40FAÇADE

TOPI D E E Ë N , I M P U L S E N E N I N N O V A T I E S V O O R A R C H I T E C T E N

In het Moskouse stadsdeel Kunzewo ontwierp de Architekten Cie. het wooncomplex Vander Park als een stedenbouwkundig ensemble uit verschillende torens. Op een zes meter hoge sokkel staan acht torens die in kleur en structuur variëren. Zo ontstond het beeld van een verticale stad. Het architectenbureau differentieerde de woonblokken onder andere door aan de gevels een slimme mix van verschillende Hagemeistersorteringen in te zetten.

VERTICALE STAD

Foto

's: ©

Dan

iel A

nnen

kov,

Ale

xey

Nar

odiz

kiy

Projectgegevens Vander Park, Moskou – RUArchitectuurde Architekten Cie., AmsterdamOpdrachtgeverPIK Group, MoskouProject architectenPero Puljiz, Jan-Willem Baijense HoofdaannemerBoes Construction, MoskouBaksteenLübeck GT, Kopenhagen BA, Luca GT + FU , Weimar HS, Liverpool GT + FU, Woerden Alt GTFormaatSF (290 x 90 x 65 mm)

De architectuur van Vander Park werd zo geconcipieerd dat multisensorische belevenissen ontstaan en de menselijke maat behouden bleef. Het ontwerpteam onder leiding van Pero Puljiz deelde het Moskouse appartementencomplex op in acht woonblokken, alle op een plint. De torens zijn onderverdeeld in herkenbare, gesegmenteerde volumes, met verschillende baksteenkleuren en vensteropeningen. Daaruit ontstond de indruk van een verticale stad. „De acht torens zijn gedraaid omwille van de vereiste minimale daglichttoetreding, opgeknipt in kleinere volumes en voorzien van verschillende kleuren baksteen. Zo is een woningbouwcomplex ontstaan met niet alleen maar voorkanten. De verdraaiingen maken dat er altijd een ander aanzicht is, altijd een andere skyline,“ aldus projectarchitect Jan-Willem Bajiense. Door de individueel verdraaide blokken kregen de verdiepingen open terrassen. Het ensemble is opgevat als woonwijk. De volumes bevinden zich aan de randen van de bouwkavel, zodat in het midden een open, groen binnenhof kon worden gerealiseerd.

Aan de gevels werden zes verschillende Hagemeistersorteringen ingezet, die in kleur en textuur verschillen: Lübeck GT, Kopenhagen BA, Luca GT + FU, Weimar HS, Liverpool GT + FU en Woerden Alt GT. „Uit deze sorteringen ontwikkelden we vijf gevelontwerpen, elk

MENSELIJKE MAAT IN KLINKER

Vander Park, Moskou

»Uit deze sorteringen ontwikkelden we vijf gevelontwerpen, elk met een ander metselwerkaanzicht. Daaruit ontstond een zeer rijke gevel. Door de hardheid van de steen, behoudt de gevel zijn kleur, textuur en kwaliteit en draagt het gebouw bij aan een duurzaam straatbeeld.« Jan-Willem Baijense, de Architekten Cie., Amsterdam

met een ander metselwerkaanzicht. Daaruit ontstond een zeer rijke gevel,“ zo Baijense. Door de hardheid van de steen behoudt de gevel zijn kleur, textuur en kwaliteit en draagt het gebouw bij aan een duurzaam straatbeeld.

Voor de Architekten Cie. was het de eerste keer dat men een zo lange en smalle baksteen (lengtemaat 290 mm) toepaste. „Wat we vooraf niet konden bevroedden, is dat bij deze maat de verbindingen tussen de bakstenen bijna irrelevant zijn. Alles wat men ziet, is de baksteenstructuur.“ Alle andere gevelmaterialen werden zo gekozen, dat zij de baksteen als primair gevelmateriaal ondersteunen en niet met het materiaal concurreren.

Het ontwerp van de Architekten Cie. ontving de Urban Design Award 2018.

»Tussen het westelijk gelegen buurpand met zijn rode baksteenmetselwerk en de oostelijk gelegen bebouwing uit zwart graniet wilden we een expressief materiaal dat het project in dit buitengewone ensemble een zelfstandige, stabiliserende rol meegeeft.«Tobias Nöfer, Nöfer Gesellschaft von Architekten mbH, Berlijn

Projectgegevens SPREE ONE, Berlijn – DArchitectuurNöfer Gesellschaft von Architekten mbH, Berlijn OpdrachtgeverOptima Center Charlottenburg Quintas mbG & Co. KG, BerlijnSteenstripsMeißen FUFormaatNF (240 x 15 x 71 mm) + vormstenen in diverse uitvoeringen Gemetseld geveloppervlakca. 10.000 m²

MEANDERENDE STEDENBOUWKUNDIGE FIGUUROp de plek waar in het Berlijnse stadsdeel Charlottenburg Spree en Landwehrkanaal samenkomen, staat het woonwinkelcomplex SPREE ONE. De nieuwbouw vormt samen met het oostelijk gelegen Allianzgebouw uit de jaren negentig een asymmetrische toegangspoort. Architectenbureau Nöfer Architekten vond het van belang dat de façades een duurzaam karakter zouden uitstralen. Daarom koos men voor het bestendige gevelmateriaal baksteen en gebruikte steenstrips uit de zandgele Hagemeistersortering Meißen FU.

In het tien bouwlagen tellende gebouw bevinden zich vier wezenlijke functies, die aan de gevel niet direct afleesbaar zijn: aan het kanaal kantoren, woningen aan de westzijde, aan de oostelijke straatzijde twee supermarkten, een café en een crèche, alsmede een binnenhof en een tuin. Het complex is een wezenlijke bouwsteen voor het urbane leven in de omgeving. De architectuur stelt zich hier dienstbaar op en opent zich in het bijzonder op de begane grond naar de openbare ruimte rondom. De gevels moesten niet alleen duurzaam ogen, maar ook duurzaam zijn. Zodoende kozen de architecten voor het tijdloze bouwmateriaal baksteen. „Tussen het westelijk gelegen buurpand met zijn rode baksteenmetselwerk en de oostelijk gelegen bebouwing uit zwart graniet wilden we een expressief materiaal dat het project in dit buitengewone ensemble een

SPREE ONE, Ber l i jn

zelfstandige, stabiliserende rol meegeeft“, vertelt Tobias Nöfer van het gelijknamige Berlijnse architectenbureau. Veel universiteitsgebouwen in de omgeving hebben aan de gevels dezelfde kleur, afkomstig van de traditionele Greppiner baksteen. Zo voegt het woonwinkelcomplex zich harmonieus in het stadsbeeld.

Bij SPREE ONE kozen de architecten een sterk genuanceerde sortering, zodat de baksteen ook van grote afstand genuanceerd zou ogen. „Elke baksteen is een haptisch beleefbaar stuk handwerk. En ook samengevoegd vormen de individuele stenen een levendig geheel“, verklaart projectarchitect Tobias Nöfer. De zandgele baksteen Meißen FU werd als steenstrip in kruisverband verwerkt. Daarnaast zijn uiteenlopende vormstenen toegepast. Ondanks de inzet van al die verschillende stenen, is aan de gevels een grote eenheid ontstaan, waarbinnen de verschillende steendiktes niet zichtbaar zijn.SPREE ONE staat op een sokkel uit Pfraundorfer Dolomiet natuursteen, dat qua kleur zeer goed bij het metselwerk past. Aan de straatgevels is de baksteenwand op iedere verdieping voorzien van horizontale stucwerkbanden, die bij de woonverdiepingen overgaan in volledig pleisterwerk. Een bijzonder high light is de entree van het gebouw. Hier werden zes zuilen uit vormstenen opgebouwd. Deze zogenaamde radiaalbakstenen verlenen de entree een sterk portaalkarakter.

Foto

's: ©

Flo

rian

Selig

en

Seba

stian

Kie

ner

»Henriette No 1 is een gelaagde nieuwbouw die zich ondanks zijn formaat voegt in zijn omgeving en een heel eigen en homogeen architectuurdiooom bezit.«Julian Hamperl, Partner bij PLANWERKEINS Architekten

Dat Hamburg-Eimsbüttel het op een na dichtstbevolkte stadsdeel van Hamburg is, dankt het aan zijn ligging nabij de binnenstad en zijn desalniettemin uiterst groene karakter. Op de hoek van de Henriettenstraße en de Schulweg, niet ver van het winkelgebied aan de Osterstraße, bevond zich tot voor kort een van de 650 bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Om nieuwe woonruimte te creëren, besloot het Rijksvastgoedbedrijf om de bunker te verkopen. De nieuwe eigenaar, wph Wohnbau und Projektentwicklung Hamburg GmbH is expert op het gebied van herbestemming. De projectontwikkelaar liet de bunker slopen, en ook de ondergrondse buisbunker, eveneens op het terrein gelegen, werd (gedeeltelijk) gesloopt. Op de vrijgekomen plek staat tegenwoordig woongebouw Henriette No 1, ontworpen door het Hamburgse bureau PLANWERKEINS Architekten.

Geheel volgens het credo van projectontwikkelaar wph profiteren stadsdeel en buurt niet alleen van extra woonvolume in de vorm van 30 hoogwaardige en comfortabele twee- tot vierkamer koopwoningen, maar tegelijkertijd van een weloverwogen stedenbouwkundig concept: begane grond en hoogparterre zijn verlevendigd met bedrijven. „De nieuwbouw is stedenbouwkundig gedifferentieerd opgebouwd“, verklaart Julian Hamperl, partner bij PLANWERKEINS

Architekten. Het gebouw heeft op de hoek van de straat zes bouwlagen en neemt in hoogte en volume richting de naburige panden af. „Zijn uitkragende 'mantel' doet dat met diagonaal ten opzichte van elkaar geplaatste vensteraccenten ook op horizontaal niveau“, vervolgt de architect. Het eindresultaat: „Een gelaagde nieuwbouw die zich ondanks zijn formaat voegt in zijn omgeving en een heel eigen en homogeen architectuurdiooom bezit.“

De vormgeving van de gevels draagt in hoge mate bij aan het stemmige totaalaanzicht. Aan de straten is gekozen voor een geïsoleerde gevel met steenstrips als buitenhuid. De Hagemeister object sortering Henriette GT + FU haakt met zijn nuanceringen van donkerrood tot bruin en een stevige antracieten kolenbrand aan op de vormgeving van de gevels rondom. „We hebben zodoende een stenige, bijna monolitische eenheid ontworpen“, besluit Hamperl. Gestructureerd en verfijnd wordt het gevelvlak door teruggeplaatste antracietkleurige stucwerkpartijen ter hoogte van de vensters. Omdat de uitkragende bovenverdiepingen richting de kruising van beide straten geen rechte hoek vormen, leverde de baksteenproducent uit Nottuln hoeksteenstrips op maat met een hoek van 80 graden. Aan het binnenhof zijn de gevels voorzien van stucwerk en werden wit geschilderd, wat de nieuwbouw haptisch en optisch twee aangezichten verleent.

BAKSTENEN WOONGEBOUW VERVANGT BUNKER

Henr ie t te No 1, Hamburg

Projectgegevens Henriette No 1, Hamburg – D Architectuur PLANWERKEINS Architekten, HamburgOpdrachtgeverwph Wohnbau und Projektentwick-lung Hamburg GmbH, HamburgSteenstripsobject sortering Henriette GT+FU FormaatNF (240 x 15 x 71 mm)Gemetseld geveloppervlakca.1.200 m²

Foto

’s: ©

Flo

rian

Selig

Projectgegevens Stedelijke tuinwoningen, Arnhem – NLArchitectuurAtelier Kempe Thill, RotterdamProjectarchitectenOliver Thill, Jan Gerrit WesselsOpdrachtgeverEdwin Oostmeijer Projectontwikkeling BVBaksteenWeimar HS FormaatDF (240 x 115 x 51 mm)KlinkerbestratingVancouverFormaat200 x 100 x 52 mm Gemetseld geveloppervlakca. 3.300 m²Bestraat oppervlakca. 450 m²

Geïnspireerd op de modernistische woningen die Mies van der Rohe in 1959 ontwierp voor het Lafayette Park in Detroit, maakte Atelier Kempe Thill uit Rotterdam in het Arnhemse Spijkerkwartier een ontwerp voor zestien stedelijke tuinwoningen. Alle plattegronden zijn aangepast aan de individuele wensen van de bewoners. In het exterieur straalt het ontwerp juist eenheid uit. Die eenheid kwam tot stand door de homogene gevels met metselwerk in de Hagemeistersortering Weimar HS in dunformaat. De klinkerbestrating met de Hagemeistersortering Vancouver voegt zich harmonieus in het totaalaanzicht.

Projectarchitect Jan Gerrit Wessels typeert het PVE voor de zestien woningen als 'complexe eenvoud': „De opdrachtgever wilde op deze locatie een hoge dichtheid, bij een vastgelegde maximale bouwhoogte van twee bouwlagen en extra woningbreedte voor mogelijke differentiatie.” De individualiteit in de woningplattegronden staat haaks op de uniformiteit in het exterieur. Jan Gerrit Wessels: „Buitenom wilden we een ingetogen, uniforme uitstraling als één geheel: een elegant op zichzelf staand object met een eigen identiteit in de wijk.”

INDIVIDUEEL INTERIEUR, EENHEID IN HET EXTERIEUR

Stedel i jke tu inwoningen, Arnhem

De architect koos voor baksteen als gevelmateriaal. Jan Gerrit Wessels: „Door de steen zorgvuldig te verwerken en extra aandacht te besteden aan verfijnde detaillering, ontstond een bepaalde strengheid. Zo zijn de kozijnen van de voordeuren uit het zicht geplaatst achter het metselwerk en liggen de grote bloemvensters vlak met de gevel.”

Wat betreft de kleurstelling, zocht de architect naar een lichtgekleurde steen, die daglicht goed reflecteert, om lichte en frisse binnenstraten te krijgen. Die steen, dat werd de Hagemeistersortering Weimar HS in dunformaat. De Weimar is in de basis een wit-beige steen met een markant handstrich-oppervlak en een licht gekartelde rand, voorzien van extra kleiresten meegebakken in het oppervlak. Wessels: „Bij Hagemeister konden we deze baksteen perfect fine-tunen, zij kunnen het productieproces erg precies bijsturen.”

De Hagemeisterbakstenen kregen op verzoek van de architect een extra schijnvoeg. In combinatie met halfsteens metselen ontstond hierdoor aan de gevels een koppentegelverband.In de bouwblokken is een lichtgrijze 12 mm diep terugliggende, geborstelde voeg

toegepast. Wessels: „Met die diepte krijgt elk kopje van de steen een eigen presentie en komt de subtiele kleurnuance in het metselwerk meer naar voren. De lichtgrijze kleur van het voegwerk maakt de uitstraling van het metselwerk zachter. Door diep af te voegen, ogen de hoeken van de gevels als een 'kammetje': elk kopje van elke steen op de hoeken wordt door het ontbreken van voegsel zichtbaar.”

»Met die diepte krijgt elk kopje van de steen een eigen presentie en komt de subtiele kleurnuance in het metselwerk meer naar voren. De lichtgrijze kleur van het voegwerk maakt de uitstraling van het metselwerk zachter. Door diep af te voegen, ogen de hoeken van de gevels als een 'kammetje': elk kopje van elke steen op de hoeken wordt door het ontbreken van voegsel zichtbaar.« Jan Gerrit Wessels, Atelier Kempe Thill, Rotterdam

Foto

’s: ©

And

reas

Sec

ci

»We wilden drie stoere blokken neerzetten, met ro- buuste materialen. Daarvoor zochten we een donkere en levendige steen, met reliëf, met sintering. De keuze viel op de Hagemeistersortering Manchester GT – vanwege de verlangde robuuste uitstraling, maar ook vanwege de maatvastheid van de bakstenen.«Marcel Snellenberg, Rienks Architecten, Breda

De Of f ice, Den BoschWaterdonken, Breda

Projectgegevens Waterdonken, Breda – NL ArchitectuurRienks Architecten, BredaOpdrachtgeverNieuw Tij Projectontwikkeling, BredaProjectarchitectMarcel SnellenbergBaksteenManchester GT en Weimar HSFormaatWF (210 x 100 x 51 mm)

Wie woont in Waterdonken, nieuwbouwwijk met 600 woningen aan de uiterste noordkant van Breda, leeft letterlijk op de rand van stad en buitengebied. Water vertolkt in het nieuwe woongebied een prominente rol. Zo staan de 21 WIJDS-woningen van Rienks Architecten op een terp en aan weidse wadi's die tot pal voor de huisdeur reiken. Aan de gevels kregen de woningen metselwerk in de Hagemeistersortering Manchester GT, inclusief accenten in Weimar HS.

De 21 WIJDS-woningen van Rienks Architecten prijken op hoge aarden wallen die grenzen aan riante overloop- en retentiebekkens. Alle woningen meten 18 x 5,5 m en tellen twee woonlagen op een parkeerkelder. De woningen zijn nagenoeg zuid georiënteerd, met de verblijfsruimten (wonen en slapen) gericht op het water. Projectarchitect Marcel Snellenberg: „Aan de tuinzijde hebben de woningen een terugliggende, schuin geplaatste pui met veel glas. Hier bevindt zich ook een beschut terras dat via een trap direct toegang biedt tot het groen en de wadi achter de woning. De transparantie van de pui en de uitloop naar buiten zorgen voor een verbinding tussen interieur en omgeving.“

ROBUUSTE MONOLIETEN AAN HET WATERAan de gevels kregen de WIJDS-woningen Waalformaat bakstenen van de Hagemeistersortering Manchester GT en Weimar HS. De donkere Manchester GT heeft een kleur van antraciet tot zwart, geaccentueerd met intensieve kolenbrandaccenten. De lichtgekleurde Weimar HS zorgt voor accenten in het gevelbeeld. Snellenberg: „Het metselwerk was niet voorgeschreven, dat was onze keuze. We wilden drie stoere blokken neerzetten, met robuuste materialen. Daarvoor zochten we een donkere en levendige steen, met reliëf, met sintering. De keuze viel op de Hagemeistersortering Manchester GT – vanwege de gewenste robuuste uitstraling, maar ook vanwege de maatvastheid van de bakstenen.“De Hagemeistersortering is in Waterdonken gecombineerd met de lichte, crêmewitte tot beigekleurige Weimar HS voor de gemetselde scheidingen van de terrassen.

Een terugliggende voeg maakt de stenen extra zichtbaar en expressief. Snellenberg: „En omdat we stoere blokken wilden hebben, zijn de gevels gemetseld zonder plint of lijst; we wilden ieder blok vormgeven als een robuuste monoliet met scherpe uitsnedes en weinig

tierelantijnen.“ De aanpak van de hoeken van de blokken onderstreept dat. Hier werden geen vormstenen gebruikt, maar reguliere bakstenen verzaagd en verlijmd.

Foto

s: ©

And

reas

Sec

ci

Partner van BDA Münster-Münsterland

Uitgever:Hagemeister GmbH & Co. KG, KlinkerwerkBuxtrup 3 · D-48301 NottulnTelefoon: 00 49 - 2502 8040 Fax: 00 49 - 2502 7990info@hagemeister.de

www.hagemeister.deRedactie en design: presigno GmbH, DortmundFoto's: Fotografen: zie beeldrand.

Lu tmas t raat , Amsterdam

Functioneel, toekomstgericht en duurzaam: in 2020 bekroont de Fritz-Höger-prijs voor baksteenarchitectuur voor de vijfde maal op rij weer buitengewone prestaties op het gebied van bouwen met het even vertrouwde als innovatieve materiaal baksteen. Waarbij de term baksteen, net als in het dagelijkse spraakgebruik, reikt van uit klei gebakken gevelstenen tot klinkers.

Voor het eerst uitgereikt in 2008, als initiatief van Bauen mit Backstein, is de driejaarlijkse Fritz-Höger-prijs almaar gegroeid, om in 2017 met meer dan 600 inzendingen van over de hele wereld een nieuw record te vestigen. Inmiddels is het een van de grootste Duitse architectuurprijzen. De jury zoekt baksteenarchitectuur van hoge kwaliteit en met meerwaarde, economisch zowel als ecologisch, op gebied van vormgeving en functionaliteit. Dit kan op vele manieren tot uitdrukking komen – in details, eenvoud of eenheid, in de geleding van de gevel of het kleurgebruik. Sinds 2011 ondersteunt de Bund Deutscher Architekten (BDA) deze bijzondere architectuurprijs.

UITMUNTENDE GEBOUWEN UIT BAKSTEEN GEZOCHTZo kunt u deelnemenVoor de eerste keer in de historie van de Fritz-Höger-prijs wordt inschrijfgeld gevraagd, te voldoen bij het aanmelden van een project. Dit is noodzakelijk vanwege het naar verwachting grote aantal inschrijvingen en de daaraan verbonden groeiende administratieve last.

Snel inschrijven, loont zich: tot 21 februari 2020 geldt een gereduceerd early bird tarief van 139 euro, daarna geld het reguliere inschrijfbedrag van 189 euro. Newcomer betalen geen inschrijfgeld. De met in totaal 10.000 euro gedoteerde Fritz-Höger--prijs 2020 voor baksteenarchitectuur wordt uitgereikt in de onderstaande categorieën:• Vrijstaande woningen/twee-onder-een-kap• Woongebouwen• Kantoor- en bedrijfpanden• Openbare gebouwen, recreatie en sport

Daarnaast worden aanvullende prijzen uitgereikt voor: • Energie• Renovatie/duurzaamheid• Newcomer

Ingediend kunnen worden projecten met gevels uit baksteen die zijn opgeleverd vanaf 1 januari 2015. Architecten en ontwikkelaars kunnen hun formulieren voor deelname heel eenvoudig online afgeven op fritz-hoeger-preis.com/entry/#/anmeldung. De inzending omvat idealiter de volgende onderdelen:

1.Beschrijving/projectgegevens/vita• Projectgegevens• Korte beschrijving • Uitgebreide projectbeschrijving (1.200 tot

3.000 aanslagen)• Informatie over architect resp.

architectenbureau

2. Afbeeldingen/tekeningen• 4 tot 12 illustratieve objectfoto`s• Tekeningen: ligging, plattegronden,

aanzichten, geveldoorsnedes • Aanvullend materiaal (optioneel):

details, schetsen, maquettefoto’s, etc.

Inzenden kan tot 30 april 2020. De feestelijke prijsuitreiking vindt in de herfst van 2020 in Berlijn plaats.

De inzending van uw Hagemeisterpro-ject ondersteunen wij met een voucher ter waarde van 50 euro. Neem voor meer informatie contact met ons op.

Zend nu uw project in! https://www.fritz-hoeger-preis.com/ entry/#/anmeldung

Foto

: © F

loria

n Se

lig

Foto

: © Je

roen

Ver

rech

t