7-1
Inhoudsopgave
7 Titel........................................................................................................................................................................... 7-7 7.1 BESCHRIJVING VAN DE ONDERZOEKSPOPULATIE VAN OUDEREN................................................ 7-7
7.1.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 7-7 7.1.2 Algemene beschrijving van de onderzoekspopulatie ................................................................................ 7-8
7.1.2.1 Leeftijd en geslacht ............................................................................................................................... 7-8 7.1.2.2 Regio ................................................................................................................................................... 7-10 7.1.2.3 Verblijfplaats....................................................................................................................................... 7-12 7.1.2.4 Discipline aanmelder........................................................................................................................... 7-13
7.1.3 Kenmerken van de onderzoekspopulatie per regio, verblijfplaats (thuiswonend of instelling) en discipline van de aanmelder. ................................................................................................................................................... 7-14
7.1.3.1 Verdeling van de leeftijd per regio...................................................................................................... 7-14 7.1.3.2 Verdeling van geslacht per regio......................................................................................................... 7-15 7.1.3.3 Verdeling van verblijfplaats per regio................................................................................................. 7-15 7.1.3.4 Verdeling van de discipline van de aanmelder naar regio................................................................... 7-16 7.1.3.5 Verdeling van leeftijd per verblijfplaats.............................................................................................. 7-18 7.1.3.6 Verdeling van geslacht per verblijfplaats ............................................................................................ 7-19 7.1.3.7 Verdeling van de discipline van de aanmelder per verblijfplaats ........................................................ 7-20 7.1.3.8 Verdeling van leeftijd per discipline aanmelder.................................................................................. 7-21 7.1.3.9 De verdeling van geslacht per discipline van de aanmelder................................................................ 7-23 7.1.3.10 Geslacht van de onderzoekspopulatie per leeftijd ........................................................................... 7-24
7.1.4 Beschrijving van de studiepopulatie aan de hand van enkele meetinstrumenten die gebruikt werden in de veldstudie Qualidem ............................................................................................................................................... 7-25
7.1.4.1 IADL en Gedrag.................................................................................................................................. 7-30 7.1.4.2 Frail ..................................................................................................................................................... 7-37 7.1.4.3 De Charlson comorbiditeitsindex........................................................................................................ 7-42 7.1.4.4 Subjectieve evaluatie en Kloktest........................................................................................................ 7-44
7.1.5 Discussie en conclusie............................................................................................................................. 7-46 7.2 OVERLEVINGSANALYSE .......................................................................................................................... 7-47
7.2.1 Inleiding .................................................................................................................................................. 7-47 7.2.1.1 Situering .............................................................................................................................................. 7-47 7.2.1.2 Onderzoeksvraag................................................................................................................................. 7-47
7.2.2 Methode .................................................................................................................................................. 7-47 7.2.3 Resultaten................................................................................................................................................ 7-48 7.2.4 Conclusie en bespreking.......................................................................................................................... 7-57 7.2.5 Subanalyse van de overlevingsstudie ...................................................................................................... 7-58
7.3 OPVOLGING VAN DE EVOLUTIE VAN DE AFHANKELIJKHEIDSGRAAD IN DE TIJD .................. 7-62 7.4 EVALUATIE VAN DE GRAAD VAN SUPERVISIE(SRS) ........................................................................ 7-87 LONGITUDINALE ANALYSE VAN DE GEGEVENS 2002-2003-2004 ............................................................... 7-87
7.4.1 Inleiding .................................................................................................................................................. 7-87 7.4.2 Deel I: Analyse van de populatie 2004 ................................................................................................... 7-88
7.4.2.1 Geevalueerde Populatie....................................................................................................................... 7-88 7.4.2.1.1 Socio-demografische gegevens .................................................................................................... 7-88 7.4.2.1.2 Conclusies .................................................................................................................................... 7-90
7.4.2.2 Relatie met de klinische gegevens....................................................................................................... 7-90 7.4.2.2.1 Klinische diagnostiek ................................................................................................................... 7-90 7.4.2.2.2 Conclusie ...................................................................................................................................... 7-91
7.4.3 Deel II Longitudinale analyse SRS 2002,2003, 2004 ........................................................................... 7-92 7.4.3.1 Longitudinale ANALYSE van de supervisienood (SRS) in de globale populatie .............................. 7-92 Evolutie score supervisie (SRS) in de globale populatie..................................................................................... 7-92
7.4.3.1.1 Groep G1 (2002- 2004) ................................................................................................................ 7-92 7.4.3.1.2 Groep G2 (2003- 2004) ............................................................................................................... 7-93 7.4.3.1.3 Groep G3 (2002- 2003-2004) ...................................................................................................... 7-93
7.4.3.2 Evolutie supervisienood tussen 2002,2003 en 2004 in functie van de socio-demografische gegevens. . 7-94
7.4.3.2.1 Groep G1 (2002- 2004) ................................................................................................................ 7-94 7.4.3.2.2 Groep G2 ( 2003- 2004) .............................................................................................................. 7-95 7.4.3.2.3 Groep G3 ( 2002-2003- 2004) ..................................................................................................... 7-96 7.4.3.2.4 Conclusies. ................................................................................................................................... 7-99
7.4.3.3 Longitudinale analyse van de supervisienood (SRS) in functie van de diagnose.............................. 7-100
7-2
7.4.3.3.1 Groep ND1 « niet-déments » (2002-2004) ............................................................................... 7-100 7.4.3.3.2 Groep D1 « dément » (2002-2004)............................................................................................ 7-101 7.4.3.3.3 Groep D3 « Dement » (2002-2003-2004) .................................................................................. 7-103 7.4.3.3.4 Conclusies .................................................................................................................................. 7-103
7.4.3.4 Longitudinale analyse van de supervisenood (SRS) in functie van de diagnose en de socio-demografische gegevens. .................................................................................................................................. 7-104
7.4.3.4.1 Relatie met het geslacht.............................................................................................................. 7-104 • Groep DS1 « dement » (2002-2004) ..................................................................................................... 7-104 • Groep NDS2 « niet-Dement » (2003-2004) ....................................................................................... 7-105 • Groep DS2 « dément » (2003-2004) .................................................................................................. 7-105 • Groep NDS3 « niet-dément » (2002- 2003-2004)................................................................................. 7-105 • Groep DS3 « dément » (2002- 2003-2004)........................................................................................... 7-106 7.4.3.4.2 Relatie met de leeftijd................................................................................................................. 7-107 7.4.3.4.3 Relatie met de verblijfplaats ....................................................................................................... 7-110 7.4.3.4.4 Relatie met de regio.................................................................................................................... 7-113 7.4.3.4.5 Conclusies .................................................................................................................................. 7-118
7.4.4 DEEL III Synthese en algemene conclusie van de longitudinale studie .............................................. 7-120 7.5 VOORSPELLEN VAN HET ONTSTAAN VAN DEMENTIE................................................................... 7-124
7.5.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 7-124 7.5.2 Methode ................................................................................................................................................ 7-124 7.5.3 Resultaten.............................................................................................................................................. 7-126 7.5.4 Conclusie en bespreking........................................................................................................................ 7-128
7.6 DETECTIE VAN COGNITIEVE ACHTERUITGANG EN DEPRESSIE MET HET RESIDENT ASSESSMENT INSTRUMENT .............................................................................................................................. 7-129
7.6.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 7-129 7.6.1.1 Situering ............................................................................................................................................ 7-129 7.6.1.2 Doelstelling ....................................................................................................................................... 7-129
7.6.2 Methode ................................................................................................................................................ 7-130 7.6.3 Resultaten.............................................................................................................................................. 7-132 7.6.4 Conclusies ............................................................................................................................................. 7-134
7.7 ZORGPLANNING EN KWALITEIT VAN ZORG MET DE MDS/RAI NH IN RUSTHUIZEN EN RVT’S . 7-135
7.7.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 7-135 7.7.2 Methode ................................................................................................................................................ 7-136 7.7.3 Resultaten.............................................................................................................................................. 7-140
7.7.3.1 Resident Assessment Protocols (RAPs) ............................................................................................ 7-140 7.7.3.2 Kwaliteits-Indicatoren (KI) ............................................................................................................... 7-149
7.7.4 Conclusies en bespreking ...................................................................................................................... 7-150
7-3
Tabel 7-1- 1 Verdeling van de onderzoekspopulatie naar leeftijdsklasse (2001-2002) .......................................................... 7-8 Tabel 7-1- 2 Verdeling van de onderzoekspopulatie naar geslacht (2001-2002)................................................................... 7-9 Tabel 7-1- 3a Verdeling van de onderzoekspopulatie naar regio (2001-2002) ................................................................... 7-10 Tabel 7-1- 4 Verdeling van de onderzoekspopulatie naar verblijfplaats (2001-2004) ......................................................... 7-12 Tabel 7-1- 5 Verdeling van de onderzoekspopulatie naar discipline aanmelder (2001) ...................................................... 7-13 Tabel 7-1- 6 Verdeling van leeftijd bij inclusie naar regio (2001)....................................................................................... 7-14 Tabel 7-1- 7 Verdeling van geslacht naar regio (2001) ...................................................................................................... 7-15 Tabel 7-1- 8a Verdeling van de onderzoekssubjecten bij inclusie (2001) naar verblijfplaats naar regio............................... 7-16 Tabel 7-1- 9 Verdeling van discipline aanmelder naar regio (2001)............................................................................... 7-17 Tabel 7-1- 10 Verdeling van leeftijd per verblijfplaats (2001)............................................................................................ 7-18 Tabel 7-1- 11a Verdeling van geslacht per verblijfplaats (2001) ........................................................................................ 7-19 Tabel 7-1- 12 Verdeling van discipline aanmelder per verblijfplaats (2001)....................................................................... 7-20 Tabel 7-1- 13 Verdeling van leeftijd naar discipline aanmelder ......................................................................................... 7-21 Tabel 7-1- 14 Verdeling van leeftijdsklasse per discipline aanmelder (2001)...................................................................... 7-22 Tabel 7-1- 15 Verdeling van geslacht per discipline van de aanmelder (2001) ................................................................... 7-23 Tabel 7-1- 16 Verdeling van geslacht naar leeftijdsklasse.................................................................................................. 7-24 Tabel 7-1- 17: Verdeling van de Katz-afhankelijkheidsscores van de onderzoekspopulatie QualidemII (n=1.321) gedurende
vier jaar follow-up (2001-2004). ................................................................................................................................ 7-27 Tabel 7-1- 18: Scores van de Katz naar leeftijd, geslacht, regio en verblijfplaats (2001)..................................................... 7-28 Tabel 7-1- 19:Gemiddelde scores op Gedrag en IADL .................................................................................................... 7-30 Tabel 7-1- 20: Gemiddelde scores op Gedrag en IADL naar leeftijdsklasse, geslacht, regio en verblijfplaats..................... 7-31 Tabel 7-1- 21a: Evolutie 2001-2004 van het presteren van IADL-taken op drie jaar bij demente en niet-demente personen. 7-
33 Tabel 7-1- 22 Percentages 'positieve' scores voor de FRAIL per leeftijdsklasse, geslacht, regio en verblijfplaats (2001)..... 7-37 Tabel 7-1- 23: Gemiddelde scores voor de FRAIL per leeftijdsklasse, geslacht, regio en verblijfplaats (2001) ................... 7-38 Tabel 7-1- 24: Gemiddelde en mediane scores van de Charlson-comorbiditeitsindex (2001) ............................................ 7-42 Tabel 7-1- 25: Gemiddelde scores voor de Charlson (niet- en wel voor leeftijd gecorrigeerde versie) naar leeftijd, geslacht,
regio en verblijfplaats (2001)..................................................................................................................................... 7-43
Tabel 7-2- 1 : Samenvatting van de overlevingsstudie per niveau van afhankelijkheid volgens ROB/RVT-criteria. ........... 7-51 Tabel 7-2- 2 : Samenvatting van de overlevingsstudie per niveau van de variabele ‘katzanddem2’..................................... 7-55 Tabel 7-2- 3: Testen voor onderlinge verschillen van de drie niveaus van de variabele ‘katzanddem2’. S in de laatste kolom
wijst op statistische significantie na Bonferroni-correctie. ......................................................................................... 7-56 Tabel 7-2- 4 : Evolutie van de Katz-ROB/RVT-afhankelijkheidsgraad van 2001 tot 2002 (n=427). ................................. 7-58 Tabel 7-2- 5: Samenvatting van de overlevingsanalyse naargelang de evolutie van de zorgafhankelijkheid tussen 2001 en 2002.
................................................................................................................................................................................ 7-60 Tabel 7-2- 6: Resultaten van de Cox proportional hazards regressie-analyse (n = 299) ..................................................... 7-61
Tabel 7-3- 1: Verdeling van de Katz-afhankelijkheidsscores gedurende vier jaar follow-up van de Qualidem-veldstudie 2001-
2004. ........................................................................................................................................................................ 7-62 Tabel 7-3- 2: Verdeling van de AGGIR-autonomiescores gedurende drie jaar follow-up.................................................. 7-64 Tabel 7-3- 3: De verdeling van de scores van de hiërarchische ADL-schaal gedurende drie jaar follow-up. ...................... 7-66 Tabel 7-3- 4: Vergelijking Katz (ROB/RVT-criteria) met AGGIR Autonomie ................................................................ 7-67 Tabel 7-3- 5: Associatie tussen de scores van de Katz-schaal en de scores van de Hiërarchische ADL-schaal MDS/RAI-NH,
voor ROB/RVT-bewoners 2002-2004 ..................................................................................................................... 7-69 Tabel 7-3- 6: Associatie tussen de Katz-ROB/RVT-forfaitscore en de ADL-somscore van het RUG-III algoritme ......... 7-73 Tabel 7-3- 7: Overzicht van de associaties tussen de 4 ADL-schalen: Katz ROB/RVT, AGGIR, Hiërarchische ADL
(MDS/RAI NH) en ADL-somscore van RUG-III (MDS/RAI): Spearman correlaties met 95% betrouwbaarheidsinterval.......................................................................................................................................... 7-75
Tabel 7-3- 8 : Evolutie van de Katz-ROB/RVT-afhankelijkheidsgraad van 2001 tot 2002 (n=427). ................................. 7-76 Tabel 7-3- 9 : Evolutie van de Katz-ROB/RVT-afhankelijkheidsgraad van 2001 tot 2003 (n=689). ................................. 7-77 Tabel 7-3- 10 : Evolutie van de Katz-ROB/RVT-afhankelijkheidsgraad van 2001 tot 2004 (n=600). ............................... 7-78 Tabel 7-3- 11 : Evolutie van de Katz-ROB/RVT-afhankelijkheidsscore van 2002 tot 2003 (n=268). ............................... 7-80 Tabel 7-3- 12 : Evolutie van de Katz-ROB/RVT-afhankelijkheidsscore van 2002 tot 2003 (n=503). ............................... 7-81 Tabel 7-3- 13: evolutie van de afhankelijkheidsgraad 2001-2004 volgens Katz ROB/RVT criteria ................................... 7-83 Tabel 7-3- 14: evolutie van de afhankelijkheidsgraad 2001-2004 volgens Katz thuisverpleging criteria.............................. 7-83 Tabel 7-3- 15: evolutie van de afhankelijkheidsgraad 2001-2004 volgens AGGIR schaal .................................................. 7-84 Tabel 7-3- 16 : Resultaten van de identieke stepwise logistische regressie-procedure ........................................................ 7-85
7-4
Tabel 7-4- 1- Beschrijving van de populatie 2004 met de SRS ..................................................................................... 7-88 Tabel 7-4- 2 – Effect van de leeftijd op de surveillancescore - SRS 2004 (U de Mann-Withney). ................................ 7-89 Tabel 7-4- 3 – Effect van verblijfplaats (thuis/instelling) op de graad supervisie SRS 2004 (U de Mann-Withney) ..... 7-89 Tabel 7-4- 4 – Effect van diagnose (niet-dement/dement) op de supervisienood SRS 2004 (U de Mann-Withney)...... 7-91 Tabel 7-4- 5- Beschrijving van de globale populatie e (SRS) van groep G3 (2002-2003- 2004) ................................. 7-93 Tabel 7-4- 6- Evolutie supervisienood (SRS) in de groep G3 (2002-2003-2004)........................................................... 7-93 Tabel 7-4- 7- Evolutie supervisienood in groep G3 (2002-2003-2004). ........................................................................ 7-97 Tabel 7-4- 8- Evolutie supervisienood in G3 (2002-2003-2004). .................................................................................. 7-98 Tabel 7-4- 9- Mediaan en ranggemiddeldend van SRS 2002, 2003 en 2004 de groep ND3 «niet-dement» (n=32). 7-102 Tabel 7-4- 10 - Mediane waarden en ranggemiddelden van SRS 2002-2003-2004 van groep D3 « dement » (n=117).. 7-
103 Tabel 7-4- 11- Mediane waarden en ranggemiddelden van de SRS score 2002-2003-2004 van vrouwelijke niet
dementerenden (n=24) .......................................................................................................................................... 7-105 Tabel 7-4- 12- Mediaan en ranggemiddelden van SRSscore 2002-2003-2004 bij vrouwelijke dementerenden (n=99).... 7-
106 Tabel 7-4- 13- Ranggemiddelden en mediane SRS score SRS 2002-2003-2004 bij niet dementerenden 65-81
jaar (n=13)............................................................................................................................................................. 7-109 Tabel 7-4- 14- Ranggemiddelden en mediaan SRS score2002-2003-2004 in de groep DA3 dementerenden 82+ (n=82)7-
109 Tabel 7-4- 15- Ranggemiddelden en mediane SRS scores 2002-2003-2004 bij niet dementerenden NDR3
in instelling (n=26)................................................................................................................................................ 7-112 Tabel 7-4- 16- - Ranggemiddelden en mediaan van SRS score 2002-2003-2004 van de dementerenden
groep DR3 in instellingen (n=103)........................................................................................................................ 7-113 Tabel 7-4- 17- Ranggemiddelden en mediaan van de SRS score SRS 2002-2003-2004 groep NDFW3
«niet dement» in Verviers (n=23). ........................................................................................................................ 7-116 Tabel 7-4- 18- Ranggemiddelden en mediaan van de SRS score 2002-2003-2004 groep DFW3 ............................... 7-117 Tabel 7-4- 19 – Vergelijkende analyse van de SRS scores in de globale populatie...................................................... 7-121 Tabel 7-4- 20 – Resultaten van de vergelijkende analyse van de SRS score in functie van de diagnose...................... 7-122 Tabel 7-4- 21 – Resultaten van de comparatieve analyse van de SRS scores in functie van socio-demografische
variabelen en de klinische diagnose ...................................................................................................................... 7-122
Tabel 7-5- 1 : Aantal personen met de diagnose dementie na het afleggen van een CAMDEX-test tijdens de drie jaar van de Qualidem-veldstudie............................................................................................................................................... 7-126
Tabel 7-5- 2: Detail-overzichtstabel : drie soorten van negatieve diagnose (cellen b en d). .............................................. 7-127 Tabel 7-5- 3 : Analyse : b=(b1+b2+b3) d=(d1+d2+d3) (CAMDEX en/of MMSE) .................................................... 7-127 Tabel 7-5- 4: Voorspellende kwaliteit (Relatief risico en 95% B.I.) voor de diagnose dementie van de zes inclusiecriteria. .... 7-
128
Tabel 7-6- 1: Items van de CPS ..................................................................................................................................... 7-130 Tabel 7-6- 2: Items van de DRS..................................................................................................................................... 7-130 Tabel 7-6- 3: Beschrijving van de studiepopulatie........................................................................................................... 7-133 Tabel 7-6- 4: 2x2tabellen, diagnostische uitkomstmaten en ROC-curven van CPS en DRS ............................................ 7-134
Tabel 7-7- 1 Via internet beschikbare kwaliteitsindicatoren van Amerikaanse verpleeghuizen......................................... 7-138 Tabel 7-7- 2: Definities van de kwaliteitsindicatoren op basis van MDS/RAI-items (Berg, 2001). .................................. 7-139 Tabel 7-7- 3: RAP-activering per jaar, gerangschikt volgens globale prevalentie over 3 jaren (Het RAP Psychofarmaca is niet
weergegeven).......................................................................................................................................................... 7-141 Tabel 7-7- 4: Aantal geactiveerde RAPs voor demente en niet-demente ROB/RVT-bewoners: mediaan, IQR, n. .......... 7-142 Tabel 7-7- 5 : Relatief risico (95% BI) op RAP-activering bij demente ROB/RVT-bewoners vergeleken met niet-demente
bewoners. .............................................................................................................................................................. 7-145 Tabel 7-7- 6: Overzicht van de KI gebaseerd op prevalenties (Het cijfer dat de KI uitdrukt is bold en onderlijnd) ......... 7-149 Tabel 7-7- 7: Overzicht van de KI gebaseerd op incidenties (Het cijfer dat de KI uitdrukt is bold en onderlijnd) ........... 7-150
7-5
Figuur 7-1- 1 Leeftijds- en geslachtsdistributie van de studiepopulatie bij aanvang van de QualidemII-follow-up-studie in
2003. .......................................................................................................................................................................... 7-9 Figuur 7-1- 2 Verdeling van forfaits over de onderzoekspopulatie bij inclusie (2001) (N=4448) ....................................... 7-26 Figuur 7-1- 3Problemen met oriëntatie in tijd onderzoekspopulatie bij inclusie (2001) (N=4447)..................................... 7-26 Figuur 7-1- 4: Boxplot van de leeftijd van de studiesubjecten naargelang de Katz-afhankelijkheidsscore ROB/RVT, bij
aanvang van de QualidemII follow-up studie (2003). ................................................................................................ 7-29 Figuur 7-1- 5: Katz-forfaits naar regio Figuur 7-1- 6: Katz-forfaits naar verblijfplaats............................................ 7-29 Figuur 7-1- 7: Gedrag naar leeftijd en verblijfplaats Figuur 7-1- 8: IADL naar leeftijd en verblijfplaats ........................ 7-32 Figuur 7-1- 9: Relatieve distributie van FRAIL-somscore (2003 ;n = 683). ....................................................................... 7-39 Figuur 7-1- 10: Boxplot van de FRAIL-somscores naargelang het Katz afhankelijkheidsniveau ROB/RVT (2003). ......... 7-40 Figuur 7-1- 11: Boxplot van de FRAIL-somscores naargelang de leeftijd (2003).......................................................... 7-41 Figuur 7-1- 12: Gemiddelde Charlson score (niet gecorrigeerd voor leeftijd) naar leeftijd en verblijfplaats (2001)............. 7-43 Figuur 7-1- 13: Subjectieve evaluatie (2001) ..................................................................................................................... 7-44 Figuur 7-1- 14: Kloktest naar leeftijd (2001) Figuur 7-1- 15: Kloktest naar geslacht (2001) .......................................... 7-45 Figuur 7-1- 16: Kloktest naar regio (2001) Figuur 7-1- 17 Kloktest naar verblijfplaats (2001) ..................................... 7-45
Figuur 7-2- 1 : Overlevingsfunctie met 95% B.I............................................................................................................... 7-49 Figuur 7-2- 2: Overlevingsfunctie naargelang de afhankelijkheidsstatus volgens de ROB/RVT-criteria, vastgesteld bij de
inclusie van de studiesubjecten in 2001. .................................................................................................................... 7-50 Figuur 7-2- 3: Overlevingsfunctie in functie van de diagnose dementie na CAMDEX-testing in 2002.............................. 7-52 Figuur 7-2- 4: Overlevingsfunctie in functie van de gecombineerde variabele ‘katzanddem’. ............................................ 7-53 Figuur 7-2- 5: Overlevingsfunctie in functie van de gecombineerde variabele ‘katzanddem2’............................................ 7-54 Figuur 7-2- 6 : Gestratificeerde overlevingsfunctie naargelang de evolutie van de afhankelijkheidsgraad van 2001 naar 2002.7-
60
Figuur 7-3- 1 : Proportionele verdeling van de Katz-ROB/RVT-afhankelijkheidsscores van de onderzoekssubjecten gedurende de follow-up van de Qualidem-veldstudie 2001-2004............................................................................... 7-63
Figuur 7-3- 2: De MDS/RAI hiërarchische ADL-schaal .................................................................................................. 7-65 Figuur 7-3- 3: Grafische weergave van de evolutie van de Katz ROB/RVT afhankelijkheidsscore van 2001 naar 2004
(n=600). ................................................................................................................................................................... 7-79 Figuur 7-3- 4 : Samenvattende grafieken van de evolutie van de Katz-ROB/RVT-afhankelijkheidsgraad gedurende de
Qualidem-follow-up 2001-2004. ............................................................................................................................... 7-82
Figuur 7-4- 1 – longitudinale studie graad supervisie Médiaan van de scores SRS 2004 voor twee leeftijdscategorien (65-81 ; 82 +) .................................................................................................. 7-89
Figuur 7-4- 2 – Longitudinale studie van de graad supervisie Médiaan van de score SRS 2004 in functie verblijfplaats (Thuis/instelling)..................................................................................................................................................... 7-90
Figuur 7-4- 3 – Longitudinale evolutie supervisienood Medianes scores SRS 2004 in functie diagnose (niet-dement/dement)....................................................................................................................................................... 7-91
Figuur 7-4- 4– Mediane van de SRS score in de globale globale 2002-2004 (n=200) ................................................... 7-92 Figuur 7-4- 5 – Evolutie supervisienoodin de groep G3 (2002-2003-2004). .................................................................. 7-94 Figuur 7-4- 6 – Evolutie supervisienood van groep G1 (2002-2004). ............................................................................ 7-95 Figuur 7-4- 7 – Evolutie supervisienood ingroep G2 (2003-2004). ................................................................................ 7-96 Figuur 7-4- 8 - Evolutie supervisienood ingroep G2 (2003-2004).................................................................................. 7-96 Figuur 7-4- 9 – Evolutie supervisienood in groep G3 (2002-2003-2004)....................................................................... 7-97 Figuur 7-4- 10 - Evolutie supervisienood ingroep G3 (2002-2003-2004). ..................................................................... 7-98 Figuur 7-4- 11 - Evolutie supervisienood ingroep G3 (2002-2003-2004). ..................................................................... 7-99 Figuur 7-4- 12 – Mediaan van de SRSscore van de groep ND1 «niet dement» (2002- 2004) (n=60) .......................... 7-100 Figuur 7-4- 13 – Mediaan van de SRS scores van groep D1 «dement» (2002- 2004) (n=133) .............................. 7-101 Figuur 7-4- 14 – Mediaan SRSscore 2002, 2003 en 2004 van de groep ND3 «niet-dement» (n=32)..................... 7-102 Figuur 7-4- 15 – Mediaan van de SRSscore 2002-2003-2004 van groep D3 «dement» (n=117) .............................. 7-103 Figuur 7-4- 16 – Mediaan van de SRSscore 2002-2004 bij vrouwen uit de groep DS1
dement (n=111) ..................................................................................................................................................... 7-105 Figuur 7-4- 17 - Mediane waarden van de SRS score 2002-2003-2004 van vrouwelijke niet dementerenden (n=24) 7-106 Figuur 7-4- 18 - Mediaan van SRSscore 2002-2003-2004 bij vrouwelijke dementerenden (n=99) ............................ 7-107 Figuur 7-4- 19 – Mediaan van de SRS score van de groep NDA1 « niet dement » ouder dan 82 j (n=29) .................. 7-107 Figuur 7-4- 20 – Mediaan van de SRS score 2002-2004 van de oudere dementerenden
(n=94).................................................................................................................................................................... 7-108 Figuur 7-4- 21 - mediane SRS score SRS 2002-2003-2004 bij niet dementerenden 65-81 jaar (n=13) ....... 7-109
7-6
Figuur 7-4- 22 - Mediaan SRS score2002-2003-2004 in de groep DA3 dementerenden 82+ (n=82) ........................ 7-110 Figuur 7-4- 23 – Mediaan van de SRSscore 2002-2004 in de groep niet dement in
instellingen (n=37) ................................................................................................................................................ 7-110 Figuur 7-4- 24 – Mediaan van de SRS score 2002-2004 van dementerenden in instellingen
(n=115).................................................................................................................................................................. 7-111 Figuur 7-4- 25 - en mediane SRS scores 2002-2003-2004 bij niet dementerenden NDR3 in instelling (n=26) ......... 7-112 Figuur 7-4- 26 – Mediaan van SRS score 2002-2003-2004 van de dementerenden groep DR3 in instellingen (n=103) .. 7-
113 Figuur 7-4- 27 – Mediaan van SRS score 2002-2004 van de groep groep NDFW1 «iet dement» in Verviers............. 7-114 Figuur 7-4- 28 – Mediaan van de SRS score 2002-2004 van de groep DFW1 «dement» in Verviers......................... 7-114 Figuur 7-4- 29 – Mediaan van de SRS score SRS 2003-2004 dementerenden groep
DFW2 in Lier (n=101) .......................................................................................................................................... 7-115 Figuur 7-4- 30 - Mediaan van de SRS score SRS 2003-2004 dementerenden groep
DFW2 in Verviers (n=59) ..................................................................................................................................... 7-116 Figuur 7-4- 31 - Mediaan van de SRS score SRS 2002-2003-2004 groep NDFW3 «niet dement» in Verviers (n=23)..... 7-
117 Figuur 7-4- 32 - Mediaan van de SRS score 2002-2003-2004 groep DFW3................................................................ 7-118 Figuur 7-4- 33 - Mediaan van de SRS score 2002-2003-2004 groep DFW3................................................................ 7-118
Figuur 7-5- 1: Proportie diagnose dementie naar leeftijdscategorie ................................................................................. 7-126
Figuur 7-6- 1: Het scoringsalgoritme van de CPS........................................................................................................... 7-131 Figuur 7-6- 2 Relatieve distributie van de CPS-scoresFiguur 7-6- 3 Relatieve distributie van de DRS-
scores ..................................................................................................................................................................... 7-133
Figuur 7-7- 1 Vergelijking van kwaliteit van Amerikaanse verpleeghuizen via internet.................................................... 7-138 Figuur 7-7- 2: Verdeling van het aantal RAPs per persoon in de jaren 2002-2004........................................................... 7-142 Figuur 7-7- 3a : Boxplot per jaar van het aantal RAPs per afhankelijkheidscategorie van de Katzschaal voor ROB/RVT en
per AGGIR-categorie. ............................................................................................................................................ 7-143 Figuur 7-7- 4 ................................................................................................................................................................. 7-146 Figuur 7-7- 5 ................................................................................................................................................................. 7-147 Figuur 7-7- 6 ................................................................................................................................................................. 7-148
7-7
7 Titel
7.1 BESCHRIJVING VAN DE ONDERZOEKSPOPULATIE VAN OUDEREN
7.1.1 Inleiding
In dit onderdeel wordt de samenstelling van de onderzoekspopulatie van kwetsbare ouderen in de
Qualidem veldstudie beschreven naar leeftijd, geslacht, regio (Lier of Verviers), professionele discipline
van de aanmelder van de oudere en zijn of haar verblijfplaats (thuis of in een rusthuis) en naargelang de
scores van enkele evaluatie-instrumenten die in de loop van de studie herhaaldelijk gescoord werden.
Vermits de veldstudie werd uitgevoerd van 2001 tot 2004 en de samenstelling van de bereikte
studiepopulatie wisselde naargelang het tijdstip, wordt telkens vermeld voor welk jaar en voor welke
(deel)populatie een analyse verricht werd. Veelal wordt ook een onderscheid gemaakt tussen QualidemI
(2001-2002; drie fasen: inclusie, screening en diagnostiek) en QualidemII (2003-2004: follow-up). Een
aantal resultaten worden apart weergegeven voor de populatie van de QualidemII follow-up, die 1.321
personen bevatte.
Statistische methoden
De statistische analyses voor dit onderdeel zijn uitgevoerd met het softwarepakket ‘The SAS System for
Windows’ versie 8.2. Verschillende toetsen op verschillen tussen scores op de gebruikte
meetinstrumenten naar leeftijd, geslacht, onderzoeksregio, verblijfplaats en discipline van de aanmelder
zijn uitgevoerd. Naargelang de eigenschappen van het meetinstrument (nominaal of ordinaal) en het
aantal groepen dat werd vergeleken, werden verschillende statistische toetsen gebruikt. Voor de
meetinstrumenten met nominale scores werd de Chi-kwadraat toets gebruikt. Voor meetinstrumenten
met nominale scores werd de Wilcoxon toets voor twee onafhankelijke groepen of de Kruskal-Wallis
toets voor meer dan twee onafhankelijke groepen gebruikt. Voor de vergelijking van de leeftijd in twee
onafhankelijke groepen werd de T-toets gebruikt, voor meer dan twee onafhankelijke groepen werd
variantieanalyse gebruikt. Voor multivariate analyses is lineaire regressie analyse gebruikt. Grafieken zijn
gemaakt met Excel, SAS of het softwarepakket SPSS for Windows versie 10.0.5.
7-8
7.1.2 Algemene beschrijving van de onderzoekspopulatie
7.1.2.1 Leeftijd en geslacht De gemiddelde leeftijd van de studiesubjecten bij inclusie in 2001 was 82,03 jaar ( SD 7,48). Bijna 50%
van de personen waren tussen 80 en 90 jaar oud (Tabel 7-1-1).
Tabel 7-1- 1 Verdeling van de onderzoekspopulatie naar leeftijdsklasse (2001-2002)
Leeftijd
Frequentie
2001
Percentage
2001
Frequentie
2001/2002
Percentage
2001/2002
Frequentie
2002
Percentage
2002
65-69 273 6.13% 46 4.44% 32 5.03%
70-74 474 10.65% 102 9.84% 73 11.48%
75-79 897 20.16% 194 18.71% 127 19.97%
80-84 987 22.18% 237 22.85% 126 19.81%
85-89 1070 22.18% 281 27.10% 162 25.47%
90-94 583 13.10% 138 13.31% 89 13.99%
95-99 150 3.37% 34 3.28% 24 3.77%
>=100 16 0.36% 5 0.48% 3 0.47%
Totaal 4450 100% 1037 100% 636 100%
Ruim driekwart van de initieel geïncludeerde deelnemers waren vrouwen (Tabel 7-1-2)
7-9
Tabel 7-1- 2 Verdeling van de onderzoekspopulatie naar geslacht (2001-2002)
Geslacht
Frequentie
2001
Percentage
2001
Frequentie
2001/2002
Percentage
2001/2002
Frequentie
2002
Percentage
2002
Man 1066 23.98% 223 21.50 127 19.97
Vrouw 3379 76.02% 814 78.50 509 80.03
Totaal 4450* 100% 1037 100% 636 100%
*)5 missings in de variabele geslacht.
Bij aanvang van QualidemII (2003) was de gemiddelde leeftijd 84,4 jaar (SD = 7,4). Ook in 2003 waren
vrouwen significant ouder (gemiddelde leeftijd = 85,2 jaar ; SD = 7,2) dan mannen (gemiddelde leeftijd
= 81,6 jaar; SD = 7,1; t-test p < 0.0001) (Figuur 7-1-1).
Figuur 7-1- 1 Leeftijds- en geslachtsdistributie van de studiepopulatie bij aanvang van de QualidemII-follow-up-studie in 2003.
7-10
7.1.2.2 Regio De aantallen deelnemers waren bij aanvang van de veldstudie in 2001 ongeveer gelijk verdeeld over de
twee regio’s. 46% kwam uit de regio Lier en 54% kwam uit de regio Verviers (Tabel 7.1.3a). In de latere
fasen was het minder gelijk verdeeld: ongeveer 60% uit de regio Lier en 40% uit de regio Verviers (Tabel
7.1.3b).
.
Tabel 7-1- 3a Verdeling van de onderzoekspopulatie naar regio (2001-2002)
Regio
Frequentie
2001
Percentage
2001
Frequentie
2001/2002
Percentage
2001/2002
Frequentie
2002
Percentage
2002
Lier 2054 46.16% 646 62.30 370 58.18
Verviers 2396 53.84% 391 37.70 266 41.82
Totaal 4450 100% 1037 100% 636 100%
7-11
Tabel 7- 3b Onderzoekssubjecten naargelang de includerende hulpverlener en regio (2003; n = 1.321).
REGIO Discipline hulpverlener
Lier Verviers Total
médecin généraliste/huisarts 1128.48
7 0.53
119 9.01
inf. salarié / thuisverpl. dienstverband 13510.22
4 0.30
139 10.52
inf. indépendante / zelfst. thuisverpl. 120.91
1 0.08
13 0.98
inf. institution / verpl. instelling 55141.71
349 26.42
900 68.13
aide familles & pers. agées / Gezinszorg 00.00
143 10.83
143 10.83
autre/andere 00.00
5 0.38
5 0.38
onbekend/inconnue 00.00
2 0.15
2 0.15
Total 81061.32
511 38.68
1321 100.00
7-12
7.1.2.3 Verblijfplaats In 2001 verbleef het grootste deel van de deelnemers in een rusthuis (60%), de overigen woonden thuis.
In de latere studiefasen ligt het percentage dat in het rusthuis verblijft, hoger (Tabel 7.1.4). Dit wijst op
een grotere uitval van thuiswonende studiesubjecten.
Tabel 7-1- 4 Verdeling van de onderzoekspopulatie naar verblijfplaats (2001-2004)
Verblijf
plaats Frequentie
2001 Percentage
2001
Frequentie
2001/2002
Percentage
2001/2002
Frequentie
2002
Percentage
2002
Frequentie
QualidemII
2003/
2004
Percentage
QualidemII
2003/
2004
Thuis 1768 39.75% 297 28.64 180 28.30 421 31.87
ROB/
RVT 2680 60.25% 740 71.36 456 71.70
900 68.13
Totaal 4448* 100% 1037 100% 636 100% 1321 100%
*)2 missings in de variabele verblijfplaats.
7-13
7.1.2.4 Discipline aanmelder Het grootste deel (60%) van de deelnemende ouderen werd aangemeld door een verpleeginstelling. 18%
werd aangemeld door de gezinszorg, 16% door een thuisverpleegkundige in dienstverband en 5% door
de huisarts (Tabel 7.1.5). Een kleine minderheid van de deelnemers (6%) werd aangemeld door anderen
(zie ook hierboven, Tabel 7.1.3b).
Tabel 7-1- 5 Verdeling van de onderzoekspopulatie naar discipline aanmelder (2001)
Discipline aanmelder Frequentie Percentage
Huisarts 239 5.41%
Thuisverpleegkundige in dienstverband 690 15.62%
Zelfstandige thuisverpleegkundige 38 0.86%
Verpleeginstelling 2648 59.94%
Gezinszorg 779 17.63%
Andere 24 0.54%
Totaal 4418* 100%
*)32 missings in de variabele discipline aanmelder.
7-14
7.1.3 Kenmerken van de onderzoekspopulatie per regio, verblijfplaats (thuiswonend of instelling) en discipline van de aanmelder.
Hiervoor werd al beschreven dat het onderzoek heeft plaatsgevonden in twee verschillende regio’s: Lier
in Vlaanderen en Verviers in Wallonië. In deze paragraaf worden de kenmerken van de
onderzoekspopulatie beschreven per onderzoeksregio. Er mag verwacht worden dat er weinig of geen
verschillen zijn tussen de beide regio’s.
7.1.3.1 Verdeling van de leeftijd per regio Er wordt een klein, statistisch significant, maar niet relevant verschil gevonden voor de gemiddelde
leeftijd bij inclusie tussen de beide regio’s. De gemiddelde inclusieleeftijd in Lier was 82,85 jaar (SD
7,54), in Verviers was de gemiddelde inclusieleeftijd 81,32 jaar (SD 7,35) (p
7-15
7.1.3.2 Verdeling van geslacht per regio In 2001 was de geslachtsverdeling van de studiesubjecten gelijk voor de regio’s Lier en Verviers (Tabel
7.1.7; Chi² p=0,50).
Tabel 7-1- 7 Verdeling van geslacht naar regio (2001)
Regio
GeslachtLier Verviers
Totaal
Man 24.45% 23.58% 1066
Vrouw 75.55% 76.42% 3379
Totaal 2049 2396 4445*
*)5 missings in de variabele geslacht.
7.1.3.3 Verdeling van verblijfplaats per regio Bij aanvang van de studie (2001) verbleven in de regio Verviers naar verhouding iets meer personen in
een rusthuis vergeleken met de regio Lier: Verviers 63% in een rusthuis tegenover 58% in Lier (7.1.8a;
Chi2 p
7-16
Tabel 7-1- 8a Verdeling van de onderzoekssubjecten bij inclusie (2001) naar verblijfplaats naar regio
Regio
VerblijfplaatsLier Verviers
Totaal
Thuis 42.50% 37.39% 1768
ROB/RVT 57.50% 62.61% 2680
Totaal 2054 2394 4448*
*)2 missings in de variabele verblijfplaats.
Tabel 7-1- 8b: Onderzoekssubjecten van de follow-up studie QualidemII (2003-2004) naar verblijfplaats en regio
REGIO aantal
kolom%
Verblijfplaats Lier Verviers
Total
thuis/à domicile 26032%
161 32%
421 31.87
ROB/RVT MR/MRS 55068%
350 68%
900 68.13
Total 810
511
1321 100.00
7.1.3.4 Verdeling van de discipline van de aanmelder naar regio De aanmelders van onderzoekspersonen verschillen voor de twee onderzoeksregio’s (Chi2 p
7-17
gezinszorg. Bijna 10% van de onderzoekspersonen uit Lier werden aangemeld door de huisarts terwijl
dit percentage in Verviers maar 1,5% bedroeg. Door overige groepen aanmelders werden in beide regio’s
nauwelijks personen aangemeld (Tabel 7.1.9). Het verschil tussen aanmeldingen door
thuisverpleegkundigen in Lier en door de gezinszorg in Verviers is te wijten aan de verschillende
organisatie van de zorg in beide regio’s en vullen elkaar wat dit betreft dus uitstekend aan.
In de latere fasen zijn meer mensen door de huisarts en de verpleeginstelling aangemeld en minder door
thuisverpleegkundigen en gezinszorg.
Tabel 7-1- 9 Verdeling van discipline aanmelder naar regio (2001)
Regio
Discipline aanmelder Lier Verviers
Totaal
aantal
Huisarts 9.88% 1.52% 239
Thuisverpleegkundige in dienstverband 31.99% 1.40% 690
Zelfstandige thuisverpleegkundige 1.75% 0.08% 38
Verpleeginstelling 56.13% 63.24% 2649
Gezinszorg 0.24% 32.74% 779
Andere 0.00% 1.02% 24
Totaal 2054 2364 4418*
*)32 missings in de variabele discipline aanmelder.
7-18
7.1.3.5 Verdeling van leeftijd per verblijfplaats Verwacht mag worden dat personen die in het rusthuis verblijven ouder zijn en daardoor vaker vrouw
dan personen die thuis wonen. De mensen die nog thuis wonen zijn jonger dan de personen die in een
instelling verblijven. De gemiddelde leeftijd van de personen die thuis wonen is 79,47 jaar (SD 7,13)
tegenover 83,71 jaar (SD 7,22) voor de personen in instellingen, dit verschil is statistisch significant
(p
7-19
7.1.3.6 Verdeling van geslacht per verblijfplaats In 2001 en in de periode 2003-2004 was de verdeling over de geslachten significant verschillend per
verblijfplaats (Tabellen 7.1.11a en b; Chi² p
7-20
7.1.3.7 Verdeling van de discipline van de aanmelder per verblijfplaats Volgens verwachting verschilden de disciplines van de aanmelders per verblijfplaats (Tabel 7.1.12; Chi2
p
7-21
7.1.3.8 Verdeling van leeftijd per discipline aanmelder Personen die werden aangemeld door verpleeginstellingen en zelfstandige thuisverpleegkundigen zijn het
oudst. Huisartsen en gezinszorg meldden gemiddeld genomen iets jongere personen aan (ANOVA
p
7-22
De verdeling van personen over de leeftijdsklassen verschilt significant per discipline aanmelder (KW
p=100 0% 0.14% 0% 0.57% 0% 0% 16
Totaal 239 690 38 2648 779 24 4418*
*) 32 missings in de variabele discipline aanmelder.
7-23
7.1.3.9 De verdeling van geslacht per discipline van de aanmelder De verdeling van geslacht verschilde significant per discipline aanmelder (Chi2 p
7-24
7.1.3.10 Geslacht van de onderzoekspopulatie per leeftijd Verwacht mag worden dat vrouwen gemiddelde ouder zijn dan mannen aangezien over het algemeen
ouder worden dan mannen. De gemiddelde leeftijd bij inclusie van de mannen was 79.77 jaar (sd 7.43),
de gemiddelde leeftijd van de vrouwen was 82.74 (sd 7.35). Hiermee waren de mannen significant jonger
dan de vrouwen in de onderzoekspopulatie (p=100
Totaal
Man 41.03% 33.12% 28.04% 24.16% 18.50% 15.64% 12.00% 6.25% 1066
Vrouw 58.97% 66.88% 71.96% 75.84% 81.50% 84.36% 88.00% 93.75% 3379
Totaal 273 474 895 985 1070 581 150 16 4445*
*) missings in de variabele geslacht.
7-25
7.1.4 Beschrijving van de studiepopulatie aan de hand van enkele meetinstrumenten die gebruikt werden in de veldstudie Qualidem
In dit onderdeel worden de globale resultaten van enkele meetinstrumenten besproken die herhaaldelijk
gehanteerd werden in de loop van de veldstudie. De onderzoekspopulaties bestaan steeds uit alle
personen die het meetinstrument hebben ingevuld / uitgevoerd (dus inclusief controlegroepen). De
resultaten worden steeds uitgesplitst naar leeftijdsklasse (onder- of boven de mediane leeftijd), geslacht,
regio en verblijfplaats.
Voor nadere omschrijving van de gebruikte meetinstrumenten wordt verwezen naar de uitgebreide
methoden sectie van dit rapport een naar eerdere rapporten die in het kader van dit onderzoek zijn
verschenen.
Voor de aanmelding en inclusie van onderzoekssubjecten (2001) zijn vier verschillende
meetinstrumenten gebruikt voor het vaststellen van kwetsbaarheid: de officiële Belgische ADL-
evaluatieschaal (KATZ-schaal), Instrumentele Activiteiten van het Dagelijks Leven (IADL, de schaal van
Lawton), de Gedragschaal, het ‘Frail and Autonomy Instrument Leuven’ (FRAIL; De Lepeleire, 2000).
Omdat de KATZ-schaal het instrument is dat momenteel wordt gebruikt ter vaststelling van het forfait
voor hulpbehoevende (o.a.demente) bejaarden worden de resultaten van dit instrument eerst apart
besproken. Voor alle subjecten, ongeacht of zij thuis of in een instelling verbleven, werd het algoritme
toegepast om de afhankelijkheidsgraad te berekenen in een ROB/RVT.
Over het algemeen werd zo’n 45% van de onderzoekspopulatie bij inclusie (2001) ingedeeld in forfait O
(meest gezonde mensen) van de KATZ (figuur 2.2.1.1). Ook scoorde 45-50% negatief op de aanvullende
onderdelen oriëntatie in tijd en ruimte van de KATZ (Figuur 7.1.2 en 7.1.3).
7-26
Forfait
CdCBA0
Perc
enta
ge
50
40
30
20
10
0
17
6
18
14
45
Figuur 7-1- 2 Verdeling van forfaits over de onderzoekspopulatie bij inclusie (2001) (N=4448)
Niet meer te testen
Tot. gedesoriënteerd
Bijna elke dag
Nu en dan
Geen probleem
Perc
enta
ge
60
50
40
30
20
10
0
12
1821
46
Figuur 7-1- 3Problemen met oriëntatie in tijd onderzoekspopulatie bij inclusie (2001) (N=4447)
7-27
In tabel 7.1.17 wordt voor de onderzoekspopulatie van QualidemII het aantal studiesubjecten per jaar
weergegeven waarvoor gegevens over de afhankelijkheidstoestand volgens de ROB/RVT-criteria
geregistreerd werden.
Tabel 7-1- 17: Verdeling van de Katz-afhankelijkheidsscores van de onderzoekspopulatie QualidemII (n=1.321) gedurende vier jaar follow-up (2001-2004).
2001 n=1321
2002 n=427
2003 n=689
2004 n=600
Katz-forfaitscore ROB/RVT
n % n % n % n %
O 478 36.18 83 19.44 229 33.24 168 28A 225 17.03 70 16.39 95 13.79 102 17B 290 21.95 98 22.95 123 17.85 97 16.17C 81 6.13 23 5.39 47 6.82 52 8.67
Cd 247 18.7 153 35.83 195 28.3 181 30.17
Uit tabel 7.1.17 kan afgeleid worden dat, vergeleken met 2001, in 2002 vooral subjecten uit de zwaarste
zorgcategorie Cd bestudeerd werden. In 2003, het eerste jaar van de vervolgstudie QualidemII, werden
een aantal subjecten uit de laagste zorgcategorie O ‘terug opgevist’.
In tabel 7.1.18 zijn de scores op de KATZ weergegeven uitgesplitst naar leeftijd, geslacht, regio en
verblijfplaats. De score op oriëntatie in tijd en ruimte is gedichotomiseerd weergegeven. Een positieve
score staat voor een score van nu en dan of vaker oriëntatie problemen in tijd en/of ruimte (zie ook de
methodensectie van dit rapport). Opvallend zijn vooral de grote verschillen in score voor de
verschillende leeftijdsgroepen waarbij de ouderen steeds een stuk slechter scoren dan de jongeren.
Mannen scoren door hun lagere gemiddelde leeftijd iets beter dan vrouwen en mensen in het rusthuis
scoren een stuk slechter dan mensen die thuis wonen. Voor de beide regio’s is er alleen een verschil in de
spreiding van de toegekende forfaits, niet in de score op de oriëntatie in tijd en ruimte. Dit verschil
tussen de regio’s zou verklaard kunnen worden door het verschil in leeftijd. In Lier is men iets ouder en
scoort men vaker forfait A t/m Cd dan in Verviers.
7-28
Tabel 7-1- 18: Scores van de Katz naar leeftijd, geslacht, regio en verblijfplaats (2001)
Oriëntatie
in tijd en
ruimte
Forfait
Percentage
met
problemen
0 A B C Cd
< 82 45.47%1 56.73%1 12.60% 14.42% 4.70% 11.55% Leeftijd
>= 82 62.04% 34.87% 16.20% 20.38% 7.52% 21.03%
Man 51.74%1 52.36%1 13.11% 16.23% 6.32% 11.98% Geslacht
Vrouw 55.01% 42.84% 14.92% 18.04% 6.15% 18.04%
Lier 54.55% 37.74%1 17.89% 18.87% 6.34% 19.16% Regio
Verviers 53.96% 51.46% 11.61% 16.50% 6.06% 14.37%
Thuis 35.58%1 75.06%1 12.84% 8.71% 3.39% 0% Verblijfplaats
ROB/RVT 66.59% 25.29% 15.60% 23.49% 8.04% 27.58%
*) Positieve score = kwetsbare personen
1) Chi2 / Wilcoxon toets: scores in de groepen zijn significant verschillend p
7-29
Figuur 7-1- 4: Boxplot van de leeftijd van de studiesubjecten naargelang de Katz-afhankelijkheidsscore ROB/RVT, bij aanvang van de QualidemII follow-up studie (2003).
Forfaits
CdCBA0
Perc
enta
ge
70
60
50
40
30
20
10
0
Regio
Lier
Verviers
14
6
16
12
51
19
6
1918
37
Forfaits
CdCBA0
Perc
enta
ge
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Verblijfplaats
Thuis
Instelling
28
8
24
16
25
913
75
Figuur 7-1- 5: Katz-forfaits naar regio Figuur 7-1- 6: Katz-forfaits naar verblijfplaats
7-30
7.1.4.1 IADL en Gedrag Aangezien de IADL en de Gedrag-schaal beide ordinale schalen zijn worden deze nu gezamenlijk
gepresenteerd. In tabel 7.1.19 zijn de gemiddelde scores op de Gedrag-schaal en de IADL weergegeven.
Tabel 7-1- 19:Gemiddelde scores op Gedrag en IADL
N Gemiddelde score SD Mediaan Minimum Maximum
Gedrag
IADL
4428
4295
8.83
17.63
4.13
4.98
7.00
18.00
6.00
8.00
30.00
24.00
In tabel 7.1.20 zijn de gemiddelde scores weergegeven naar leeftijd, geslacht, regio en verblijfplaats. Voor
zowel de Gedrag-schaal als voor de IADL geldt dat kwetsbare personen een hogere score behaalden.
Volgens verwachting scoorde de oudste helft van de populatie en degenen die in een instelling verblijven
significant hoger dan de jongste helft en degenen die thuis woonden (p
7-31
Tabel 7-1- 20: Gemiddelde scores op Gedrag en IADL naar leeftijdsklasse, geslacht, regio en verblijfplaats
Gedrag IADL
Gemiddelde SD Gemiddelde SD
=82 9.14 4.26 18.78 4.50
Man 8.81 3.82 17.42 5.01 Geslacht
Vrouw 8.85 4.22 17.70 4.97
Lier 9.112 4.49 17.861 5.06 Regio
Verviers 8.61 3.78 17.44 4.90
Thuis 7.543 2.94 14.933 4.77 Verblijfplaats
ROB/RVT 9.69 4.55 19.50 4.21
1) Wilcoxon toets: scores in de groepen zijn significant verschillend p
7-32
In figuur 7.1.7 en 7.1.8 zijn de Gedrag- en IADL scores uitgezet naar verblijfplaats. Hierin is te zien
dat het verschil in score tussen mensen die thuis verblijven of in het rusthuis (vooral voor de Gedrag-
schaal) grotendeels onafhankelijk is van leeftijd.
Gemiddelde Gedrag-score naar leeftijd en verblijfplaats
Leeftijd bij inclusie
103,0 0101,0 0
99,0097,00
95,0093,00
91,0089,00
87,0085,00
83,0081,00
79,0077,00
75,0073,00
71,0069,00
67,0065,00
Gem
idde
lde
Ged
rag-
scor
e pe
r lee
ftijd
16
14
12
10
8
6
4
Verblijfplaats
Thuis
Instelling
Gemiddelde IADL-score naar leeftijd en verblijfplaats
Leeftijd bij inclusie
101,0 099,00
97,0095,00
93,0091,00
89,0087,00
85,0083,00
81,0079,00
77,0075,00
73,0071,00
69,0067,00
65,00
Gem
idde
lde
IAD
L-sc
ore
24
22
20
18
16
14
12
10
Verblijfplaats
Thuis
Instelling
Figuur 7-1- 7: Gedrag naar leeftijd en verblijfplaats Figuur 7-1- 8: IADL naar leeftijd en verblijfplaats
De evolutie 2001-2004 van de IADL-taken (volgens de schaal van Lawton) bij dementen en niet-
dementen wordt weergegeven in de ‘bubble-plots’ van de tabellen 7.1.21a en 7.1.21b. De grootte van de
zwarte ‘bubbles’ is per figuur representatief voor de relatieve verdeling van het aantal personen met een
combinatie van scores. ‘Dement’ verwijst naar een diagnose dementie in de loop van de Qualidem
veldstudie. ‘Telefoneren’ en ‘inname van medicatie’ lijken de twee functies te zijn waarvoor de niet-
dementen niet evolueren naar een hogere score (grotere afhankelijkheid) op drie jaar tijd.
7-33
Tabel 7-1- 21a: Evolutie 2001-2004 van het presteren van IADL-taken op drie jaar bij demente en niet-demente personen
Dement / Telefoneren (n=278) Dement / Maaltijden bereiden (n = 278)
Dement / De was doen (n = 278) Dement / Verplaatsing (n = 276)
Niet-dement / Telefoneren (n=273) Niet-dement / Maaltijden bereiden (n
= 270) Niet-dement / De was doen (n = 269) Niet-dement / Verplaatsing (n = 272)
7-34
1=Geen hulp 2=Met hulp 3=Onmogelijk 4=Niet van toepassing
7-35
Tabel 7-1- 21b: Evolutie 2001-2004 van het presteren van IADL-taken op drie jaar bij demente en niet-demente personen
Dement / Boodschappen doen (n = 278)
Dement / Huishoudelijke taken (n = 278)
Dement / Inname van medicatie (n = 278)
Dement / Financiën (n = 277)
Niet-dement / Boodschappen doen (n
= 272) Niet-dement / Huishoudelijke taken (n
= 272) Niet-dement / Inname van medicatie
(n = 272) Niet-dement / Financiën (n = 272)
7-36
1=Geen hulp 2=Met hulp 3=Onmogelijk 4=Niet van toepassing
7-37
7.1.4.2 Frail In tabel 7.1.22 zijn de percentages ‘positieve’ en ‘negatieve’ scores voor de FRAIL weergegeven.
Een positieve score staat voor een kwetsbare persoon op het gebied van
autonomie/afhankelijkheid in lichamelijk, psychisch en sociaal functioneren. Uit de tabel kan
worden afgeleid dat mensen uit de oudste helft van de onderzoekspopulatie, vrouwen en mensen
die in een instelling verblijven significant vaker als ‘kwetsbare persoon’ worden aangemerkt dan
jongeren, mannen en thuis-wonenden.
Tabel 7-1- 22 Percentages 'positieve' scores voor de FRAIL per leeftijdsklasse, geslacht, regio en verblijfplaats (2001)
Frail
Negatief Positief
< 82 (N=618)29.61%(N=1469)2
70.39% Leeftijd
>= 82 (N=317)13.54%(N=2025)
86.46%
Man (N=257)24.22%(N=804)1
75.78% Sexe
Vrouw (N=678)20.15%(N=2687)
79.85%
Lier (N=409)20.10%(N=1626)
79.90% Regio
Verviers (N=526)21.95%(N=1870)
78.05%
Thuis (N=687)38.86%(N=1081)2
61.14% Verblijfplaats
ROB/RVT (N=248)9.32%(N=2413)
90.68%
*) Positieve score = voor dementie kwetsbaar geachte
personen
1) Wilcoxon toets: scores in de groepen zijn significant verschillend p
7-38
In tabel 7.1.23 zijn de gemiddelde scores voor de Frail weergegeven naar leeftijd, geslacht, regio
en verblijfplaats. Hierbij geldt dat meer kwetsbare personen hogere scores behalen. De
gemiddelde score op de Frail bedraagt voor de onderzoekspopulatie als geheel 33.94 (SD 14.02),
de gemiddelde score voor het lichamelijk domein apart bedraagt 12.36 (SD 4.56), de gemiddelde
score voor het psycho-cognitief-sociaal domein bedraagt 21.58 (SD 10.13).
Tabel 7-1- 23: Gemiddelde scores voor de FRAIL per leeftijdsklasse, geslacht, regio en verblijfplaats (2001)
Frail Totaal
Frail Lichamelijk
Frail Psycho-
Cognitief-Sociaal
< 82 30.773
(14.28) 11.233 (4.78)
19.543 (10.20)
Leeftijd
>= 82 36.75 (13.17) 13.37 (4.10)
23.39 (9.71)
Man 32.63² (14.15) 11.803 (4.69)
20.851 (10.11)
Sexe
Vrouw 34.35 (13.96) 12.54 (4.50)
21.80 (10.13)
Lier 34.75² (14.62) 12.561 (4.77)
22.181 (10.48)
Regio
Verviers 33.25 (13.46) 12.19 (4.36)
21.06 (9.79)
Thuis 26.323
(12.53) 10.253 (4.39)
16.073 (9.04)
Verblijfplaats
ROB/RVT 39.00 (12.61) 13.76 (4.10)
25.24 (9.10)
1) Wilcoxon toets: scores in de groepen zijn significant verschillend p
7-39
Uit multivariate analyse van de totale score op de frail blijkt dat de effecten van leeftijd, regio en
verblijfplaats onafhankelijk zijn. Het effect van geslacht op de score blijkt te worden verklaard
door samenhang met de drie andere factoren, maar vooral met leeftijd.
Figuur 7-1- 9: Relatieve distributie van FRAIL-somscore (2003 ;n = 683).
7-40
Figuur 7-1- 10: Boxplot van de FRAIL-somscores naargelang het Katz afhankelijkheidsniveau ROB/RVT (2003).
7-41
Figuur 7-1- 11: Boxplot van de FRAIL-somscores naargelang de leeftijd (2003).
7-42
7.1.4.3 De Charlson comorbiditeitsindex In Tabel 7.1.24 zijn de gemiddelde en mediane scores van de Charlson comorbiditeit
weergegeven.
Tabel 7-1- 24: Gemiddelde en mediane scores van de Charlson-comorbiditeitsindex (2001)
In Tabel 7.1.25 zijn de gemiddelde en mediane scores voor de niet- en wel voor leeftijd
gecorrigeerde versie van de Charlson weergegeven naar leeftijd, geslacht, regio en verblijfplaats.
Een niet significant, maar toch opmerkelijk verschil is te zien voor de score van de twee
leeftijdsgroepen op de Charlson, niet voor leeftijd gecorrigeerd. Buiten verwachting scooren de
oudste helft van de onderzoekspopulatie en de thuis-wonenden hier het best op. Dit verschijnsel
kan worden verklaard door het feit dat de populatie in fase 2 van het onderzoek reeds een
enigszins selecte groep is. Het zijn immers allemaal personen die een minder goede score hadden
op de meetinstrumenten in fase 1. Ook de jongere personen en de mensen die thuis wonen
mankeren dus iets in deze groep. Blijkbaar zijn dit vaak niet-cognitieve aandoeningen die wel met
de Charlson-comorbiditeitsindex worden gemeten. Bovendien blijkt uit literatuur, die in een
eerder verschenen rapport in het kader van dit onderzoek is besproken, dat bij dementen minder
vaak comorbiditeit optreedt dan bij niet-dementen. In de voor leeftijd gecorrigeerde versie van de
Charlson worden veel van de hierboven besproken verbanden omgekeerd omdat hierin bij
toenemende leeftijd extra punten worden toegekend. Ouderen zijn hierbij dus eerder in het
nadeel.
In figuur 7.1.12 is de relatie van de comorbiditeit met de leeftijd vooral voor de thuis-wonenden
duidelijk zichtbaar.
N Gemiddelde score SD Mediaan Minimum Maximum
Charlson 738 6.21 2.00 6.00 3.00 35.00
7-43
Tabel 7-1- 25: Gemiddelde scores voor de Charlson (niet- en wel voor leeftijd gecorrigeerde versie) naar leeftijd, geslacht, regio en verblijfplaats (2001)
Charlson (niet gecorrigeerd voor leeftijd)
Charlson (gecorrigeerd voor leeftijd)
Gemiddelde SD Mediaan Gemiddelde SD Mediaan
Leeftijd =82 2.28 1.92 2.00 6.60 2.00 6.00
Geslacht Man 2.51 1.98 2.00 6.041 2.04 6.00
Vrouw 2.32 1.82 2.00 6.25 1.98 6.00
Regio Lier 2.38 1.58 2.00 6.30³ 1.69 6.00
Verviers 2.33 2.29 2.00 6.04 2.45 6.00
Verblijfplaats Thuis 2.62² 1.79 2.00 6.19 1.84 6.00
ROB/RVT 2.29 1.87 2.00 6.21 2.04 6.00
1) Wilcoxon toets: p
7-44
7.1.4.4 Subjectieve evaluatie en Kloktest In figuur 7.1.13 staan de uitkomsten van de subjectieve evaluatie weergegeven. Ruim de helft van
de onderzoekspopulatie voelt zich ten tijden van het interview goed, bijna een kwart voelt zich
echter zeer slecht. Er worden geen verschillen gevonden voor leeftijd, geslacht, regio of
verblijfplaats. Aangezien de subjectieve evaluatie vooral bedoeld is als instrument om
veranderingen binnen en niet tussen personen te meten is dit niet geheel buiten verwachting.
Geen antwoord
Zeer slecht
Slecht
Goed noch slecht
GoedZeer goed
Perc
enta
ge
60
50
40
30
20
10
0 5
23
118
51
Figuur 7-1- 13: Subjectieve evaluatie (2001)
In de figuren 7.1.14 en 7.1.15 zijn de uitkomsten voor de Klok teken test weergegeven. Over het
algemeen bleek 29 % van de onderzoekspopulatie in het geheel niet in staat om een klok te
tekenen. 54% tekende een klok die slechts gedeeltelijk in orde was. 17 % tekende een correcte
klok. Voor zowel leeftijd (p
7-45
Corre cte K lok
Wijz ers en c ij fers
C ij fers/w i jz ers
G een k lok
Perc
enta
ge60
50
40
30
20
10
0
Leeftijdsklassen
=82
912
26
52
1818
22
42
Corre cte K lok
Wijzers en c ij fers
C ij fers/w i jz ers
Geen k lokPe
rcen
tage
60
50
40
30
20
10
0
Geslacht
Man
Vrouw
1213
25
49
1618
23
44
Figuur 7-1- 14: Kloktest naar leeftijd (2001) Figuur 7-1- 15: Kloktest naar geslacht (2001)
Uit multivariate lineaire regressie analyse van de relatie tussen de scores op de Kloktest en leeftijd,
geslacht, regio en verblijfplaats blijkt dat leeftijd (β -0.02, p
7-46
7.1.5 Discussie en conclusie
In het voorgaande zijn de kenmerken van de onderzoekspopulatie besproken naar leeftijd,
geslacht, onderzoeksregio, verblijfplaats en de beroepsmatige discipline van de hulpverlener door
wie ze zijn aangemeld. Deze kenmerken zijn apart besproken voor de verschillende fasen van het
onderzoek. De gemiddelde leeftijd van de onderzoekspopulatie bij inclusie was 82 jaar. Deze nam
in de volgende follow-up fasen licht toe ten opzichte van fase 1 (0.54 respectievelijk 0.22 jaar).
Het percentage vrouwen in de onderzoekspopulatie was 76% bij inclusie. Dit kwam overeen met
de bevolkingsopbouw van 65 jaar en ouder in België. In de latere studiefasen nam het percentage
toe tot 79 respectievelijk 80%. Het percentage vrouwen dat in een instelling verbleef nam
eveneens toe van 60% bij inclusie tot 72% in 2002. Deze verschuivingen kunnen goed worden
verklaard door het feit dat in de selectieprocedure steeds de meest kwetsbare personen
overbleven. Logischerwijs waren dit oudere mensen. Uit het feit dat vrouwen gemiddeld ouder
worden dan mannen kan worden verklaard dat het percentage vrouwen toenam.
Per regio waren alleen voor verblijfplaats en discipline aanmelder verschillen zichtbaar. In
Verviers verbleef een iets groter deel in een instelling. Verder kwam in Lier 32% van de
aanmeldingen voor rekening van thuisverpleegkundigen in dienstverband tegenover slechts 1.4%
in Verviers. In Verviers kwam daarentegen 33% van de aanmeldingen voor rekening van de
gezinszorg tegenover slechts 0.2% in Lier. Per verblijfplaats werden verschillen gevonden voor
leeftijd, geslacht en discipline aanmelder. Deze zijn allen goed verklaarbaar aangezien van mensen
in het rusthuis verwacht mag worden dat ze ouder zijn en daardoor ook vaker vrouw. Ook
werden mensen uit het rusthuis aangemeld door de verpleeginstelling waar ze verbleven en was
het niet mogelijk dat ze bijvoorbeeld werden aangemeld door gezinszorg. Per discipline van de
aanmelder waren er verschillen in leeftijd en daardoor ook in geslacht. Per leeftijdsklasse waren er
verschillen in de man/vrouw verhouding: hoe hoger de leeftijd, hoe groter het aandeel vrouwen.
Over het algemeen geven de resultaten uit dit hoofstuk een consistent beeld van de
onderzoekspopulatie dat voldoet aan wat men er bij voorbaat van zou verwachten. Vooral leeftijd
en verblijfplaats lijken belangrijke bepalende factoren voor de gemeten kwetsbaarheid voor
dementie en hieraan gerelateerde factoren. Hierbij kan ook worden verwezen naar de samenhang
tussen leeftijd en de prevalentie van dementie (hoe hoger de leeftijd hoe vaker dementie
voorkomt) die werd beschreven in de literatuurstudie die eerder werd gedaan voor dit onderzoek
(eerste tussentijdse verslag).
7-47
7.2 OVERLEVINGSANALYSE
7.2.1 Inleiding
7.2.1.1 Situering De afhankelijkheidsgraad m.b.t. ADL is een belangrijke voorspeller van de kans op
overlijden/overleven bij verpleeghuisbewoners. Wat het belang van het cognitieve functioneren is
voor de kans op overleving is niet duidelijk. Uit separate overlevingsanalyses van 11 jaar follow-
up, bleek dat de voorspellers van de kans op overleving verschillend waren voor cognitief intacte
verpleeghuisbewoners vergeleken met bewoners met cognitieve stoornissen (Cohen-Mansfield,
1999).
7.2.1.2 Onderzoeksvraag
Hoe varieert de kans op overleving in functie van de graad van zorgbehoefte volgens de Belgische
Katz-schaal en de dementiestatus gemeten tijdens bij inclusie in de Qualidemstudie?
7.2.2 Methode
De graad van zorgbehoevendheid werd gemeten met behulp van de Belgische ADL-
evaluatieschaal bij de inclusie van de onderzoekssubjecten. De berekening van de graad van
zorgbehoevendheid gebeurde voor alle subjecten, zowel thuiswonende als bewoners van
instellingen, met behulp van het algoritme dat gebruikt wordt voor de berekening van de
tegemoetkoming in ROB/RVT, wat resulteerde in de vergoedingscategorieën O, A, B, C, Cd.
De klinische diagnose dementie werd gesteld op basis van een test met CAMDEX/RN. De
CAMDEX-testing vond plaats van 20 februari 2002 tot en met 14 juli 2002.
Alle subjecten waarbij vanaf 1 oktober 2001 informed consent bekomen werd, werden
geïncludeerd in de overlevingsanalyse vanaf dezelfde datum.
7-48
Aan de hand van gestratificeerde Kaplan-Meier overlevingscurven werd met de Wilcoxon toets en
de Logrank toets gezocht naar een combinatie van de twee onderzochte variabelen (nl. de
variabele ‘afhankelijkheid volgens ROB/RVT-criteria’ en de variabele ‘diagnose dementie in
2002’) als verklarende variabele voor verschillen in overlevingsduur.
7.2.3 Resultaten
Op 1321 geïncludeerde personen werden vanaf 1 oktober 2001 tot en met 31 december 2004 538
(40,7%) overlijdens geregistreerd. De overige 783 (59,3%) personen overleefden tot het einde van
de studie of werden uitvallers waarvoor vanaf een bepaalde datum geen verdere informatie meer
beschikbaar was (de overlevingsduur van deze personen werd rechts-gecensureerd op de datum
van het laatste contact; zie tabel 7-2-1).
De tijdsduur tot 25% van de totale studiepopulatie overleden was, bedroeg 19 maanden (95% BI:
17-21).
7-49
Figuur 7-2- 1 : Overlevingsfunctie met 95% B.I.
Een gestratifieerde projectie van de overlevingskans in functie van de functionele afhankelijkheid
volgens de Katz-schaal en de dementiestatus is te vinden in de figuren 7-2-2 en 7-2-3. De
overlevingskans is significant lager voor personen met een hogere functionele afhankelijkheid en
voor dementerende personen (p-waarden van de Log-rank toets en Wilcoxon toets zijn voor
beide figuren < 0.0001). Uit figuur 7-2-2 en tabel 7-2-1 kan afgeleid worden dat de
overlevingsduur afneemt naargelang het niveau van zorgbehoevendheid bij inclusie hoger was.
Uit figuur 3 kan afgeleid worden dat de overlevingsduur hoger was voor niet-dementerenden dan
voor personen bij wie in 2002 de diagnose dementie gesteld werd met de CAMDEX.
7-50
Figuur 7-2- 2: Overlevingsfunctie naargelang de afhankelijkheidsstatus volgens de ROB/RVT-criteria, vastgesteld bij de inclusie van de studiesubjecten in 2001.
7-51
Tabel 7-2- 1 : Samenvatting van de overlevingsstudie per niveau van afhankelijkheid volgens ROB/RVT-criteria.
Niveau van
afhankelijk-
heid
volgens
ROB/RVT-
criteria
Tijdsduur (in
maanden) tot
25% van de
personen in het
stratum
overleden is
Aantal
studie-
subjecten Overleden Censored
Percent
Censored
O
33 (95% BI 29-
38) 478 120 358 74.9
A
24 (95% BI 18-
30) 225 82 143 63.56
B
18 (95% BI 16-
22) 290 127 163 56.21
C
16 (95% BI 10-
21) 81 38 43 53.09
Cd 11 (95% BI 9-14) 247 171 76 30.77
Total 1321 538 783 59.27
7-52
Figuur 7-2- 3: Overlevingsfunctie in functie van de diagnose dementie na CAMDEX-testing in 2002.
De tijdsduur tot 25% van de dementerende personen overleden was, bedroeg 17 maanden (95%
BI: 16-18). De tijdsduur tot 25% van de niet-dementerende personen overleden was, bedroeg 30
maanden (95% BI: 23-36).
Om het gecombineerd effect van de niveaus van afhankelijkheid en de dementiestatus na te gaan
werd een nieuwe variabele ‘katzanddem’ gecreëerd met vier waarden:
katzanddem = 1 bij een combinatie van lage functionele afhankelijkheid (niveau O en A)
en afwezigheid van de diagnose dementie
katzanddem = 2 bij een combinatie van hoge functionele afhankelijkheid (niveau B, C en
Cd) en afwezigheid van de diagnose dementie
katzanddem = 3 bij een combinatie van lage functionele afhankelijkheid (niveau O en A)
en aanwezigheid van de diagnose dementie
katzanddem = 4 bij een combinatie van hoge functionele afhankelijkheid (niveau B, C en
Cd) en aanwezigheid van de diagnose dementie
7-53
Een gestratifieerde projectie van de overlevingskans in functie van de nieuwe variabele
‘katzanddem’ wordt weergegeven in figuur 7-2-4.
Figuur 7-2- 4: Overlevingsfunctie in functie van de gecombineerde variabele ‘katzanddem’.
Globaal waren er significante verschillen in overleving tussen de vier niveaus van ‘katzanddem’ (p-
waarden van de Log-rank toets en Wilcoxon toets zijn < 0.0001).
Na testing voor onderlinge verschillen van de vier niveaus, met Bonferroni correctie voor
multiple testing (p-waarde moet kleiner zijn dan 0.05 / 6 = 0.0083 (6=(4*3)/2) ), bleken de
overlevingskansen niet significant verschillend voor de waarden 2 (niet-dement en afhankelijk) en
4 (dement en afhankelijk) van de variabele ‘katzanddem’.
Een nieuwe gecombineerde variabele ‘katzanddem2’ werd vervolgens gecreëerd met een
samenvoeging van twee klassen van de eerst gecreëerde variabele ‘katzanddem’ : de klassen 2 en 4
werden samengenomen :
7-54
katzanddem2 = 1 : niet-afhankelijk en niet-dement
katzanddem2 = 2 : niet-afhankelijk en dement
katzanddem2 = 3 : (afhankelijk en dement) OF (afhankelijk en niet-dement)
Een gestratifieerde projectie van de overlevingskans in functie van de nieuwe variabele
‘katzanddem2’ wordt weergegeven in figuur 7-2-5.
Figuur 7-2- 5: Overlevingsfunctie in functie van de gecombineerde variabele ‘katzanddem2’.
De resultaten van de analyse volgens de variabele ‘katzanddem2’ worden samengevat in tabel 7-2-
2.
7-55
Tabel 7-2- 2 : Samenvatting van de overlevingsstudie per niveau van de variabele ‘katzanddem2’.
katzanddem2
Tijdsduur (in
maanden) tot 25%
overleden is
Aantal
personen overleden Censored
Percent
Censored
1= niet-dement en
niet-afhankelijk
31 (95% BI 38-
missing) 208 43 165 79.33
2 dement en niet-
afhankelijk 26 (95% BI 18-30) 120 47 73 60.83
3 dement of niet-
dement en
afhankelijk 17 (95% BI 15-18) 375 214 161 42.93
Totaal 703 304 399 56.76
7-56
Na testing voor onderlinge verschillen van de drie niveaus van de variabele ‘katzanddem2’, met
Bonferroni correctie voor multiple testing (p-waarde moet kleiner zijn dan 0.05 / 3 = 0.017
(3=(3*2)/2) ), bleken alle verschillen tussen de drie niveaus van de nieuwe variabele katzanddem2
significant verschillende overlevingskansen op te leveren.
Tabel 7-2- 3: Testen voor onderlinge verschillen van de drie niveaus van de variabele ‘katzanddem2’. S in de laatste kolom wijst op statistische significantie na Bonferroni-correctie.
Test Log-Rank Wilcoxon
-
2Log(LR)
Chi-Square 8.2795 7.2694 8.0752
DF 1 1 1
Test of Equality
over Strata
1-2
Pr >
Chi-Square 0.004 0.007 0.0045
S
Test Log-Rank Wilcoxon
-
2Log(LR)
Chi-Square 54.9454 52.3828 57.2873
DF 1 1 1
Test of Equality
over Strata
1-3
Pr >
Chi-Square
7-57
7.2.4 Conclusie en bespreking
Uit deze analyse leiden we af dat vooral personen met een hogere zorgafhankelijkheid een hogere
kans hadden om binnen drie jaar te overlijden. Bij personen met een lagere graad van
zorgafhankelijkheid wordt de kans op overlijden beïnvloed door het feit of zij al dan niet dement
zijn.
De verklarende variabelen in deze studie waren beperkt tot de metingen op het tijdstip van
inclusie. De evolutie van het toestandsbeeld van de studiesubjecten werd in deze analyse niet in
rekening gebracht. Het doel van de hiernavolgende subanalyse was om na te gaan hoe de kans op
overlijden beïnvloed werd doordat een persoon op één jaar tijd evolueerde naar een hogere graad
van zorgafhankelijkheid.
7-58
7.2.5 Subanalyse van de overlevingsstudie
Onderzoeksvraag: heeft een toename van de afhankelijkheidsgraad met minstens één niveau (bv.
O A of A B) tussen 2001 en 2002 een significant effect op de overlevingskans tijdens de 2
jaar follow-up na 2002, tot en met 2004.
Tabel 7-2- 4 : Evolutie van de Katz-ROB/RVT-afhankelijkheidsgraad van 2001 tot 2002 (n=427).
Katz ROB/RVT 2002 Katz ROB/RVT
2001 O A B C Cd
Total
O 69 18 10 1 2 100
A 12 27 21 2 9 71
B 2 20 46 6 34 108
C 0 4 1 13 5 23
Cd 0 1 20 1 103 125
Total 83 70 98 23 153 427
Frequency Missing = 894
De analyse werd beperkt tot 302 personen die in 2001 ten hoogste een Katz-forfaitscore C
hadden. Van deze 302 personen evolueerden 108 personen binnen één jaar naar een hoger niveau
van afhankelijkheid (tabel 7-2-4, grijze achtergrond).
In figuur 7-2-6 en tabel 7-2-5 wordt de analyse samengevat: van de 108 personen met een
toename van de zorgafhankelijkheid overleden er 55 (51%) gedurende de follow-up. Van de 194
personen waarvan de zorgafhankelijkheid gelijk bleef of verbeterde, overleden er 57 (29%).
7-59
Een significant p-waarde (p = 0.0004) van de logrank-toets wijst er op dat personen met een
hogere zorgafhankelijkheid na één jaar een significant hogere kans hebben om te overlijden dan
personen met dezelfde of een lagere afhankelijkheidsgraad na één jaar.
7-60
Figuur 7-2- 6 : Gestratificeerde overlevingsfunctie naargelang de evolutie van de afhankelijkheidsgraad van 2001 naar 2002.
Tabel 7-2- 5: Samenvatting van de overlevingsanalyse naargelang de evolutie van de zorgafhankelijkheid tussen 2001 en 2002.
Stratum stijgffrh Total Overleden Censored Percent
Censored
1 0 194 57 137 70.62
2 1 108 55 53 49.07
Total 302 112 190 62.91
Uit een bijkomende Cox proportional hazards regressie-analyse kan afgeleid worden dat bij
toename van de zorgafhankelijkheid het relatieve sterfterisico 67% hoger was (tabel 7-2-6).
Hierbij werd gecorrigeerd voor zorgafhankelijkheid, dementie, depressie en leeftijd (dichotoom).
7-61
Tabel 7-2- 6: Resultaten van de Cox proportional hazards regressie-analyse (n = 299)
Variable DF Parameter Standard
Chi-
Square
Pr >
ChiSq Hazard
95% Hazard Ratio
Confidence Variable Label
Estimate Error Ratio Limits
ffdum1 1 0.03014 0.2849 0.0112 0.9158 1.031 0.59 1.801 FFA (dummy)
ffdum2 1 0.28824 0.2616 1.214 0.2705 1.334 0.799 2.228 FFB (dummy)
ffdum3 1 0.5776 0.36864 2.455 0.1172 1.782 0.865 3.67 FFC (dummy)
stijgffrh 1 0.51108 0.21063 5.8875 0.0152 1.667 1.103 2.519
Toename
zorgafhanke-
lijkheid 2001-
2002?
CXDEM 1 0.2915 0.25378 1.3193 0.2507 1.338 0.814 2.201
Dement
volgens
CAMDEX?
AGE_DICH 1 0.80073 0.21921 13.3426 0.0003 2.227 1.449 3.423
leeftijd
dichotoom
> 82 jaar?
CXDEPR 1 0.54898 0.22542 5.931 0.0149 1.731 1.113 2.693
Depressief
volgens
CAMDEX?
Besluit: Personen die tussen 2001 en 2002 evolueerden van een lage afhankelijkheidsgraad naar
een hogere afhankelijkheidsgraad, hadden een significant hogere kans (p = 0.0004) om te
overlijden dan personen die dezelfde of een lagere afhankelijkheidsgraad vertoonden.
7-62
7.3 OPVOLGING VAN DE EVOLUTIE VAN DE AFHANKELIJKHEIDSGRAAD IN DE TIJD
De evolutie van de afhankelijkheidsgraad in de tijd wordt