Download doc - Hình Thái KTXH 2

Lêi më ®Çu

Lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ lý luËn c¬ b¶n vµ

gi÷ mét vÞ trÝ hÕt søc quan träng cña chñ nghÜa duy vËt

lÞch sö do K.Marx x©y dùng nªn. Lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ -

x· héi ®· ®îc thõa nhËn lµ lý luËn khoa häc vµ lµ ph¬ng ph¸p

luËn c¬ b¶n trong viÖc nghiªn cøu lÜnh vùc häc. Nhê cã lý

luËn hÝnh thaÝ kinh tÕ – x· héi, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö x·

héi häc K. Marx ®· chØ râ nguån gèc, ®éng lùc bªn trong,

néi t¹i cña sù ph¸t triÓn x· héi, chØ râ ®îc b¶n chÊt cña tõng

chÕ ®é x· héi. Nh vËy qua lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi

gióp chóng ta nghiªn cøu mét çch ®óng ®¾n vµ khoa häc

vËn hµnh cña x· héi trong mçi giai ®o¹n nhÊt ®Þnh.

Nhng ngµy nay, ®øng tríc nh÷ng sù kiÖn lín nh sù sôp

®æ cña çc níc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u, ®Æc biÖt lµ Liªn

X« - ngän cê ®Çu cña chñ nghÜa x· héi, lý luËn h×nh th¸i

kinh tÕ x· héi bÞ phª ph¸n tõ rÊt nhiÒu phÝa sù phª ph¸n

kh«ng chØ tõ phÝa ®èi lËp cña chñ nghÜa Marx- Lªnin mµ

cßn c¶ mét sè ngêi ®· tõng ®i theo con ®êng cña chñ

nghÜa Marx – Lªnin. Nãi chung hä cho r»ng: lý luËn h×nh th¸i

kinh tÕ x· héi ®· lçi thêi, l¹c hËu kh«ng thÓ ¸p dông vµo

®iÒu kiÖn hiÖn nay mµ ph¶i thay thÕ b»ng mét lý luËn kh¸c.

Tríc t×nh h×nh ®ã buéc chóng ta lµm râ thùc chÊt cña lý

luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµ gi¸ trÞ vÒ mÆt khoa häc,

tÝnh thêi ®¹i cña nã lµ rÊt cÇn thiÕt ; vÒ thùc tiÔn níc ta

®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng ®Êt níc theo ®Þnh híng x·

héi chñ nghÜa. Trong qu¸ tr×nh ®ã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò khã

kh¨n ®îc ®Æt ra ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu gi¶i quyÕt.

§Ó gãp phÇn lµm râ h¬n vÒ lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x·

héi víi nh÷ng gi¸ trÞ khoa häc cña nã, em xin cã mét vµi

ph©n tÝch vÒ vÊn ®Ò trªn nh»m hiÓu thªm vÒ tÝnh ®óng

®¾n cña nã.

PhÇn I

Néi dung cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi

1) Kh¸i niÖm.

H×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa

duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n ph¸t

triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh, víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña nã

thÝch øng víi lùc lîng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ

víi mét kiÕn tróc thîng tÇng ®îc x©y dùng lªn trªn nh÷ng

quan hÖ s¶n xuÊt ®ã.

KÕt cÊu vµ chøc n¨ng cña çc yÕu tè cÊu thµnh h×nh th¸i

kinh tÕ – x· héi.

X· héi kh«ng ph¶i lµ tæng sè nh÷ng hiÖn tîng, sù kiÖn rêi

r¹c nh÷ng ç nh©n riªng lÎ. X· héi lµ mét chØnh thÓ toµn vÑn

cã c¬ cÊu phøc t¹p. Trong ®ã cã nh÷ng mÆt c¬ b¶n nhÊt lµ

lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc thîng tÇng.

Mçi mÆt cã vai trß nhÊt ®Þnh vµ t¸c ®éng ®Õn mÆt kh¸c

t¹o nªn sù vËn ®éng cña c¬ thÓ x· héi. ChÝnh tÝnh toµn vÑn

cña nã ®îc ph¶n ¸nh b»ng kh¸i niÖm h×nh th¸i kinh tÕ – x·

héi.

2

Lùc lîng s¶n xuÊt lµ nÒn t¶ng vËt chÊt kü thuËt cña mçi

h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña

mçi h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi xÐt ®Õn cïng lµ do lùc lîng s¶n

xuÊt quyÕt ®Þnh. Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn qua çc h×nh

th¸i kinh tÕ – x· héi nèi tiÕp nhau tõ thÊp lªn cao thÓ hiÖn

tÝnh liªn tôc trong sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi.

Quan hÖ s¶n xuÊt – quan hÖ gi÷a ngêi vµ ngêi trong qu¸

tr×nh s¶n xuÊt – lµ nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n, ban ®Çu vµ

quyÕt ®Þnh tÊt c¶ mèi quan hÖ x· héi kh¸c, kh«ng cã mèi

quan hÖ ®ã th× kh«ng thµnh x· héi vµ quy luËt x· héi. Mçi

h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi l¹i cã mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt

cña nã t¬ng øng víi tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n

xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt, ®ã lµ tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó

ph©n biÖt x· héi cô thÓ nµy víi x· héi cô thÓ kh¸c, ®ång thêi

tiªu biÓu cho mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lÞch

sö.

Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lµ bé x¬ng cña ¬ thÓ x· héi hîp

thµnh c¬ së h¹ tÇng. Trªn c¬ së nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®ã

h×nh thµnh nªn nh÷ng quan ®iÓm vÒ chÝnh trÞ, ph¸p lý,

®¹o ®øc, triÕt häc v.v...vµ nh÷ng thiÕt chÕ t¬ng øng hîp

thµnh kiÕn tróc thîng tÇng x· héi mµ chøc n¨ng x· héi cña nã

lµ b¶o vÖ, duy tr× vµ ph¸t triÓn c¬ s¬ h¹ tÇng sinh ra nã.

Ngoµi nh÷ng mÆt c¬ b¶n cña x· héi ®· ®Ò cËp ë trªn –

lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc thîng tÇng –

th× cßn cã nh÷ng quan hÖ d©n téc quan hÖ gia ®×nh vµ

çc sinh ho¹t x· héi kh¸c.

2. Sù ph¸t triÓn cña çc h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ

mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn.

3

LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n

nèi tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao. T¬ng øng víi mçi giai ®o¹n lµ

mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi. Sù vËn ®éng thay thÕ nhau

cña çc h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi trong lÞch sö ®Òu do t¸c

®éng cña quy luËt kh¸ch quan, ®ã lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù

nhiªn cña x· héi. Marx viÕt : “T«i coi sù ph¸t triÓn cña nh÷ng

h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn

”.

Çc mÆt c¬ b¶n hîp thµnh mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi:

lùc lîng s¶n xuÊt quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc thîng tÇng

kh«ng t¸ch rêi nhau, mµ liªn hÖ biÖn chøng víi nhau h×nh

thµnh nªn nh÷ng quy luËt phæ biÕn cña x· héi. §ã lµ quy luËt

vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é

cña lùc lîng s¶n xuÊt, quy luËt c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh

kiÕn tróc thîng tÇng vµ çc quy luËt x· héi kh¸c. ChÝnh do t¸c

®éng cña quy luËt kh¸ch quan ®ã, mµ çc h×nh th¸i kinh tÕ

– x· héi vËn ®éng vµ ph¸t triÓn thay thÕ nhau tõ thÊp lªn cao

trong lÞch sö nh mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn kh«ng phô

thuéc vµo ý trÝ, nguyÖn väng chñ quan cña con ngêi.

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö tù nhiªn cña x· héi cã nguån

gèc s©u xa ë sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.

Nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt ®îc t¹o ra b»ng n¨ng thùc tiÔn cña

con ngêi xong kh«ng ph¶i con ngêi lµm ra theo ý muèn chñ

quan. B¶n th©n n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ngêi còng bÞ quy

®Þnh bëi nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nhÊt ®Þnh. Ng¬× ta

lµm ra lùc lîng s¶n xuÊt cña m×nh dùa trªn nh÷ng lùc lîng

s¶n xuÊt ®· ®¹t ®îc trong mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi ®·

cã s½n do thÕ hÖ tríc t¹o ra. ChÝnh tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é

4

cña lùc lîng s¶n xuÊt ®· quy ®Þnh mét çch kh¸ch quan tÝnh

chÊt vµ tr×nh ®é quan hÖ s¶n xuÊt, do ®ã, xÐt ®Õn cïng

lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t

triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nh mét qu¸ tr×nh lÞch sö

tù nhiªn.

Trong çc quy luËt kh¸ch quan chi phèi sù vËn ®éng ph¸t

triÓn cña çc h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi × quy luËt vÒ sù phï

hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt. Lùc l-

îng s¶n xuÊt, mét mÆt cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt, lµ yÕu tè

b¶o ®¶m tÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn lªn cña x· héi quy

®Þnh khuynh híng ph¸t triÓn tõ thÊp. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ

mÆt thø hai cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu hiÖn tÝnh gi¸n

®o¹n trong sù ph¸t triÓn cñ lÞch sö. Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt

lçi thêi ®îc xo¸ bá vµ ®îc thay thÕ b»ng nh÷ng kiÓu quan hÖ

s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi míi cao

h¬n ra ®êi. Nh vËy, sù xuÊt hiÖn, sù ph¸t triÓn cña h×nh

th¸i kinh tÕ – x· héi, sù chuyÓn biÕn tõ h×nh th¸i ®ã lªn

h×nh th¸i cao h¬n ®îc gi¶i thÝch tríc hÕt b»ng sù t¸c ®éng

cña quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh

chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. Quy luËt ®ã lµ

khuynh híng tù t×m ®êng cho m×nh trong sù ph¸t triÓn thay

thÕ çc h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. Nghiªn cøu con ®êng tæng

qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö ®îc quy ®Þnh bëi quy luËt

chung cña sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt chóng ta

nh×n thÊy logic cña lÞch sö thÕ giíi.

V¹ch ra con ®êng tæng qu¸t cña lÞch sö, ®iÒu ®ã kh«ng

cã nghÜa lµ gi¶i thÝch ®îc râ rµng sù ph¸t triÓn x· héi trong

mçi thêi ®iÓm cña qu¸ tr×nh lÞch sö. LÞch sö cô thÓ v« cïng

5

phong phó, cã hµng lo¹t nh÷ng yÕu tè lµm cho qu¸ tr×nh lÞch

sö ®a d¹ng vµ thêng xuyªn biÕn ®æi, kh«ng thÓ xem xÐt

qu¸ tr×nh lÞch sö nh mét ®êng th¼ng.

Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, nh©n

tè quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh lÞch sö, xÐt ®Õn cïng lµ nÒn s¶n

xuÊt ®êi sèng hiÖn thùc. Nhng nh©n tè kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ

nh©n tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh çc nh©n tè kh¸c nhau cña

kiÕn tróc thîng tÇng ®Òu cã ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh lÞch

sö. NÕu kh«ng tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng lÉn nhau cña çc nh©n

tè ®ã th× kh«ng thÊy hµng lo¹t nh÷ng sù ngÉu nhiªn mµ

tÝnh tÊt yÕu kinh tÕ xuyªn qua ®Ó tù v¹ch ra ®êng ®i cho

m×nh. V× vËy ®Ó hiÓu lÞch sö cô thÓ th× cÇn thiÕt ph¶i

tÝnh ®Õn tÊt c¶ çc nh©n tè b¶n chÊt cã tham gia trong qu¸

tr×nh t¸c ®éng lÉn nhau ®ã.

Cã nhiÒu ngyuªn nh©n lµm cho qu¸ tr×nh chung cña lÞch

thÕ giíi cã tÝnh ®a d¹ng: ®iÒu kiÖn cña m«i trêng ®Þa lý cã

¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi. §Æc biÖt ë

buæi ban ®Çu cña sù ph¸t triÓn x· héi, thh× ®iÒu kiÖn cu¶

m«i trêng ®Þa lý lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quy ®Þnh

qu¸ tr×nh kh«ng ®ång ®Òu cña lÞch sö thÕ giíi, cã d©n téc

®i lªn, cã d©n téc tr× trÖ l¹c hËu. Còng kh«ng thÓ kh«ng

tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng cña nh÷ng yÕu tè nh nhµ níc, tÝnh

®éc ®¸o cña nÒn v¨n ho¸ cña truyÒn thèng cña hÖ t tëng vµ

t©m lý x· héi v.v...®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö.

§iÒu quan träng trong lÞch sö lµ sù ¶nh hëng lÉn nhau

gi÷a çc d©n téc. Sù ¶nh hëng ®ã cã thÓ diÔn ra díi nh÷ng

h×nh thøc rÊt kh¸c nhau tö chiÕn tranh vµ cíp ®o¹t ®Õn viÖc

trao ®æi hµng ho¸ vµ giao lu v¨n ho¸. Nã cã thÓ ®îc thùc

6

hiÖn trong tÊt c¶ çc lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi tõ kinh tÕ,

khoa häc – kü thuËt ®Õn hÖ t tëng. Trong ®iÒu kiÖn cña thêi

®¹i ngµy nay, cã nh÷ng níc ph¸t triÓn kü thuËt r¸t nhanh

chãng, nhê n¾m v÷ng vµ sö dông nh÷ng thµnh tùu khoa

häc- kü thuËt cña çc níc kh¸c. ¶nh hëng cña ý thøc hÖ ®· cã

mét ý nghÜa l¬n lao trong lÞch sö.

Kh«ng thÓ hiÓu ®îc tÝnh ®éc ®¸o cña çc níc riªng biÖt

nÕu kh«ng tÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu cña sù

ph¸t triÓn lÞch sö thÕ giíi mét d©n téc nµy tiÕn lªn phÝa tríc,

mét sè d©n téc kh¸c l¹i ngõng trÖ, mét sè níc do hµng lo¹t

nh÷ng nguyªn nh©n cô thÓ l¹i bá qua mét h×nh th¸i kinh tÕ

- x· héi nµo ®ã. §iÒu ®ã chøng tá lµ sù kÕ tôc thay thÕ çc

h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi kh«ng gièng nhau ë tÊt c¶ çc d©n

téc.

Tuy nhiªn, trong toµn bé tÝnh ®a d¹ng cña lÞch sö cña

çc d©n téc kh¸c nhau th× trong mçi thêi kú lÞch sö cô thÓ

vÉn cã khuynh híng chñ ®¹o nhÊt ®Þnh cña sù ph¸t triÓn x·

héi. §Ó x¸c ®Þnh ®Æc trng cña giai ®o¹n nµy hay giai ®o¹n

kh¸c cña lÞch sö thÕ giíi phï hîp víi khuynh híng lÞch sö chñ

®¹o, ®ã lµ kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch sö.

Kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch sö cã thÓ g¾n liÒn víi thêi gian

mµ mét h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi nhÊt ®Þnh thèng trÞ. ThÝ

dô, khi chóng ta nãi vÒ thêi ®¹i x· héi chiÕm h÷u n« lÖ hay

thêi ®¹i phong kiÕn lµ g¾n chóng vµo thêi gian mµ nh÷ng

h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi ®ã thèng trÞ. Kh¸i niÖm thêi ®¹i

còng cã thÓ g¾n víi nh÷ng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh cña mét

h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh.

7

§Ó v¹ch râ ®îc xu híng cña thêi ®¹i, theo Lªnin, cÇn ph¶i

kh¼ng ®Þnh xem giai cÊp nµo lµ trung t©m cña thêi ®¹i, quy

®Þnh néi dung chñ yÕu cña thêi ®¹i ®ã.

Kh¸c víi kh¸i niÖm h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi x¸c ®Þnh ®Æc

trng cña mét bíc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña x· héi, kh¸i niÖm

thêi ®¹i lÞch sö thÓ hiÖn tÝnh nhiÒu vÎ cña çc qu¸ tr×nh

®ang diÔn ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ë mét giai ®o¹n

lÞch sö nhÊt ®Þnh. Trong cïng mét thêi ®¹i, ë cïng mét bé

phËn kh¸c nhau cña nh©n lo¹i cïng tån t¹i nh÷ng h×nh th¸i

kinh tÕ-x· héi kh¸c nhau. Trong cïng mét thêi ®¹i cã nh÷ng bé

phËn, nh÷ng phong trµo hoÆc tiÕn lªn phÝa tríc, hoÆc tho¸i

lu, hoÆc ®i lÖch theo mét híng nµo ®ã.

Cuèi cïng, kh¸i niÖm thêi ®¹i g¾n liÒn víi sù qu¸ ®é tõ

mét h×nh th¸i kinh tÕ, x· héi nµy sang mét h×nh th¸i kinh tÕ

x· héi kh¸c. ThÝ dô, qu¸ ®é tõ chñ nghÜa phong kiÕn sang

chñ nghÜa t b¶n ®îc gäi lµ thêi ®¹i phôc hng, thêi ®¹i çch

m¹ng t s¶n.

Gi¸ n¨m 1996 t¬ng ®¬ng víi 80% tæng gi¸ trÞ çc kho¶n

®Çu t nµy vµo Th¸i Lan tr¸i víi nh÷ng nhËn ®Þnh th«ng th-

êng vÒ chñ nghÜa t b¶n, nhµ níc t b¶n ®ãng vai trß quan

träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh sù vËn ®éng

cña nÒn s¶n xuÊt x· héi mµ nhiªï khi víi sù nç lùc tíi møc

quyÕt liÖt cña nã. Çc níc t b¶n ®· vît qua nhiÒu cuéc khñng

ho¶ng d÷ déi.

Nhng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ, liÖu víi tÊt c¶ sù t¨ng trëng vµ

vËn ®éng trªn ®©y cã trë thµnh chiÒu híng ph¸t triÓn v÷ng

bÒn vµ cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña

chñ nghÜa t b¶n hay kh«ng?

8

Víi môc ®Ých bÊt di bÊt dÞch lµ ch¹y theo lîi nhuËn, quy

luËt tuyÖt ®èi cña chñ nghÜa t b¶n mµ K. Marx ®· ph¸t triÓn

– quy luËt s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d - vÉn ®ang chi phèi

toµn bé c¬ chÕ vËn hµnh cña nã, chñ nghÜa t b¶n, kh«ng

bao giê t¹o ®îc sù æn ®Þnh l©u dµi cho nÒn kinh tÕ. Ngay

c¶ khi cã mét bÒ ngoµi phÇn vÞnh th× nguy c¬ khñng ho¶ng

vÉn tiÒm tµng vµ s½n sµng bïng lªn ngay trong lßng nã. §©y

lµ cuéc khñng ho¶ng cña c¶ hÖ thèng chø kh«ng ph¶i chØ

mét vµi níc trong hÖ thèng. Dï cã vai trß khèng chÕ vÒ kinh

tÕ, song çc níc t b¶n chñ nghÜa vÉn lu«n bÞ lÖ thuéc vµo

nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi, thêng xuyªn vÊp ph¶i sù ph¶n

kh¸ng cña vïng “ngo¹i vi” §iÓn h×nh lµ có rèc dÇu löa sau

cuéc chiÕn tranh vïng vÞnh. LiÖu chñ nghÜa t b¶n cã thÓ tù

do, mÆc søc lµm ma lµm giã vµ liÖu cßn lµm chuyÖn nµy ®îc

bao l©u n÷a trªn çc ®Þa bµn h¶i ngo¹i? Ngêi ta cßn thÊy sù

c¹nh tranh tµn khèc theo quy luËt cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-

êng tù do vµ ch¹y theo lîi nhuËn hÕt søc rèi ren vµ phøc t¹p.

Ngµy cµng næi lªn trong chñ nghÜa t ban nh÷ng ®èi s¸ch

nh»m lo¹i trõ nhau, vµ do ®ã nã tiÒm tµng mét t×nh thÕ

kh«ng æn ®Þnh. Ch¼ng h¹n, ngay nh÷ng n¨m 1994 vµ 1995,

chóng ta chøng kiÕn sù giµnh dËt vÞ trÝ hµng ®Çu trong

quan hÖ tiÒn tÖ quèc tÕ gi÷a ®ång Yªn (NhËt) vµ ®ång

®«la (Mü), cïng víi cuéc chiÕn th¬ng m¹i gi÷a EU vµ Mü vÒ

chuèi ®· thÓ hiÖn sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a çc cêng quèc

t b¶n chñ nghÜa khi ngÊm ngÇm, lóc c«ng khai ®· ®Èy c¹nh

tranh b¸o sù khèc liÖt míi. Tuy nhiªn nh÷ng m©u thuÉn nµy

cña çc níc t b¶n chñ nghÜa kh«ng cßn ®îc ®em ra gi¶i

quyÕt b»ng nh÷ng cuéc chiÕn tranh ®Ém m¸u mµ b©y giê

9

chóng ®· ®îc gi¶i quyÕt b»ng sù nhîng bé lÉn nhau nhng

nh÷ng m©u thuÉn cña çc níc nµy vÉn kh«ng thÓ gi¶i quyÕt

®îc.

Dï kh«ng phñ nhËn c¶i vÖ bÒ ngoµi phÇn vÞnh cña sù

ph¸t triÓn kinh tÕ cïng nh÷ng mãn lîi nhuËn khæng lå cña

chñ nghÜa t b¶n nh ng kh«ng ai kh«ng thÊy mét cuéc khñng

ho¶ng v¨n ho¸ s©u s¾c, kh«ng lèi tho¸t trong x· héi t b¶n

hiÖn ®¹i. Næi bËt lªn ®©y çi l« gÝc sinh lîi tµi chÝnh lÊn ¸n

c¶ phóc lîi con ngêi. B¶n th©n con ngêi kh«ng cßn lµ ®èi tîng

phôc vô s¶n xuÊt mµ dêng nh bÞ quy vÒ mét bé phËn cña lùc

lîng s¶n xuÊt vµ chØ nh vËy (quy luËt Taylor. Tõ ®ã, v¨n ho¸

bÞ th¬ng m¹i lÊn ¸t c«ng viÖc ®µo t¹o gi¸o dôc con ngêi trë

nªn quÌ quÆt, vô lîi nh kiÓu chÕ t¹o ra ngêi m¸y chø kh«gn

ph¶i nh»m môc ®Ých h×nh thµnh nh÷ng con ngêi víi tÊt c¶

sù ph¸t triÓn phong phó cña nã. Ngay c¶ nh÷ng sinh ho¹t cao

cÊp cña con ngêi (s¸ng t¹o nghÖ thuËt, v¨n ho¸) còng bÞ chi

phèi tíi møc ®ång nhÊt víi c«ng nghÖ, víi th¬ng m¹i, ®i tíi

huû diÖt cã tÝnh con ngêi còng v× çi l«gÝc sinh lîi cña chñ

nghÜa t b¶n mµ m«i trêng sinh th¸i bÞ x©m ph¹m tµn tÖ vµ ë

çi vïng “ngo¹i vi” m«i trêng còng bÞ tíc ®o¹t vµ bÞ bãc lét tíi

møc khã tëng tîng næi.

MÆt kh¸c, chñ nghÜa t b¶n vÉn kh«ng gi¶i quyÕt ®îc çc

tÖ n¹n cè h÷u cña nã, nhÊt lµ n¹n thÊt nghiÖp vµ nÕu tÖ

ph©n biÖt chñng téc vèn lµ ung nhät cña x· héi hiÖn ®¹i, chñ

nghÜa t b¶n kh«ng t×m çch tiªu diÖt nã, mµ t¸i l¹i trong

nhiÒu lóc nhiÒu n¬i nã vÉn dïng ®Ó phôc vô cho quyÒn lîi vÞ

kû cña giai cÊp t s¶n. Ngay c¶ quyÒn b×nh ®¼ng cña phô

n÷ vÉn ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng tåi tÖ nhÊt, ®Æc biÖt lµ ë

10

çc lÜnh vùc tiÒn c«ng, viÖc lµm vµ çc quan hÖ x· héi vµ çc

®iÒu kiÖn sinh ho¹t. Mét t×nh tr¹ng n÷a lµ sù ph¸t triÓn cña

khoa häc kü thuËt nhÊt lµ çc ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng

hiÖn ®¹i vèn lµ s¶n phÈm cña v¨n minh- v¨n ho¸ th× kh«ng

hiÕm n¬i ®· ®îc sö dông ®Ó chèng l¹i v¨n ho¸, v¨n minh v×

môc ®Ých th¬ng m¹i. Ngêi ta còng lÇm tëng vÒ lßng tõ thiÖn

cña çc chÝnh quyÒn t s¶n vµ giíi chñ khi thÊy ®©u ®ã ë hä

cã nh÷ng c¶i çch vÒ mÆt phóc lîi, nhng kú thùc ®ã lµ kÕt

qu¶ cña nh÷ng cuéc ®Êu tranh ngµy cµng cã ý thøc cña giai

cÊp c«ng nh©n, thêng lµ do çc chÝnh ®¶ng çnh t¶ lµm

nßng cèt vµ h¬n n÷a ®ã chÝnh lµ ®iÒu mµ giai cÊp t s¶n

b¾t buéc ph¶i lµm ®Ó b¶o vÖ lîi Ých l©u dµi cña hä.

NÕu trªn çc lÜnh vùc kinh tÕ – x· héi, chñ nghÜa t b¶n

hiÖn ®¹i lu«n t×m ®ñ çch ®Ó ®iÒu chØnh vµ thÝch nghi víi

nh÷ng ®iÒu kiÖn míi nh»m vît qua nh÷ng cuéc khñng ho¶ng,

t×m con ®êng ph¸t triÓn, th× trong lÜnh vùc chÝnh trÞ còng

vËy. Bµi häc lÞch sö cho thÊy, vÊn ®Ò lín nhÊt ®èi víi çc

nhµ níc t s¶n lµ ng¨n chÆn ®îc çc c¬n b·o t¸p çch m¹ng th-

êng ph¸t sinh do sù bÊt m·n cao ®é cña giai cÊp c«ng nh©n,

hoÆc tiÕp theo nh÷ng thêi kú hçn lo¹n cña x· héi, mµ trong

®ã giai cÊp t s¶n x©u xÐ lÉn nhau ®Ó bßn rót x¬ng tuû cña

nh©n d©n lao ®éng. Giai cÊp t s¶n ®· vµ ®ang cè g¾ng

xoa dÞu m©u thuÉn c¬ b¶n nµy b»ng mäi thñ ®o¹n. mét khi

quyÒn lîi vÞ kû cña giai cÊp t s¶n bÞ ®ông ch¹m th× kÓ c¶

chñ nghÜa t b¶n nhµ níc hay çc mÆt trËn liªn minh díi çc

tªn gäi kh¸c nhau, cuèi cïng ®Òu tan vì. Râ rµng vÊn ®Ò

kh«ng thÓ ®îc gi¶i quyÕt nÕu nh m©u thuÉn c¬ b¶n Êy

kh«ng ®îc gi¶i quyÕt.

11

Trong t×nh h×nh ®ã chñ nghÜa t b¶n c¶i l¬ng l¹i xuÊt

®Çu lé diÖn. NhiÒu chÝnh trÞ gia, häc gi¶ t s¶n thêng nªu ra

chiªu bµi x· héi sÏ biÕn ®æi vÒ c¬ b¶n kh«ng ph¶i b»ng ®Êu

tranh çch m¹ng mµ b»ng sù chuyÓn biÕn dÇn nhËn thøc vµ

lßng ch¾c Èn cña giai cÊp t s¶n, sè kh¸c th× rªu rao vÒ çc

kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn gi÷a t b¶n vµ lao

®éng n»m ngay trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô

s¶n xuÊt. NghÜa lµ, theo hä cÇn ph¶i tiÕn hµnh “cuéc c¶i

çch trÝ tuÖ vµ ®¹o ®øc” ngay tríc khi giµnh ®îc chÝnh

quyÒn tõ giai cÊp t s¶n. tÊt c¶ chØ lµ mÞ d©n bëi trong t×nh

h×nh hiÖn nay mµ giai cÊp t s¶n ®ang lµm ra søc cñng cè lùc

lîng vµ s½n sµng tiªu diÖt bÊt cø mét sù ph¶n kh¸ng nµo hay

mét ý ®å nµo ®ông tíi sù tån vong cña chÝnh quyÒn t s¶n.

Ngêi ta còng ®ang cè chÕ ®é tam quyÒn ph©n lËp vµ

coi ®©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn d©n chñ chÝnh

trÞ thËm chÝ ®Ó ®¶m b¶o cho chÝnh quyÒn t s¶n biÕn dÇn

thµnh chÝnh quyÒn nh©n d©n trªn c¬ së nh÷ng yÕu tè c«ng

lý cña ph¸p luËt vµ nh÷ng yÕu tè tù do d©n chñ cña nghÞ tr-

êng. Ngêi ta còng ®ang khuyÕch tr¬ng vÒ chÕ ®é tam

quyÒn ph©n lËp g¾n víi chÕ ®é ®a ®¶ng vèn lµ s¶n phÈm

cña giai cÊp t s¶n cã t¸c dông ng¨n ngõa nã trë thµnh ph¸t

xÝt ®éc tµi. Nhng thËt lµ v« lý nÕu chÝnh quyÒn t s¶n vµ chÕ

®é ®a ®¶ng mµ nã cho phÐp tån t¹i ®i ngîc quyÒn lîi cña

giai cÊp t s¶n. Thùc ra, Phi- ®en Cax- t¬ro nãi, çi ®a cùc vµ

çi ph©n cùc mµ hä cæ vò khuyÕch tr¬ng trªn kia, cuèi cïng

còng chØ quy vÒ çi ®¬n cùc vµ ®éc t«n lµ quyÒn lîi cña giai

cÊp t s¶n mµ th«i. Mü lµ mét vÝ dô ®iÎn h×nh.

12

GÇn ®©y, ngêi ta còng lu«n bµn luËn nhiÒu vÒ mét yÕu

tè trong nÒn chÝnh trÞ cña çc níc chñ nghÜa t b¶n ph¸t triÓn

lµ chÕ ®é x· héi d©n chñ ë mét sè níc tõng ®îc coi lµ kiÓu

mÉu chÝnh trÞ cho çc t b¶n. §óng lµ kh«ng ai phñ nhËn ®îc

mét sè thµnh tùu quan träng vÒ kinh tÕ – x· héi mµ çc níc

nµy ®¹t ®îc vµ mét thêi t¹o ra çi ¶o tëng vÒ mét lèi tho¸t

cho chñ nghÜa t b¶n lµ cã thÓ thay ®æi ®îc hoµn toµn thùc

tr¹ng mµ kh«ng thay ®æi thùc chÊt nhng hiÖn nay t×nh

h×nh ®· kh«ng nh ngêi ta mong muèn. Nh÷ng vÊn ®Ò cè

h÷u cña chñ nghÜa t b¶n mét thêi ®îc kho¶ lÊp nay l¹i næi

lªn.

Cuèi cïng nÕu quan s¸t mét çch kh¸ch quan trªn b×nh

diÖn çc mèi quan hÖ quèc tÕ, ngêi ta kh«ng thÓ kh«ng thÊy

râ sè phËn cña çc níc t b¶n ch nghÜa ph¸t triÓn nãi riªng vµ

vËn mÖnh cña chñ nghÜa t b¶n nãi chung. Chñ nghÜa t b¶n

kh«ng thÓ sö dông m·i nh÷ng biÖn ph¸p ®µn ¸p, khai th¸c

hay lîi dông nh tríc ®©y ®èi víi çc níc thuéc thÕ giíi thø ba.

VÞ trÝ vµ quyÒn lîi cña hä ë çc níc thø ba lu«n bÞ th¸ch thøc

vµ ®e do¹. Nh÷ng mãn nî cò liÖu cã m·i lµ xÝch xiÒng ®èi víi

çc níc thÕ giíi thø ba, khi ngµy cµng cã nhiÒu níc ®ßi xo¸ nî

gi¶m nî hoÆc ho·n tr¶ nî v« thêi h¹n? vµ çc nhµ níc thÕ giíi

thø ba liÖu cã cam chÞu m·i nh÷ng cuéc trao ®æi bÊt b×nh

®¼ng víi çc níc t b¶n trong khi hä kh«ng thiÕu c¬ héi cã lîi

trong trao ®æi víi çc níc kh¸c vµ gi÷a hä v¬i nhau ? ®iÒu

nµy ®· trùc tiÕp lµm lung lay ®Þa vÞ vµ chi phèi sè phËn cña

chñ nghi· t b¶n.

ThËm chÝ, ngay sau sù sôp ®æ cña nhñ nghÜa x· héi ë

Liªn X« vµ §«ng ¢u, liÖu sù æn ®Þnh cña chñ nghÜa t b¶n cã

13

®ñ søc chøng tá chñ nghÜa t b¶n lµ con ®êng ph¸t triÓn tèi u

cña nh©n lo¹i ? kh«ng bëi v× chñ nghÜa t b¶n vÉn kh«ng

tho¸t khái nh÷ng c¨n bÖnh “th©m c¨n cè ®Õ” cña nã, dï

“mèi ®e do¹ céng s¶n” tëng nh nhÑ ®i. Chñ nghÜa t b¶n vÉn

kh«ng kh¸t väng x©m ph¹m nÒn ®éc lËp cña çc quèc gia,

trµ ®¹p quyÒn lîi tù do cña çc d©n téc b»ng ®ñ h×nh thøc

can thiÖp vò trang th« b¹o cuéc chiÕn ë K«s«v« - hay ©m mu

diÔn biÕn hoµ b×nh víi nh÷ng cuéc chiÕn tranh nhung lôa

kÝch ®éng vµ x« ®Èy çc níc vµo cuéc chÐm giÕt ®Ém m¸u

ë kh¾p çc ch©u lôc.Vµ ngêi ta còng ®ang chøng thùc khèi

m©u thuÉn ngµy cµng lín vµ c¨ng th¼ng gi÷a çc níc t b¶n

ph¸t triÓn trong cuéc x©u xÐ giµnh vÞ trÝ hµng ®Çu trong

trËt tù thÕ giíi hiÖn nay, m©u thuÉn ®ã ®ang trë thµnh nguy

c¬ ®e do¹ kh«ng nh÷ng chÝnh sè phËn hä mµ cßn c¶ nh©n

lo¹i. §ã lµ b»ng chøng kh«ng g× chèi bá ®îc.

2, L«gÝc tÊt yÕu “Sù vÜ ®¹i vµ tÝnh tÊt yÕu nhÊt thêi cña

b¶n th©n chÕ ®é t s¶n” ®Õn chñ nghÜa x· héi.

Râ rµng, chñ nghÜa t b¶n kh«ng ph¶i ®îi ®Õn ngµy nay,

mµ çch ®©y h¬n 200 n¨m, “trong qu¸ tr×nh thèng trÞ giai

cÊp cha ®Çy mét thÕ kû, ®· t¹o ra nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt

nhiÒu h¬n vµ ®å sé h¬n, lùc lîng s¶n xuÊt cña tÊt c¶ çc thÕ

hÖ tríc hîp l¹i”, nh C.M¸c viÕt trong tuyªn ng«n cña §¶ng céng

s¶n , vµ “giai cÊp t s¶n ®· ®ãng mét vai trß hÕt søc çch

m¹ng trong lÞch sö”. Ngµy nay, chñ nghÜa t b¶n ®· ®¹t ®îc

nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ tin häc, tù ®éng ho¸, c«ng nghÖ

sinh häc, vËt liÖu míi...Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc

qu¶n lý cã thÓ nãi nh÷ng thµnh tùu Êy®· lµm thay ®æi lín

n¨ng lùc ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña con ngêi, ®em l¹i n¨ng suÊt

14

lao ®éng vµ thu nhËp quèc d©n rÊt cao ë çc níc t b¶n ph¸t

triÓn vµ níc c«ng nghiÖp míi.

Nãi nh C.M¸c “sù vÜ ®¹i” ®ã lµ mét sù thËt. Chóng ta ghi

nhËn mét çch kh¸ch quan, tÊt c¶ nh÷ng bíc ph¸t triÓn míi

cña nã víi t çch lµ nh÷ng thµnh tùu cña nÒn v¨n minh nh©n

lo¹i ®ång thêi nh lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn còng thÕ quèc tÕ ®èi

víi ho¹t ®éng cu¶ chóng ta.

Nhng còng kh«ng v× thÕ. Mµ chóng ta l¹i r¬i vµo ¶o väng

nh mét sè ngêi ®ang ra søc cè ®Õn møc “t« son tr¸t phÊn”

cho chñ nghÜa t b¶n. MÆc dï chñ nghÜa t b¶n cã kh«ng Ýt u

®iÓm ®¹t trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi, nh-

ng nã nhÊt ®Þnh kh«ng ph¶i lµ chÕ ®é cuèi cïng tèt ®Ñp mµ

loµi ngêi h»ng m¬ íc. Dï cho cã sù ®iÒu chØnh, thay h×nh

®æi d¹ng chñ nghÜa t b¶n vÉn kh«ng hÒ thay ®æi b¶n chÊt,

kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®îc m©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt x· héi

ho¸ cña lùc lîng s¶n xuÊt ngµy cµng cao víi viÖc chiÕn h÷u t

b¶n chñ nghÜa vÒ t liÖu s¶n xuÊt, vÉn kh«ng ®îc gi¶i quyÕt

m©u thuÉn gi÷a t b¶n vµ lao ®éng. Chñ nghÜa t b¶n vÉm

t×m mäi thñ ®o¹n bãc lét ngêi lao ®éng lµm thuª vµ kiÕm lîi

nhuËn b»ng çch bßn rót gÝa trÞ thÆng d ngµy cµng khñng

khiÕp: tõ 211% (n¨m 1950) t¨ng vät lªn 300% (n¨m 1990).

ThÕ t¬ng ®èi æn ®Þnh cña nã vÉn kh«ng ®ñ che lÊp vµ xo¸

®i nguy c¬ bÞ thay thÕ vÒ vËn mÖnh lÞch sö bÞ thay thÕ

cña nãm, cho dï, nã cßn tiÒm tµng ph¸t triÓn song ®ã kh«ng

ph¶i lµ biÖn ph¸p ®óng ®¾n cho sù ph¸t triÓn cña lÞch sö

loµi ngêi vµ cho dï nh ai ®ã nãi r»ng, ®Æc ®iÓm cña chñ

nghÜa t b¶n lµ sèng b»ng th¸ch thøc cña chÝnh m×nh vµ b¶n

chÊt cña nã lµ thÝch nghi vµ chuyÓn ho¸ ®Ó kh«ng ngõng

15

ph¸t triÓn, th× luËn ®iÓm Êy vÉn kh«ng lµm thay ®æi thùc

tÕ lµ: chñ nghÜa t b¶n kh«ng bao giê vµ cha bao giê gi¶i

quyÕt ®îc tËn gèc nh÷ng m©u thuÉn vµ nh÷ng cuéc khñng

ho¶ng cña chÝnh nã.

Chóng ta ®ang sèng trong thêi kú “lÞch sö ng¾n l¹i”. Ng-

êi ta ®ang nãi nhiÒu ®Õn viÖc häc tËp chñ nghÜa t b¶n,

thËm chÝ sau nh÷ng kinh nghiÖm ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t cña c«ng

cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, ngêi ta l¹i cã lóc tin r»ng cã

thÓ t×m thÊy ë chñ nghÜa t b¶n nh÷ng lêi gi¶i ®¸p ®Çy ®ñ

cho mäi vÊn ®Ò ch¼ng h¹n: m« h×nh Thôy §iÓn, ph¬ng ph¸p

qu¶n lý NhËt B¶n, nÒn d©n chñ Mü...thêng ®îc coi nh nh÷ng

kiÓu mÉu. Nh÷ng kinh nghiÖm lÞch sö ®· sím chØ ra sai lÇm

cña nhËn thøc lÖch l¹c mét chiÒu ®ã. §óng lµ çch qu¶n lý

kinh tÕ còng nh viÖc qu¶n lý x· héi cña chñ nghÜa t b¶n cã

nh÷ng ®iÒu ®¸ng ®Ó häc tËp ®ã kh«ng ®îc quªn nh÷ng d÷

kiÖn c¨n b¶n lµ môc tiªu mµ mçi x· héi ®Æt ra: c¬ së vËt

chÊt vµ tinh thÇn nh÷ng c¬ cÊu truyÒn thèng cña tõng x· héi:

®iÒu kiÖn mäi mÆt ®îc x¸c ®Þnh trong tõng giai ®o¹n lÞch

sö. Bµn vÒ vÊn ®Ò nµy, nhµ kinh tÕ häc NhËt B¶n N«- ru – si

–ma ®· viÕt trong t¸c phÈm næi tiÕng “ v× sao NhËt B¶n

thµnh c«ng” r»ng “ Thµnh c«ng cña NhËt B¶n ®em sang Anh

sÏ kh«ng ®¹t thµnh c«ng nh vËy, v× mét lý do ®¬n gi¶n ngêi

NhËt kh¸c ngêi Anh”. H¼n lµ kh«ng hiÓu ®îc ®iÒu ®¬n gi¶n

Êy mµ gÇn ®©y cã ngêi nh÷ng toan bµn tíi çi gäi lµ “ Kh¶

n¨ng tiÕn tíi chñ nghÜa x· héi cña b¶n th©n chñ nghÜa t b¶n”

hay “ Nh÷ng m¬ íc cña chñ nghÜa x· héi th× chÝnh chñ

nghÜa T b¶n sÏ thùc hiÖn”. Hä cÇn lu ý r»ng, nh÷ng nguy c¬

cña chñ nghÜa t b¶n kh«ng nh÷ng vÉn cßn ®ã, mµ ngµy mét

16

tiÒm tµng vµ nÆng nÒ h¬n n»m “ ngoµi vßng kiÓm so¸t cña

chÝnh nã, trùc tiÕp ph¬ng h¹i ®Õn ®êi sèng nh©n lo¹i. Nãi

nh cè tæng thèng Ph¸p, «ng Ph. Mit t¬ r¨ng: “ Chñ nghÜa t

b¶n thuÇn nhÊt gièng nh çnh rõng rËm, hÖ thèng x· héi nµy

lu«n lµm n¶y sinh nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng míi. TÊt c¶ ®iÒu

®ã sÏ dÉn tíi çi g×?”

Cuèi cïng ®iÒu ®ã sÏ dÉn tíi mét c©u hái: Víi b¶n chÊt vµ

tiÒn ®å cña t b¶n nh vËy th× chÝnh nã sÏ ®i vÒ ®©u? c©u

tr¶ lêi kh«ng thÓ kh¸c ®îc lµ chñ nghÜa x· héi. §iÒu Êy còng

tÊt yÕu lµ “ Sù vÜ ®¹i vµ tÝnh tÊt yÕu nhÊt thêi cña b¶n

th©n chÕ ®é t s¶n” n»m trong dßng vËn ®éng cña x· héi loµi

ngêi. Nh C Mac ®a nãi mµ CMac l¹i kh«ng cã ý ®Þnh “nghÜ

ra” ®iÒu ®ã. V× “trong tµi liÖu cña CMac, ngêi ta kh«ng thÊy

m¶y may mét ý ®Þnh nµo nh»m ®a nh÷ng ¶o tëng nh»m

®Æt ra nh÷ng ®iÒu vu v¬ nh÷ng ®iÒu mµ ngêi ta kh«ng

thÓ nµo biÕt ®îc. Mac ®Æt vÊn ®Ò chñ nghÜa céng s¶n

gièng nh mét nhµ tù nhiªn häc ®Æt ra, ch¼ng h¹n, vÊn ®Ò

tiÕn ho¸ cña mét gièng sinh vËt míi, mét khi ®· biÕt nguån

gèc cña nã vµ ®Þnh ®îc híng râ rÖt biÕn ®æi cña nã”

Chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i, trªn thùc tÕ, ®· ®¹t ®îc sù vÜ

®¹i nhÊt ®Þnh nµo ®ã nhng nã l¹i kh«ng ®ñ søc vît qua ®îc

nh÷ng m©u thuÉn co b¶n tron qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, l¹i bÞ giíi

h¹n bái ngìng kh«ng thÓ tr·nh ®îc cña sù khñng ho¶ng, nªn

tÊt yÕu nã ph¶i bÞ thay thÕ v× thuéc tÝnh nhÊt thêi cña

chÝnh nã. Dï thÕ nµo ®i n÷a, xÐt díi gãc ®é cña v¨n ho¸ v¨n

minh, nghÜa lµ gãc ®é cña chñ nghÜa nh©n ®¹o ch©n

chÝnh, chñ nghÜa t b¶n, ngay trong sù phån vinh vÒ kinh tÕ

cña nã, ®ang ®Æt loµi ngêi tríc mét cuéc khñng ho¶ng s©u

17

s¾c, ngay trong sù ®iÒu chØnh vÒ chÝnh trÞ, x· héi, nã

®ang ®i ngîc l¹i ®ßi hái cña thêi ®¹i chóng ta, ®ã lµ hoµ

b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi ®ã lµ t¹o

ra sù ph¸t triÓn toµn diÖn con ngêi chø kh«ng ph¶i lµ t¸i ra

s¶n xuÊt t b¶n-®iÒu mµ chñ nghÜa t b¶n ®ang cè søc lµm.

V× vËy vËn mÖnh lÞch sö cña chñ nghÜa t b¶n kÕt thóc

sÏ ph¶i tíi håi ®Þnh ®o¹t víi sù më ra mét kû nguyªn lÞch sö

míi cña loµi ngêi-®ã lµ chñ nghÜa x· héi l« gÝc tÊt yÕu trªn

c¬ së b¶n chÊt vµ tiÒn ®å cña chÝnh chñ nghÜa t b¶n hiÖn

nay.

HiÖn cã? §ã lµ mét nÒn kinh tÕ häc vÒ c¬ b¶n kh¸c h¼n

quan ®iÓm cò. KiÓu kinh tÕ nµy ®îc Boulding gäi lµ kiÓu

kinh tÕ häc kiÓu con tµu vò trô. §ã lµ quan ®iÓm vÒ mét con

tµu vò trô lao vµo kh«ng gian víi m«tk ®éi bay vµ mét lîng tµi

nguyªn quý gi¸ cã h¹n. Trõ nguån n¨ng lîng mÆt trêi sù sèng

cßn cña ®éi bay vµ vËn hµnh çc hÖ thèng hç trî ®êi sèng

cña hä phô thuéc vµo b¶o tån kho tµi nguyªn trªn con tµu.

Thùc tÕ nµy buéc ph¶i ®Ò ra nh÷ng nguyªn t¾c c¨n b¶n cho

nÒn kinh tÕ kiÓu con tµu vò trô.

Theo m« t¶ cña Boulding, ®êi sèng cña nh÷ng ngêi trªn

con tµu vó trô t¨ng lªn phô thuéc vµo viÖc hä cã sö dông vµ

t¸i sinh mét çch h÷u hiÖu hay kh«ng çc tµi nguyªn hiÖn cã

®Ó tríc tiªn ®¸p øng çc nhu cÇu thiÕt th©n, råi tuú theo lîng

thÆng d cã ®îc, míi tho¶ m·n nhu cÇu cao h¬n cña hä . Bëi lÏ,

bÊt cø tµi nguyªn nµo bÞ lo¹i ra, nghÜa lµ ®èi víi nh÷ng ngêi

trªn tµu lµ mÊt m¸t h¼n, th× ®ã lµ dÊu hiÖu trôc trÆc

nghiªm träng cña hÖ thèng. Môc tiªu lµ kÐo dµi tuæi thä cña

s¶n phÈm, h¬n lµ t¨ng tèc ®é phÕ th¶i chung; vµ lµ thay thÕ

18

çc vËt liÖu b»ng c«ng nghÖ th«ng tin trong viÖc thiÕt kÕ çc

hÖ thèng hç trî ®êi sèng cña çc s¶n phÈm.

ChØ cã thÓ duy tr× ®êi sèng trªn con tµu b»ng sù hîp t¸c

gi÷a çc thµnh viªn trªn con tµu. Mçi ngêi ®Òu ph¶i c¶m thÊy

cã phÇn tr¸ch nhiÖm duy tÌi hÖ thèng vµ s½n sµng chÊp nhËn

nguån tµi nguyªn ph©n phèi vµ c«ng b»ng. Do ®ã, chóng ta

cã thÓ kÕt luËn r»ng kh«ng thÓ coi gia t¨ng s¶n lîng kinh tÕ

trªn con tµu lµ tiÕn bé, nÕu nã kh«ng dùa trªn tiÕn tr×nh s¶n

xuÊt bÒn v÷ng vµ ®îc ph©n phèi c«ng b»ng gi÷a çc thµnh

viªn.

Ngµy nay, thiªn nhiªn ®ang lu ý víi chóng ta ®ang bÞ chi

phèi bëi quan ®iÓm tr¸i ngîc víi thùc tÕ còng nh quan ®iÓm

tiÒn C«picnic cho r»ng mÆt trêi quay quanh tr¸i ®Êt. TÊt c¶

chóng ta cïng sèng trªn mét con tµu, chø kh«ng ph¶i trªn

®ång cá bao la kh«ng biªn giíi. Ngµy nay, do d©n sè chóng ta

qu¸ ®«ng, lßng ham muèn cña chóng ta qu¸ lín vµ c«ng nghÖ

chóng ta qu¸ m¹nh mÏ nªn kh«ng thÓ sèng b»ng huyÒn tho¹i

cò. Nay chóng ta ph¶i häc çch nh×n vµ t duy hîp víi thùc tÕ

cña chóng ta. Chóng ta ph¶i häc g¾n hÖ thèng vµ c«ng nghÖ

cña con ngêi víi hÖ thèng m«i sinh sao cho cã thÓ t¨ng n¨ng

suÊt cña hÖ sinh th¸i v× lîi Ých l©u dµi cña nh©n lo¹i.

Sù trçi dËy cña çc níc thø ba:

Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, mét bíc tiÕn quan

träng cña çc níc chñ nghÜa t b¶n ®ã lµ giai ®o¹n tÝch luü

c¬ b¶n. Sau thÕ chiÕn II, cã rÊt nhiÒu níc dµnh ®îc ®éc lËp

vÒ chÝnh trÞ, tuy nhiªn nÒn kinh tÕ cña hä vÉn cßn phô thuéc

mét çch nÆng nÒ víi çc níc t b¶n ph¸t triÓn, hä lµ n¬i cung

cÊp nguyªn liÖu, nh©n c«ng rÎ m¹t vµ lµ thÞ trêng tiªu thô

19

hµng hãa cña çc níc t b¶n ph¸t triÓn. Mét c«ng cô cña çc níc

t b¶n ph¸t triÓn ®Ó g¾n chÆt çc níc thuéc thÕ giíi thø ba

®ã lµ çc kho¶n nî mµ çc níc nµy nî çc níc t b¶n ph¸t triÓn.

Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, çc níc thuéc thÕ

giíi thø ba ®· biÕt liªn kÕt víi nhau ®Êu tranh ®ßi çc níc t

b¶n ph¸t triÓn xo¸ vµ gi¶m nî. Tríc xu thÕ nµy çc níc t b¶n

ph¸t triÓn ®· ph¶i nhîng bé vµ ®· ph¶i tuyªn bè xo¸ vµ gi¶m

nî cho çc níc thuéc diÖn nghÌo nhÊt. Xu thÕ nµy ®· lµm thay

®æi chÝnh s¸ch cña çc níc t b¶n ph¸t triÓn víi çc níc thuéc

thÕ giíi thø ba, ®ã lµ chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng cïng cã lîi

th«ng qua çc h×nh thøc c«ng cô kinh tÕ, nh th¬ng m¹i quèc

tÕ, ®Çu t vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ.

Ngoµi nh÷ng quan hÖ kinh tÕ víi çc níc t b¶n ph¸t triÓn

th× çc níc thuéc thÕ giíi thø ba còng ®Èy m¹nh quan hÖ

bu«n b¸n song ph¬ng, ®a ph¬ng víi nhau ngµy cµng m¹nh

mÏ.

Vai trß cña çc tæ chøc quèc tÕ :

Ngµy nay, trong çc quan hÖ quèc tÕ gi÷a çc níc víi

nhau th× çc tæ chøc quèc tÕ ngµy cµng ®ãng vai trß quan

träng. Çc tæ chøc qu«c tÕ kh«ng nh÷ng ®ãng vai trß quan

träng trong viÖc ®iÒu chØnh çc quan hÖ çc níc víi nhau mµ

cßn lµ lùc lîng chñ yÕu ®Êu tranh, gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn

ph¸t triÓn cho çc níc thuéc thÕ giíi thø ba.

Nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña

loµi ngêi nh « nhiÔm m«i trêng, liªn kÕt kinh tÕ qu«c tÕ,

kh«ng thÓ gi¶i quyÕt bëi mét níc riªng rÏ mµ cÇn ph¶i cã sù

liªn kÕt gi÷a çc quèc gia víi nhau th«ng qua tæ chøc quèc tÕ

®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã mét çch ®ång bé nhÊt qu¸n.

20

Víi tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ nh hiÖn nay, çc tæ chøc

quèc tÕ l¹i cµng ®ãng vai trß quan träng, ®Æc biÖt trong

lÜnh vùc toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ, sù di chuyÓn vèn, quan hÖ

mËu dÞch cÇn th«ng qua çc tæ chøc quèc tÕ ®Ó ®iÒu

chØnh.

C¬ cÊu giai cÊp:

Do tèc ®ä ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt vµ lùc lîng

s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng ®îc n©ng cao, c¬ cÊu giai cÊp

x· héi ë níc t b¶n ph¸t triÓn cã sù thay ®æi râ rÖt, ®Æc biÖt

lµ sù t¨ng nhanh vÒ sè lîng cña tÇng líp trug gian. Do nh÷ng

ngµnh nghÒ truyÒn thèng bÞ thu hÑp, çc ngµnh dÞch vô vµ

c«ng nghiÖp míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn dÉn tíi tÇng líp “c«ng

nh©n ¸o tr¾ng”, nh©n viªn khoa häc kü thuËt, çn bé qu¶n

lý, tÇng líp trÝ tuÖ ...ngµy mét ®«ng ®¶o. Hä ®ang trë thµnh

tÇng líp x· héi chñ yÕu cña çc níc t b¶n ph¸t triÓn. TÇng líp

nµy cã ®êi sèng vËt chÊt kh¸ cao, cã tr×nh ®é d©n trÝ cao.

Hä còng chÝnh lµ lùc lîng lao ®éng cho mét nÒn kinh tÕ míi,

nÒn kinh tÕ tri thøc.

21

PhÇn II. VËn dông lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi

vµo ®iÒu kiÖn ViÖt nam hiÖn nay.

1. TÊt yÕu kh¸ch quan cña con ®êng ®i lªn chñ

nghÜa x· héi.

ViÖc vËn dông lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña chñ

nghÜa Mac-Lªnin vµo viÖc ®Ò ra chiÕn lîc cho çch m¹ng ViÖt

nam tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. §êng lèi çch m¹ng do chñ tÞch

Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta nªu ra lµ sù vËn dông s¸ng t¹o h×nh

th¸i kinh tÕ - x· héi vµo ®iÒu kiÖn ViÖt nam. §¶ng ta ®·

kh¼ng ®Þnh r»ng sau khi ViÖt nam tiÕn hµnh c«ng viÖc çch

m¹ng d©n chñ nh©n d©n sÏ tiÕn lªn lµm cuéc çch m¹ng x·

héi chñ nghÜa.

§©y lµ sù lùa chän ®óng híng ®i vµ x¸c ®Þnh môc tiªu

cña sù ph¸t triÓn. CHóng ta ®Òu biÕt, ®èi víi §¶ng ta, viÖc

lùa chän vµ x¸c ®Þnh nµy ®Æt ra ngay tõ n¨m 1930 vµ lu«n

lu«n ®óng víi mäi sù biÕn ®éng trong thùc tiÔn ph¸t triÓn

cña çch m¹ng ViÖt nam, trong lÞch sö ®Êu tranh çch m¹ng

cña §¶ng vµ cña d©n téc chÝnh c¬ng, s¸ch lîc v¾n t¾t do

NguyÔn ¸i Quèc khëi th¶o vµ luËn v¨n chÝnh trÞ cña §¶ng

n¨m 1930 ®· ghi râ Çch m¹ng ViÖt nam sÏ ®i theo con ®êng

“lµ t s¶n d©n quyÒn çch m¹ng ®Ó ®i tíi x· héi céng s¶n” bá

qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa. Sù lùa chän nµy lµ

kÕt qu¶ trùc tiÕp n¶y sinh tõ sù gi¸c ngé chñ nghÜa M¸c-

Lªnin, chñ nghÜa x· héi khoa häc ë l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc

sau mét thËp niªn (1911-1920) ®i t×m ®êng cøu níc vµ ®·

t×m thÊy chñ nghÜa Lªnin, ®· nhËn thøc râ çch m¹ng ViÖt

nam sÏ ®i theo con ®êng Çch m¹ng th¸ng Mêi “§êng çch

mÖnh” (1927) lµ t¸c phÈm lý luËn macxÝt ®Çu tiªn ®îc x©y

22

dùng trªn nÒn mãng cña t tëng ®ã. Trong t¸c phÈm quan

träng nµy NguyÔn ¸i Quèc ®· chØ râ:

“Trong thÕ giíi b©y giê chØ cã çch mÖnh Nga lµ ®·

thµnh c«ng vµ thµnh c«ng ®Õn n¬i, nghÜa lµ d©n chóng ®îc

hëng çi tù do h¹nh phóc, b×nh ®¼ng thËt, chø kh«ng ph¶i

tù do vµ b×nh ®¼ng gi¶ dèi nh ®Õ quèc Ph¸p khoe khoang

bªn Nam An” Ngêi kh¼ng ®Þnh, chØ cã chñ nghÜa Lªnin lµ

ch©n chÝnh nhÊt, ch¾c ch¾n nhÊt vµ çch mÖnh nhÊt mµ

chóng ta sÏ ®i theo. Tõ bíc ngoÆt n¨m 1920, khi NguyÔn ¸i

Quèc trë thµnh ngêi cégn s¶n vµ cho ®Õn nh÷ng n¨m sau

nµy. NGêi ®Òu nhÊt qu¸n kh¼ng ®Þnh, gi¶i phãng giai cÊp,

gi¶i phãng d©n téc chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc b»ng con ®êng

çch m¹ng v« s¶n, b»ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi míi,

x· héi céng s¶n chñ nghÜa.

Khi miÒn B¾c ®· ®îc gi¶i phãng nhng miÒn Nam cßn

ph¶i tiÕp tôc chiÕn ®Çu v× ®éc lËp tù do cña Tæ Quèc,

t×nh h×nh lóc ®ã ®Æt ra c©u hái: MiÒn B¾c cã nªn bíc

ngay vµo thêi kú qu¸ ®é ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi hay

kh«ng khi khi môc tiªu ®éc lËp d©n téc cha ®îc gi¶i quyÕt

xong ë miÒn Nam? §¶ng ta kh¼ng ®Þnh lµ ph¶i ®ång thêi

tiÕn hµnh hai nhiÖm vô çch m¹ng: tiÕp tôc cuéc çch m¹ng

d©n téc d©n chñ ë miÒn Nam vµ tiÕn hµnh x©y dùng chñ

nghÜa x· héi ë miÒn B¾c. Sù lùa chän nµy ®· ®îc thùc tiÔn

x¸c nhËn lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Kh«ng cã sù hËu thuÉn

cña chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c, çch m¹ng miÒn Nam sÏ

kh«ng cã nh÷ng ®¶m b¶o vËt chÊt vµ tinh thÇn cÇn thiÕt

cho th¾ng lîi.

23

Khi miÒn Nam ®· ®îc gi¶i phãng, ®Êt níc thèng nhÊt,

mét vÊn ®Ò còng ®îc ®Æt ra lµ miÒn Nam sÏ cïng miÒn B¾c

tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi hay t¹m thêi dõng l¹i mét thêi gian

®Ó phôc håi sau chiÕn tranh? Cã thÓ nãi, sù lùa chän nµy lµ

mét thö th¸ch kh«ng kÐm phÇn phøc t¹p. §¶ng quyÕt ®Þnh

c¶ níc cïng ®i lªn chñ nghÜa x· héi. QuyÕt ®Þnh nµy ®· ®îc

thùc tiÔn x¸c nhËn hoµn toµn ®óng ®¾n.

Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80, kinh tÕ x· héi níc ta l©m vµo

cuéc khñng ho¶ng trÇm träng, chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë

Liªn X« vµ §«ng ¢u ®ang chao ®¶o. Nhng còng chÝnh vµo lóc

Êy, §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh ®êng lèi ®æi míi, chñ tr¬ng x©y

dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh

theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, theo ®Þnh

híng x· héi chñ nghÜa, héi nhËp vµ më cöa víi bªn ngoµi. Mét

lÇn n÷a sù kh¼ng ®Þnh cña §¶ng ta vÒ con ®êng ®i lªn chñ

nghÜa x· héi ®· ®îc thùc tiÔn x¸c nhËn lµ ®óng ®¾n.

Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80, kinh tÕ – x· héi níc ta l©m vµo

cuéc khñng ho¶ng trÇm träng chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn

X« vµ §«ng ¢u ®ang chao ®¶o. Nhng còng chÝnh vµo lóc Êy,

§¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh ®êng lèi ®æi míi, chñ tr¬ng x©y

dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh

theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, theo ®Þnh

híng x· héi chñ nghÜa, héi nhËp vµ më cöa víi bªn ngoµi. Mét

lÇn n÷a sù kh¼ng ®Þnh cña §¶ng ra vÒ con ®êng ®i lªn chñ

nghÜa x· héi ®· ®îc thùc tiÔn x¸c nhËn lµ ®óng ®¾n.

Cã thÓ nãi, nh÷ng quyÕt s¸ch cña §¶ng ta ë thêi kú nµy

thÓ hiÖn sù n¨ng ®éng vÒ t duy lý luËn g¾n liÒn víi sù mÉn

c¶m vÒ thùc tiÔn cïng b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng. §ã lµ

24

sù kh¼ng ®Þnh tÝnh tÊt yÕu cña sù ®æi míi theo ®Þnh híng

x· héi chñ nghÜa: ®æi míi ®Ó ph¸t triÓn, ®Ó tho¸t khái t×nh

tr¹ng khñng ho¶ng, ®Ó vît qua nh÷ng k×m h·m cña m« h×nh

cò – m« h×nh hµnh chÝnh bao cÊp, ®Ó gi¶i phãng vµ khai

th¸c mäi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña x· héi nh»m thùc hiÖn môc

tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. §æi míi

kh«ng ph¶i lµ tõ bá chñ nghÜa x· héi, mµ lµ kh¼ng ®Þnh

tÝnh quy luËt cña con ®êng ph¸t triÓn ®ã lµm cho c«ng cuéc

x©y dùng chñ nghÜa x· héi c«ng b»ng v¨n minh. ®óng víi

quy luËt kh¸ch quan h¬n phï hîp víi hoang c¶nh, ®iÒu kiÖn

thùc tÕ cña ®Êt níc víi xu thÕ, ®Æc ®iÓm cña thÕ giíi hiÖn

®¹i. §æi míi lµ ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi hiÖu qu¶ h¬n

lµm cho chñ nghÜa x· héi béc lé vµ kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt u

viÖt cña nã, tõng bíc ®Þnh h×nh vµ ph¸t triÓn trong thùc tÕ,

lµm cho “®êi sèng vËt chÊt ngµy cµng t¨ng, ®êi sèng tinh

thÇn ngµy cµng tèt, x· héi ngµy cµng v¨n minh, tiÕn bé” ®Ó

cho nh©n d©n ta cã cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc®îc häc

hµnh tiÕn bé vµ ph¸t triÓn mäi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña m×nh”

®Ó cho “d©n thùc sù lµ chñ vµ lµm chñ lÊy x· héi vµ cuéc

sèng cña m×nh? Nh Hå ChÝ Minh ®· nhÊn m¹nh.

Nh vËy, ®i lªn x· héi chñ nghÜa lµ tÊt yÕu kh¸ch quan,

vµ nã ®îc thÓ hiÖn trong c«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng ta,

®æi míi ®Ó x¸c lËp mét sù æn ®Þnh míi nh»m lµm cho ®Êt

níc ®¹t tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §iÒu ®ã cã ngi· lµ chóng ta

ph¶i x¸c ®Þnh con ®êng x©y dùng chñ nghÜa x· héi víi sù

n¨ng ®éng h¬n n÷a tichs cùc h¬n n÷a, vµ phï hîp h¬n n÷a

víi t×nh h×nh thÕ giíi hiÖn ®¹i. ChÕ ®é x· héi chñ nghÜa mµ

chóng ta ®ang x©y dùng sÏ lµ chÕ ®é ph¸t hiÖn vµ sö dông

25

tèt nhÊt nh÷ng nguån lùc cña chÝnh m×nh, trong ®ã søc

m¹nh quyÕt ®Þnh chÝnh lµ nguån lùc con ngêi. §ã lµ môc tiªu

quan träng nhÊt cña chñ nghÜa x· héi.

2. Nh÷ng nhiÖm vô cña thêi kú qu¸ ®é

Thêi kú qu¸ ®é lµ thêi kú t¹o c¬ së vËt chÊt vµ con ngêi

cho chñ nghÜa x· héi trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nµy, víi ®iÒu

kiÖn vµ hoµn c¶nh cña ViÖt nam, ®· ®Æt ra cho chóng ta

nh÷ng nhiÖm vô sau:

Thùc hiÖn c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt

níc ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt

lín hiÖn ®¹i. C«ng cuéc nµy ®Æt ra nh÷ng nhiÖm vô lín mµ

chóng ta cÇn gi¶i quyÕt: Cô thÓ lµ: t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn

thiÕt yÕu vÒ vËt chÊt, kü thuËt, con ngêi vµ khoa häc c«ng

nghÖ, huy ®éng mäi ngêi vèn, nguån lùc lao ®éng lµm cho

nÒn kinh tÕ t¨ng trëng nhanh nhng bÒn v÷ng vµ trªn c¬ së

n©ng cao mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi. Qu¸ tr×nh c«ng

nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc cÇn ph¶i thùc hiÖn ngay

mét sè néi dung c¬ b¶n sau;

+ T¨ng thªm tèc ®é vµ tû träng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp

trong nÒn kinh tÕ quèc d©n

+Dùa trªn sù thay ®æi vÒ c«ng nghÖ chóng ta ph¶i

chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ dÉn ®Õn t¨ng trëng nhanh

vµ l©u bÒn.

+ KhuyÕn khÝch vµ ®µo t¹o nh÷ng tµi n¨ng trÎ nh»m t¹o

ra ®éi ngò çn bé kü thuËt cã tr×nh ®é cao.

+ Thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ kÕt hîp víi n¨ng lùc

s¸ng t¹o cña quÇn chóng. Muèn vËy ph¶i n¾m b¾t ®Çy ®ñ

chÝnh x¸c çc th«ng tin cÇn thiÕt th«ng qua, çc c«ng ty t vÊn

26

trong vµ ngoµi níc ®Ó ®¶m b¶o lùa chän c«ng nghÖ chÝnh

x¸c. Më réng liªn kÕt liªn doanh víi níc ngoµi ®Ó cã thÓ khai

th¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn mét çch trùc tiÕp.

- X©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu

thµnh phÇn theo ®Þnh híng chñ nghÜa x· héi vËn hµnh theo

c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. Muèn vËy cÇn

ph¶i chÊn chØnh ®æi míi vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ khu vùc

doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó lµm tèt vai trß hç trî vµ thóc ®Èy

çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. T¹o ®iÒu kiÖn

®Ó çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo ®óng ph¸p

luËt vµ quan träng nhÊt lµ ph¶i tõng bíc híng vµo con ®êng t

b¶n nhµ níc.

- Ph¶i thËn träng trong sù ph¸t triÓn x· héi, më réng

giao lu v¨n ho¸ víi níc ngoµi, ph¶i cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu

chèng l¹i sù th©m nhËp cña çc lo¹i v¨n ho¸ ®éc h¹i. KÕ thõa

vµ ph¸t triÓn çc truyÒn thèng v¨n ho¸ tèt ®Ñp cña d©n téc.

- CÇn ph¶i tiÕp tôc ®æi míi bé m¸y nhµ níc theo híng

tiÕn bé dùa trªn nh÷ng c¬ së sau:

+ Chèng quan liªu chuyªn quyÒn ®éc ®o¸n trong bé m¸y

nhµ níc.

+ Ph¶i ph©n biÖt râ chøc n¨ng c¶u çc cÊp çc ngµnh.

+ Ph¶i ®a ra mét hÖ thèng ph¸p luËt chÆt chÏ ®ång bé

vµ cã tÝnh kh¶ thi. Ph¶i ®¶m b¶o thùc hiÖn nghiªm chØnh

mäi luËt ph¸p ®Ò ra.

+ Ph¶i cã chÝnh s¸ch va quy m« ®µo t¹o båi dìng nh÷ng

çn bé cã n¨ng lùc phï hîp víi yªu cÇu ®æi míi vµ ph¸t triÓn

®Êt níc. §ång thêi ph¶i sö dông hîp lý nguån nh©n lùc cho phï

hîp víi tõng giai ®o¹n.

27

28

KÕt luËn

Tãm l¹i h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ mét trong nh÷ng

thµnh tùu khoa häc mµ Cm¸c ®· ®Ó l¹i cho nh©n lo¹i. Lý

luËn ®ã ®· chØ ra: x· héi lµ mét hÖ thèng mµ trong ®ã quan

hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng

s¶n xuÊt, vµ çc quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh mµ trªn ®ã

dùng lªn mét kiÕn tróc thîng tÇng ph¸p lý vµ chÝnh trÞ còng

nh çc h×nh th¸i x· héi t¬ng øng. §ång thêi lý luËn còng chØ

ra r»ng sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña çc h×nh th¸i kinh tÕ –

x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn. Th«ng qua çch m¹ng

x· héi, çc h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi thay thÕ nhau tõ thÊp lªn

cao. Tuy nhiªn sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña çc h×nh th¸i

kinh tÕ – x· héi võa bÞ chi phèi bëi çc quy ®Þnh chung, võa

bÞ t¸c ®éng bëi ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ cña çc quèc gia.

Ngµy nay, x· héi loµi ngêi ®· cã nh÷ng ph¸t triÓn m¹nh

mÏ h¬n rÊt nhiÒu ra víi thêi Cm¸c. Nhng sù ph¸t triÓn ®ã vÉn

dùa trªn c¬ së lýý luËn h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi vÉn

gi÷ nguyªn gi¸ trÞ cña nã trong mäi giai ®o¹n. Tuy nhiªn lý

lu¹n h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi kh«ng cã tham väng gi¶i thÝch

tÊt c¶ çc hiÖn tîng cña ®êi sèng x· héi mµ nã ®ßi hái ®îc

bæ sung b»ng çc ph¬ng ph¸p tiÕp cËn míi vÒ x· héi, kh«ng

ph¶i v× thÕ mµ lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi trë nªn lçi

thêi.

Lý luËn vÒ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi ®· chØ ra con ®-

êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ

chÝnh nã ®· ®Ò ra nh÷ng híng ®i ®óng ®¾n vµ tõ ®ã ®a

ra nh÷ng gi¶i ph¸p cho c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc ta ngµy

cµng ph¸t triÓn tíi mét ®Ønh cao míi.

29

Nh vËy ta cã thÓ ch¾c ch¾n ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng:

h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi vÉn cßn d÷ nguyªn gi¸ trÞ khoa häc

vµ tÝnh thêi ®¹i cña nã. Nã thËt sù lµ ph¬ng ph¸p luËn khoa

häc ®Ó ph©n tÝch thêi ®¹i hiÖn nay nãi chung vµ c«ng cuéc

x©y dùng ®Êt níc ë ViÖt nam nãi riªng.

MÆc dï t¸c gi¶ ®· cã nhiÒu cè g¾ng nhng do sù h¹n chÕ

vÒ chñ quan còng nh kh¸ch quan nªn ch¾c ch¾n r»ng tiÓu

luËn nµy cha thÓ hoµn h¶o nh mong ®îi. T¸c gi¶ xin mong ®-

îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ çc b¹n.

30