Spis treści:1. Sztuka starożytnej Grecji2. Porządek dorycki3. Porządek joński4. Porządek korycki5. Okres archaiczny6. Bogowie Greccy7. Rzeźba w okresie archaicznym8. Ceramika w okresie archaicznym9. Ceramika - styl geometryczny10.Ceramika - styl orientalizujący11.Ceramika - styl czarnofigurowy12.Ceramika - styl czerwonofigurowy13.Okres klasyczny14.Architektura w okresie klasycznym
15.Partenon16.Erechtejon17.Teatr w Epidauros18.Rzeźba w okresie klasycznym19.Płaskorzeźba w okresie klasycznym20.Procesja panatenajska21.Ołtarz pergamoński22.Malarstwo w okresie klasycznym23.Okres hellenistyczny24.Architektura w okresie hellenistycznym25.Rzeźba w okresie hellenistycznym26.Literatura27.Najwybitniejsi twórcy literatury starogreckiej28.Filozofia29.Sokrates30.Arystoteles
31.Platon32.Talca z Miletu33.Epikur34.Demokryt z Abdery35.Teatr grecki36.Ajschylos37.Sofokles38.Eurypides39.Kratinos40.Arystofanes41.Demokracja ateńska42.Tukidydes
Sztuka starożytnej Grecji powstała i rozwijała się po upadku kultury mykeńskiej spowodowanym w głównym stopniu najazdem Dorów. Za czas jej trwania przyjmuje się okres od ok. 1200 p.n.e. do I w. p.n.e., czyli do czasu podboju starożytnej Grecji przez Rzymian.
- silne ośrodki – miasta-państwa
(polis) rywalizują na polach gospodarczym
i kulturalnym – szybki rozwój
- IX w. p.n.e. – Grecy
przejmują alfabet
od Fenicjan i wzbogacają
o brakujące samogłoski –
pierwszy alfabet literowy
- VIII – VI w. p.n.e. – Wielka
Kolonizacja
- pierwsze udokumentowane
igrzyska olimpijskie odbyły
się w 776 roku p.n.e.
i od tej pory rozgrywały
się regularnie co 4 lata
ku czci Zeusa. Na ich czas
w Grecji panował tzw.
„święty pokój” .
- doskonalenie sprawności fizycznej
i zafascynowanie ludzkim ciałem
Dyscypliny sportowe:
biegi
rzut dyskiem i oszczepem
skok w dal
zapasy i pankration
boks
wyścigi konne
i zaprzęgów
- początek teatru
greckiego “trójjedyna
chorea” – sztuka łącząca
muzykę, taniec, poezję
opartą na zasadzie rytmu
- rozwój kultury greckiej
w VI w. p.n.e. – rozkwit
poezji lirycznej (Safona),
poezji epickiej (Hezjod),
filozofii (ścisły związek
z naukami przyrodniczymi –
Pitagoras, Heraklit),
poematy epickie (Homer)
- bogowie wyobrażani w postaci ludzkiej
- powstały style architektoniczne: dorycki
i joński (VIII w. p.n.e.)
- rozwój ceramiki
- wykonywana z drewna i wapienia
- widoczny wpływ Wschodu (kanonu
egipskiego)
- posągi idealnych, pięknych ludzi
- postacie ukazywane są w postawie
stojącej, siedzącej, czasem kroczącej,
zazwyczaj z uśmiechem na twarzy
(archaiczny uśmiech)
- rzeźby są zwarte, zamknięte,
o ustawieniu frontalnym
- kompozycja jest statyczna
- oś symetrii wyraźnie wyczuwalna
Kora z Samos,
ok. 570 – 560 p.n.e.
Kuros – Apollo z Tenei,
VI w. p.n.e.
W dekoracji wyrobów ceramicznych pojawiły się wielobarwne wyobrażenia fantastycznych zwierząt(sfinksów, gryfów, syren) oraz gatunków nie spotykanych w Grecji – panter, tygrysów.Wśród wzorów roślinnych spotykane są pąki lotosu, palmety, rozety.
Do użytku weszła też nowa metoda zdobienia – rycie wzorów, w miejsce wcześniejszej dekoracji malarskiej
Epiktet – łucznik scytyjski
Amfora z głową konia
Charakteryzuje się powtarzającymi się wzorami geometrycznymi. Był bardzo popularny przed VII wiekiem p.n.e.. Dekorowane naczynia prawie całkowicie pokrywano
czarnym firnisem, pozostawiając jedynie pasy
w kolorze gliny, które zdobiły powtarzające się koła
lub meandry. W VIII wieku p.n.e. pojawiały się z rzadka
sylwetki zwierząt i sceny figuralne.
Naczynie z Aten (ok. 750–725 p.n.e.)
W dekoracji amfory dominują wschodnie rośliny
i postacie zwierząt(rzeczywiste i mityczne).
Kolory sprowadzonych głównie do dwóch barw, czarnej i czerwonej, oraz pełna umiaru dekoracja,
ograniczają się do obrazu o przejrzystej, nieskomplikowanej kompozycji figuralnej, w której wyraziście rysują się na czerwonym
tle czarne sylwetki. Malarze czarnofigurowi zdobili naczynia przede wszystkim postaciami bogów i ludzi-bohaterów. Ukazywane
są sceny mityczne, jak również sceny biesiadne .
W malarstwie czerwonofigurowym częstsze stają się malowidła ukazujące
akcję – np. sceny tańca, zawodów sportowych itp.
Postacie ludzkie ukazywane były coraz częściej przy
zastosowaniu skrótów perspektywistycznych, dbałość o detale przyczyniała
się do coraz większego realizmu ukazywanych scen.
Artyści zwracali też uwagę na dobór tematyki dekoracji do kształtu
i przeznaczenia naczynia.
Okres klasyczny często zwany jest “złotym okresem kultury greckiej“.
Charakteryzował go: umiar, harmonia, logika, jedność
kompozycji
świątynia Hery w Paestum
- miasta budowane
z prostopadłymi ulicami
- podział na dzielnice miejskie
- domy mieszkalne na planie
prostokąta
- najważniejszym miejscem w
mieście była agora otoczona
przez portyki kolumnowe
(stoa)
- udoskonalono
styl dorycki i joński
świątynia Nike - Apteros na akropolu ateńskim
- odchodzenie od doryckiej zasady tryglifów
- budowle stają się coraz smuklejsze
- dekoracyjne wnętrza
- wpływ architektury wschodu – tendencja do
wznoszenia ogromnych budowli
świątynia Artemidy w Efezie
- upowszechnił się nowy typ świątyni - tolos,
wznoszony na planie koła w porządku
doryckim lub jońskim otoczony zewnętrzną,
zazwyczaj wykonaną w porządku korynckim,
kolumnadą
tolos świątyni w Delfach
- budowle świeckie pełniące
funkcję propagandową,
tzw. Pomniki honoracyjne,
gmachy posiedzeń władz,
magazyny, teatry, gimnazjony
Partenon (447 – 432 r. p.n.e.)
Zbudowany z białego marmuru, w zgodzie z porządkiem
doryckim, jest uważany za najdoskonalszy
jego przykład
Erechtejon (421 p.n.e. – 406 r. p.n.e.)
świątynia zbudowana na ateńskim Akropolu,
poświęcona Posejdonowi i Atenie- odbudowana jako
prostylos w porządku jońskim(wzór doskonałości stylu jońskiego)
Teatr w Epidauros (300 r. p.n.e.)
najlepiej zachowany grecki teatr- 52 rzędy siedzeńułożonych w dwóchkondygnacjach (po 32 i 20),
- zbudowany przezPolikleta Młodszegookoło 300 r. p.n.e.
- mógł pomieścić 14 tysięcywidzów
- co 4 lata odbywały siętam agony sportowo-dramatyczne zw. Asklepiami
Materiały
Powszechnie stosowano marmur
(wcześniej częściej używano
miękkiego porosu), doskonalono
techniki odlewnicze
- udoskonalona przez Fidiasza
technika chryzelefantynowa, która
polegała na okładaniu
drewnianych posągów płytkami
ze złota – ubiór i kości słoniowej –
ciało ukazywanych postaci bogów
Nike z Samotraki
- przedstawienia postaci
w sposób dynamiczny,
ekspresyjny, w chwili
poprzedzającej zdarzenie lub
bezpośrednio po nim
- rzeźby zbudowane zgodnie
z zasadą kontrapostu
- powstawały syntetyczne
wizerunki myślicieli,
filozofów, polityków
(były to idealizujące
przedstawienia oddające
mądrość przywódców,
przenikliwość filozofów)Afrodyta Knidyjska
Poliklet – Doryforos(450-440 p.n.e. )
Skopas –Bachantka
Praksyteles – Apollo z jaszczurką
Nike zawiązująca sandał
- doskonałości wyrażającą
się w podporządkowaniu
szczegółów całości kompozycji
- duża dbałość o każdy detal,
nawet od strony niewidocznej
dla patrzącego
- rzeźby w tympanonie były
ponadnaturalnej wielkości –
umożliwiało to dokładne
poznanie ukazywanej historii
Procesja panatenajska
– płaskorzeźba z Partenonu
Ołtarz pergamoński
Płaskorzeźby z fryzu
ołtarza pergamońskiego
- tematyka wzbogacona
o rodzajowe przedstawienia
wątków mitologicznych,
martwą naturę i erotyki
- sceny i postacie
przedstawiane były
realistycznie
- biegłość techniki pozwalał
nawet na iluzjonizm
- pojawił się pejzaż Portret poetki
- rozkwit nauk przyrodniczych i filozofii
- zainteresowanie człowiekiem i jego
rozwojem osobowym zaowocowało
licznymi portretami ludzi różnej
kondycji, wszelkich ras i warstw
społecznych
- przedstawienia na reliefach i obrazach
zamiast neutralnego tła otrzymały
bogate pejzaże
- idealizacja została zastąpiona
tendencjami naturalistycznymi
- klasyczna harmonia ustąpiła miejsca
ekspresji i kontrastowi piękna
i brzydoty
Aleksander Wielki, moneta
- planowanie urbanistyczne - centralnym miejscem była agora
- regularna siatka ulic prowadzona w prostopadłych
kierunkach
- wodociągi, sieć kanalizacyjna
- najważniejszymi budowlami miejskimi były:
buleuterion (ratusz, miejsce posiedzeń
rady miejskiej),
eklesiastreon (gmach posiedzeń
zgromadzeń),
stoa wznoszona jako budowla
wolno stojąca o zróżnicowanym
przeznaczeniu użytkowym
albo portyk otaczający agorę,
kręgi świątynne czy palestry
Miasto greckie
Latarnia morska w FarosZaliczana do siedmiu cudów świata
- zmiany w budownictwie
rezydencji – powstawały pełne
przepychu pałace,
rozbudowane w planie piętrowe
budynki o bogatym wystroju
malarskim, marmurowych
wykładzinach, mozaikach
zdobiących posadzki
- w mniej bogatych willach
okładziny marmurowe
zastępowano malarską imitacją
- ostateczne zerwanie z zasadą tryglifów
- nowe świątynie budowane były w porządku jońskim
lub korynckim
- dodatkowo wzbogacano np. reliefową dekorację baz kolumn,
dodatkową kolumnadę
świątynia Apollina Olimpiejon w Atenach
- zainteresowana
wszechstronnie
osobowością człowieka
m.in. w aspektach wieku,
przynależności społecznej
i etnicznej
- w pełni realistyczne formy
modelunku, ekspresji
i ruchu
- stylowo inspirowana
dziełami wielkich mistrzów
Apollonios i Tauriskos, Grupa byka farnezyjskiego
- często wolno stojące dzieła
przestrzenne o wieloplanowej
kompozycji
- kompozycje grupowe i pojedyncze
posągi o kompozycji zbliżonej
do stożka
Wenus z Milo (150 r. – 125 r. p.n.e.)
Agesander, Polidor i Atenodor z Rodos, grupa Laokoona
Upowszechnienie pisma
wywarło znaczny wpływ na
kulturę grecką, a szczególnie
na literaturę. Podziału
literatury dokonał Arystoteles
wyróżniając w niej:
- epikę
- dramat
- lirykę
Homer - IX / VIII w. p.n.e. najprawdopodobniej twórca
eposu i patron literatury greckiej
Tyrtajos - VII w. p.n.e. poeta bojownik
Safona - VII / VI w. p.n.e. poetka z wyspy Lesbos
Anakreont - VI w. p.n.e. piewca wina i miłości, twórca
anakreontyku
Symonides - VI w. p.n.e. autor pieśni chóralnych i epigramatów
Ajschylos - 526 - 456 p.n.e. poeta, tragediopisarz
Sofokles - 496 - 406 p.n.e. tragediopisarz
Eurypides - 480 – 407 p.n.e. tragediopisarz
Jest to umiłowanie
mądrości
i próba zrozumienia
świata . Narodziła się
w Grecji w VI w. p.n.e.,
a rozkwit przypadł
na IV w. p.n.e. Pierwotnie
filozofowie zajmowali
się zagadnieniami
przyrodniczymi,
humanistycznym
i etycznym.
Sokrates (469-399 p.n.e.), "wie, że nic nie wie„. Uważał, że prawdziwa wiedza o tym, co słuszne i sprawiedliwe, zawsze prowadzi do cnoty,
ta zaś jest warunkiem dobra i szczęścia. Sokrates pierwszy
zastosował rozumowanie indukcyjne, a także ustalił warunki metodologiczne
definicji
Arystoteles (384-322 p.n.e.), przeczył istnieniu
jakiejkolwiek wiedzy wrodzonej. Opracował teorię
pojęć i sądów, zwłaszcza zasady sylogizmu, tworząc podstawy logiki. Filozofię podzielił na praktyczną, tj. etykę i politykę, oraz
teoretyczną, czyli fizykę, matematykę i "filozofię
pierwszą", zwaną później metafizyką.
Platon (ok. 427-347 p.n.e.), rozwinął naukę m.in. o ideach,
duszy, filozofii, państwie oraz naturze. Ukształtował
system filozoficzny ontologii, psychologii, teorii poznania,
metodologii. W założonej przez niego szkole rozwijały się: filozofia,
matematyka, astronomia, logika, medycyna.
Tales z Miletu (ok. 620 - ok. 540 p.n.e.), filozof, matematyk
i astronom grecki, jeden z twórców tzw. szkoły jońskiej. Rozpoczął systematyzowanie
wiedzy geometrycznej. Przypisuje mu się wiele
twierdzeń, uchodzi za ojca matematyki. Uważany za
pierwszego greckiego filozofa.
Epikur (341-271 p.n.e.), uważał, że materia jest
niezniszczalna i wieczna, wszystko składa się
z atomów i próżni a, atomy mają pewną swobodę ruchu.
Twierdził, że bogowie istnieją, ale nie mają
zdolności do ingerencji w sprawy tego świata.
Zadaniem filozofii jest uwolnić ludzi od lęku przed
śmiercią, przesądów. Tacy ludzie są w stanie zbudować
sobie szczęście na ziemi
Demokryt z Abdery (ok. 460 - ok. 370 p.n.e.) – myśliciel
i podróżnik, wszechstronny naukowiec, znany jako
"śmiejący się filozof". Prace Demokryta, które dotyczyły
wielu różnych dziedzin (fizyki, astronomii, medycyny,
gramatyki, techniki, logiki, strategii, muzyki itd.) nie zachowały się, przetrwały
z nich nieliczne fragmenty.
Narodził się z przedstawień
religijnych na cześć boga
Dionizosa, organizowanych
w czasie świąt zwanych
Dionizjami.
Święto ku czci Dionizosa
zaczynało się
od przenosin posagu boga
do teatru i składaniu
mu ofiar. Następnego dnia
zaczynały się Wielkie
Dionizje, które trwały 3 dni.
theatronu – półkoliste miejsce
dla widzów składające się z kilku rzędów
orchestry – okrągły plac,
zajmowany przez chór
proskenionu - podłużne
podwyższenie, na którym występowali aktorzy
Ajschylos (525-456 p.n.e.), tragediopisarz grecki,
pochodzący z Eleusis koło Aten, uważany za twórcę
tragedii klasycznej. Wprowadził do teatru
drugiego aktora, ograniczył rolę chóru oraz wprowadził
do tragedii akcje dziejące się poza sceną.
Sofokles (496-406 p.n.e.), brał udział w życiu
politycznym Aten (był skarbnikiem Związku
Ateńskiego, strategiem, kapłanem herosa-lekarza Amynosa). Wprowadził do
teatru trzeciego aktora, zwiększył liczbę członków chóru i rolę przodownika.
Autor ok. 120 sztuk, tematykę czerpał z mitów trojańskich,
tebańskich i ateńskich.
Eurypides (ok. 480-407/406 p.n.e.),uczeń filozofów
jońskich, głosiciel poglądów demokratycznego odłamu
sofistów. Ojciec tragedii psychologicznej i tragikomedii. Występował w obronie kryzysu
demokracji ateńskiej, odwołując się do średnich
warstw społecznych, głównie wieśniaków. Głosił idee
równości wszystkich ludzi.
Kratinos (V w. p.n.e.), współtwórca tzw. starej
komedii attyckiej. Autor 21 zachowanych we fragmentach sztuk, zdobywca wielu nagród
w tzw. agonach dramatycznych, m.in.
za dramat Pytinē. Uważa się, że wprowadził do komedii
satyrę polityczną i powiększył liczbę występujących aktorów
Arystofanes (ok. 445 - ok. 385 p.n.e.),gł. przedstawiciel tzw.
komedii starej (satyry politycznej). Występował
przeciwko zaborczej polityce Aten i przeciwko wojnie,
atakował działalność pedagogiczną sofistów,
ukazując jej demoralizujący wpływ na młodzież.
Demokracja ateńska polegała na dopuszczeniu do zarządzania państwem obywateli. W tym celu została
wprowadzona instytucja zwana zgromadzeniem ludowym, należący do niego decydowali o sprawach politycznych
państwa. Ateńczycy nie wzorowali się na innych państwach, tworząc demokrację - sami stali się wzorem.
Odtąd pełnoprawnym obywatelom
Aten przysługiwały prawa:
wolność osobista
równość wobec prawa
wolność słowa
(ok. 460 - ok. 396 p.n.e.), historyk grecki. W 424 p.n.e. w czasie wojnypeloponeskiej wybrany na stratega.
Powierzono mu obronę wybrzeży Tracji. Spóźnił się z odsieczą dla Amfipolis,
przez co miasto dostało się w ręce Sparty. Skazany na wygnanie i konfiskatę dóbr Tukidydes pozostał w swym majątku
w Tracji. W czasie wygnania wiele podróżował (Peloponez, Sycylia), zbierał
materiały do swego jedynego dziełaWojna peloponeska
Tukidydes
„Chociaż jest zwolennikiem jednego stronnictwa, na wydarzenia i na to, co się dzieje z ludźmi, patrzy
z tym ogromnym, uparcie ćwiczonym wysiłkiem ku nieprzebłaganej rzetelności, który czyni go największym, być może, historykiem literatury klasycznej. Dzieło, pod względem stylu bardzo
odmienne od bliskiej jeszcze poetyckim epopejom narracji Herodota, olśniewa swoją surową, jakby
gołą wspaniałością”
Zygmunt Kubiak o Tukidydesie w "Literatura Greków i Rzymian" Świat Książki, Warszawa 2003).