Tabel met de voornaamste verzuimgegevens 4
2012 2013 2014 2015 2016 2017
Aantal afwezigheidsperioden 182.558 186.245 177.646 173.147 172.095 159.900
Aantal verzuimdagen 1.211.509 1.216.643 1.230.360 1.209.524 1.230.836 1.180.361
Aantal afwezigheden 1 dag 70.384 72.096 69.963 66.462 65.784 62.119
Percentage afwezigheden 1
dag 38,6% 38,7% 39,4% 38,4% 38,2%
38,8%
Aantal afwezigheden 2 -21
dagen 102.079 104.159 97.187 96.462 95.882
87.779
Percentage afwezigheden 2 -
21 dagen 55,9% 55,9% 54,7% 55,7% 55,7%
54,9%
Aantal afwezigheden >21
dagen 10.095 9.990 10.496 10.223 10.429
10.002
Percentage afwezigheden >21
dagen 5,5% 5,4% 5,9% 5,9% 6,1%
6,3%
Percentage ziekteverzuim 5,50% 5,57% 5,71% 5,98% 6,22% 6,15%
Gemiddelde frequentie 2,0 2,1 2,0 2,1 2,1 2,0
Gemiddelde duur per
afwezigheid 6,6 6,5 6,9 7,0 7,2
7,4
Aantal verzuimers 63.041 64.075 61.452 58.980 58.302 55.747
Aantal nulverzuimers 28.336 26.557 27.822 30.449 28.014 27.244
% nulverzuimers 31,01% 29,30% 31,16% 34,05% 32,46% 32,83%
Gemiddelde duur per
verzuimer 19,2 19,0 20,0 20,5 21,1
21,2
Gemiddelde afwezigheidsduur
per ambtenaar
(nulverzuimers inbegrepen)
13,3 13,4 13,8 14,4 15,0 14,8
4 De definities vindt men in hoofdstuk 9.1.
8
3.1.2. Verzuimgegevens in detail
3.1.2.1. Evolutie verzuimpercentage
In bijlage 9.2.1. zien we dat er elk jaar minder ambtenaren (VTE) bij de federale openbare sector
werken. Het is dan ook normaal dat het aantal ambtenaren die afwezig zijn wegens ziekte en het
aantal ziekteperioden die federale ambtenaren aan hun werkgever melden, ook elk jaar afneemt. Uit
onderstaande grafiek stellen we vast dat die daling in 2017 steiler is dan de voorbije jaren.
Figuur 1: Evolutie 2012-2017 aantal ambtenaren die afwezig zijn wegens ziekte
Figuur 2: Evolutie 2012-2017 aantal afwezigheidsperiodes
63.041
64.075
61.452
58.980
58.302
55.747
50.000
52.000
54.000
56.000
58.000
60.000
62.000
64.000
66.000
2012 2013 2014 2015 2016 2017
182.558
186.245
177.646 173.147172.095
159.900
145.000
150.000
155.000
160.000
165.000
170.000
175.000
180.000
185.000
190.000
2012 2013 2014 2015 2016 2017
9 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Het totaal aantal dagen waarop niet gewerkt wordt wegens ziekte is in 2017 het sterkst gedaald. In
2017 daalt dit voor het eerst onder de 1.200.000 dagen naar 1.180.361.
Figuur 3: Evolutie 2012-2017 aantal afwezigheidsdagen
Maar het is voor het eerst sinds 2012 dat we ook een daling noteren van het verzuimpercentage.
Met 6,15% in 2017 was er 0,07% minder ziekteverzuim dan in 2016 (6,22%) of een daling van 1,13%.
In 2015 en 2016 was er telkens een toename van meer dan 4%.
Figuur 4: Evolutie 2012-2017 verzuimpercentage
1.211.509
1.216.643
1.230.360
1.209.524
1.230.836
1.180.361
1.150.000
1.160.000
1.170.000
1.180.000
1.190.000
1.200.000
1.210.000
1.220.000
1.230.000
1.240.000
2012 2013 2014 2015 2016 2017
5,50%
5,57%
5,71%
5,98%
6,22%
6,15%
5,00%
5,20%
5,40%
5,60%
5,80%
6,00%
6,20%
6,40%
2012 2013 2014 2015 2016 2017
10
3.1.2.2. Verzuimpercentage volgens categorie werkgever
Het federaal administratief openbaar ambt omvat de organisaties vermeld in de wet van 22 juli
1993, te weten:
- De federale overheidsdiensten en het ministerie van Defensie (FOD)
Sommige FOD's zijn belast met een specifiek beleid (Financiën, Volksgezondheid, ...), andere
houden zich bezig met materies die alle FOD's aanbelangen (FOD Beleid en Ondersteuning,…).
- De federale instellingen van openbaar nut (ION)
De ION’s zijn verbonden met een of meerdere FOD’s maar hebben een grotere of minder grote
autonomie naargelang het type. Voorbeelden: Nationaal Geografisch Instituut, Instituut voor de
Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, …
- De openbare instellingen van sociale zekerheid (OISZ)
De OISZ zijn verbonden met een of meerdere FOD’s en hebben elk een specifieke taak in het beleid
van de sociale zekerheid. Voorbeelden: de rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA), de Federale
Pensioendienst (FPD), de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ)…
- De programmatorische overheidsdiensten (POD)
De POD's houden zich bezig met dossiers die verband houden met maatschappelijke vraagstukken
waarvoor er coördinatie nodig is tussen verschillende FOD's, zoals wetenschapsbeleid,
maatschappelijke integratie, …
- De wetenschappelijke instellingen (WI)
Deze instellingen hangen af van een FOD of van een POD (meestal de POD Wetenschapsbeleid).
Voorbeelden: het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België, het Belgisch Instituut voor Ruimte-
Aëronomie, …
De daling van het ziekteverzuim is toe te schrijven aan de ambtenaren van de federale
overheidsdiensten (FOD). Hun ziekteverzuim daalt van 6,25% in 2016 naar 6,20% in 2017 of een
daling van 0,8%. Zij maken ook ruim drie vierden (76,3%) van de ambtenarenpopulatie uit.
Bij de overige instellingen stijgt het ziekteverzuimpercentage. Het verzuimpercentage stijgt het
minst bij de openbare instellingen van sociale zekerheid (OISZ) met 2,2% naar 6,56% en het meest bij
de wetenschappelijke instellingen (WI) met 17,38% naar 5,11%.
Ambtenaren
in 2017 2012 2013 2014 2015 2016 2017
FOD 76,3% 5,65% 5,64% 5,72% 5,98% 6,25% 6,20%
ION 6,2% 3,55% 4,03% 5,24% 5,63% 5,17% 5,49%
OISZ 14,4% 5,88% 5,94% 6,11% 6,56% 6,42% 6,56%
11 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
POD 0,5% 3,15% 3,80% 3,72% 4,49% 4,71% 5,46%
WI 2,6% 4,16% 3,96% 4,07% 4,38% 4,35% 5,11%
Figuur 5: Evolutie 2012-2017 ziekteverzuimpercentage volgens de aard van de administraties
Als we naar de omvang van de administraties volgens hun personeelsbestand kijken, dan zien we dat
het ziekteverzuim enkel stijgt bij de middelgrote administraties met 150 tot 2 500 medewerkers
(stijging met 4,88%). Het ziekteverzuim neemt met 2,38% af bij de kleine administraties (minder dan
150 medewerkers) en met 1,49% bij de grote administraties (meer dan 2 500 medewerkers). Toch
blijft het ziekteverzuim, net als in de privésector5, nog altijd het hoogst bij de grote werkgevers.
Ambtenaren
in 2017 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Large (>2.500 medewerkers) 65,6% 5,95% 5,95% 5,98% 6,19% 6,52% 6,42%
Medium (>150 < 2.500
medewerkers) 33,2% 4,76% 4,88% 5,25% 5,58% 5,49% 5,76%
Small (< 150 medewerkers) 1,2% 3,32% 2,43% 3,73% 3,69% 4,08% 3,98%
5 Securex, White paper, Absenteisme in 2017, tabel 16, p. 39.
3,0%
3,5%
4,0%
4,5%
5,0%
5,5%
6,0%
6,5%
7,0%
2012 2013 2014 2015 2016 2017
FOD ION OISZ POD WI
12
3.1.2.3. Gemiddelde afwezigheidsduur
De gemiddelde duur van een afwezigheid van federale ambtenaren neemt sinds 2013 constant toe.
Figuur 6: Evolutie 2012-2017 gemiddelde duur per afwezigheid
Ook de gemiddelde afwezigheidsduur van de ambtenaren die zich ziek melden neemt sinds 2013
toe, al is de stijgingscurve in 2017 afgeplat omdat een zieke ambtenaar zich iets minder vaak afwezig
meldt in 2017 (zie 3.1.2.4.). Federale ambtenaren die zich in 2017 afwezig gemeld hebben wegens
ziekte, zijn gemiddeld 21,2 dagen om die reden niet op het werk.
Figuur 7: Evolutie 2012-2017 gemiddelde duur per ambtenaar die zich afwezig meldt
Anderzijds stellen we ook vast dat de gemiddelde afwezigheidsduur over alle ambtenaren (dus ook
zij die zich niet afwezig gemeld hebben wegens ziekte) voor de eerste keer gedaald is in 2017. Dit
6,6
6,5
6,9
7
7,2
7,4
6
6,5
7
7,5
2012 2013 2014 2015 2016 2017
19,2
19
20
20,5
21,1 21,2
17,5
18
18,5
19
19,5
20
20,5
21
21,5
22
2012 2013 2014 2015 2016 2017
13 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
valt ook te verklaren doordat er iets meer ambtenaren in 2017 niet afwezig geweest zijn wegens
ziekte en de frequentie van de afwezigheidsmeldingen per zieke ambtenaar afgenomen is (zie hierna
3.1.2.4.).
Figuur 8: Evolutie 2012-2017 gemiddelde afwezigheidsduur per ambtenaar
3.1.2.4. Frequentie van de ziektemeldingen
In 2017 is een ambtenaar gemiddeld 2 keer afwezig geweest wegens ziekte. Dat is iets minder dan in
2016 (2,1 keer).
In 2017 is 1 ambtenaar op 3 (33%) nooit afwezig geweest wegens ziekte en is 1 op 5 (19%) slechts 1
keer ziek geweest.
13,313,4
13,8
14,4
15
14,8
12
12,5
13
13,5
14
14,5
15
15,5
2012 2013 2014 2015 2016 2017
14
Figuur 9: Verdeling federale ambtenaren volgens het aantal afwezigheidsmeldingen in 2017
Na een stijging in 2016 van het aandeel van de ambtenaren die zich minstens 1 keer ziek melden,
zien we in 2017 weer een lichte daling naar 67,15%. Het minimumniveau van 65,95% dat in 2015
werd behaald is hiermee wel niet bereikt.
Figuur 10: Evolutie 2012-2017 aandeel van de ambtenaren die zich voor minstens 1 dag ziekte afwezig hebben gemeld
33%
19%15%
11%
7%
16%
0 keer afwezig 1 keer afwezig
2 keer afwezig 3 keer afwezig
4 keer afwezig 5 keer of meer afwezig
68,99%
70,70%
68,84%
65,95%
67,54%
67,17%
63%
64%
65%
66%
67%
68%
69%
70%
71%
72%
2012 2013 2014 2015 2016 2017
15 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
3.2. Benchmarking
3.2.1. Verzuimpercentage
Het ziekteverzuim van de federale ambtenaren kent in 2017 een andere tendens dan deze die men
in de privésector waarneemt.
Volgens Securex6 zet de bijna continue stijging van het absenteïsme in de Belgische privésector zich
door.
SD Worx7 stelt dan weer een kleine afzwakking vast in de toename van de verzuimcurve. Hierbij valt
wel op te merken dat men hier het ziekteverzuim langer dan 1 jaar niet in aanmerking neemt.
Wellicht verklaart dit het verschil tussen de beide instellingen die afwijkende cijfers voor de
privésector publiceren. Bij Securex stijgt het ziekteverzuimpercentage van 6,58% in 2016 naar 6,88%
in 2017, of een stijging van 5%. Bij SD Worx stijgt het verzuim van 5,52% naar 5,54%, of een stijging
van 0,4%.
Bij de federale ambtenaren is er daarentegen een daling waarneembaar, nl. van 6,22% in 2016 naar
6,15% in 2017, of een daling van 1%. Indien we, zoals SD Worx, geen rekening zouden houden met
de afwezigheden die langer dan een jaar duren dan zouden we voor de federale ambtenaren
uitkomen op een verzuimpercentage van 5,19% in 2017.
Figuur 11: Evolutie ziekteverzuimpercntage 2010-2017 in de privésector en bij de federale overheid
6 Securex, White paper, Absenteisme in 2017, figuur 2, p. 8 7 SD Worx, Ziekteverzuim Belgische werknemers neemt laatste tien jaar fors toe, 15 februari 2018
5,59% 5,65%
5,50% 5,57%5,71%
5,98%6,22%
6,15%
5,27%5,42%
5,50%5,67%
5,99%
6,35%
6,58% 6,88%
4,47%4,73% 4,77% 4,81%
5,12%
5,41% 5,52%
5,54%
4,00%
4,50%
5,00%
5,50%
6,00%
6,50%
7,00%
7,50%
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Medex Securex SDWorx
16
In de privésector8 maken de afwezigheden van meer dan een jaar in 2017 met 2,82% de grootste
fractie van het ziekteverzuimpercentage uit.
Bij de federale overheid zijn daarentegen de afwezigheden van meer dan een maand tot minder dan
een jaar met 2,72% de grootste fractie van het verzuimpercentage van 2017.
Het ziekteverzuimpercentage bij de federale ambtenaren van de afwezigheden van meer dan een
jaar9 daalt van 1,10% in 2016 naar 0.96% in 2017. Dat van de afwezigheden tot een maand daalt van
2,58% naar 2,47%. Het ziekteverzuim dat tussen een maand en een jaar duurt, stijgt als enige (van
2,50% naar 2,72%) en overtreft voor het eerst het kortdurende verzuim van minder dan een maand.
Figuur 12: Evolutie ziekteverzuimpercentage 2011-2017 bij de federale overheid, opgesplitst volgens de duur van de afwezigheid
Dat het langdurig ziekteverzuim niet gestegen is, is opmerkelijk omdat de ambtshalve pensionering
na 365 dagen afwezigheid wegens ziekte in 2017 verschoven is naar de leeftijd van 62,5 jaar.
Artikel 83 van de wet van 5 augustus 1978 houdende economische en budgettaire hervormingen10
8 Securex, White paper, Absenteisme in 2017, figuur 3, p. 9 9 Zie definities in hoofdstuk 9.1. 10 Belgisch Staatsblad, 17 augustus 1978
2,43% 2,44%2,49%
2,42%2,57% 2,58%
2,47%2,34% 2,22% 2,20%
2,39%2,43%
2,50%
2,72%
0,86% 0,84% 0,86% 0,91%0,98%
1,10%
0,96%
0,0%
0,5%
1,0%
1,5%
2,0%
2,5%
3,0%
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
< 1 maand 1 maand - 1 jaar > 1 jaar
17 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
voorzag ambtshalve oppensioenstelling indien een ambtenaar na de leeftijd van 60 jaar een totaal
van 365 dagen afwezigheid wegens ziekte telde. Deze regeling werd door de wet van 27 juni 201611
in drie fasen gewijzigd. De ambtshalve oppensioenstelling gebeurt vanaf 1 juli 2016 indien een
ambtenaar, die de leeftijd van 62 jaar bereikt heeft, een totaal van 365 dagen afwezigheid wegens
ziekte telt en vanaf 1 januari 2017 indien een ambtenaar de leeftijd van 62 jaar en zes maanden
bereikt heeft. Sedert 1 januari 2018 is die grens naar 63 jaar opgeschoven. Door die wetswijziging die
de leeftijdsgrens voor ambtshalve pensionering heeft opgeschoven kan gevreesd worden dat er
meer afwezigheden van langere duren geregistreerd worden.
Wanneer federale ambtenaren langer dan een maand en minder dan een jaar afwezig zijn, dan zijn
ze gemiddeld 81,8 dagen afwezig in 2017. Dat is 7,5 dagen of anderhalve werkweek langer dan in
2012 (74,3 dagen).
Jaar Gemiddelde
afwezigheidsduur
2012 74,3
2013 75,3
2014 77,9
2015 77,9
2016 77,7
2017 81,8
3.2.2. Gemiddelde afwezigheidsduur
Terwijl een federaal ambtenaar in 2017 gemiddeld 14,8 dagen afwezig is wegens ziekte, stelt SD
Worx12 vast dat werknemers in de privésector 12,1 dagen afwezig zijn. Volgens Securex13 zijn die
laatsten 16,3 dagen afwezig. Ook hier mag men niet uit het oog verliezen dat SD Worx de
afwezigheden van langer dan 1 jaar niet in aanmerking neemt. Deze handelswijze heeft
vanzelfsprekend een milderende invloed op de gemiddelde afwezigheidsduur.
11 Belgisch Staatsblad, 29 juni 2016 12 SD Worx, Ziekteverzuim Belgische werknemers neemt laatste tien jaar fors toe, 15 februari 2018 13 Securex, White paper, Absenteisme in 2017, tabel 6 p. 33
18
3.2.3. Gemiddelde afwezigheidsfrequentie
67,2% van de federale ambtenaren is in 2017 minstens 1 keer afwezig geweest wegens ziekte.
Volgens SD Worx melden 61,7% van de werknemers in de privésector minstens 1 dag per jaar
afwezig wegens ziekte, terwijl Securex vermeldt dat dit volgens hen slechts 51,4% is.
Federale ambtenaren melden zich in 2017 gemiddeld twee keer afwezig terwijl werknemers in de
privésector dat volgens Securex maar 1 keer doen.
4. Verzuimomstandigheden
4.1. Wie is afwezig wegens ziekte?
In dit hoofdstuk kijken we wie in 2017 afwezig is wegens ziekte volgens verschillende factoren:
geslacht, administratief niveau, leeftijd, werkrelatie en woonplaats.
In de tabellen wordt telkens vermeld welk deel van de ambtenarenpopulatie elke subcategorie
vertegenwoordigt evenals de frequentie van de ziektemeldingen en de gemiddelde duur van een
afwezigheid.
Ook in 2017 stellen we dezelfde tendenzen qua verzuimpercentage vast als de vorige jaren.
4.1.1. Geslacht
Vrouwelijke ambtenaren laten een hoger verzuimpercentage optekenen dan hun mannelijke
collega's.
Vrouwelijke ambtenaren zijn niet alleen vaker afwezig (2,2 keer per jaar) dan de mannelijke
ambtenen (1,8 keer), maar hun afwezigheden duren ook gemiddeld langer (7,5 dagen) dan die van
de mannen (7,2 dagen).
Geslacht % populatie Verzuimpercentage Frequentie Gemiddelde duur van
een afwezigheid
V 54,3% 6,91% 2,2 7,5
M 45,7% 5,29% 1,8 7,2
100% 6,15% 2 7,4
19 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
4.1.2. Administratief niveau
Het verzuimpercentage stijgt naarmate het administratief niveau afneemt. Mandaathouders (M) zijn
zelden afwezig wegens ziekte.
Ambtenaren van niveau C zijn met 2,6 keer gemiddeld het vaakst afwezig.
Afwezigheden van ambtenaren van niveau D duren met 9 dagen ruim 2 dagen langer afwezig dan
hun collega's van niveau C (6,7 dagen) en A (6,8 dagen).
Niveau % populatie Verzuimpercentage Frequentie Gemiddelde duur van
een afwezigheid
A 23,2% 4,11% 1,2 6,8
B 22,0% 5,33% 1,6 7,8
C 37,2% 6,86% 2,6 6,7
D 17,5% 7,77% 2,3 9
M 0,1% 1,26% 0,1 5,4
100% 6,15% 2 7,4
4.1.3. Leeftijd
In 2017 stellen we ook op dit vlak niets nieuws vast: het verzuimpercentage stijgt met de leeftijd.
Leeftijdscategorie % populatie Verzuimpercentage Frequentie Gemiddelde duur
van een afwezigheid
20-29 jaar 7,6% 3,95% 2,2 4
30-39 jaar 21,2% 4,73% 2,2 5,3
40-49 jaar 26,3% 5,88% 2 7,1
50-59 jaar 33,1% 6,95% 1,9 8,7
60-65 jaar 10,9% 8,81% 2,1 12,2
65 plus 1,0% 0,33% 0,6 11,4
100% 6,15% 2 7,4
Het verzuimpercentage van de vijftigplussers ligt dus boven het algemeen federaal gemiddelde van
6,15%. Wanneer we deze leeftijdscategorieën gedetailleerder onder de loep nemen om de evolutie
in de tijd te bestuderen, hebben we de leeftijd van de federale ambtenaren in aanmerking genomen
op het moment dat ze afwezig zijn en niet, zoals gewoonlijk, de leeftijd op het einde van het jaar.
Daardoor zien we dat 2017 telkens duidelijk het hoogste percentage van de bestudeerde jaren laat
optekenen voor ambtenaren vanaf 61 tot en met 64 jaar. Voor 50-, 52-, 54- en 57-jarigen geldt dat
ook, maar in mindere mate. Dit staat dus in contrast met het dalende algemene verzuimpercentage
20
in 2017.
In de toekomst zal met deze vaststelling rekening moeten houden worden, gelet op de verhoging
van de pensioenleeftijd en de verhoging van de leeftijdgrens voor ambtshalve pensionering na 365
dagen afwezigheid wegens ziekte.
Ten opzichte van de vorige jaren daalt in 2017 het aantal ambtenaren van elke leeftijd met
uitzondering van de ambtenaren van 60 en 61 jaar van wie het aantal toeneemt (zie 9.2.2). Dit zijn
ook de leeftijden met een verzuimpercentage van meer dan 9%.
Deze vaststelling zou verband kunnen hebben met het verschuiven van de leeftijdsgrens voor
ambtshalve oppensioenstelling. Toen die grens op 60 jaar lag, zagen we dat het hoogste
ziekteverzuim werd genoteerd voor ambtenaren van 59 jaar (10,3% in 2014 en 10,6% in 2015);
nadien verschoof dat toppunt naar ambtenaren die60 jaar waren (10,2% in 2016 en 9,7% in 2017).
Leeftijd % populatie in
2017
Verzuim%
2014
Verzuim%
2015
Verzuim%
2016
Verzuim%
2017
50 3,00% 5,9% 6,4% 6,5% 6,6%
51 3,00% 5,9% 6,4% 6,8% 6,5%
52 3,10% 6,1% 6,2% 6,3% 6,6%
53 3,10% 6,0% 6,9% 6,8% 6,3%
54 3,10% 6,4% 6,6% 6,7% 7,2%
55 3,20% 6,6% 6,9% 7,0% 6,8%
56 3,60% 6,7% 7,0% 7,4% 7,2%
57 3,60% 6,6% 7,1% 7,1% 7,3%
58 3,80% 8,5% 7,6% 7,5% 7,5%
59 3,80% 10,3% 10,6% 10,1% 9,0%
60 3,60% 8,9% 8,8% 10,2% 9,7%
61 2,70% 7,3% 7,9% 8,6% 9,2%
62 1,60% 5,1% 7,4% 8,3% 8,9%
63 1,20% 5,4% 5,2% 7,4% 8,1%
64 1,20% 6,2% 6,2% 5,2% 8,2%
65 0,70% 0,9% 0,8% 1,2% 0,9%
21 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
De laatste vier jaar stijgt het verzuimpercentage constant bij de ambtenaren die 50, 52, 54, 61, 62 en
63 jaar oud zijn. Voor de ambtenaren van 64 jaar oud zien we een opmerkelijke stijging van het
verzuimpercentage (van 6,2% in 2014 en 2015 over 5,2% in 2016 naar 8,2% in 2017).
Het verzuim neemt daarentegen af bij de ambtenaren van 58 en vooral 59 jaar oud.
Figuur 13: Evolutie 2014-2017 van het verzuimpercentage volgens de leeftijd (50-65 jaar)
In de grafiek hieronder wordt het ziekteverzuim per leeftijd uitgesplitst naargelang de afwezigheden
minder dan 1 maand, tussen 1 maand en 1 jaar en langer dan 1 jaar duren. Terwijl het
verzuimpercentage voor de korte afwezigheden quasi stabiel blijft, zien we dat de afwezigheden
langer dan 1 maand en ook die langer dan een jaar constant toenemen met de leeftijd.
Vanaf de leeftijd van 41 jaar worden de afwezigheden van meer dan 1 maand tot een jaar de
belangrijkste factor in het ziekteverzuim.
De afwezigheden langer dan 1 maand bereiken hun hoogtepunt op de leeftijd van 60 jaar. De
afwezigheden langer dan een jaar kennen hun toppunt op de leeftijd van 61 jaar.
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65
2014 2015 2016 2017
22
Figuur 14: Opsplitsing verzuimpercentage per leeftijd volgens de afwezigheidsduur
4.1.4. Werkrelatie
Contractuele ambtenaren hebben een duidelijk hoger verzuimpercentage dan hun statutaire
collega's. De duur van een afwezigheid is bij beide categorieën gelijk (7,4 dagen). Het verschil ligt dus
in de frequentie: statutaire ambtenaren melden zich gemiddeld 1,9keer afwezig, contractuele
medewerkers 2,3 keer in 2017.
Werkrelatie % populatie Verzuim% Frequentie Gemiddelde duur van
een afwezigheid
Statutair 72,1% 5,94% 1,9 7,4
Contractueel 23,5% 7,04% 2,3 7,4
Stagiair 4,5% 4,73% 1,9 6,4
100% 6,15% 2 7,4
4.1.5. Taalrol en woonplaats
We zien het laagste verzuimpercentage bij Duitstalige collega's, het hoogste bij hun Franstalige
collega's. Franstalige ambtenaren melden zich het vaakst afwezig (2,2 keer) en hun afwezigheden
duren gemiddeld ook het langst (7,5 dagen).
Taalrol % populatie Verzuim% Frequentie Gemiddelde duur van
een afwezigheid
Nederlandstalig 53,3% 5,65% 1,9 7,3
Franstalig 46,4% 6,71% 2,2 7,5
Duitstalig 0,3% 4,69% 1,7 6,3
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65
< 1 maand 1 maand - 1 jaar > 1 jaar
23 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Engelstalig 0,01% 0,79% 0,9 2
100% 6,15% 2 7,4
Het verschil in ziekteverzuimpercentage tussen Nederlandstalige en Franstalige federale
ambtenaren dat in 2016 -net zoals in 2014- nog 1,3% bedroeg, is in 2017 teruggevallen naar 1,1%
zoals in 2015, 2012 en 2011.
Het verzuim van de 200 Duitstalige ambtenaren die slechts 0,3% van de totale federale
ambtenarenpopulatie uitmaken, kent een grilliger verloop.
Taalrol 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Nederlandstalig 5,06% 5,15% 5,07% 5,06% 5,19% 5,50% 5,70% 5,66%
Franstalig 6,28% 6,28% 6,12% 6,21% 6,49% 6,58% 6,97% 6,77%
Duitstalig 2,54% 3,40% 4,57% 5,61% 4,32% 4,82% 4,96% 4,69%
Verschil Nl-Fr 1,2% 1,1% 1,1% 1,2% 1,3% 1,1% 1,3% 1,1%
Figuur 15: Evolutie 2012-2017 verzuimpercentage vogens taalrol
Als we de evolutie van het ziekteverzuim van de federale ambtenaren volgens de regio waar ze
wonen gaan bekijken dan zien we dat het verschil tussen Vlaanderen en Wallonië dat in 2016 en
2014 met 1,6% het grootst was, in 2017 weer teruggevallen is naar 1,3%.
Tegenover 2016 kent het verzuimcijfer in 2017 de steilste daling bij ambtenaren die in Brusssel
wonen (daling van 4.68%). Bij de ambtenaren uit Wallonie is er een daling van 3,70% en bij de
ambtenaren uit Vlaanderen slechts 0,87%.
5,06% 5,15% 5,07% 5,06% 5,19%5,50%
5,70%5,66%
6,28% 6,28% 6,12% 6,21%6,49% 6,58%
6,97%
6,77%
2,54%3,40%
4,57%
5,61%
4,32%
4,82%4,96% 4,69%
2,00%
2,50%
3,00%
3,50%
4,00%
4,50%
5,00%
5,50%
6,00%
6,50%
7,00%
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Nederlandstalig Franstalig Duitstalig
24
Regio 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Brussel 4,72% 4,79% 4,58% 4,57% 4,57% 5,05% 5,13% 4,89%
Vlaanderen 5,11% 5,21% 5,13% 5,10% 5,25% 5,60% 5,73% 5,68%
Wallonië 6,60% 6,63% 6,49% 6,54% 6,80% 6,84% 7,29% 7,02%
Verschil Vl-Wa 1,5% 1,4% 1,4% 1,4% 1,6% 1,2% 1,6% 1,3%
Figuur 16: Evoultie 2010-2017 verzuimpercentage volgens regio
Ambtenaren die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wonen kennen het laagst verzuimpercentage.
Bijna een derde van de ambtenaren die hier wonen zijn van niveau A. Die categorie kent veel minder
verzuim14. In andere provincies ligt dat aandeel lager15.
Het verzuimpercentage van alle Vlaamse provincies is lager dan het federaal gemiddelde (6,15%).
Limburg heeft hiervan met 6,09% het hoogste verzuim.
De Waalse provincies hebben allemaal een hoger verzuimpercentage dan het federaal gemiddelde.
De afwezigheden van de ambtenaren die in de Waalse provincies wonen duren allemaal langer dan
het federaal gemiddelde (7,4 dagen). De ambtenaren uit Henegouwen melden zich met 2,4 keer in
2017 ook het vaakst afwezig wegens ziekte.
Woonplaats % populatie Verzuim% Frequentie Gemiddelde duur van
een afwezigheid
Brussel 8,13% 4,98% 1,8 6,6
Antwerpen 11,00% 5,62% 1,8 7,4
14 Zie 4.1.2. Administratief niveau. 15 Zie hoofdstuk 9.2.3. Verdeling ambtenrenpopulatie per provincie volgens administratief niveau.
4,72% 4,79%4,58% 4,57% 4,57%
5,05% 5,13% 4,89%
5,11%5,21%
5,13% 5,10%5,25%
5,60%5,73%
5,68%
6,60% 6,63% 6,49% 6,54%6,80% 6,84%
7,29%
7,02%
4,00%
4,50%
5,00%
5,50%
6,00%
6,50%
7,00%
7,50%
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Brussel Vlaanderen Wallonië
25 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Limburg 5,38% 6,09% 2 7,3
Oost-Vlaanderen 17,67% 5,75% 1,9 7
Vlaams-Brabant 12,10% 5,68% 1,9 7,1
West-Vlaanderen 7,99% 5,47% 1,8 7,2
Brabant Wallon 4,22% 6,16% 1,9 7,6
Hainaut 14,20% 7,41% 2,4 7,5
Liège 10,90% 6,91% 2,1 7,9
Luxembourg 2,04% 6,93% 2 8,3
Namur 6,01% 6,85% 2,2 7,5
Buitenland 0,35% 8,13% 2,1 8,6
100% 6,15% 2 7,4
Figuur 17: Verzuimpercentage volgens de woonplaats (provincie)
4.2. Gestandaardiseerde verzuimgegevens
In het vorig hoofdstuk worden de verzuimcijfers per factor (geslacht, administratief niveau, leeftijd,
woonplaats) weergegeven. Maar hiermee weten we niet of die bepaalde factor ook het verschil
bepaalt. Bij het verzuimpercentage per niveau wordt immers geen rekening gehouden of er in een
bepaald administratief niveau meer of minder vrouwen werkzaam zijn dan in de andere niveaus of
dat de populatie binnen dat niveau qua leeftijd anders is samengesteld. Die factoren kunnen
misschien wel meer bepalend zijn dan het administratief niveau op zich.
26
In dit hoofdstuk wordt de invloed van andere factoren uitgeschakeld door de verzuimgegevens te
standaardiseren volgens één bepaalde factor waarbij de andere kenmerken evenredig verdeeld zijn.
4.2.1. Geslacht
Als we enkel het verschil volgens het geslacht van de fedreale ambtenaren in aanmerking nemen
dan zien we dat de vrouwelijke ambtenaren 30% meer verzuim laten optekenen in 2017. In 2016
was dat verschil 40%. Volgens de brute verzuimcijfers (zie 4.1.1.) was het verschil slechts 25% (6,9%
voor vrouwen tegenover 5,3% voor mannen).
Figuur 18: Gestandaardiseerd ziekteverzuim in functie van het geslacht van de ambtenaren
4.2.2. Niveau
Nemen we het administratief niveau als enig vergelijkingscriterium dan zien we ook hier een
constante toename naarmate het niveau daalt. We stellen in 2017 wel een minder steile toename
vast dan in 2016.
1
1,4
1
1,3
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
1,6
M V
2016 2017
27 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Figuur 19: Gestandaardiseerd ziekteverzuim volgens het administratief niveau van de ambtenaren
4.2.3. Leeftijd
Als we het ziekteverzuim bij de federale ambtenaren enkel beoordelen op basis van de
leeftijdscategorie waartoe ze behoren dan zien we net als in 4.1.3. dat dit toeneemt met de leeftijd.
Hier is de toename in 2017 dan wel weer iets steiler dan in 2016. Ambtenaren in de
leeftijdscategorie 60-65 jaar hebben meer dan dubbel zo veel ziekteverzuim dan hun collega's van de
leeftijdscategorie 20-29 jaar.
Figuur 20: Gestandaardiseerd ziekteverzuim volgens de leeftijdscategorieën van de ambtenaren
1
1,4
1,8
2,3
1
1,3
1,6
1,8
0
0,5
1
1,5
2
2,5
A B C D
2016 2017 Lineair (2016) Lineair (2017)
1
1,31,4
1,7
2,1
1
1,2
1,5
1,7
2,2
0
0,5
1
1,5
2
2,5
20-29 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar 50-59 jaar 60-65 jaar
2016 2017 Lineair (2016) Lineair (2017)
28
4.2.4. Woonplaats
De grafiek hieronder toont aan dat de provinie waar de federale ambtenaren wonen in 2017 en
vooral in Vlaanderen en Brussel een weinig bepalende invloed heeft. Enkel de ambtenaren uit de
provincies Namen en Luik (met 30% meer ziekteverzuim dan Brussel en West-Vlaanderen) en
Henegouwen (met 40% meer) vallen hier uit de toon.
Figuur 21: Gestandaardiseerd ziekteverzuim volgens de woonplaats van de ambtenaren
4.2.5. Werkrelatie
Zelfs met eenzelfde samenstelling van de populatie van contractuelen en statutairen, zouden
contractuele medewerkers 10% meer verzuim laten optekenen dan vastbenoemde ambtenaren.
Figuur 22: Gestandaardiseerd ziekteverzuim volgens de werkrelatie (statutair/contractueel)
1,2
1,0 1,0
1,11,0 1,0 1,1 1,1 1,1 1,1
1,2
1,0 1,01,1 1,1 1,1 1,1 1,2 1,2
1,3 1,31,4
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
2016 2017
1
1,1
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
Statutairen Contractuelen
29 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
4.3. Wanneer wordt verzuim wegens ziekte gemeld?
4.3.1. Dag waarop de afwezigheid gemeld wordt
Ook in 2017 worden er minder afwezigheden gemeld naarmate de week verstrijkt, al wisselen
donderdag en woensdag van plaats in deze rangorde.
Voor de afwezigheden van 1 dag zijn er bijna evenveel meldingen op vrijdag als op maandag.
Afwezigheidsduur Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag
1 dag 13.971 11.903 8.709 10.617 13.467 1.387 1.117
2-5 dagen 23.079 16.512 11.105 11.168 2.178 988 534
6-10 dagen 3.658 2.804 2.232 2.212 1.757 439 264
11-21 dagen 2.132 1.468 1.070 1.163 1.168 275 126
22 dagen-1 jaar 2.814 1.853 1.435 1.413 929 469 251
> 1 jaar 29 12 6 3 4 4 11
45.683 34.552 24.557 26.576 19.503 3.562 2.303
Iets meer dan de helft van de afwezigheden (51,1%) worden in het begin van de week gemeld, met
29,1% op maandag en 22% op dinsdag.
Voor elke afwezigheidsduur worden er telkens op maandag het meest afwezigheden gemeld. Vooral
voor de afwezigheden langer dan een dag is het verschil met de andere weekdagen opmerkelijk.
Verdeling van de afwezigheden per duur volgens de dag van de melding
Afwezigheidsduur Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag
1 dag 22,8% 19,5% 14,2% 17,4% 22,0% 2,3% 1,8% 100%
2-5 dagen 35,2% 25,2% 16,9% 17,0% 3,3% 1,5% 0,8% 100%
6-10 dagen 27,4% 21,0% 16,7% 16,5% 13,1% 3,3% 2,0% 100%
11-21 dagen 28,8% 19,8% 14,5% 15,7% 15,8% 3,7% 1,7% 100%
22 dagen-1 jaar 30,7% 20,2% 15,7% 15,4% 10,1% 5,1% 2,7% 100%
> 1 jaar 42,0% 17,4% 8,7% 4,3% 5,8% 5,8% 15,9% 100%
29,1% 22,0% 15,7% 17,0% 12,4% 2,3% 1,5% 100%
80,8% van de afwezigheidsmeldingen betreffen afwezigheden tot 1 werkweek (5 dagen).
Het aandeel van de afwezigheden van 1 dag is het laagst (30,6%) bij de meldingen die op maandag
gebeuren en het hoogst bij de meldingen op vrijdag (69,1%). Als we de meldingen van afwezigheden
30
langer dan 1 maand bekijken, dan zien we het omgekeerde effect met 6,3% op maandag en 4,8% op
vrijdag.
Verdeling van de afwezigheden volgens de duur per dag van de meldig
Afwezigheidsduur Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag
1 dag 30,6% 34,4% 35,5% 39,9% 69,1% 38,9% 48,5% 39,0%
2-5 dagen 50,5% 47,8% 45,2% 42,0% 11,2% 27,7% 23,2% 41,8%
6-10 dagen 8,0% 8,1% 9,1% 8,3% 9,0% 12,3% 11,5% 8,5%
11-21 dagen 4,7% 4,2% 4,4% 4,4% 6,0% 7,7% 5,5% 4,7%
22 dagen-1 jaar 6,2% 5,4% 5,8% 5,3% 4,8% 13,2% 10,9% 5,8%
> 1 jaar 0,1% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,1% 0,5% 0,0%
100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%
4.3.2. Maand waarop de afwezigheid gemeld wordt
In 2016 werden het meest afwezigheden gemeld in februari. In 2017 gebeurt dat in januari met 12%
van het totaal aantal afwezigheidsmeldingen.
In mei (7%) en in de zomermaanden juni (7,1%), juli (5,3%) en augustus (5.7%) worden dan weer het
minst afwezigheden gemeld.
Traditioneel is de gemiddelde duur van de afwezigheden van alle federale ambtenaren in juli en
augustus het hoogst. Voor de vrouwelijke ambtenaren is dat evenwel in januari.
Jan
uar
i
Feb
ruar
i
Maa
rt
Ap
ril
Me
i
Jun
i
Juli
Au
gust
us
Sep
tem
be
r
Okt
ob
er
No
vem
be
r
De
cem
be
r
V
Aantal afwezigheden
10
.95
7
9.3
92
8.6
87
6.3
55
7.7
27
6.4
63
4.6
96
5.0
23
7.5
88
8.6
73
8.4
93
7.3
06
% aantal afwezigheden
12
,0%
10
,3%
9,5
%
7,0
%
8,5
%
7,1
%
5,1
%
5,5
%
8,3
%
9,5
%
9,3
%
8,0
%
Totale afwezigheidsduur
90
.46
2
64
.70
7
64
.89
7
48
.86
2
61
.24
1
51
.05
4
38
.70
2
40
.72
0
57
.50
9
52
.80
5
49
.35
9
28
.74
0
Gemiddelde
afwezigheidsduur
8,3
6,9
7,5
7,7
7,9
7,9
8,2
8,1
7,6
6,1
5,8
3,9
M
Aantal afwezigheden
7.8
60
6.5
26
6.0
01
4.5
79
5.4
26
4.7
21
3.5
55
3.9
00
5.4
41
5.8
59
5.7
01
5.8
07
% aantal afwezigheden
12
,0%
10
,0%
9,2
%
7,0
%
8,3
%
7,2
%
5,4
%
6,0
%
8,3
%
9,0
%
8,7
%
8,9
%
31 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Totale afwezigheidsduur
52
.90
7
42
.45
0
44
.14
4
32
.32
3
37
.83
6
34
.34
3
28
.13
8
28
.81
5
38
.29
6
34
.39
6
29
.94
6
20
.59
5
Gemiddelde
afwezigheidsduur
6,7
6,5
7,4
7,1
7,0
7,3
7,9
7,4
7,0
5,9
5,3
3,5
Totaal
Aantal afwezigheden
18
.81
7
15
.91
8
14
.68
8
10
.93
4
13
.15
3
11
.18
4
8.2
51
8.9
23
13
.02
9
14
.53
2
14
.19
4
13
.11
3
% aantal afwezigheden 1
2,0
%
10
,2%
9,4
%
7,0
%
8,4
%
7,1
%
5,3
%
5,7
%
8,3
%
9,3
%
9,1
%
8,4
%
Totale afwezigheidsduur
14
3.3
69
10
7.1
57
10
9.0
41
81
.18
5
99
.07
7
85
.39
7
66
.84
0
69
.53
5
95
.80
5
87
.20
1
79
.30
5
49
.33
5
Gemiddelde
afwezigheidsduur 7,6 6,7 7,4 7,4 7,5 7,6 8,1 7,8 7,4 6,0 5,6 3,8
32
5. Medische oorzaken
5.1. Inleiding
In onderstaande grafiek ziet men dat de daling sinds 2013 van het aantal attesten wegens ziekte dat
Medex jaarlijks ontvangt zich ook in 2017 verder zet (van 161.7008 naar 147.992 en dus een
vermindering met 8,5% t.o.v. 2016). In 2017 wordt het kleinst aantal medische getuigschriften
geregistreerd sinds het begin van onze analyses.
Figuur 23: Evolutie van het aantal medisch attesten 2012-2017
Net zoals vorige jaren brengt de analyse van de medische verzuimoorzaken bij de federale
ambtenaren een zeer breed scala aan aandoeningen om de afwezigheid op het werk te
rechtvaardigen. De diagnoses (ziektes, symptomen, syndromen) die de behandelende artsen op de
attesten vermelden zijn nog steeds heel gevarieerd, gaande van vaak voorkomende en vertrouwde
pathologieën tot zeldzame ziektebeelden die daardoor ook niet zo bekend zijn.
Het lijkt ons nuttig, de verschillende groepen waarin de diagnoses ondergebracht worden nog eens
op te sommen:
- aandoeningen van het cardiovasculair systeem;
- ademhalingsproblemen;
- griep;
- gastro-intestinale aandoeningen (spijsverteringsproblemen);
- kankers;
- locomotorische aandoeningen;
176.849 179.273170.558
164.119 161.708
147.992
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
140.000
160.000
180.000
200.000
2012 2013 2014 2015 2016 2017
33 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
- neurologische aandoeningen;
- stress-gerelateerde aandoeningen;
- de groep ‘varia’.
In bijlage 9.3 van deze publicatie kan u de gedetailleerde beschrijving van deze verschillende
diagnosegroepen raadplegen.
Wanneer we de verschillende diagnosegroepen gaan analyseren volgens de verschillende criteria
(5.2.4 leeftijd / 5.2.5 geslacht / 5.2.6 administratief niveau / 5.2.7 werkrelatie / 5.2.8 woonplaats)
geven de tabellen per bestudeerde diagnosegroep telkens vijf gegevens weer:
- de verdeling van het totaal aantal attesten;
- de totale afwezigheidsduur;
- het aantal zieke ambtenaren;
- het percentage zieke ambtenaren t.o.v. het aantal ambtenaren in die categorie;
- de gemiddelde duur per zieke ambtenaar.
5.2. Analyse van de diagnosegroepen
5.2.1. Aantal attesten per diagnosegroep
Aantal
attesten 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Locomotorisch 18,6% 18,4% 20,1% 19,1% 19,7% 19,3%
Stress 15,8% 15,2% 17,4% 17,8% 18,5% 18,7%
Ademhaling 18,8% 18,6% 18,7% 19,2% 18,3% 18,4%
Varia 20,1% 18,2% 15,1% 13,3% 13,3% 13,7%
Spijsvertering 12,5% 12,5% 13,4% 12,8% 13,0% 13,2%
Neurologisch 3,7% 4,0% 5,5% 5,5% 6,0% 6,1%
Griep 5,3% 8,0% 4,4% 7,1% 5,9% 5,3%
Cardiovasculair 4,0% 3,9% 4,0% 3,7% 3,9% 3,8%
Oncologisch 1,2% 1,3% 1,4% 1,4% 1,4% 1,5%
100% 100% 100% 100% 100% 100%
De bovenstaande tabel geeft, uitgedrukt in percentage, de verdeling weer van het totaal aantal
jaarlijks ontvangen medische attesten over de verschillende diagnosegroepen.
34
Voor 2017 zien we geen belangrijke verschuiving t.o.v. 2016 in de verdeling van de medische
attesten over de verschillende groepen. De drie groepen die het grootste aantal attesten tellen
blijven ook in 2017 de locomotorische aandoeningen (19,3% van het totaal aantal attesten), de
ziektes die verband houden met stress (18,7%) en de ademhalingsproblemen (18,4%).
Naast deze traditionele vaststelling, zien we ook weer een stijging van de attesten in de groep met
stress-gerelateerde aandoeningen (naar 18,7%, hoogste aandeel sinds het begin van de analyses van
de medische verzuimoorzaken).
Daarentegen is het aandeel van de attesten die een link hebben met griep in 2017 met 0,6% gedaald
tegenover 2016. Dit kan verklaard worden door het feit dat de griepepidemie in 2017 relatief kort is
(7 weken ) de intensiteit ook bescheiden blijft tegenover voorgaande jaren en.
5.2.2. Afwezigheidsduur per diagnosegroep
Aangezien totaal aantal ingediende attesten in 2017 met 8,5% daalt tegenover 2016 en de totale
afwezigheidsduur uitgedrukt in kalenderdagen ook met 65.463 dagen gedaald is, maar wel in
mindere mate (-3,6%) is de totale gemiddelde afwezigheidsduur per attest toch lichtjes gestegen. In
2017 bedraagt die 11,9 dagen tegenover 11,3 dagen in 2016.
Onderstaande tabel toont de evolutie aan van de afwezigheidsduur, uitgedrukt in kalenderdagen die
door de behandelende artsen op de attesten vermeld worden.
Totale duur 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Stress 504.309 495.243 554.352 576.396 602.866 595.547
Locomotorisch 427.279 438.024 472.441 442.533 446.334 413.217
Varia 354.801 299.786 249.640 207.145 191.876 198.315
Oncologisch 117.626 121.018 122.602 123.648 112.341 117.456
Ademhaling 142.022 139.401 134.894 135.611 123.061 113.007
Neurologisch 68.493 81.773 104.508 101.818 106.126 103.451
Spijsvertering 98.830 106.332 113.540 103.022 101.416 95.751
Cardiovasculair 94.858 92.176 101.698 91.706 98.781 88.486
Griep 35.703 57.772 28.641 48.415 38.173 30.281
1.843.921 1.831.525 1.882.316 1.830.294 1.820.974 1.755.511
De tabel hieronder illustreert jaar per jaar de verdeling van de totale afwezigheidsduur over de
verschillende diagnosegroepen.
35 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Aangezien de gemiddelde afwezigheidsduur per attest varieert in functie van de diagnosegroep,
verschilt de rangschikking in deze tabel van deze die in 5.2.1. wordt opgesteld op basis van het
aantal attesten.
Ook in 2017 prijken de attesten veroorzaakt door stress-gerelateerde ziektes weer met voorsprong
op de eerste plaats als belangrijkste verzuimoorzaak bij de federale ambtenaren. Op zich maken zij
een derde (33,9%) uit van de verzuimde arbeidstijd (verhoging met 0,8% t.o.v. 2016). De tweede
plaats wordt ook nu weer bezet door de locomotorische aandoeningen die 23,5% van de totale
afwezigheidsduur veroorzaken (een daling met 1% t.o.v. 2016). Ook in 2017 zijn deze twee
diagnosegroepen samen verantwoordelijk voor ruim de helft (57,4%) van de totale
afwezigheidsduur.
Totale duur 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Stress 27,3% 27,0% 29,5% 31,5% 33,1% 33,9%
Locomotorisch 23,2% 23,9% 25,1% 24,2% 24,5% 23,5%
Varia 19,2% 16,4% 13,3% 11,3% 10,5% 11,3%
Oncologisch 6,4% 6,6% 6,5% 6,8% 6,2% 6,7%
Ademhaling 7,7% 7,6% 7,2% 7,4% 6,8% 6,4%
Neurologisch 3,7% 4,5% 5,6% 5,6% 5,8% 5,9%
Spijsvertering 5,4% 5,8% 6,0% 5,6% 5,6% 5,5%
Cardiovasculair 5,1% 5,0% 5,4% 5,0% 5,4% 5,0%
Griep 1,9% 3,2% 1,5% 2,6% 2,1% 1,7%
100% 100% 100% 100% 100% 100%
De volgende tabel hieronder geeft per jaar de gemiddelde afwezigheidsduur per attest weer voor de
verschillende diagnosegroepen.
Gemiddelde
duur per
attest 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Oncologisch 55,6 52,5 51,8 53,3 49,9 52,7
Stress 18,1 18,2 18,7 19,8 20,1 21,5
Cardiovasculair 13,5 13,3 14,8 15,1 15,5 15,7
Locomotorisch 13,0 13,3 13,8 14,1 14,0 14,5
Neurologisch 10,4 11,4 11,1 11,2 11,0 11,5
36
Varia 10,0 9,2 9,7 9,5 8,9 9,8
Spijsvertering 4,5 4,7 5,0 4,9 4,8 4,9
Ademhaling 4,3 4,2 4,2 4,3 4,2 4,1
Griep 3,8 4,0 3,8 4,1 4,0 3,9
10,4 10,2 11,0 11,2 11,3 11,9
De verzamelde gegevens vertonen dus geen verschuiving in de rangschikking van de
diagnosegroepen volgens de gemiddelde afwezigheidsduur per attest t.o.v. de voorgaande jaren.
De langste gemiddelde afwezigheidsduur per attest vinden we nog steeds in de groep met
oncologische aandoeningen met een gemiddelde van 52,7 dagen (2,8 dagen meer dan in 2016). Ze
worden in de rangschikking gevolgd door de stress-gerelateerde ziektes met een gemiddelde van
21,5 dagen (1,4 dagen langer dan in 2016). In die laatste groep is die afwezigheidsduur de langste die
sinds het begin van de analyses van het ziekteverzuim van federale ambtenaren.
Gedurende de bestudeerde jaren is de kortste gemiddelde afwezigheidsduur per attest steeds voor
werkverzuim wegens griep (3,9 dagen in 2017).
5.2.3. Evolutie in functie van de seizoenen
De figuren in dit hoofdstuk tonen de evolutie in 2017 van enerzijds het totaal aantal attesten dat
maandelijks ontvangen wordt en anderzijds het aantal attesten dat maandelijks per diagnosegroep
ontvangen wordt.
Figuur 24: Evolutie van het aantal attesten maandelijks ontvangen in 2017
17.502
15.01213.600
10.84212.250
10.511
8.676 8.707
12.65613.690 13.257
11.289
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
18.000
20.000
37 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Figuur 25: Evolutie van het aantal attesten maandelijks ontvangen in 2017 per diagnosegroep
In 2017 wordt het grootste aantal attesten (17.502) ontvangen in januari, gevolgd door de maand
februari met 15.012 attesten. Dit kan verklaard worden door de pieken bij de
ademhalingsproblemen en griep in de twee eerste maanden van het jaar (de epidemie was
vroegtijdig in 2017).
Zoals de voorgaande jaren zien we ook nu dat het minst attesten ontvangen wordt in juli (8.676),
gevolgd door de maand augustus (8.707).
Het aantal attesten wegens stress-gerelateerde aandoeningen is in 2017 het grootst gedurende de
maanden maart en oktober, gevolgd door september, mei en november en het kleinst in augustus
Na de zomervakantie zien we een stijging van het aantal attesten wegens locomotorische
problemen, maar ook een groter aantal attesten in maart, mei en oktober.
In de groep met spijsverteringsproblemen zien we in januari een belangrijke piek in het aantal
attesten. In deze groep zijn, net als in de groep die we 'Varia' genoemd hebben, een kleiner aantal
attesten ontvangen tijdens de zomermaanden.
Net zoals gedurende de voorbije jaren stellen we in 2017 vast dat de groepen met oncologische,
cardiovasculaire en neurologische aandoeningen weinig beïnvloed worden door de seizoenen.
0500
1.0001.5002.0002.5003.0003.5004.0004.500
januari februari maart april mei juni
juli augustus september oktober november december
38
5.2.4. Medische verzuimoorzaken volgens leeftijdscategorie
In het algemeen en in absolute waarden stijgt het aantal medische attesten bij alle diagnosegroepen
met de leeftijd om zijn toppunt te bereiken met de categorie tussen 50 en 59 jaar. Zonder
uitzondering wordt er in elke groep ook een daling waargenomen in de groep van 60 tem 65 jaar.
Hetzelfde fenomeen wordt ook vastgesteld wat de totale afwezigheidsduur en het aantal zieke
ambtenaren betreft.
Als we rekening houden met het aantal ambtenaren in elke leeftijdscategorie16 dan stellen we vast
dat bij ademhalingsproblemen (26,3%) en griep (9,1%) het grootste aandeel van zieke ambtenaren
te vinden is bij de twintigers, gevolgd door de dertigers (respectievelijk 25,3% en 8,8%).
Het is eveneens bij de twintigers dat we het grootste percentage ambtenaren (23,2%) vinden die
met spijsverteringsproblemen kampen.
Daarentegen nemen we in de groepen met oncologische en cardiovasculaire aandoeningen het
grootste aandeel zieken waar bij de zestigers en vijftigers: 1,9% voor de groep oncologische
aandoeningen in de categorie 60-65 jaar en 5,6% voor de groep cardiovasculaire aandoeningen in de
categorie 50-59 jaar.
Wat problemen met het locomotorisch systeem betreft zien we de hoogste percentages bij de
categorieën 50-59 jaar (21,6%) en 40-49 jaar (19,1%).
Bij de groep met stress-gerelateerde ziektes is het de categorie 40-49 jaar die het hoogste
percentage (15,5%) van zieke ambtenaren laat optekenen, gevolgd door de categorie 40-59 jaar
(14,8%).
In alle bestudeerde diagnosegroepen neemt de gemiddelde afwezigheidsduur per zieke ambtenaar
toe met de leeftijd en is, met uitzondering van oncologische aandoeningen, het langst bij de
leeftijdscategorie 60-65 jaar als we de categorie met ambtenaren ouder dan 65 jaar niet
meerekenen.
<20
jaar
20
-29
jaar
30
-39
jaar
40
-49
jaar
50
-59
jaar
60
-65
jaar
> 6
5 ja
ar
Aantal ambtenaren 28 6442 17634 21663 27123 8578 1523 82991
Verdeling ambtenaren 0,00% 7,80% 21,20% 26,10% 32,70% 10,30% 1,80% 100%
Verdeling attesten 0,00% 7,60% 21,40% 27,10% 35,50% 8,30% 0,00% 100%
Aantal attesten 69 11.269 31.744 40.055 52.574 12.241 40 147.992
16 We houden bij deze analyse geen rekening met de categorie onder de twing jaar omdat die met slechts 28 ambtenaren statistisch niet significant zijn.
39 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Ademhaling 20 2.572 6.900 7.049 8.779 1.936 3 27.259
Oncologisch
21 161 499 1.192 354
2.227
Cardiovasculair 2 180 726 1.301 2.564 853 5 5.631
Griep 3 704 1.855 2.180 2.596 485
7.823
Locomotorisch 11 1.436 4.529 7.939 12.028 2.548 14 28.505
Neurologisch 1 560 1.802 2.720 3.248 660
8.991
Stress 6 1.495 5.776 8.205 9.612 2.621 5 27.720
Spijsvertering 16 2.435 5.051 5.113 5.750 1.196 5 19.566
Varia 10 1.866 4.944 5.049 6.805 1.588 8 20.270
Totale
afwezigheidsduur 302 71.322 271.977 454.343 731.559 225.174 834 1.755.511
Verdeling
afwezigheidsduur 0,0% 4,1% 15,5% 25,9% 41,7% 12,8% 0,0% 100%
Ademhaling 75 8.111 24.068 28.393 40.527 11.819 14 113.007
Oncologisch
866 5.549 27.084 63.181 20.776
117.456
Cardiovasculair 4 955 7.011 16.578 44.566 19.275 97 88.486
Griep 8 2.443 6.678 8.640 10.487 2.025
30.281
Locomotorisch 87 13.966 48.798 107.772 193.713 48.362 519 413.217
Neurologisch 1 2.799 14.092 27.622 45.699 13.238
103.451
Stress 21 21.250 103.217 165.646 226.911 78.450 52 595.547
Spijsvertering 69 7.999 20.408 25.841 33.021 8.373 40 95.751
Varia 37 12.933 42.156 46.767 73.454 22.856 112 198.315
Aantal zieke
ambtenaren
Ademhaling 12 1692 4458 4764 5790 1237 3 17956
Oncologisch
14 76 227 492 165
974
Cardiovasculair 2 135 513 848 1520 461 3 3482
Griep 2 588 1550 1847 2154 404
6545
Locomotorisch 8 835 2545 4143 5868 1301 6 14706
Neurologisch 1 382 1123 1595 1991 410
5502
Stress 4 727 2506 3350 4004 1079 4 11674
Spijsvertering 13 1496 3332 3387 3873 762 2 12865
Varia 6 1153 3125 3336 4370 972 3 12965
40
Percentage zieke
ambtenaren
Ademhaling 42,9% 26,3% 25,3% 22,0% 21,3% 14,4% 0,2% 21,6%
Oncologisch
0,2% 0,4% 1,0% 1,8% 1,9% 1,2%
Cardiovasculair 7,1% 2,1% 2,9% 3,9% 5,6% 5,4% 0,2% 4,2%
Griep 7,1% 9,1% 8,8% 8,5% 7,9% 4,7% 7,9%
Locomotorisch 28,6% 13,0% 14,4% 19,1% 21,6% 15,2% 0,4% 17,7%
Neurologisch 3,6% 5,9% 6,4% 7,4% 7,3% 4,8% 6,6%
Stress 14,3% 11,3% 14,2% 15,5% 14,8% 12,6% 0,3% 14,1%
Spijsvertering 46,4% 23,2% 18,9% 15,6% 14,3% 8,9% 0,1% 15,5%
Varia 21,4% 17,9% 17,7% 15,4% 16,1% 11,3% 0,2% 15,6%
Gemiddelde
afwezigheidsduur per
zieke ambtenaar 6,3 10,2 14,1 19,3 24,3 33,2 39,7 20,3
Ademhaling 6,3 4,8 5,4 6,0 7,0 9,6 4,7 6,3
Oncologisch
61,9 73,0 119,3 128,4 125,9
120,6
Cardiovasculair 2,0 7,1 13,7 19,5 29,3 41,8 32,3 25,4
Griep 4,0 4,2 4,3 4,7 4,9 5,0
4,6
Locomotorisch 10,9 16,7 19,2 26,0 33,0 37,2 86,5 28,1
Neurologisch 1,0 7,3 12,5 17,3 23,0 32,3
18,8
Stress 5,3 29,2 41,2 49,4 56,7 72,7 13,0 51
Spijsvertering 5,3 5,3 6,1 7,6 8,5 11,0 20,0 7,4
Varia 6,2 11,2 13,5 14,0 16,8 23,5 37,3 15,3
5.2.5. Medische verzuimoorzaken volgens geslacht
Op basis van de gegevens die de werkgevers in de applicatie ziekteverzuim registreerden, zijn 54%
van de federale ambtenaren in 2017 vrouwen en 46% mannen.
Zoals men op basis van deze verhouding logischerwijs kan verwachten is het aantal attesten en het
aantal zieke ambtenaren in absolute waarden zonder uitzondering groter bij de vrouwen dan bij de
mannen en dit in elke bestudeerde diagnosegroep.
De totale afwezigheidsduur is eveneens steeds hoger bij vrouwelijke ambtenaren, behalve voor de
groep met cardiovasculaire aandoeningen (45.282 dagen bij mannelijke ambtenaren t.o.v. 43.204
dagen bij vrouwelijke ambtenaren). Het risico op ernstige cardiovasculaire aandoeningen ligt nu
eenmaal hoger bij mannen dan bij vrouwen.
41 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Het verschil tussen beide geslachten is het grootst in de groep met oncologische ziektes. In deze
groep zien we opnieuw het dubbel aantal afwezige ambtenaren bij de vrouwen (650) tov mannelijke
collega's (324).
Ook het percentage zieke ambtenaren is voor elke diagnosegroep hoger bij de vrouwelijke
ambtenaren met uitzondering van de groep met cardiovasculaire aandoeningen waar een zelfde
aandeel (4%) van elk geslacht getroffen wordt.
Het grootste verschil tussen de geslachten wordt waargenomen bij de groep met stress-
gerelateerde ziektes ( 17% van de vrouwelijke ambtenaren zijn arbeidsongeschikt wegens stress tov
11% van hun mannelijke collega's).
In totaal is de algemene afwezigheidsduur per zieke vrouwelijke ambtenaar 20,6 dagen en per zieke
mannelijke ambtenaar 19,8 dagen. Voor beide geslachten is de gemiddelde afwezigheidsduur het
langst in de groep met oncologische ziektes (125,7 dagen bij de vrouwen en 110,4 dagen bij de
mannen). Merk ook op dat de gemiddelde afwezigheidsduur het langst is bij mannelijke ambtenaren
met cardiovasculaire problemen (30,9 dagen bij de mannen t.o.v. 21,4 dagen bij de vrouwen);
evenals in de groep met stress
gerelateerde aandoeningen (54,3 dagen bij de mannen t.o.v. 49,1 dagen bij de vrouwen).
V M
Aantal ambtenaren 45.031 37.960 82.991
Verdeling ambtenaren 54% 46% 100%
Verdeling aantal attesten 60% 40% 100%
Aantal attesten 88.509 59.483 147.992
Ademhaling 16.584 10.675 27.259
Oncologisch 1.448 779 2.227
Cardiovasculair 2.989 2.642 5.631
Griep 4.484 3.339 7.823
Locomotorisch 16.278 12.227 28.505
Neurologisch 5.679 3.312 8.991
Stress 17.090 10.630 27.720
Spijsvertering 11.136 8.430 19.566
Varia 12.821 7.449 20.270
Totale afwezigheidsduur 1.074.662 680.849 1.755.511
Verdeling afwezigheidsduur 61% 39% 100%
42
Ademhaling 68.584 44.423 113.007
Oncologisch 81.682 35.774 117.456
Cardiovasculair 43.204 45.282 88.486
Griep 17.258 13.023 30.281
Locomotorisch 256.093 157.124 413.217
Neurologisch 64.378 39.073 103.451
Stress 365.364 230.183 595.547
Spijsvertering 53.308 42.443 95.751
Varia 124.791 73.524 198.315
Aantal zieke ambtenaren
Ademhaling 10885 7071 17956
Oncologisch 650 324 974
Cardiovasculair 2017 1465 3482
Griep 3733 2812 6545
Locomotorisch 8393 6313 14706
Neurologisch 3515 1987 5502
Stress 7436 4238 11674
Spijsvertering 7514 5351 12865
Varia 8102 4863 12965
Percentage zieke ambtenaren
Ademhaling 24% 19% 22%
Oncologisch 1,40% 0,90% 1%
Cardiovasculair 4% 4% 4%
Griep 8% 7% 8%
Locomotorisch 19% 17% 18%
Neurologisch 8% 5% 7%
Stress 17% 11% 14%
Spijsvertering 17% 14% 16%
Varia 18% 13% 16%
Gemiddelde afwezigheidsduur per zieke
ambtenaar 20,6 19,8 20,3
Ademhaling 6,3 6,3 6,3
Oncologisch 125,7 110,4 120,6
Cardiovasculair 21,4 30,9 25,4
43 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Griep 4,6 4,6 4,6
Locomotorisch 30,5 24,9 28,1
Neurologisch 18,3 19,7 18,8
Stress 49,1 54,3 51
Spijsvertering 7,1 7,9 7,4
Varia 15,4 15,1 15,3
5.2.6. Medische verzuimoorzaken volgens administratief niveau
In 2017 behoren 23,5% van de ambtenaren tot niveau A, 22,1% tot niveau B, 37% tot niveau C en
17,4% tot niveau D.
In het algemeen stellen we vast dat het aandeel van de totale afwezigheidsduur het laagst is bij de
ambtenaren van niveau A (14% van de totale afwezigheidsduur) en het hoogst bij de ambtenaren
van niveau C (41%).
Voor zowel de ambtenaren van niveau A, B als C is de totale afwezigheidsduur het hoogst in de
groep met stress-gerelateerde problemen, terwijl dit voor de ambtenaren van niveau D de groep
met locomotorische problemen is, gevolgd door de groep met stress-gerelateerde problemen.
In 2017 is het percentage van zieke ambtenaren voor alle diagnosegroep steeds het hoogst bij de
ambtenaren van niveau D, gevolgd door de ambtenaren van niveau C en het laagst bij de
ambtenaren van niveau A.
In het merendeel van de bestudeerde diagnosegroepen is de gemiddelde afwezigheidsduur per zieke
ambtenaar het langst bij de ambtenaren van niveau D. Opmerkelijk hierbij is dat de gemiddelde
afwezigheidsduur voor ambtenaren die arbeidsonbekwaam zijn wegens stress het langst is bij
ambtenaren van niveau A. Bij afwezigheden wegens kanker ligt die gemiddelde afwezigheidsduur
dan weer het hoogst bij ambtenaren van niveau B.
A B C D
Aantal ambtenaren 19.476 18.381 30.724 14.410 82.991
Verdeling ambtenaren 23,5% 22,1% 37,0% 17,4% 100%
Verdeling attesten 14% 18% 43% 25% 100%
Aantal attesten 20.856 26.644 64.114 36.316 147.930
44
Ademhaling 4.028 5.202 11.612 6.407 27.249
Oncologisch 337 446 919 523 2.225
Cardiovasculair 797 926 2.462 1.439 5.624
Griep 1.312 1.502 3.241 1.765 7.820
Locomotorisch 3.116 4.313 12.739 8.332 28.500
Neurologisch 1.139 1.482 3.909 2.458 8.988
Stress 4.233 5.402 11.901 6.169 27.705
Spijsvertering 2.838 3.580 8.600 4.536 19.554
Varia 3.056 3.791 8.731 4.687 20.265
Totale afwezigheidsduur 245.816 315.065 723.408 470.745 1.755.034
Verdeling afwezigheidsduur 14% 18% 41% 27% 100%
Ademhaling 15.839 20.008 47.822 29.313 112.982
Oncologisch 17.829 26.073 46.926 26.584 117.412
Cardiovasculair 12.787 12.775 34.657 28.191 88.410
Griep 4.879 5.731 12.696 6.960 30.266
Locomotorisch 38.903 60.466 173.631 140.176 413.176
Neurologisch 11.581 17.592 42.952 31.295 103.420
Stress 101.302 120.358 240.207 133.514 595.381
Spijsvertering 13.696 17.930 41.989 22.066 95.681
Varia 29.000 34.132 82.528 52.646 198.306
Aantal zieke ambtenaren
Ademhaling 2.760 3.502 7.557 4.130 17.949
Oncologisch 163 190 397 223 973
Cardiovasculair 486 621 1.487 884 3.478
Griep 1.095 1.292 2.676 1.480 6.543
Locomotorisch 1.773 2.496 6.465 3.968 14.702
Neurologisch 716 932 2.387 1.464 5.499
Stress 1.731 2.268 5.020 2.647 11.666
Spijsvertering 1.922 2.467 5.501 2.964 12.854
Varia 2.042 2.475 5.460 2.984 12.961
Percentage zieke ambtenaren
Ademhaling 14% 19% 25% 29% 22%
Oncologisch 1% 1% 1% 2% 1%
Cardiovasculair 2% 3% 5% 6% 4%
45 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Griep 6% 7% 9% 10% 8%
Locomotorisch 9% 14% 21% 28% 18%
Neurologisch 4% 5% 8% 10% 7%
Stress 9% 12% 16% 18% 14%
Spijsvertering 10% 13% 18% 21% 15%
Varia 10% 13% 18% 21% 16%
Gemiddelde afwezigheidsduur per
zieke ambtenaar 19,4 19,4 19,6 22,7 20,3
Ademhaling 5,7 5,7 6,3 7,1 6,3
Oncologisch 109,4 137,2 118,2 119,2 120,7
Cardiovasculair 26,3 20,6 23,3 31,9 25,4
Griep 4,5 4,4 4,7 4,7 4,6
Locomotorisch 21,9 24,2 26,9 35,3 28,1
Neurologisch 16,2 18,9 18,0 21,4 18,8
Stress 58,5 53,1 47,9 50,4 51,0
Spijsvertering 7,1 7,3 7,6 7,4 7,4
Varia 14,2 13,8 15,1 17,6 15,3
5.2.7. Medische verzuimoorzaken volgens werkrelatie
Op basis van de gegevens die de werkgevers in de applicatie ziekteverzuim registreren, zijn 77% van
de federale ambtenaren in 2017 statutair en 23% contractueel. Onze analyse is ook nu weer beperkt
tot een vergelijking tussen statutairen en contractuelen omdat het gering aantal stagiairs statistisch
niet significant is.
Aangezien er in 2017 ruim driemaal zoveel statutaire ambtenaren zijn dan contractuele
medewerkers spreekt het vanzelf dat de absolute cijfers van het totaal aantal attesten, van de totale
afwezigheidsduur en van het aantal zieke ambtenaren voor alle diagnosegroepen steeds hoger
liggen bij de statutaire ambtenaren. De verdeling van de verschillende totalen ligt wel in de lijn van
de verdeling van het aantal ambtenaren volgens werkrelatie
Met uitzondering van de groepen met oncologische, cardiologische en stress-gerelateerde
aandoeningen, waar het aandeel van de getroffen ambtenaren telkens identiek is, stellen we vast
dat bij de andere diagnosegroepen het percentage zieke ambtenaren telkens hoger ligt bij de
contractuele medewerkers. Het grootste verschil zien we bij de groepen met locomotorische
46
problemen (30% van de contractuelen zijn hierdoor getroffen t.o.v. 24% statutairen) en met
ademhalingsproblemen (30% van de contractuelen zijn hierdoor getroffen t.o.v. 27% statutairen).
Zowel bij de statutairen als de contractuelen zijn in 2017 opnieuw een op vijf (19%)
arbeidsonbekwaam wegens stress.
Bij statutaire ambtenaren zien we dat de gemiddelde afwezigheidsduur per zieke langer is in de
groepen met stress-gerelateerde ziektes (52,8 dagen voor de statutairen t.o.v. 45,4 dagen voor
contractuelen), met cardiovasculaire aandoeningen (25,6 dagen voor de statutairen t.o.v. 24,9 dagen
voor contractuelen) en, in mindere mate, ook met spijsverteringsproblemen (7,5 dagen voor de
statutairen t.o.v. 7,3 dagen voor contractuelen).
In de overige groepen ( ademhalingsproblemen, oncologische, locomotorische en neurologische
aandoeningen en griep) is de gemiddelde afwezigheidsduur langer bij contractuelen.
Stat
uta
ire
n
Co
ntr
actu
ele
n
Aantal ambtenaren 63.519 19.472 82.991
Verdeling ambtenaren 77% 23% 100%
Aantal attesten 110.035 37.957 147.992
Verdeling attesten 74% 26% 100%
Ademhaling 20.168 7.091 27.259
Oncologisch 1.726 501 2.227
Cardiovasculair 4.297 1.334 5.631
Griep 5.758 2.065 7.823
Locomotorisch 20.479 8.026 28.505
Neurologisch 6.399 2.592 8.991
Stress 21.401 6.319 27.720
Spijsvertering 14.702 4.864 19.566
Varia 15.105 5.165 20.270
Totale afwezigheidsduur 1.296.102 459.409 1.755.511
Verdeling afwezigheidsduur 74% 26% 100%
Ademhaling 81.589 31.418 113.007
Oncologisch 90.661 26.795 117.456
Cardiovasculair 66.887 21.599 88.486
47 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Griep 22.065 8.216 30.281
Locomotorisch 279.954 133.263 413.217
Neurologisch 68.911 34.540 103.451
Stress 467.680 127.867 595.547
Spijsvertering 72.424 23.327 95.751
Varia 145.931 52.384 198.315
Aantal zieke ambtenaren 75% 25% 100%
Ademhaling 16.955 5.906 22.861
Oncologisch 952 265 1.217
Cardiovasculair 3.076 997 4.073
Griep 4.862 1.706 6.568
Locomotorisch 15.425 5.847 21.272
Neurologisch 4.515 1.744 6.259
Stress 11.859 3.702 15.561
Spijsvertering 11.934 3.963 15.897
Varia 12.370 4.253 16.623
Percentage zieke ambtenaren 77% 23% 100%
Ademhaling 27% 30% 28%
Oncologisch 1% 1% 1%
Cardiovasculair 5% 5% 5%
Griep 8% 9% 8%
Locomotorisch 24% 30% 26%
Neurologisch 7% 9% 8%
Stress 19% 19% 19%
Spijsvertering 19% 20% 19%
Varia 19% 22% 20%
Duur per zieke ambtenaar 20,0 20,9 20,3
Ademhaling 6,1 6,9 6,3
Oncologisch 119,1 125,8 120,6
Cardiovasculair 25,6 24,9 25,4
Griep 4,6 4,8 4,6
Locomotorisch 25,8 34,4 28,1
Neurologisch 17,3 22,8 18,8
Stress 52,8 45,4 51,0
48
Spijsvertering 7,5 7,3 7,4
Varia 15,0 16,1 15,3
5.2.8. Medische verzuimoorzaken volgens woonplaats
Wanneer we kijken naar de verzuimoorzaken volgens de provincie waar de federale ambtenaren
wonen wordt Brussel-Hoofdstad als een afzonderlijke entiteit opgenomen.
Voor alle diagnosegroepen stellen we vast dat in 2017 uit de provincies Oost-Vlaanderen en
Henegouwen het grootst aantal attesten komen.
Bij het vergelijkend onderzoek van sommige gegevens moet ook hier rekening gehouden worden
met de ongelijke verdeling van de federale ambtenaren over de verschillende provincies zoals in de
tabel wordt weergegeven.
In 2017 is de totale afwezigheidsduur (uitgedrukt in percentage) voor alle diagnosegroepen samen
het hoogst in de provincies Oost-Vlaanderen en Henegouwen (elk 17% van alle afwezigheidsdagen),
gevolgd door de provinies Luik (12%) en Vlaams Brabant (11%).
Bij alle bestudeerde diagnosegroepen (uitgezonderd die met spijsverteringsproblemen) stellen we
vast dat het percentage zieke ambtenaren het hoogst is in Franstalige provincies.
In de groep met ademhalingsproblemen situeert het hoogste percentage getroffen ambtenaren zich
in de provincie Henegouwen (26% van de ambtenaren die daar wonen) terwijl in de groep van griep
het hoogst percentage bij de ambtenaren uit Luik (10%) te vinden is .
Het is eveneens in de provincies Henegouwen (7%), Luik (6%) en Namen (6%) dat we het grootst
aandeel ambtenaren aantreffen die lijden aan cardiovasculaire ziektes.
In de groep met locomotorische problemen vinden we het grootst aandeel zieke ambtenaren in de
provincies Henegouwen (22%) en Luxemburg (21%), terwijl het in de provincies Namen (9%) en
Henegouwen (8%) is dat relatief het meest ambtenaren arbeidsonbekwaam zijn wegens
neurologische aandoeningen.
Wat de stress-gerelateerde ziektes betreft, is het opnieuw de provincie Henegouwen die met 19%
van de daar wonende ambtenaren het hoogst scoort, gevolgd door de provincies Luxemburg (18%),
Luik (17%), Namen (17%) en Waals Brabant (16%).
Daarentegen vinden we het grootste aandeel van de ambtenaren die spijsverteringsproblemen
hebben in de provincies Oost-Vlaandern (18%) en Limburg (18%).
In het algemeen is de gemiddelde afwezigheidsduur per zieke ambtenaar het langst bij de
ambtenaren uit de provincie Luxemburg (23,2 dagen) en het kortst bij de ambtenaren die in Limburg
(19,3 dagen) wonen.
49 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
De analyse van de gemiddelde afwezigheidsduur per zieke ambtenaar toont aan dat iemand die aan
kanker lijdt het langst afwezig is in bepaalde Nederlandstalige provincies: Oost-Vlaanderen (130,2
dagen) en Antwerpen (129,2 dagen).
Wegens cardiovasculaire aandoeningen is men het langst afwezig als men in de provincie Antwerpen
(32,9 dagen) woont of in de provincie Oost-Vlaanderen (29,8 dagen).
Ambtenaren die gemiddeld het langst arbeidsonbekwaam zijn wegens locomotorische problemen
wonen in West-Vlaanderen (29,8 dagen) of in Oost-Vlaanderen (29,3 dagen).
In de groep met spijsverteringsproblemen is de gemiddelde afwezigheidsduur per zieke ambtenaar
het hoogst bij ambtenaren die in Franstalige provincies wonen: Namen (8,8 dagen), gevolgd door
Luxemburg (8,6 dagen).
Wat de groep met ademhalingsproblemen betreft, is de langste gemiddelde afwezigheidsduur per
zieke ambtenaar op naam te schrijven van de ambtenaren die in de provincie Luik (7 dagen) wonen,
gevolgd door de ambtenaren uit de provincie Henegouwen (6,6 dagen).
Wegens griep zijn de ambtenaren uit de provincie Luik met gemiddeld 5,1 dagen het langst afwezig.
Neurologische aandoeningen zorgen voor de langste afwezigheden bij de ambtenaren uit Waals
Brabant (21,3 dagen), vervolgens bij de ambtenaren uit Luxemburg (20,6 dagen) en uit Antwerpen
(eveneens 20,6 dagen).
Ambtenaren met de langstdurende afwezigheden wegens stressgerleateerde ziektes wonen in de
provincies Antwerpen (56,1 dagen), Limburg (54,9 dagen), Vlaams Brabant (54,2 dagen), Waals
Brabant (53,6 dagen) en Luxemburg (53,4 dagen). Bij ambtenaren die in Henegouwen wonen duurt
hun arbeidsonbewaamheid wegens stress het kortst met 44,9 dagen.
50
An
twe
rpen
We
st-V
laan
der
en
Oo
st-V
laan
de
ren
Vla
ams
Bra
ban
t
Lim
bu
rg
Bru
sse
l
Hai
nau
t
Liè
ge
Luxe
mb
ou
rg
Nam
ur
Bra
ban
t W
allo
n
Aantal ambtenaren 8.923 6.482 14.221 9.663 4.381 6.621 11.544 8.825 1.637 4.894 3.396 80.587
Verdeling ambtenaren 11% 8% 18% 12% 5% 8% 14% 11% 2% 6% 4% 100%
Aantal attesten 14.336 10.449 26.066 17.024 7.882 10.441 25.352 17.115 3.001 9.831 5.937 147.434
Verdeling aantal attesten 10% 7% 18% 12% 5% 7% 17% 12% 2% 7% 4% 100%
Ademhaling 2.552 1.846 4.929 3.267 1.388 2.065 4.617 3.089 444 1.806 1.176 27.179
Oncologisch 237 185 357 262 100 206 408 209 70 99 88 2.221
Cardiovasculair 341 293 816 527 219 399 1.287 863 121 474 261 5.601
Griep 767 442 1.384 918 493 627 1.178 1.041 153 489 297 7.789
Locomotorisch 2.871 2.345 5.071 3.208 1.576 1.751 4.983 3.164 638 1.879 903 28.389
Neurologisch 778 694 1.625 946 459 601 1.562 1.114 151 636 391 8.957
Stress 2.653 1.746 4.073 3.117 1.407 1.968 5.082 3.635 709 1.979 1.244 27.613
Spijsvertering 2.033 1.439 3.994 2.392 1.174 1.271 3.055 1.957 325 1.155 682 19.477
Varia 2.104 1.459 3.817 2.387 1.066 1.553 3.180 2.043 390 1.314 895 20.208
Totale afwezigheidsduur 179.751 125.061 299.623 198.041 92.003 114.841 298.857 213.340 40.246 113.787 72.355 1.747.905
Verdeling afwezigheidsduur 10% 7% 17% 11% 5% 7% 17% 12% 2% 7% 4% 100%
Ademhaling 9.978 8.299 19.803 13.527 5.562 7.971 19.420 14.491 1.706 7.187 4.480 112.424
Oncologisch 13.051 8.650 21.610 12.930 6.517 6.830 21.839 12.524 2.762 6.140 4.235 117.088
Cardiovasculair 7.230 3.606 14.791 9.104 3.425 5.599 18.468 12.350 2.115 6.726 4.055 87.469
Griep 2.892 1.631 5.651 3.332 1.860 2.222 4.680 4.274 543 1.890 1.169 30.144
51 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Locomotorisch 44.087 36.226 76.393 48.733 21.763 24.825 69.724 44.372 9.416 24.567 11.896 412.002
Neurologisch 9.957 8.158 18.433 9.098 4.897 6.378 18.301 12.841 2.201 7.889 5.079 103.232
Stress 61.315 38.817 85.917 67.673 32.859 41.308 98.980 80.678 15.958 40.376 28.632 592.513
Spijsvertering 10.258 6.615 18.499 10.776 5.623 5.885 15.280 10.508 1.791 6.790 3.352 95.377
Varia 20.983 13.059 38.526 22.868 9.497 13.823 32.165 21.302 3.754 12.222 9.457 197.656
Aantal zieke ambtenaren 3511 86364
Ademhaling 1783 1270 3166 2139 964 1323 2956 2068 304 1167 766 17906
Oncologisch 101 74 166 115 52 69 170 106 28 51 38 970
Cardiovasculair 220 180 496 326 133 246 814 514 75 295 165 3464
Griep 660 382 1148 757 404 496 1030 846 125 420 250 6518
Locomotorisch 1519 1215 2604 1674 835 851 2493 1662 339 942 519 14653
Neurologisch 484 415 970 614 297 357 955 652 107 394 239 5484
Stress 1093 737 1757 1248 598 784 2205 1541 299 833 534 11629
Spijsvertering 1409 981 2573 1613 775 830 1923 1283 208 771 453 12819
Varia 1392 981 2416 1550 713 964 1941 1326 253 838 547 12921
Percentage zieke
ambtenaren
Ademhaling 20% 20% 22% 22% 22% 20% 26% 23% 19% 24% 23% 22%
Oncologisch 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 2% 1% 1% 1%
Cardiovasculair 2% 3% 3% 3% 3% 4% 7% 6% 5% 6% 5% 4%
Griep 7% 6% 8% 8% 9% 7% 9% 10% 8% 9% 7% 8%
Locomotorisch 17% 19% 18% 17% 19% 13% 22% 19% 21% 19% 15% 18%
Neurologisch 5% 6% 7% 6% 7% 5% 8% 7% 7% 8% 7% 7%
Stress 12% 11% 12% 13% 14% 12% 19% 17% 18% 17% 16% 14%
52
Spijsvertering 16% 15% 18% 17% 18% 13% 17% 15% 13% 16% 13% 16%
Varia 16% 15% 17% 16% 16% 15% 17% 15% 15% 17% 16% 16%
Gemiddelde duur per zieke
ambtenaar 20,8 20,1 19,6 19,7 19,3 19,4 20,6 21,3 23,2 19,9 20,6 20,3
Ademhaling 5,6 6,5 6,3 6,3 5,8 6,0 6,6 7,0 5,6 6,2 5,8 6,3
Oncologisch 129,2 116,9 130,2 112,4 125,3 99,0 128,5 118,2 98,6 120,4 111,4 120,7
Cardiovasculair 32,9 20,0 29,8 27,9 25,8 22,8 22,7 24,0 28,2 22,8 24,6 25,3
Griep 4,4 4,3 4,9 4,4 4,6 4,5 4,5 5,1 4,3 4,5 4,7 4,6
Locomotorisch 29,0 29,8 29,3 29,1 26,1 29,2 28,0 26,7 27,8 26,1 22,9 28,1
Neurologisch 20,6 19,7 19,0 14,8 16,5 17,9 19,2 19,7 20,6 20,0 21,3 18,8
Stress 56,1 52,7 48,9 54,2 54,9 52,7 44,9 52,4 53,4 48,5 53,6 51,0
Spijsvertering 7,3 6,7 7,2 6,7 7,3 7,1 7,9 8,2 8,6 8,8 7,4 7,4
Varia 15,1 13,3 15,9 14,8 13,3 14,3 16,6 16,1 14,8 14,6 17,3 15,3
53 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Figuur 26: % ambtenaren per provincie arbeidsonbekwaam in 2017 door ademhalingsproblemen
Figuur 27: % ambtenaren per provincie arbeidsonbekwaam in 2017 door oncologische aandoeningen
Figuur 28: % ambtenaren per provincie arbeidsonbekwaam in 2017 door cardiovasculaire aandoeningen
54
Figure 29: % ambtenaren per provincie arbeidsonbekwaam in 2017 door neurologische problemen
Figure 30: % ambtenaren per provincie arbeidsonbekwaam in 2017 door griep
Figuur 31: % ambtenaren per provincie arbeidsonbekwaam in 2017 door locomotorische problemen
Figure 32: % ambtenaren afwezig wegens neurologische problemen
55 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Figuur 33: % ambtenaren per provincie in 2017 arbeidsonbekwaam door stress-gerelateerde ziektes
Figuur 34: ambtenaren per provincie in 2017 arbeidsonbekwaam door spijsverteringsproblemen
5.3. Stress-gerelateerde verzuimoorzaken Sinds enkele jaren hechten zowel het medisch korps, de gezondheidswerkers als de werkgevers en
de instellingen veel belang aan de stress-problematiek en zijn impact op de gezondheid. De federale
ambtenaren zijn niet gespaard gebleven van dit fenomeen.
Dat is dan ook de reden waarom we in het kader van de analyse van de medische verzuimoorzaken
bij de federale ambtenaren de stress-gerelateerde ziektes afzonderlijk belichten.
De definitie en het begrip van de stress-gerelateerde aandoeningen worden uitgelegd in de bijlage
van deze studie (zie 9.3).
Maar het is zeker niet overbodig om er opnieuw aan te herinneren dat burn-out of het professioneel
uitputtingssyndroom, waarvan de diagnose moeilijk te stellen is, zich manifesteert door een waaier
aan zeer verschillende symptomen en verschilt van persoon tot persoon. Een eenduidige
professionele oorzaak is zeldzaam omdat er vaak ook andere factoren tussenkomen in het ontstaan
en de ontwikkeling van burn-out. Verschillende andere aandoeningen te wijten aan stress (ziektes,
syndromen, symptomen) die op de attesten van de federale ambtenaren vermeld worden vertonen
vaak gelijkenissen met burn-out. Zij hebben multifactoriële oorzaken en hebben vaak, op
verschillende niveaus, een band met het werk.
56
Omdat we vaak attesten voor een korte afwezigheidsduur, die niet verlengd wordt, ontvangen
waarop burn-out als reden voor de arbeidsonbekwaamheid vermeld wordt, stellen we ook vast dat
bepaalde artsen niet nauwkeurig omspringen met de term burn-out.
Om die reden is deze analyse opnieuw niet uitsluitend gefocust op burn-out omdat dit geen trouw
beeld zou geven van de invloed van de stressproblematiek op het werkverlet. Wij geven hier dan ook
een samenvatting van de dominerende eigenschappen en de bijzondere kenmerken van de ziektes
veroorzaakt door stress bij de federale ambtenaren tijdens het jaar 2017.
De vaststellingen die we in de vorige studies deden in verband met de stress-gerelateerde ziektes
worden opnieuw in 2017 bevestigd: de toename van stress als belangrijkste verzuimoorzaak bij de
federale ambtenaren werd inderdaad in 2017 niet gestopt. Ruim een derde (33,9%) van de
verzuimdagen zijn aan deze diagnosegroep te wijten. We stellen wel voor het tweede jaar op rij vast
dat de stijgingscurve afneemt.
Figuur 35: Aandeel van stress-gerelateerde aandoeningen als verzuimoorzaak 2012-2017
In de vorige hoofdstukken waar we de verzuimoorzaken bespreken volgens de verschillende criteria
(leeftijd, geslacht, administratief niveau, werkrelatie, woonplaats) kwam stress ook telkens aan bod.
In de tabel hieronder beperken we ons tot de gemiddelde afwezigheid van de federale ambtenaren
die in 2017 afwezig zijn wegens stress.
27,3%
27,0%
29,5%
31,5%
33,1% 33,9%
26%
27%
28%
29%
30%
31%
32%
33%
34%
35%
2012 2013 2014 2015 2016 2017
57 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Ge
mid
de
lde
afw
ezi
ghe
idsd
uu
r p
er
amb
ten
aar
afw
ezi
g
we
gen
s st
ress
Algemeen 51
Leeftijd
20-29 jaar 29,2
30-39 jaar 41,2
40-49 jaar 49,4
50-59 jaar 56,7
60-65 jaar 72,7
Geslacht
V 49,1
M 54,3
Niveau
A 58,5
B 53,1
C 47,9
D 50,4
Werkrelatie
Contractueel 52,8
Statutair 45,4
Woonplaats
West-Vlaanderen 49,6
Oost-Vlaanderen 46,3
Antwerpen 54,2
Vlaams-Brabant 51,1
Limburg 50,8
Brussel 50,9
Brabant Wallon 52
Namur 47,4
Liège 46,8
58
Luxembourg 47,9
Hainaut 42,3
We stellen dan vast dat de afwezigheidsduur wegens stress toeneemt met de leeftijd, met de
sterkste stijging voor de ambtenaren ouder dan 59 jaar. De oudste leeftijdscategorie is met een
gemiddelde afwezigheid van 72,7 dagen ruim 4,5 werkweken langer arbeidsonbewaam dan de
jongste die 29,2 dagen afwezig is.
Mannen zijn gemiddeld ook een werkweek (5,2 dagen) langer afwezig wegens stress dan hun
vrouwelijke collega's.
Ambtenaren van niveau A zijn met gemiddeld 58,5 dagen het langst afwezig. Ambtenaren van niveau
C zijn met 47,9 dagen gemiddeld twee werkweken korter dan hun collega's van niveau A.
Een contractuele medewerker is met gemiddeld 52,8 dagen afwezigheid wegens stress anderhalve
week langer arbeidsonbekwaam dan een statutair ambtenaar.
Ambtenaren uit de provincie Henegouwen zijn met 42,3 dagen ruim twee weken minder afwezig
wegens stress dan ambtenaren uit de provincie Antwerpen die gemiddeld 54,2 dagen
arbeidsonbekwaam zijn voor deze medische reden.
In de grafiek hieronder zien we de gemiddelde afwezigheidsduur per afwezige ambtenaar volgens
leeftijd voor de 6 meest voorkomende diagnoses binnen de groep met stressgerealteerde
aandoeningen. We zien hier ook dat alle diagnoses pieken rond de leeftijd van zestig jaar.
59 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Figuur 29: Gemiddelde afwezigheidsduur per diagnose volgens de leeftijd
In de volgende tabel hebben we bij het percentage van de ambtenaren die in 2017 volgens de
verschillende criteria afwezig zijn wegens stress een onderscheid gemaakt tussen de afwezigheden
die minder of meer dan dertig dagen duren.
Aan
tal a
mb
ten
are
n
min
de
r d
an 3
0
dag
en
afw
ezi
g
we
gen
s st
ress
%
am
bte
nar
en
min
de
r d
an 3
0
dag
en
afw
ezi
g
we
gen
s st
ress
Aan
tal a
mb
ten
are
n
me
er
dan
30
dag
en
afw
ezi
g w
ege
ns
stre
ss
% a
mb
ten
are
n
me
er
dan
30
dag
en
afw
ezi
g w
ege
ns
stre
ss
Algemeen 7205 9,4% 3699 4,8%
Leeftijd
20-24 jaar 61 9,3% 14 2,1%
25-29 jaar 407 9,3% 120 2,8%
30-34 jaar 757 9,7% 273 3,5%
35-39 jaar 919 10,1% 439 4,8%
40-44 jaar 968 10,1% 497 5,2%
45-49 jaar 1141 9,7% 607 5,1%
40-54 jaar 1171 9,4% 601 4,8%
60
55-59 jaar 1284 8,8% 771 5,3%
60-65 jaar 497 8,0% 377 6,0%
Geslacht
V 4697 11,3% 2281 5,5%
M 2508 7,2% 1418 4,1%
Niveau
A 1003 5,6% 598 3,4%
B 1322 8,0% 751 4,6%
C 3393 12,1% 1638 5,8%
D 1441 11,2% 688 5,3%
Werkrelatie
Contractueel 1833 10,8% 784 4,6%
Statutair 5372 9,0% 2915 4,9%
Woonplaats
West-Vlaanderen 439 7,4% 229 3,9%
Oost-Vlaanderen 1096 8,3% 512 3,9%
Antwerpen 618 7,7% 368 4,6%
Vlaams-Brabant 755 8,4% 378 4,2%
Limburg 332 8,4% 212 5,3%
Brussel 449 7,7% 242 4,2%
Brabant Wallon 316 10,1% 162 5,2%
Namur 507 11,3% 257 5,7%
Liège 927 11,4% 484 5,9%
Luxembourg 175 11,6% 102 6,8%
Hainaut 1417 13,3% 616 5,8%
In het algemeen zijn 9,4% van de ambtenaren afwezig wegens stress voor minder dan 30 dagen en
4,8% voor meer dan 30 dagen.
Voor de kortere afwezigheden wegens stress zijn het de ambtenaren tussen 34 en 45 jaar die met
10,1% het meest geimpacteerd zijn. Voor de afwezigheden langer dan 30 dagen zijn het de
ambtenaren van 60 tot 65 jaar die 6% het meest getroffen zijn.
61 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Een groter deel van de vrouwelijke ambtenaren is zowel bij de kortere afwezigheden (11,3%) als bij
de langere afwezigheden (5,5%) afwezig wegens stress dan van hun mannelijke collega's
(respectievelijk 7,2% en 4,1%).
Voor de kortere afwezigheden wegens stress zijn de contratuele ambtenaren met 10,8% het meest
getroffen, terwijl voor de langere afwezigheden het de statutaire ambtenaren zijn waarvan 4,9%
getroffen is.
De ambtenaren uit de Waalse provincies zijn zonder uitzondering meer arbeidsonbekwaam voor
kortere afwezigheden wegens stress dan hun collega's uit Brussel of de Vlaamse provincies. In
Henegouwen zijn relatief het meest (13,3%) ambtenaren arbeidsonbekwaam wegens stress voor
minder dan 30 dagen. Voor de afwezigheden die langer dan 30 dagen duren zijn het meest
ambtenaren uit de provincie Luxemburg (6,8%) getroffen door stress. In Vlaanderen zijn dat de
ambtenaren die in de provincie Limburg (5,3%) wonen.
Als besluit uit het voorafgaande kunnen we stellen dat stress ongetwijfeld een belangrijke impact op
de gezondheid blijft uitoefenen en dat de stress-gerelateerde ziektes onbetwistbaar de belangrijkste
verzuimoorzaak blijven uitmaken bij de federale ambtenaren een actueel thema blijft. De barometer
van de totale afwezigheidsduur wijst aan dat een derde (33,9%) van de verzuimdagen in verband
staat met stress-gerelateerde ziektes. De stijging is in 2017 wel weer een beetje afgenomen.
De vaststelling van de steeds belangrijkere impact van stress op de gezondheid is erg
onrustwekkend. De aandacht moet in de toekomst gefocust blijven op de inspanningen om het
welzijn op het werk te verbeteren, maar ook op de preventie en tijdige opsporing van burn-out en
alle psychosociale risico’s die verband kunnen houden met het werk. Het blijft een ware uitdaging
die nog niet met succes beloond is geworden.
62
6. Controles
6.1. Controleopdrachten
In 2017 worden 44 886 controleopdrachten aan de controleartsen aangeboden. (45 582 in 2016).
42 993 keren moeten de controleartsen afwezigheden wegens ziekte controleren. In 1 893 gevallen
is een arbeidsongeval de oorzaak van de controleopdracht.
Bij 41 217 opdrachten heeft de arts zich kunnen uitspreken over de arbeidsonbekwaamheid: 39 467
keer wegens ziekte en 1 750 keer wegens arbeidsongeval.
6.1.1. Aard van de controles
Bijna de helft (46,8%) van de controles van de ziekteafwezigheden zijn in 2017 gebaseerd op de
afwezigheidshistoriek (bradfordfactor), bijna 10 procent (9,5%) worden door de werkgever
aangevraagd en de rest (43,7%) worden willekeurig door de applicatie aangemaakt.
Ziekte Aantal controles %
Adhoc 4.083 9,5%
Bradford 20.125 46,8%
Random 18.785 43,7%
42.993 100%
Het aandeel van de controles die door de werkgever worden aangevraagd ligt hoger (14,7%)
wanneer de afwezigheid te wijten is aan een arbeidsongeval.
Arbeidsongeval Aantal controles %
Adhoc 279 14,7%
Bradford 965 51,0%
Random 649 34,3%
1.893 100%
We kunnen hier uit besluiten dat, hoewel enkele administraties dit wel doen, de meesten geen
gebruik maken van de mogelijkheid voor de werkgever om 30% van de controles aan te vragen.
63 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
6.1.2. Wie wordt gecontroleerd?
De controles worden dagelijks aangemaakt zonder rekening te houden met het geslacht, de leeftijd,
het administratief niveau of de woonplaats waar de ambtenaren gedomicilieerd zijn.
Toch tonen de volgende tabellen aan dat de aandeel van het aantal controleopdrachten die de
artsen opnemen binnen deze verschillende categorieën grotendeels gelijk loopt met het aandeel van
het aantal ambtenaren en nog meer met het aandeel van het aantal afwezigheden van de
verschillende subcategorieën.
6.1.2.1. Controles volgens geslacht
Geslacht Ambtenaren Afwezigheden Controles
V 54,3% 58,4% 60,6%
M 45,7% 41,6% 39,4%
100% 100% 100%
6.1.2.2. Controles volgens de leeftijd
Leeftijd Ambtenaren Afwezigheden Controles
20-29 jaar 7,6% 8,1% 8,1%
30-39 jaar 22,0% 23,8% 22,7%
40-49 jaar 27,4% 27,0% 26,3%
50-59 jaar 34,5% 32,3% 34,5%
60-65 jaar 8,5% 8,8% 8,4%
100% 100% 100%
Uit de tabel hieronder valt op dat het aandeel van de controles van de oudste leeftijdscategorie elk
jaar toeneemt (van 4,9% in 2012 naar 8,4% in 2017) en dat van de jongste leeftijdscategorie dan
weer elk jaar afneemt (van 11,2% in 2012 naar 8,1% in 2017).
Leeftijd 2012 2013 2014 2015 2016 2017
20-29 jaar 11,2% 10,4% 9,7% 8,9% 8,3% 8,1%
30-39 jaar 22,4% 22,6% 24,2% 23,4% 23,9% 22,7%
40-49 jaar 27,2% 27,1% 26,2% 26,1% 26,6% 26,3%
50-59 jaar 34,3% 34,6% 33,8% 34,6% 33,9% 34,5%
60-65 jaar 4,9% 5,3% 6,1% 6,9% 7,4% 8,4%
100% 100% 100% 100% 100% 100%
64
6.1.2.3. Controles volgens het administratief niveau
In de volgende tabel valt wel op dat er minder controles voor ambtenaren van niveau A zijn dan hun
aandeel in de populatie (en zelfs in de afwezigheden) laat vermoeden. Het omgekeerde zien we bij
de ambtenaren van niveau D.
Niveau Ambtenaren Afwezigheden Controles
A 23,5% 14,4% 12,7%
B 22,1% 17,7% 17,1%
C 37,0% 47,6% 46,2%
D 17,4% 20,3% 24,0%
100% 100% 100%
De ambtenaren van niveau C maken meer dan een derde (37%) uit van de federale
ambtenarenpopulatie. Toch laten zij met 47,6% bijna de helft van het aantal afwezigheden
optekenen. 46,2% van de controles worden bij deze ambtenaren uitgevoerd.
68,2% of meer dan twee derden van de controles die door de werkgever aangevraagd worden zijn
gericht op de ambtenaren van niveau C.
Niveau Ad hoc
A 4,4%
B 6,8%
C 68,2%
D 20,6%
100%
Onderstaande tabel geeft de verdeling weer van het aantal controles volgens hun oorsprong binnen
elk niveau.
M staat voor mandaathouders.
Verhoudingsgewijs wordt voor de ambtenaren van niveau C (13,9%) en vervolgens van niveau D
(8,1%) het meest controles aangevraagd.
Niveau Adhoc Bradford Random
A 3,3% 32,3% 64,5% 100%
B 3,7% 41,1% 55,1% 100%
C 13,9% 49,6% 36,5% 100%
D 8,1% 53,6% 38,3% 100%
M 0,0% 33,3% 66,7% 100%
65 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
6.1.2.4. Controles volgens de woonplaats
Enkel voor de ambtenaren die in Henegouwen gedomicilieerd zijn, zijn er relatief meer controles dan
hun aandeel afwezigheden laat vermoeden. Ook het aandeel van het aantal afwezigheden van de
Henegouwers ligt hoger dan hun aandeel in de populatie van de federale ambtenaren.
Woonplaats Ambtenaren Afwezigheden Controles
Hainaut 14,4% 17,4% 20,2%
Oost-Vlaanderen 17,7% 17,1% 17,8%
Liège 11,0% 11,6% 9,6%
Antwerpen 11,0% 10,0% 9,7%
West-Vlaanderen 8,0% 7,1% 7,6%
Vlaams Brabant 12,0% 11,2% 10,6%
Limburg 5,4% 5,5% 6,0%
Namur 6,1% 6,7% 6,3%
Brussel 8,1% 7,3% 6,8%
Brabant Wallon 4,2% 4,0% 4,3%
Luxembourg 2,0% 2,0% 1,0%
100% 100% 100%
6.1.3. Wanneer worden de controles uitgevoerd?
Net zoals de vorige jaren zien we dat de controles van afwezigheden van meerdere dagen op een
evenwaardige manier over de week worden verdeeld met iets minder controles op maandag. Bij de
afwezigheden van 1 dag zien we dan weer dat meer dan de helft gedurende de eerste weekdagen
gecontroleerd worden. Bijna een derde (32,7%) van de eendags afwezigheden wordt op maandag
gecontroleerd.
Op weekenddagen worden nauwelijks controleopdrachten uitgevoerd.
Dag van de controle 1 dag Meerdere dagen
Maandag 32,7% 17,6%
Dinsdag 21,8% 20,5%
Woensdag 15,0% 21,0%
Donderdag 16,4% 20,6%
Vrijdag 14,1% 19,8%
Zaterdag 0,0% 0,3%
66
Zondag 0,0% 0,2%
100% 100%
6.1.4. Waar kunnen de controles uitgevoerd worden?
Ook in 2017 worden drie vierden (75,4%) van de controles aan huis uitgevoerd. Van het andere
kwart geeft een derde (8,2%) nog steeds geen gevolg aan de oproeping om zich voor een controle op
het kabinet van de arts aan te bieden.
Plaats van de controle Aantal controles %
Controle aan huis 32398 75,4%
Controle op het kabinet 7069 16,4%
Geen gevolg aan oproeping 3526 8,2%
42993 100%
Als we naar de verdeling volgens de duurtijd van de afwezigheid kijken, dan zien we dat er meer
controles aan huis van de ambtenaar kunnen plaatsvinden bij afwezigheden van 1 dag (74%) dan bij
langere afwezigheden (71,3%).
Opvallend is ook dat wanneer de controle door de werkgever wordt aangevraagd (Ad hoc) de
ambtenaar minder thuis wordt aangetroffen door de controlearts en dit zowel bij de afwezigheden
van 1 dag als bij die van meerdere dagen.
Bij de afwezigheden van 1 dag zal de ambtenaar zich ook minder op het kabinet van de controlearts
aanbieden voor een controle.
Adhoc Bradford Random
1 dag 41,9% 48,6% 49,9% 48,6%
Controle aan huis 66,9% 74,0% 75,3% 74,0%
Controle op het kabinet 24,2% 18,7% 17,4% 18,5%
Geen gevolg aan oproeping 8,9% 7,3% 7,3% 7,5%
100% 100% 100% 100%
Meerdere dagen 58,1% 51,4% 50,1% 51,4%
Controle aan huis 67,9% 71,8% 71,7% 71,3%
Controle op het kabinet 23,1% 19,5% 20,5% 20,3%
Geen gevolg aan oproeping 9,0% 8,7% 7,8% 8,3%
67 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
100% 100% 100% 100%
Van diegenen die zich niet aanbieden op het kabinet van de controlearts neemt bijna twee derden
(62,3%) zelfs niet de moeite om de arts tijdig te contacteren om hem de reden mee te delen waarom
er geen gevolg kan gegeven worden aan de oproeping.
Niet aangeboden op kabinet Aantal controles %
Met excuus 1331 37,7%
Zonder excuus 2195 62,3%
3526 100%
Wanneer ambtenaren die worden opgeroepen om zich naar het kabinet van de controlearts te
begeven, wel contact opnemen met de controlearts om hem te melden dat geen gevolg kan gegeven
worden aan die oproeping dan worden hiervoor verschillende redenen ingeroepen. Het vaakst
voorkomende excuus is dat men zich om medische redenen niet kan verplaatsen, gevolgd door het
feit dat men de oproepingsbrief te laat heeft gevonden, men het werk reeds hervat heeft of dat men
geen vervoer heeft.
Het is de werkgever die in een gesprek met zijn medewerkers bepaalt of die reden al dan niet kan
aanvaard worden.
Excuus 1 dag Meerdere dagen Totaal
Varia 159 26,0% 221 30,7% 380 28,5%
Medische reden 113 18,5% 184 25,6% 297 22,3%
Oproepingsbrief te laat gevonden 129 21,1% 132 18,4% 261 19,6%
Werk reeds hervat 130 21,2% 95 13,2% 225 16,9%
Geen vervoer 65 10,6% 69 9,6% 134 10,1%
Afstand naar kabinet te groot 6 1,0% 10 1,4% 16 1,2%
Mag woonst niet verlaten 7 1,1% 4 0,6% 11 0,8%
Geen kinderopvang 3 0,5% 4 0,6% 7 0,5%
612 100% 719 100% 1331 100%
68
6.2. Controleresultaten
Het aandeel van afwezigheden dat volgens de controlearts gerechtvaardigd is, is in 2017 lichtjes
gestegen (van 89,1% in 2016 naar 89,9% in 2017). Er zijn vooral minder afwezigheden die
ongerechtvaardigd zijn.
Resultaat 2014 2015 2016 2017
Niet opgedaagd 3.346 8,4% 3.455 8,6% 3.809 8,7% 3.526 8,2%
Ongerechtvaardigd 144 0,4% 127 0,3% 154 0,4% 98 0,2%
Ingekort 611 1,5% 621 1,5% 798 1,8% 697 1,6%
Gerechtvaardigd 35.892 89,7% 36.083 89,6% 39.063 89,1% 38.672 89,9%
39.993 100% 40.286 100% 43.824 100% 42.993 100%
Ook wanneer we enkel de controles in aanmerking nemen waarbij de controlearts de ambtenaar
kon onderzoeken, stellen we hetzelfde vast.
Resultaat 2014 2015 2016 2017
Gerechtvaardigd 35.892 97,9% 36.083 98,0% 39.063 97,6% 38.672 98,0%
Ingekort 611 1,7% 621 1,7% 798 2,0% 697 1,8%
Ongerechtvaardigd 144 0,4% 127 0,3% 154 0,4% 98 0,2%
36.647 100% 36.831 100% 40.015 100% 39.467 100%
6.2.1. Resultaten volgens de duur van de afwezigheid
Afwezigheden van 1 dag zijn iets meer gerechtvaardigd dan die van meerdere dagen.
Afwezigheidsduur 1 dag Meerdere dagen
Gerechtvaardigd 18.255 98,1% 22.129 97,9%
Ingekort - - 461 2,0%
Ongerechtvaardigd 353 1,9% 21 0,1%
18.608 100% 22611 100%
69 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
6.2.2. Resultaten volgens de aard van de controle
Bij de drie types controles (Adhoc: aangevraagd door de werkgever / Bradford: volgens de
afwezigheidshistoriek / Random: willekeurig aangemaakt door het systeem) stellen we vast dat er in
2017 het minst werkhervattingen zijn.
De controleresultaten van 2017 bevestigen de trend die we al jaren vaststellen, nl. dat controles die
door de werkgever worden aangevraagd (Ad hoc) meer aanleiding geven tot
werkhervattingen (2,9%) dan de andere controleopdrachten die gelijkwaardig scoren (1,9%).
Werkhervattingen
volgens aard van
de controle 2014 2015 2016 2017
Adhoc 3.694 3,1% 3.166 3,1% 3.866 3,5% 3.703 2,9%
Bradford 19.366 2,0% 19.720 1,9% 19.915 2,3% 18.446 1,9%
Random 13.587 1,9% 13.945 2,0% 16.234 2,2% 17.318 1,9%
36.647
36.831
40.015
39.467
6.2.3. Resultaten volgens het geslacht
Mannelijke ambtenaren worden door de controlearts relatief vaker (2,3%) vervroegd naar het werk
gestuurd dan hun vrouwelijke collega's (1,9%).
Geslacht V M
Gerechtvaardigd 23.337 98,1% 15.353 97,7%
Ingekort 396 1,7% 310 2,0%
Ongerechtvaardigd 49 0,2% 46 0,3%
23.782 100% 15.709 100%
6.2.4. Resultaten volgens de leeftijd
In hoofdstuk 6.1.2. zagen we dat het aantal controles toenam met de leeftijd tot 60 jaar.
Uit onderstaande tabel en grafiek kunnen we afleiden dat, in verhouding met het aantal controles,
de meeste afwezigheden die ongerechtvaardigd zijn of waarvan de afwezigheidsduur werd ingekort
bij de jongste ambtenaren terug te vinden zijn. Het aandeel van de opgelegde werkhervattingen
neemt lineair af naarmate de leeftijd toeneemt.
70
Leeftijd 20-29 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar 50-59 jaar 60-65 jaar
Gerechtvaardigd 2.800 96,8% 8.529 97,4% 10.358 98,0% 13.674 98,2% 3.309 98,9%
Ingekort 80 2,8% 190 2,2% 186 1,8% 228 1,6% 33 1,0%
Ongerechtvaardigd 12 0,4% 34 0,4% 22 0,2% 24 0,2% 3 0,1%
2.892 100% 8.753 100% 10.566 100% 13.926 100% 3.345 100%
Figuur 37: Opgelegde werkhervattingen per leeftijdscategorie
6.2.5. Resultaten volgens het administratief niveau
De controleresultaten liggen over alle niveaus heen heel dicht bij elkaar. Enkel bij de 8 controles bij
de mandaathouders is de afwezigheid telkens volledig gerechtvaardigd. Ook de ambtenaren van
niveau B hebben reatief gezien met 1,7% iets minder opgelegde werkhervattingen dan hun collega's
(2,1 of 2,2%).
Niveau A B C D M
Gerechtvaardigd 5.140 97,9% 6.676 98,3% 16.966 97,9% 9.900 97,8% 8 100%
Ingekort 95 1,8% 101 1,5% 304 1,8% 206 2,0% 0 0,0%
Ongerechtvaardigd 16 0,3% 14 0,2% 47 0,3% 18 0,2% 0 0,0%
5.251 100% 6.791 100% 17.317 100% 10.124 100% 8 100%
6.2.6. Resultaten volgens de werkrelatie
0,0%
0,5%
1,0%
1,5%
2,0%
2,5%
3,0%
3,5%
20-29 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar 50-59 jaar 60-65 jaar
Ingekort Ongerechtvaardigd
71 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
De afwezigheden van contractuele medewerkers worden relatief gezien vaker ingekort (2,3%) dan
die van de statutaire ambtenaren (1,6%). Ook het aandeel van de ongerechtvaardigde afwezigheden
ligt bij de contractuele medewerkers iets hoger (0,3%) dan bij hun statutaire collega's (0,2%).
Arbeidsrelatie Statutair Contractueel
Gerechtvaardigd 28.405 98,2% 10.285 97,4%
Ingekort 461 1,6% 245 2,3%
Ongerechtvaardigd 65 0,2% 30 0,3%
28.931 100% 10.560 100%
6.2.7. Resultaten volgens de woonplaats
De afwezigheidsduur van ambtenaren die in Brussel wonen wordt relatief het vaakst ingekort.
Ambtenaren die in de provincie Luik wonen worden dan weer het minst vaak terug aan het werk
gezet door de controlearts.
Woonplaats Gerechtvaardigd Ingekort Ongerechtvaardigd
Antwerpen 3.696 97,9% 67 1,8% 11 0,3% 100%
Oost-Vlaanderen 6.709 98,5% 88 1,3% 14 0,2% 100%
Vlaams Brabant 3.959 98,4% 53 1,3% 11 0,3% 100%
West-Vlaanderen 2.896 97,1% 76 2,5% 10 0,3% 100%
Limburg 2.342 97,0% 68 2,8% 4 0,2% 100%
Brussel 2.744 94,6% 147 5,1% 10 0,3% 100%
Brabant Wallon 1.758 98,7% 18 1,0% 6 0,3% 100%
Hainaut 7.937 98,2% 118 1,5% 25 0,3% 100%
Liège 3.629 99,5% 17 0,5% 1 0,0% 100%
Luxembourg 280 97,2% 8 2,8% 0 0,0% 100%
Namur 2.410 98,3% 37 1,5% 5 0,2% 100%
6.2.8. Resultaten volgens de weekdag
Op het einde van de week moeten minder ambtenaren vervroegd het werk hervatten van de
controlearts (1,8% op vrijdag t.o.v. 2% of 2,1% op andere weekdagen).
72
Weekdag Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag
Gerechtvaardigd 97,9% 97,9% 98,0% 98,0% 98,2%
Ingekort 1,9% 1,8% 1,8% 1,8% 1,4%
Ongerechtvaardigd 0,2% 0,3% 0,2% 0,2% 0,4%
100% 100% 100% 100% 100%
6.3. Arbitrages
Het aantal medische geschillen tussen behandelende arts en controlearts die aan een arts-
scheidsrechter worden voorgelegd varieert sterk per jaar. In 2017 zijn er minder beroepen
aangetekend dan in 2016. In iets meer van de helft van de gevallen (6 keer op 11) kreeg de
ambtenaar gelijk van de arts-scheidrechter.
Figuur 38: Aantal arbitrages 2008-2017 volgens winnende partij
6.4. Return on investment
In 2017 zijn er minder controles waarbij de gecontroleerde ambtenaar het werk vervoegd moet
hervatten dan in 2016. Het aantal van deze controles benadert dat van de jaren 2014 en 2015.
Controles met opgelegde werkhervatting 2013 2014 2015 2016 2017
Ziekte 1.899 1.548 1.527 1.796 1.564
13
20
14
10
11
14
7
6
9
6
15
7
8
9
3
16
2
1
8
5
0 5 10 15 20 25 30 35
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
Ambtenaar Controlearts
73 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Arbeidsongeval 31 82 48 70 61
1.930 1.630 1.575 1.866 1.625
Wanneer we echter kijken naar de verhouding van het aantal vervroegde werkhervattingen ten
opzichte van het totaal aantal controles, dan zien we dat die verhouding over de loop van de
voorbije vijf jaar met 3,6% net als in 2015, het laagst ligt.
Ziektecontroles 2013 2014 2015 2016 2017
Controles met werkhervatting 1.899 1.548 1.527 1.796 1.564
Totaal aantal controles 47.012 41.667 42.090 42.994 42.993
% 4,0% 3,7% 3,6% 4,2% 3,6%
Het aantal werkdagen dat door de controles gerecupereerd werd (14 640 verzuimdagen), ligt dan
weer hoger dan in 2014 en 2015, maar lager dan in 2016 en 2013. Die daling tov 2016 vindt zijn
oorzaak bij de teruglopende resultaten bij de controles van de afwezigheden wegens ziekte
aangezien de controles op de arbeidsgeschiktheid bij arbeidsongevallen zelfs een beter resultaat
laten optekenen.
Gerecupereerde werkdagen 2013 2014 2015 2016 2017
Ziekte 15.139 12.600 12.189 14.857 13.258
Arbeidsongeval 774 1.276 876 1.312 1.382
15.913 13.876 13.065 16.169 14.640
Tegenover 2016 is er ook een lichte terugval in het percentage ziektedagen dat door de controles
kan gerecupereerd worden (van 1,21% naar 1,12%). Dit aandeel is in 2017 wel groter dan in 2015
(1,01%) en 2014 (1,02%).
2013 2014 2015 2016 2017
Gerecupereerde ziektedagen 15.139 12.600 12.189 14.857 13.258
Totaal aantal ziektedagen 1.216.643 1.230.360 1.209.524 1.230.836 1.180.361
% 1,24% 1,02% 1,01% 1,21% 1,12%
Onderstaande tabellen tonen aan dat ongeveer vier vijfden van het aantal werkdagen die door de
werkgever gerecupereerd kunnen worden, gebaseerd zijn op controles waarbij de ambtenaar geen
gevolg gaf aan de oproeping voor een controle op het kabinet van de arts. In 2017 hebben bijna de
74
helft van de gerecupereerde verzuimdagen (47,8%) verband met gecontroleerde ambtenaren die
zich zelfs de moeite niet getroosten om de controlearts te contacteren om hem de reden mee te
delen waarom ze niet komen opdagen. In die gevallen moet de werkgever zijn verantwoordelijkheid
opnemen omdat de ambtenaar de controle zonder reden onmogelijk maakt.
Gerecupererde werkdagen 2013 2014 2015 2016 2017
Ongerechtvaardigd 76 120 61 182 238
Ingekort 3.842 2.464 2.943 3.489 2.911
Geëxcuseerd 4.823 6.032 4.237 5.649 4.523
Niet geëxcuseerd 7.172 5.260 5.824 6.849 6.994
15.913 13.876 13.065 16.169 14.640
% gerecupereerde
werkdagen 2013 2014 2015 2016 2017
Ongerechtvaardigd 0,5% 0,9% 0,5% 1,1% 1,6%
Ingekort 24,1% 17,8% 22,5% 21,6% 19,9%
Geëxcuseerd 30,3% 43,5% 32,4% 34,9% 30,9%
Niet geëxcuseerd 45,1% 37,9% 44,6% 42,4% 47,8%
100% 100% 100% 100% 100%
75 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
7. Gedeeltelijke werkhervatting na langdurige ziekte
Langdurige zieken zo vlug mogelijk in het arbeidscircuit re-integreren is zeer actueel.
Door het van kracht worden van het koninklijk besluit van 28 oktober 201617 tot wijziging van het
koninklijk besluit van 28 mei 2003 betreffende het gezondheidstoezicht op de werknemers wat de
re-integratie van arbeidsongeschikte werknemers betreft, kan zowel de werknemer, de werkgever
als de raadgevende arts van het ziekenfonds een re-intergratietraject aanvragen. Voor statutaire
ambtenaren bestaat die laatste instapmogelijkheid (nog) niet.
De statutaire ambtenaar die langdurig afwezig is wegens ziekte kan wel al jaren aan Medex de
toelating vragen om het werk met verminderde prestaties te hervatten. Dit kan men beschouwen
als een re-integratie met aangepast werk, aangezien het werkregime op medisch advies qua
werkuren aangepast wordt.
Er bestaan twee verschillene regimes van verminderde prestaties na langdurige ziekte:
- verminderde prestaties van maximum drie maanden als re-integratie om zich progressief aan het
normale arbeidsritme aan te passen;
- verminderde prestaties wanneer men om medische redenen langdurig niet in staat is om voltijds te
presteren.
We zien dat in 2017 er vooral een opmerkelijke stijging is van de federale ambtenaren die langdurige
verminderde prestaties aanvragen (van 638 in 2016 naar 703 in 2017 of een stijging van 10,2%). De
jaren voordien (2014 tot en met 2016) was het aantal aanvragers quasi stabiel gebleven (telkens een
stijging van 1,7%). Voor de verminderde prestaties als re-integratie is de stijging al sinds 2016
merkbaar.
Ook de commissie voor vervoegde pensionering om medische redenen kan beslissen dat de
betrokken ambtenaar het werk met verminderde prestaties kan hervatten. Zij doet dan uitspraak
voor 1 maand. Eventuele verlengingen gebeuren dan volgens de gewone procedure. In 2017 werden
ook daar meer werkhervattingen met verminderde prestaties opgelegd18.
In 2017 zijn er 7 414 statutaire ambtenaren die meer dan 30 dagen afwezig zijn wegens ziekte en die
dus een aanvraag voor een werkhervatting met verminderde prestaties kunnen aanvragen. Hierbij
mogen we niet uit het oog verliezen dat er in 2017 ook verlengingen kunnen zijn van verminderde
17 Publicatie Belgische Staatsblad 24 november 2016. 18 Zie bijlage 9.3.
76
prestaties die reeds voor 2017 gestart zijn. Toch kunnen we stellen dat 1 op 5 van de ambtenaren
die in aanmerking komen ook een aanvraag indienen.
Aanvragers 2014 2015 2016 2017
Langdurige 617 627 638 703
Re-integratie 733 770 870 940
1.350 1.397 1.508 1.643
Figuur 39: Evolutie 2014-2017 aantal ambtenaren die verminderde prestaties aanvragen
Uit volgende tabel kunnen we afleiden dat elk jaar bijna zes van de tien aanvragen verminderde
prestaties als re-integratie betreffen.
Verdeling volgens type verminderde
prestaties 2014 2015 2016 2017
Langdurige 45,7% 44,9% 42,3% 42,8%
Re-integratie 54,3% 55,1% 57,7% 57,2%
100% 100% 100% 100%
617 627 638
703
733 770
870 940
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
2014 2015 2016 2017
Langdurige Re-integratie
77 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
7.1. Wie hervat met verminderde prestaties
Uit onze statistieken blijkt dat het vooral vrouwelijke ambtenaren zijn die na een langdurige
afwezigheid wegens ziekte het werk willen hervatten met verminderde prestaties.
Zeven van de tien aanvragen voor langdurige verminderde prestaties worden door vrouwen
aangevraagd. Voor de verminderde prestaties als re-integratie zijn er dat zes van de tien.
2014 2015 2016 2017
V Aanvragen % Aanvragen % Aanvragen % Aanvragen %
Langdurige 436 71% 444 71% 465 73% 493 70%
Re-integratie 458 62% 481 62% 538 62% 578 61%
M
Langdurige 181 29% 183 29% 173 27% 210 30%
Re-integratie 275 38% 289 38% 332 38% 362 39%
Totaal
Langdurige 617 46% 627 45% 638 42% 703 43%
Re-integratie 733 54% 770 55% 870 58% 940 57%
Het zijn ook de ambtenaren van niveau C die het meest verminderde prestaties aanvragen.
Aangezien ze 39,4% van de populatie van de statutaire ambtenaren uitmaken, is het ook niet
verwonderlijk dat eveneens ruim een derde van de aanvragers tot dit administratief niveau behoren,
en dit voor beide regimes van verminderde prestaties (35,5% voor de langdurige verminderde
prestaties/ 41,6% voor de verminderde prestaties als re-integratie).
Het zijn de statutaire ambtenaren van niveau B die in verhouding met hun aandeel in de
ambtenarenpopulatie (23,9%) meer langdurige verminderde prestaties aanvragen (26,0%).
Statutaire ambtenaren van niveau D (13,7% van de ambtenarenpopulatie) vragen meer verminderde
prestaties als re-integratie (14,7%) aan.
Niveau Populatie Langdurige % Re-integratie %
A 22,9% 136 19,3% 184 19,6%
B 23,9% 183 26,0% 212 22,6%
C 39,4% 280 35,5% 391 41,6%
D 13,7% 93 12,0% 138 14,7%
M 0,1% 0 0,0% 2 0,2%
Onbekend 0,0% 11 11,0% 13 1,4%
100% 703 104% 940 100%
78
Verder zien we dat verminderde prestaties voornamelijk worden aangevraagd door vijftigers. Meer
de helft (52,3%) van de aanvragen voor langdurige verminderde prestaties en 41,7% van de
verminderde prestaties als re-integratie wordt door hen ingediend terwijl ze als grootste
leeftijdscategorie maar 37,1% van de statutaire ambtenaren vertegenwoordigen. De veertigers
komen telkens op een afgetekende tweede plaats.
Leeftijdscategorie Populatie Langdurige % Re-integratie %
20-29 jaar 5,1% 7 1,0% 19 2,0%
30-39 jaar 20,0% 83 11,8% 135 14,4%
40-49 jaar 27,5% 194 27,6% 319 33,9%
50-59 jaar 37,1% 368 52,3% 392 41,7%
60-65 jaar 9,5% 51 7,3% 74 7,9%
65 plus 0,7% 0 0,0% 1 0,1%
100% 703 100% 940 100%
Wanneer we kijken hoeveel percent van de statutaire ambtenaren binnen elke leeftijdscategorie een
werkhervatting met langdurige verminderde prestaties aanvraagt, dan zien we dat er een constante
toename van 0,5% is tot 60 jaar. Relatief het meeste aanvragen van langdurige verminderde
prestaties vinden we bij de vijftigers (1,7%).
De piek bij de verminderde prestaties als re-integratie ligt bij de veertigers waar twee op honderd
statutaire federale ambtenaren het werk willen hervatten met verminderde prestaties.
Leeftijdscategorie Langdurige Re-integratie
20-29 jaar 0,2% 0,6%
30-39 jaar 0,7% 1,1%
40-49 jaar 1,2% 2,0%
50-59 jaar 1,7% 1,8%
60-65 jaar 0,9% 1,3%
65 plus 0,0% 0,2%
79 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Figuur 40: Verhouding aanvragers verminderde prestaties tov populatie statutaire ambtenaren
Onderstaande grafieken toont aan dat de stijging in 2017 van het aantal aanvragers van langdurige
verminderde prestaties vooral te wijten is aan de vijftigers.
Figuur 41: Evoutie 2014-2017 aantal aanvragen langdurige verminderde prestaties per leeftijdscategorie
De stijging van het aantal aanvragers van verminderde prestaties als re-integratie is dan weer
voornamelijk op rekening van de veertigers te schrijven.
0,2%
0,7%
1,2%
1,7%
0,9%
0,0%
0,6%
1,1%
2,0%1,8%
1,3%
0,2%
0,0%
0,5%
1,0%
1,5%
2,0%
2,5%
20-29 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar 50-59 jaar 60-65 jaar 65 plus
Langdurige Re-integratie
0
50
100
150
200
250
300
350
400
2014 2015 2016 2017
20-29 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar 50-59 jaar 60-65 jaar
80
Figuur 30: Evolutie 2014-2017 aantal aanvragers verminderde prestaties als re-integratie per leeftijdscategorie
7.2. Hoeveel onderzoeken worden uitgevoerd
Niet elke aanvraag om het werk met verminderde prestaties te hervatten kan medisch onderzocht
worden. Het betreft evenwel een miniem aantal dat omwille van administratieve redenen wordt
afgewezen. Dit gebeurt als bijvoorbeeld blijkt dat de aanvrager niet minstens dertig dagen
onafgebroken afwezig is geweest wegens ziekte of dat hij niet de vereiste medische documenten (re-
integratieplan of verslag van een arts-specialist) kan voorleggen.
Het aantal aanvragen die niet voldeden aan de administratieve criteria is de laatste twee jaren zelfs
iets afgenomen. Dit komt waarschijnlijk omdat de ambtenaren hierover beter geïnformeerd zijn.
Administratieve weigering 2014 2015 2016 2017
Langdurige 19 20 12 14
Re-integratie 16 18 15 15
35 38 27 29
Zoals we al uit de aanvragen konden afleiden is er ook bij de medische onderzoeken voor langdurige
verminderde prestaties enkel in 2017 een opmerkelijke toename, terwijl er voor de verminderde
prestaties als re-integratie een constante toename van de uitgevoerde expertises waarneembaar is.
0
50
100
150
200
250
300
350
400
2014 2015 2016 2017
20-29 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar 50-59 jaar 60-65 jaar
81 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Medische
expertises 2014 2015 2016 2017
Langdurige 783 781 787 882
Re-integratie 1.849 2.130 2.387 2.708
2.632 2.911 3.174 3.590
Figuur 43: Evolutie 2014-2017 aantal expertises langdurige verminderde prestaties
Figuur 44: Evolutie 2014-2017 aantal expertises verminderde prestaties als re-integratie
783 781 787
882
750
770
790
810
830
850
870
890
2014 2015 2016 2017
1.849
2.130
2.387
2.708
1.500
1.700
1.900
2.100
2.300
2.500
2.700
2.900
2014 2015 2016 2017
82
Bij de verminderde prestaties als re-integratie is die constante toename zowel bij het eerste
onderzoek als de eerste en tweede verlenging vast te stellen.
Ongeveer 7 aanvragers op 10 hebben 3 maanden nodig om zich na een langdurige ziekteafwezigheid
aan het normale werkritme aan te passen.
Re-integratie 2014 2015 2016 2017
Eerste onderzoek 819 857 972 1.069
Eerste verlenging 603 713 784 919
Tweede verlenging 427 560 631 720
1.849 2.130 2.387 2.708
Figuur 45: Evolutie 2014-2017 aantal onderzoeken bij verminderde prestaties als re-integratie
Naar aanleiding van aanvragen voor langdurige verminderde prestaties vinden in 2017 gemiddeld
1,3 medische onderzoeken (verlengingen inbegrepen) plaats. In het kader van de progressieve re-
integratie zijn dat gemiddeld 2,9 medische onderzoeken.
Expertises per aanvrager 2014 2015 2016 2017
Langdurige 1,3 1,2 1,2 1,3
Re-integratie 2,5 2,8 2,7 2,9
Niet elke aanvrager bekomt automatisch een toestemming om het werk met verminderde prestaties
te hervatten of een verlenging van de reeds toegekende periode van verminderde prestaties. De
artsen van Medex bekijken hiervoor telkens de lichamelijke geschiktheid.
0
200
400
600
800
1.000
1.200
2014 2015 2016 2017
Eerste onderzoek Eerste verlenging Tweede verlenging
83 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
155 keer hebben ze een negatieve beslissing genomen, 53 keer bij langdurige verminderde
prestaties en 102 keer bij verminderde prestaties als re-integratie.
Medische weigering 2017
Langdurige 53
Re-integratie 102
155
Bij de verminderde prestaties als re-integartie is het vooral bij het eerste onderzoek dat de arts de
aanvraag weigert. Verlengingen worden veel minder geweigerd vanuit het medisch standpunt.
Medische weigering
re-integratie 2017
Eerste onderzoek 87
Eerste verlenging 11
Tweede verlenging 4
102
7.3. Wat was de medische oorzaak voor verminderde prestaties
We merken ook hier op dat er steeds meer verminderde prestaties als re-integratie worden
aangevraagd na een langdurige afwezigheid wegens stress. In 2017 zijn zelfs meer dan de helft
(52,6%) van de aanvragers langdurig afwezig geweest wegens deze diagnosegroep.
Net zoals bij de medische redenen voor de afwezigheden staan locomotorische aandoeningen
(18,8%) ook hier op de tweede plaats. Hun aandeel neemt evenwel lichtjes af met de jaren.
Re-integratie 2014 2015 2016 2017
Stress 231 31,5% 372 48,3% 410 47,1% 494 52,6%
Locomotorisch 152 20,7% 183 23,8% 187 21,5% 177 18,8%
Cardiovasculair 31 4,2% 49 6,4% 72 8,3% 58 6,2%
Oncologisch 53 7,2% 43 5,6% 59 6,8% 55 5,9%
Neurologisch 31 4,2% 36 4,7% 39 4,5% 49 5,2%
Spijsvertering 21 2,9% 21 2,7% 30 3,4% 30 3,2%
Ademhaling 10 1,4% 9 1,2% 10 1,1% 10 1,1%
Andere 204 27,8% 57 7,4% 63 7,2% 67 7,1%
733 100% 770 100% 870 100% 940 100%
84
7.4. Is de werkhervatting met verminderde prestaties succesvol?
In 2017 vallen 295 statutaire federale ambtenaren binnen de twee maanden na het verstrijken van
hun verminderde prestaties als re-integratie opnieuw voor 1 of meerdere dagen ziek uit. Dit is dus
het geval voor minder dan twee op tien (17%). Dit aandeel is in 2017 iets kleiner dan in de vorige
jaren.
De gemiddelde afwezigheidsduur bij de ambtenaren die binnen de twee maanden na de
verminderde prestaties weer ziek uitvallen is 10,3 dagen in 2017. Deze afwezigheidsduur neemt wel
elk jaar af.
Binnen de 2 maanden na de
verminderde prestaties als re-
integratie …
Ambtenaren % Afwezigheidsduur Gemiddelde
afwezigheidsduur
2015 790 2871
Geen afwezigheid 541 80% 0
Een of meerdere afwezigheden 249 20% 2871 11,5
2016 883 3178
Geen afwezigheid 590 81% 0
Een of meerdere afwezigheden 293 19% 3178 10,8
2017 1005 2997
Geen afwezigheid 710 83% 0
Een of meerdere afwezigheden 295 17% 2997 10,2
Van diegenen die binnen de twee maanden opnieuw ziek worden zijn er 85 ambtenaren (31%) die 1
ziektedag melden en 174 (58%) die voor maximum 1 week afwezig zijn. 33 personen (11%) zijn
binnen de twee maanden opnieuw langdurig afwezig (voor minstens 30 dagen).
Dat wil dus zeggen dat 3% van het totaal aantal ambtenaren die verminderde prestaties als re-
integratie genieten in 2017 binnen de twee maanden opnieuw uitvallen wegens een langdurige
ziekte.
85 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Figuur 31: Aantal ambtenaren die binnen de 2 maanden opnieuw afwezig zijn wegens ziekte na verminderde prestaties als re-integratievolgens volgens de duur van die nieuwe afwezigheid
19 (= 58%) van de 33 ambtenaren die in 2017 verminderde prestaties als re-integratie genieten en
binnen de twee maanden opnieuw langdurig uitvallen, doen dit wegens dezelfde diagnose.
Meer dan de helft (10) daarvan is wegens stress.
Helaas zijn 2 ambtenaren een tijdje nadien ook overleden: 1 ambtenaar die kanker had en een
andere die aan stress leed.
Diagnosegroep Zelfde diagnose Andere diagnose
Stress 10 6
Varia 3 2
Oncologisch 3 1
Locomotorisch 2 2
Cardio-vasculair 1 2
Spijsvertering 0 1
19 14
Het zijn vooral oudere ambtenaren die na verminderde prestaties als re-integratie opnieuw
langdurig hervallen. Dit is niet verwonderlijk omdat deze groep ook het meest verminderde
prestaties aanvragen.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 25 27 29 31 33 37 40 43 48 53 59 61
86
Figuur 47: Aantal ambtenaren volgens leeftijd die binnen de twee maanden na verminderde prestaties opnieuw voor minstens dertig dagen ziek vallen wegens dezelfde of een andere diagnose
0
1
2
33
0
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
Andere aandoening Herval zelfde aandoening
Lineair (Andere aandoening) Lineair (Herval zelfde aandoening)
87 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
8. Besluiten Op deze pagina's vatten we kort onze belangrijkste vaststellingen uit de vorige pagina's samen.
8.1. Verzuimgegevens
In 2017 worden bij de federale ambtenaren 6,15 op 100 werkdagen niet gepresteerd wegens ziekte.
Voor het eerst sinds 2012 zien we het verzuimpercentage afnemen. Dit staat in contrast met de
bevindingen in de privésector waar men nog steeds een stijging waarneemt.
Ook de stijging van het ziekteverzuim veroorzaakt door afwezigheden langer dan een jaar, die men
in de privésector noteert, vinden we niet terug bij de federale ambtenaren. We stellen integendeel
een daling vast (van 1,10% naar 0,96%). Terwijl dit type afwezigheden in de privésector de grootste
factor uitmaakt van het verzuimpercentage (2,82% t.o.v. 6,88% in totaal), is die bij het federaal
overheidspersoneel nog altijd het kleinst (0,96% t.o.v. 6,15% in totaal).
Het verhogen van de leeftijdsdrempel waarna federale ambtenaren na 365 ziektedagen automatisch
gepensioneerd worden (van 60 naar 62,5 jaar) heeft dus (voorlopig?) nog geen invloed op de totale
afwezigheden van langer dan een jaar. We stellen wel een verschuiving vast van het hoogste
ziekteverzuim percentage: in 2017 was dat voor rekening van de ambtenaren van 60 jaar oud, de
jaren voordien van de ambtenaren van 59 jaar oud.
Er zijn niet alleen relatief iets minder ambtenaren die zich ziek melden in 2017 (67,17% t.o.v. 67,54%
in 2016), maar de ambtenaren melden zich ook iets minder frequent afwezig wegens ziekte
(gemiddeld 2 keer ipv 2,1 in 2016). Daarentegen stijgt de gemiddelde duur per afwezigheid (van 7,2
naar 7,4 dagen) en per afwezige ambtenaar (van 21,1 naar 21,2 dagen). Maar door de daling van
zowel het aantal afwezige ambtenaren als van de frequentie van de ziektemeldingen, daalt de
gemiddelde afwezigheidsduur per ambtenaar (van 15 naar 14,8 dagen).
De andere tendenzen die we de vorige jaren hebben vastgesteld zijn ook op 2017 toepasselijk:
- De openbare instellingen van sociale zekerheid kennen het hoogste verzuim (6,56%) en de
wetenschappelijke instellingen het laagste (5,11%). Het verschil tussen beide uitersten wordt wel
kleiner (van 2,07% in 2016 naar 1,45% in 2017);
- Grote administraties hebben een groter ziekteverzuim (6,42%) dan kleine (3,98%);
88
- Vrouwelijke ambtenaren kennen een groter verzuim (6,91%) omdat ze én vaker én langer afwezig
zijn dan hun mannelijke collega's (5,29%);
- Lager geschoolde ambtenaren (niveau D) hebben een groter verzuim (7,77%) dan de hoger
geschoolden (niveau C: 6,86%; niveau B: 5,33% en niveau A 4,11%);
- Het ziekteverzuim stijgt met de leeftijd tot 65 jaar doordat de afwezigheden langer duren naarmate
de leeftijd toeneemt;
- Statutaire ambtenaren zijn met 5,94% minder afwezig wegens ziekte dan de contractuele
medewerkers die 7,04% verzuimpercentage in 2017 laten noteren;
- Duitstalige ambtenaren zijn het minst afwezig (4,69%) en hun Franstalige collega's het meest
(6,71%); Nederlandstalige ambtenaren kennen met 5,65% ook minder verzuim dan het federaal
gemiddelde (6,15%);
- Ambtenaren die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wonen kennen het laagst verzuim (4,89%);
ambtenaren uit alle Vlaamse provincies kennen ook een lager verzuim dan het federaal gemiddelde;
ambtenaren uit alle Waalse provincies kennen dan weer een hoger verzuim;
- In de zomermaanden worden het minst ziekteafwezigheden gemeld, maar is de gemiddelde duur
van de afwezigheden het langst.
8.2. Medische oorzaken
Ook in 2017 zijn het dezelfde drie diagnosegroepen die voor de meeste medische attesten zorgen:
locomotorische problemen (19,3%), stress-gerelateerde aandoeningen (18,7%) en
ademhalingsproblemen (18,4%).
Samen met de locomotorische problemen (23,5%) is stress (33,9%) verantwoordelijk voor meer dan
de helft (57,4%) van het totaal aantal werkdagen die wegens ziekte niet gepresteerd worden.
In 2017 is griep minder belangrijk als oorzaak voor het ziekteverzuim dan in 2013, 2015 en 2016.
De opmars van stress als voornaamste oorzaak van het aantal ziektedagen zet zich nog steeds verder
in 2017. Anderzijds stellen we vast dat de hellingsgraad van de stijging nog verder is afgenomen.
Tussen 2013 en 2014 nam deze verzuimoorzaak toe met 2,4%, tussen 2014 en 2015 met 2%, tussen
2015 en 2016 met 1,6% en tussen 2016 en 2017 met 0,8%.
89 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
8.3. Controles
In 2017 werden 44 886 controles aangeboden aan de controleartsen waarvan 42 993 voor
afwezigheden wegens ziekte (in 2016 waren er dat 42 994).
39 467 keer kon de controlearts zich uitspreken over de arbeidsongeschiktheid van de zieke
ambtenaar want 3 526 keer (8,2% van de controleopdrachten) gaf de ambtenaar geen gevolg aan de
oproeping voor een controle op het kabinet.
De controleopdrachten zijn ook in 2017 evenredig verdeeld over de verschillende categorieën
ambtenaren in verhouding met de afwezigheden die zij lieten optekenen. Er is dus geen categorie
(volgens geslacht, leeftijd, administratief niveau of woonplaats) die zich in het bijzonder kan
geviseerd voelen.
In 2017 werden 795 ambtenaren door de controlearts vervroegd aan het werk gezet (82 meer dan in
2015, maar 125 minder dan in 2016). Door de vervoegde werkhervattingen door de controlearts
konden 3 149 werkdagen gerecupereerd worden (145 meer dan in 2015, 522 minder dan in 2016).
Wanneer we de controleopdrachten meetellen waarbij de gecontroleerde ambtenaren niet kwamen
opdagen op het kabinet dan zijn er 1 564 gevallen in 2017 waar de afwezigheid niet gerechtvaardigd
kon worden, wat staat voor 14 640 werkdagen.
In 2017 zijn en minder ambtenaren dan in 2016 die een beslissing van de controlearts aanvechten
door een arbitragearts aan te stellen. In 6 gevallen van de 11 kreeg de ambtenaar gelijk.
Dezelfde vaststellingen die we vorige jaren maakten zijn nu ook aan de orde:
- 75% van de controles kunnen aan huis van de ambtenaar uitgevoerd worden;
- Bij 8% van de gecontroleerde ambtenaren kan de controlearts de afwezigheid niet rechtvaardigen
omdat de ambtenaar zich niet aanbiedt op het kabinet van de controlearts. Van die 3 526
ambtenaren neemt 62% (of 2 195 ambtenaren) zelfs niet de moeite om de controlearts te
contacteren om een reden op te geven voor het feit waarom men niet komt opdagen;
- Het zijn vooral mannelijke ambtenaren, twintigers, ambtenaren van niveau D, contractuele
medewerkers en ambtenaren die in het Brussels hoofdstelijk gewest wonen die vervroegd aan het
werk gesteld worden. Al zijn de verschillen met hun collega's vaak miniem.
90
8.4. Deeltijdse werkhervattingen na langdurige ziekte
In 2017 is er vooral een stijging van het aantal statutaire federale ambtenaren die langdurige
verminderde prestaties aanvragen (van 638 in 2016 naar 703 in 2017 of een stijging van 10,2%). Het
aantal statutaire federale ambtenaren die re-integreren met korte verminderde prestaties zet ook in
2017 zijn continue opmars verder (van 870 in 2016 naar 940 in 2017 of een stijging van 8%).
Voor beide regimes zijn er telkens meer vrouwelijke aanvragers dan mannelijke.
Het zijn de ambtenaren tussen 50 en 60 jaar die het grootste deel van de aanvragen voor
verminderde prestaties voor hun rekening nemen, gevolgd door de veertigers.
Meer dan de helft (52,6%) van de werkhervattingen met verminderde prestaties wordt in 2017
aangevraagd na een langdurige afwezigheid wegens stress. Bijna 1 aanvraag op 5 (18,8%) wordt
ingediend na een afwezigheid wegens locomotorische problemen. Dit is een logische vaststelling als
we de medische oorzaken van het ziekteverzuim (zie 8.2.) bekijken.
Van de 1 002 ambtenaren die in 2017 verminderde prestaties als re-integratie genieten, zijn 292
(29%) binnen de 2 maanden opnieuw afwezig wegens ziekte.
Iets meer dan 3% van het totaal aantal ambtenaren die verminderde prestaties als re-integratie
genieten in 2017 vallen binnen de twee maanden opnieuw uit wegens een langdurige ziekte
waarvan zes op tien (58%) of 19 statutaire federale ambtenaren van die laatste categorie vallen
opnieuw uit voor dezelfde medische oorzaak. Maar uiteindelijk is dat maar 2% van het aantal
ambtenaren die een werkhervatting met verminderde prestaties als re-integratie toegestaan krijgen.
Ook bij deze categorie (herval wegens dezelfde medische aandoening) is stress in meer dan de helft
van de gevallen de oorzaak van het herval.
91 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
9. Bijlagen
9.1. Definities
Termen Definities
Aantal afwezigheidsperioden Het aantal nieuw begonnen ziekteperiodes van één of meerdere
dagen.
Een afwezigheid die gestart is in 2015 en voortduurt in 2016 telt dus
niet mee voor het aantal ziektemeldingen in 2016.
Wanneer er minder dan 3 kalenderdagen liggen tussen twee
afwezigheden wegens ziekte van eenzelfde persoon worden deze als
één afwezigheid beschouwd.
Aantal verzuimdagen
Het aantal niet gepresteerde werkdagen in de bestudeerde periode.
Van afwezigheden die voor de bestudeerde periode gestart zijn en
doorlopen in de bestudeerde periode komen enkel de dagen van de
bestudeerde periode in aanmerking.
Een werkdag wordt beschouwd als niet gepresteerd - en dus geteld als
een volledige verzuimdag - vanaf één uur ziekte (indien geregistreerd).
Het aantal afwezigheidsdagen van deeltijdse medewerkers wordt
geproratiseerd: het aantal afwezigheidsdagen wordt met andere
woorden afgewogen in functie van de prestaties. Als iemand halftijds
werkt, worden het aantal geregistreerde afwezigheidsdagen ook
gehalveerd.
Aantal afwezigheden 1 dag
Het aantal afwezigheden waarvan de duur beperkt is tot 1 dag.
Percentage afwezigheden 1 dag
Het aantal afwezigheden van 1 dag x 100, gedeeld door het totaal
aantal afwezigheidsperioden.
Aantal afwezigheden 2-21 dagen Het aantal afwezigheden waarvan de duur meerdere dagen bedraagt,
maar beperkt tot maximum 21 werkdagen (= 1 maand).
92
Percentage afwezigheden 2-21
dagen
Het aantal afwezigheden van meerdere dagen maar beperkt tot
maximum 21 werkdagen x 100, gedeeld door het totaal aantal
afwezigheidsperioden.
Aantal afwezigheden >21 dagen
Het aantal afwezigheden waarvan de duur langer duurt dan 21
werkdagen.
Percentage afwezigheden >21
dagen
Het aantal afwezigheden die langer dan 21 werkdagen duren x 100,
gedeeld door het totaal aantal afwezigheidsperioden.
Percentage ziekteverzuim
Het aantal verzuimdagen x 100, gedeeld door het product van het
aantal VTE’s (voltijdse equivalenten) en het aantal te presteren dagen
voor een VTE (in 2017 = 261 dagen [enkel zaterdag en zondag worden
niet meegeteld]).
Gemiddelde frequentie
Het aantal afwezigheidsperioden in de bestudeerde periode gedeeld
door het gemiddeld aantal personeelsleden (nulverzuimers
inbegrepen) in de bestudeerde periode.
Gemiddelde duur per afwezigheid
Het aantal verzuimdagen in de bestudeerde periode gedeeld door het
aantal afwezigheidsperioden in die periode.
Aantal verzuimers
Het totaal aantal unieke personeelsleden dat gedurende de
bestudeerde periode voor minstens één dag actief in dienst was en
tijdens die periode minstens één verzuimdag liet optekenen.
Aantal nulverzuimers
Het totaal aantal unieke personeelsleden dat gedurende de
bestudeerde periode voor minstens één dag actief in dienst was en
gedurende die periode geen afwezigheid liet optekenen.
% nulverzuimers Het aantal nulverzuimers x 100, gedeeld door het aantal unieke
personeelsleden dat gedurende de bestudeerde periode minstens één
dag actief was.
93 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Gemiddelde duur per verzuimer Aantal verzuimdagen in de bestudeerde periode gedeeld door het
aantal VTE’s dat gedurende de bestudeerde periode voor minstens één
dag actief in dienst was en gedurende die periode minstens één
verzuimdag liet optekenen.
Iemand die slechts drie maand gewerkt heeft in de bestudeerde
periode telt in dit geval slechts voor een kwart mee.
Gemiddelde afwezigheidsduur
per ambtenaar
Aantal verzuimdagen in de bestudeerde periode gedeeld door het
aantal unieke personeelsleden dat gedurende de bestudeerde periode
minstens één dag actief was.
Afwezigheden van meer dan 1
jaar
Aantal afwezigheden die langer dan 365 kalenderdagen duren en dus
begonnen in 2016 of vroeger. Voor de berekening van het
verzuimpercentage 2017 komt enkel het gedeelte dat tussen 1 januari
en 31 december 2017 ligt in aanmerking.
94
9.2. Populatie federale ambtenaren
9.2.1. Evolutie ambtenarenpopulatie 2013-2017
In onderstaande grafiek zien we dat het aantal voltijds equivalente (VTE) ambtenaren elk jaar
afneemt.
Figuur 328: Evolutie aantal VTE 2013-2017
9.2.2. Evolutie ambtenarenpopulatie 2013-2017 per leeftijd
Als we die evolutie per leeftijd gaan bekijken dan leiden we uit volgende tabel en bijhorende grafiek
af dat het aantal ambtenaren bijna van elke leeftijd afneemt. Een uitzondering op deze vaststelling
vormen de federale ambtenaren van 60 en 61 jaar: hun aantal neemt in 2017 toe.
Leeftijd 2013 2014 2015 2016 2017
20 56 47 45 46 46
21 140 98 75 92 77
22 288 244 140 169 158
23 487 431 307 317 277
24 634 661 492 529 467
25 904 806 716 712 692
26 1084 1024 809 839 761
27 1207 1225 1068 954 941
28 1406 1331 1254 1212 1023
29 1514 1512 1334 1327 1262
30 1623 1579 1502 1394 1363
83172
81505
77185
74022
71530
64000
66000
68000
70000
72000
74000
76000
78000
80000
82000
84000
86000
2013 2014 2015 2016 2017
95 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
31 1657 1669 1541 1512 1407
32 1748 1714 1617 1540 1521
33 1789 1791 1666 1612 1557
34 1763 1833 1725 1649 1608
35 1808 1792 1779 1705 1642
36 1829 1850 1735 1751 1676
37 1840 1857 1779 1718 1717
38 1910 1853 1783 1744 1701
39 1952 1931 1762 1758 1728
40 2058 1961 1828 1736 1730
41 2195 2071 1853 1792 1726
42 2408 2206 1979 1834 1778
43 2402 2409 2121 1945 1805
44 2345 2393 2306 2087 1920
45 2328 2338 2308 2260 2060
46 2385 2326 2263 2258 2231
47 2399 2372 2274 2225 2245
48 2467 2386 2319 2221 2193
49 2417 2450 2334 2249 2197
50 2532 2388 2391 2282 2224
51 2701 2508 2350 2333 2252
52 2838 2667 2442 2291 2306
53 2897 2791 2602 2370 2245
54 2961 2852 2739 2484 2313
55 2923 2919 2787 2625 2431
56 2889 2851 2843 2682 2558
57 2921 2822 2789 2721 2616
58 2845 2861 2760 2625 2671
59 2934 2776 2790 2627 2576
60 1834 1895 1805 1905 2117
61 1410 1362 1412 1328 1454
62 1055 1167 1069 987 890
63 781 863 973 800 752
64 606 626 719 775 618
96
Figuur 339: Evolutie ambtenarenpopulatie (VTE) 2013-2017 per leeftijd
9.2.3. Verdeling ambtenrenpopulatie per provincie volgens administratief niveau.
Uit onderstaande tabel en bijhorende figuur blijkt dat bijna een derde (31,2%) van de ambtenaren
die in Brussel wonen van niveau A zijn. In Waals Brabant zijn er dat 27,2%, maar in de andere
provincies ligt dat aandeel nog lager. Relatief het minst ambtenaren van Niveau A treft men in de
provincies Luxemburg (11,7%) en Henegouwen (15,7%).
Woonplaats A B C D M
Brussel 31,2% 17,1% 28,1% 23,2% 0,4% 100%
Antwerpen 19,2% 21,6% 38,1% 21,1% 0,1% 100%
Limburg 15,2% 22,5% 41,6% 20,6% 0,0% 100%
Oost-Vlaanderen 20,2% 21,0% 36,9% 21,8% 0,2% 100%
Vlaams-Brabant 24,6% 20,4% 33,1% 21,6% 0,3% 100%
West-Vlaanderen 17,2% 22,8% 40,3% 19,7% 0,1% 100%
Brabant Wallon 27,2% 19,2% 33,5% 19,8% 0,3% 100%
Hainaut 15,7% 21,9% 39,5% 22,8% 0,1% 100%
Liège 18,3% 21,4% 39,1% 21,1% 0,1% 100%
Luxembourg 11,7% 19,4% 43,6% 25,3% 0,0% 100%
Namur 18,4% 20,1% 41,2% 20,2% 0,1% 100%
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455565758596061626364
2013 2014 2015 2016 2017
97 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
Figuur 50: Verdeling federale ambtenaren per provincie volgens administratief niveau
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
A B C D M
98
9.3. Diagnosegroepen
9.3.1. Cardiovasculair
* De groep cardiovasculaire aandoeningen verzamelt de ziektes die gerelateerd zijn aan het hart en
de bloedsomloop (slagaders en bloedvaten). In deze groep bevinden zich benauwdheid, myocardisch
infarct, hartklepaandoeningen, cardiomyopathieën van verschillende oorsprong,
hartritmestoornissen, hypertensie, perifere aderproblemen, spataders, aderontstekingen en
adertromboses.
Vasculaire aandoeningen van de hersenen zoals CVA (Cerebro Vasculair Accident), TIA (Transient
Ischaemic Attac) of voorbijgaande ischemische aanval en hersenbloedingen maken ook deel uit van
de groep cardiovasculaire aandoeningen. Zelfs wanneer de klinische symptomen zich op
neurologisch of locomotorisch niveau openbaren, situeert hun medische oorsprong zich immers in
de bloedsomloop en de aandoeningen worden sterk beïnvloed door risico’s die bekend zijn bij
cardiovasculaire ziektes (hypertensie, tabaksverslaving, dyslipidemie, obesitas, diabetes, het
geslacht, erfelijkheid, leeftijd, stress, sedentair leven).
9.3.2. Ademhaling
* De groep met de aandoeningen van het ademhalingsstelsel omvat het geheel van acute of
chronische ziektes (die van oorsprong besmettelijk, allergisch of giftig kunnen zijn) van het
ademhalingssysteem en van de NKO (neus, keel, oor)-sfeer. Daartoe behoren een reeks van zeer
verscheiden ziektes, zoals pharyngitis, angina, sinusitis, bronchitis, longontsteking, astma, COPD
(chronisch obstructief longlijden), tuberculose en stembandknobbels. Ook de goedaardige gezwellen
van het ademhalingsstelsel horen hier thuis.
In deze groep werden de NKO-aandoeningen op het niveau van het buiten-, midden-, of intern oor
zoals otitis, duizelingen, gehoor- en evenwichtsproblemen niet meer weerhouden.
9.3.3. Griep
* Griep (of influenza) maakt het onderwerp uit van een afzonderlijke groep omdat deze aandoening
zich vooral epidemisch seizoensgebonden manifesteert in de herfst en winter in gebieden met een
gematigd klimaat.
99 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
9.3.4. Spijsvertering
* De groep met ziektes van het spijsverteringsstelsel omvat talrijke acute of chronische
ziektebeelden van het darmkanaal en aanverwante organen die onderling sterk verschillen. Het
betreft hier aandoeningen zoals gastritis, maagzweren, colitis, appendicitis, diverticulitis,
hemorroïden, alvleesklierontsteking en darmpoliepen.
9.3.5. Locomotorisch
* De groep met de locomotorische problemen is samengesteld uit een erg heterogene verzameling
van aandoeningen van het osteo-articulaire systeem, de pezen, ligamenten of de spieren met een
traumatische, besmettelijke of degeneratieve grondslag.
We treffen er dus erg verscheiden diagnoses aan zoals breuken, verzwikkingen, tendinitis, ligament-
en spierscheuren, artrose, artritis, discus hernia en lumbago.
9.3.6. Neurologisch
* De groep van neurologische aandoeningen omvat de ziektes die betrekking hebben op het centraal
en perifere zenuwstelsel. Ook hier treft er dus heel verschillende aandoeningen aan zoals de ziekte
van Parkinson, epilepsie, MS (multiple sclerose), meningitis, hersenvliesontsteking, hersenschudding
en goedaardige tumoren van het centraal zenuwstelsel.
Tot deze groep behoren ook de medische attesten die een niet-specifiek neurologisch symptoom
vermelden evenals een omvangrijk gamma van acute of chronische, pijnlijke en neuralgische
syndromen zoals hoofdpijn, migraine, aangezichtspijn, brachialgie, ischias, polyneuritis van de
bovenste of onderste ledematen en perifere neuropathieën door een geknelde zenuw.
9.3.7. Oncologisch
* De groep kanker bevat het geheel van kwaadaardige tumoren ongeacht hun anatomische
situering.
9.3.8. Stress
* Onder stress-gerelateerde aandoeningen verstaan we het geheel van chronische of acute
ziektebeelden die samengaan met psychische problemen. Hier treft men dus een aantal
aandoeningen aan zoals de nerveuze depressies, angstneurosen, obsessieve neuroses,
angstsyndromen en post-traumatisch stresssyndromen.
100
Hier situeren zich ook het geheel van psychische aandoeningen met een multifactoriële oorsprong
die geheel of gedeeltelijk verband houden met de werksfeer zoals burn-out, nerveuze uitputting,
overbelasting, vermoeidheid, asthenie en stresssyndromen.
De minder voorkomende psychotische aandoeningen (schizofrenie, dementie, deliria, …) werden
zoals de vorige jaren opnieuw uit deze groep geweerd. Hetzelfde voor bepaalde organische
aandoeningen die met stress verbonden kunnen zijn (bijvoorbeeld: maagzweren of hypertensie
door stress) en die opgenomen werden in een andere groep volgens hun anatomische lokalisatie.
9.3.9. Varia
* Onder de benaming “varia” zit het geheel van diagnoses die vermeld worden op de medische
attesten zonder dat ze ondergebracht kunnen worden in voornoemde groepen. Ook worden hier de
attesten ondergebracht waarop de behandelende arts geen diagnose heeft vermeld.
101 Het ziekteverzuim bij federale ambtenaren in 2017
9.4. Beslissingen Commissie vervroegde pensionering om medische redenen voor federale ambtenaren
Jaar
A1
(w
erk
he
rvat
tin
g)
A2
(u
itst
el v
oo
r n
ieu
w o
nd
erz
oe
k)
A3
(ti
jde
lijke
he
rvat
tin
g m
its
aan
gep
ast
we
rk)
A3
VP
(h
erv
atti
ng
me
t ve
rmin
de
rde
pre
stat
ies)
A4
(o
nge
sch
ikt
hu
idig
e t
aak/
gesc
hik
t aa
nge
pas
t w
erk
)
B (
tijd
elij
k ge
pe
nsi
on
ee
rd)
C (
de
fin
itie
f ge
pe
nsi
on
ee
rd)
2014 46 491 61 5 22 61 313
2015 40 563 61 22 22 45 365
2016 49 475 51 15 24 59 287
2017 29 423 43 29 17 48 310
Figuur 51: Evolutie 2014-2017 aantal beslissingen pensioencommissie voor federale ambtenaren per soort
0
100
200
300
400
500
600
A1 A2 A3 A3VP A4 B C
2014 2015 2016 2017