Download pdf - ΦIEPΩMA Iστρία της Kιντητας tergestis.pdfκά στην iταλία αλλά η πλη - πύλη της mεσευρώπης δεν έει ακμη ρει τ σταθερ

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 ΔEKEMBPIOY 1995

AΦIEPΩMA

KYPIAKH 17 ΔEKEMBPIOY 1995

2-31 AΦIEPΩMA

� Iστ�ρία της κ�ιν�τητας.Oι Eλληνες στην Tεργέ-στη απ� τις αρ�ές τ�υ18�υ αιώνα έως σήμερα� Eντ�νη �ικ�ν�μικήδραστηρι�τητα. Oι Eλλη-νες της Tεργέστης διέπρε-ψαν στ� εμπ�ρι�, τη �ι�-μη�ανία και τις ασ�άλει-ες.� H ελληνική παρ�υσίασυνε�ί�εται... H κ�ιν�τη-τα ε�ακ�λ�υθεί πάντα νασυμμετέ�ει ενεργητικάστην π�ρεία της ιστ�ρικήςπ�λιτείας.� O �ρθ�δ��ς να�ς τ�υAγί�υ Nικ�λά�υ. M�ν�-κλιτη �ασιλική αρ�ικά,διαμ�ρ�ώθηκε αργ�τεραμε νε�κλασική μ�ρ�ή καιδύ� κωδων�στάσια.� T� αρ�εί� της κ�ιν�τη-τας. T� πληρ��ριακ� υ-λικ� και η �ργάνωσή τ�υεπιτρέπ�υν την άντλησηπ�λύτιμων ιστ�ρικώνστ�ι�είων.� H �ι�λι�θήκη της κ�ι-ν�τητας. Bι�λία με κλασι-κή �ιλ�λ�γία, �υ#αντινή,νε�ελληνική, ευρωπαϊκήκαι σπάνια �ειρ�γρα�α.� O ελληνικ�ς Tύπ�ς. Ση-μαντικ�ί λ�γι�ι και δημ�-σι�γρά��ι κάλυψαν επά-�ια την πρ�σ��ρά τ�υστ�υς Eλληνες �μ�γενείςτ�υς.� Tα τρία ελληνικά μ�υ-σεία. Περιλαμ�άν�υν α-�ι�λ�γα έργα τέ�νης, #ω-γρα�ικ�ύς πίνακες, �άρ-τες, �ειρ�γρα�α και γλυ-πτά.� Oι Eλληνες και �T�έιμς T��ις. H Tεργέστηκαι �ι άνθρωπ�ι της ελλη-νικής παρ�ικίας επέδρα-σαν στ� έργ� τ�υ Iρλαν-δ�ύ συγγρα�έα. � O �αρακτήρας της π�-λης. T� επι�ειρηματικ�πνεύμα των Tριεστίνωνδεν τ�υς εμπ�δισε να ανα-πτύ��υν α�ι�θαύμαστηπνευματική #ωή.

E�ώ�υλλ�: Tεργέστη, Reua vecchia,λάδι, 1939. Eργ� τ�υ �ωγρά��υ Kαί-σαρα Σ��ιαν�π�υλ�υ (1889-1968).

Yπεύθυν�ς «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

Iστ�ρία της K�ιν�τηταςOι Eλληνες στην Tεργέστη απ� τις αρ�ές τ�υ 18�υ αιώνα εως σήμερα

Σ�έδι� της Tεργέστης με υπ�δει�η τ�υ K. Nτ�ναντ�νι, π�υ πρ�στέθηκε στ� σ�έδι� τ�υ Π�ρτ� Φράνκ�, 1718.

Tης Oλγας Kατσιαρδή - Hering

Eπικ. καθηγήτριας Iστ�ρίας τ�υ Nέ�υ Eλληνι-σμ�ύ, στ� Πανεπιστήμι� Aθηνών

O ΣHMEPINOΣ τα�ιδιώτης, πραγμα-τ�π�ιώντας με τ� ferry-boat τ� τα�ίδιΠάτρα - Tεργέστη, ακ�λ�υθεί τ�ν α-νι�νευτικ� πλ�υ των πρώτων Mεσ�-λ�γγιτών, Kε�αλλ�νιτών, Πελ�π�ν-νησίων των αρ�ών τ�υ 18�υ αιώνα.Πλησιά��ντας στ� τέρμα τ�υ αντι-κρί�ει να δεσπ��υν στην επι!λητικήπαραλία τ�υ λιμανι�ύ τ� PalazzoCarciotti (Kαρτσιώτη) τ� κτίρι� τηςελληνικής κ�ιν�τητας και δίπλα τ�υτ�ν ελλην�ρθ�δ�� να� της AγίαςTριάδας και τ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υ. Πι�πέρα αν�ίγεται τ� κανάλι και στις �-�θες τ�υ επι!άλλ�νται � καθ�λικ�ςνα�ς τ�υ Aγί�υ Aντωνί�υ και � σερ-!ικ�ς �ρθ�δ��ς να�ς τ�υ Aγί�υΣπυρίδωνα.

H Piazza Tommaseo, τ� Eπαρ�ιακ�Δι�ικητήρι�, τ� παλι� κτίρι� τ�υLloyd Triestino, δε�ιά και αριστερά α-π� τη μεγάλη απέριττη piazza Unitad’ Italia π�υ την περι!άλλ�υν τ� Δη-μαρ�εί� και τ� κτίρι� των ΓενικώνAσ�αλειών Tεργέστης (Assicuraz-ioni Generali) τ� παλι� δηλαδή �ίκη-μα τ�υ Nικ�λα�υ Στρατή (casa Strati)π�υ �ικ�δ�μήθηκε τ� 1824, �λα μα�ί

συμπληρών�υν την αρ��ντική �ψητης παραλίας.

O κ�σμ�π�λιτισμ�ς της Tεργέ-στης, π�υ σ’ �ρισμένα μεγέθη μπ�-ρ�ύμε να δε�θ�ύμε �τι η �αρακτηρί-�ει ακ�μη, εντυπωσιά�ει ήδη απ� τηθέαση των κτιρίων. O υπ�ψιασμέν�ςγια τ� πλ�ύσι� παρελθ�ν της π�ληςτα�ιδιώτης μπ�ρεί σύντ�μα να πρ�-σανατ�λιστεί και ανακαλύψει τις γω-νιές π�υ τ�ν �δηγ�ύν στη γένεση και

ε�έλι�η τ�υ λιμανι�ύ απ� τ� 1719, �-ταν � αυτ�κράτ�ρας Kάρ�λ�ς � ΣT΄τ� κήρυ�ε μα�ί με τ� Φι�ύμε (Rijeka)ως ελεύθερ� λιμάνι. Στ�υς πρ�π�-δες τ�υ λ��υ τ�υ San Giusto (�π�υκαι η μεσαιωνική π�λη) κτίστηκε, επίαυτ�κράτειρας Mαρίας Θηρεσίας, ύ-στερα απ� πρ�σ�ώσεις των αλυκών,� πυρήνας της νέας π�λης π�υ επε-κτάθηκε σιγά - σιγά περι!άλλ�νταςτ� λιμάνι.

Nέα εγκατάστασηΣ’ αυτή τη νέα π�λη (citta nuova)

κλήθηκαν να κατ�ικήσ�υν και �ιEλληνες μα�ί με άλλ�υς �έν�υς,

π�υ τ� �ικ�ν�μικ� συμ�έρ�ν τ�υςπρ�καλ�ύσε να μετα�έρ�υν ή επε-κτείν�υν τις επι�ειρήσεις τ�υς στ�νέ�, ανταγωνιστικ� πρ�ς τη �θί-ν�υσα Bενετία, !�ρει�αδριατικ� λι-μάνι. Eλληνες, Σέρ!�ι, E!ραί�ι,Γάλλ�ι, Γερμαν�ί, Oλλανδ�ί και �υ-σικά Aυστριακ�ί και Iταλ�ί απ� άλ-λες περι��ές της Xερσ�νήσ�υ συ-ναπ�τέλεσαν την κ�σμ�π�λίτικητεργεστίνικη κ�ινωνία π�υ επέ!αλεκαι υπ�!άλλει στ�υς κατ�ίκ�υς τηςμια �ε�ωριστή συνειδησιακή σ�έσηταυτ�τητας, αυτ� π�υ θα �αρακτή-ρι�ε � ιστ�ρητής της Attilio Tamaro:«Triestinita».

Mετά τη συνθήκη τ�υ Passar-owitz (1718) (ανάμεσα στ�υς Oθω-μαν�ύς και τ�υς Aψ!�ύργ�υς) ηAυστρία θα συναπ�τελ�ύσε !αθμι-αία ρυθμιστικ� παράγ�ντα στη N�-τι�ανατ�λική Eυρώπη. Σειρά �ικ�-ν�μικών μέτρων π�υ έλα!αν �ι Aυ-στριακ�ί αυτ�κράτ�ρες τ�N 18� αι.απ�σκ�π�ύσαν στ� να δημι�υργή-σ�υν την Aυστρία ως �ικ�ν�μική α-νταγωνιστική δύναμη τ�σ� στ��ερσαί� �σ� και στ� ναυτικ� εμπ�-ρι�. Για τ� σκ�π� αυτ� ε�έδιδανδιατάγματα π�υ πρ�καλ�ύσαν τ�ενδια�έρ�ν των �ένων εμπ�ρων να

Eπιμέλεια α�ιερώματ�ς:

K·ΣTHΣ BATIKI·THΣ

Συνέ�εια στην 4η σελίδα

KYPIAKH 17 ΔEKEMBPIOY 1995 - H KAΘHMEPINH 3

H Tεργέστη στα 1880. Διακρίν�νται τα έργα τ�υ νέ�υ λιμανι�ύ π�υ εί�αν αρ�ίσει τ� 1868.

H Tεργέστη απ� τη θάλασσα κατά τα μέσα τ�υ 19�υ αιώνα.


T� Mέγαρ� Kαρτσι�τι στην Tεργέστη κατά τα μέσα τ�υ περασμέν�υ αιώνα.

εμπ�ρεύ�νται με δασμ�λ�γικές δι-ευκ�λύνσεις (και αυτ� ίσ�υε κυ-ρίως για τ�υς κατ�ίκ�υς της Bαλ-κανικής, υπηκ��υς της Oθωμανι-κής Aυτ�κρατ�ρίας) ή να εγκαθί-στανται στ�υς καίρι�υς εμπ�ρικ�ύςσταθμ�ύς των παράλιων και ηπει-ρωτικών �ωρών της.

T� 1751, ύστερα απ� παράλληλεςπρ�σπάθειες Eλλήνων και Σέρ!ων(«Iλλυριών») η Mαρία Θηρεσία ε�έ-δωσε τ� διάταγμα των πρ�ν�μίων

για τ�υς �ρθ�δ��υς πρ�κειμέν�υνα εγκατασταθ�ύν και ιδρύσ�υν εκ-κλησία και κ�ιν�τητα στην Tεργέ-στη. T� διάταγμα ανα�ερ�τανστ�υς Greci, Griechen με τη θρη-σκευτική σημασία τ�υ �ρ�υ, �πωςθα �αιν�ταν αργ�τερα, και ��ι μετ� εθνικ� περιε��μεν�. Tα 30 πρώ-τα �ρ�νια της κ�ιν�τικής συμ!ίω-σης Eλλήνων και Σέρ!ων πέρασαναπ� τ� στάδι� της σύμπν�ιας, πρ�-κειμέν�υ να αντιμετωπιστ�ύν απ�κ�ιν�ύ τα υπερ!�λικά, για τ�υς 150

περίπ�υ �ρθ�δ��υς παρ�ίκ�υςτης δεκαετίας τ�υ 1750, έ��δα της�ικ�δ�μησης τ�υ πρώτ�υ να�ύ τ�υEυαγγελισμ�ύ και τ�υ Aγί�υ Σπυρί-δωνα, ώς τις συγκρ�ύσεις π�υ πρ�-καλ�ύνταν απ� τη δεκαετία τ�υ1770 κ.ε.

Aπαιτ�ύσαν �ι Σέρ!�ι μ�λ�ν�τιαριθμητικά λίγ�τερ�ι (277 Eλληνες,162 Σέρ!�ι τ� 1780), αλλά �ικ�ν�μι-κά ισ�υρ�τερ�ι, τ�υλά�ιστ�ν ώς τ�1785, περίπ�υ, την ίση μετα�είρισηστη λειτ�υργία τ�υ να�ύ και στη

δια�είριση της υπ�τυπώδ�υς κ�ι-ν�τικής �ργάνωσης. Σπέρματα ε-θνικής δια��ρ�π�ίησης σε δύ� λα-�ύς, π�υ πρώτ�ι αυτ�ί απ� τ�υς άλ-λ�υς �θωμαν�ύς υπηκ��υς εί�ανπρ�σ!αση στη δυτική παιδεία, αλλάκαι η ισ�υρή επίδραση της Mητρ�-π�λης τ�υ Karlowitz, της θρησκευ-τικής πνευματικής εστίας των Σέρ-!ων μέσα στα �ρια της Aψ!�υργι-κής M�ναρ�ίας, συνέτειναν ώστε �ιΣέρ!�ι να πετύ��υν να κρατήσ�υντ� να� τ�υ Aγί�υ Σπυρίδωνα και �ιEλληνες να αναγκαστ�ύν τ� 1782μετά τ� �ωρισμ� να κτίσ�υν και-ν�ύργι� να�. Γνώρισε και η παρ�ι-κία στην Tεργέστη τα ανάλ�γα πρ�-!λήματα των άλλων �ρθ�δ��ων πα-ρ�ικιών στην Aυστρία και την Oυγ-γαρία την ίδια επ��ή.

Περί�δ�ς ακμής

H τελευταία εικ�σαετία τ�υ 18�υαιώνα σήμανε την αρ�ή της ακμήςτης παρ�ικίας, π�υ απ�δεικνύεταιτ�σ� απ� τη δυνατ�τητα των 500μ�λις Eλλήνων να ανεγείρ�υν �ω-ρίς ε�ωτερική !�ήθεια τ� να� τ�υAγί�υ Nικ�λά�υ, �σ� και απ� την ε-ντατική τ�υς πρ�σπάθεια να ιδρύ-σ�υν την κ�ιν�τητα, π�υ τ� Kατα-στατικ� της εγκρίθηκε ήδη τ� 1786.Oι 154 Eλληνες τ�υ 1765 εί�αν �τά-σει τ�υς 583 τ� 1786, για να διπλα-σιαστ�ύν περίπ�υ τ� 1818 (1.117ψυ�ές) και να πλησιάσ�υν τη μεγα-λύτερη πληθυσμιακή τ�υς δύναμητ� 1822 (3.200), αριθμ�ς πρ�σωρινάαυ�ημέν�ς λ�γω τ�υ κύματ�ς τωνπρ�σ�ύγων. Σε 1.700 - 2.000 άτ�μακυμαιν�ταν � ελληνικ�ς πληθυσμ�ςτης Tεργέστης τ� 19� αι. (δηλαδήH Tεργέστη κατά τ� 1700. (Eργ� τ�υ PANZA στ�ν Kαθεδρικ� να� τ�υ Σαν T!ι�ύστ�).

Συνέ�εια απ� την 2η σελίδα

σε π�σ�στ� 2,5 - 4,5%). T� 1802 ηπληθυσμιακή εικ�να της Tεργέ-στης, π�υ δεν άλλα�ε π�λύ σε π�-σ�στιαία αναλ�γία και αργ�τερα, ή-ταν η ακ�λ�υθη: 68,8% Iταλ�ί, 16,09Σλ�!έν�ι, 5,04 E!ραί�ι, 4,07 Eλλη-νες, 2,65 Γερμαν�ί, 1,49 «Iλλυρι�ί»,1,10 Eλ!ετ�ί, 0,40 Aγγλ�ι. O ανα-γνώστης αυτών των αριθμητικώνπ�σ�στών ας μη !ιαστεί να καταλή-�ει στα συμπεράσματά τ�υ. Oι «�έ-ν�ι», μ�λ�ν�τι μικρή αριθμητικά �-μάδα, απ�τελ�ύσαν ισ�υρή �ικ�ν�-μική δύναμη, α��ύ στην πλει�ν�τη-τά τ�υς κιν�ύσαν τα νήματα εύρω-στων εμπ�ρικών, τραπε�ικών, ναυ-τασ�αλιστικών επι�ειρήσεων, π�υ�επερν�ύσαν τα �ρια της Aψ!�υρ-γικής M�ναρ�ίας και απ� τα μέσατ�υ 19�υ αι. κ. ε�ής και αυτά τα �-ρια της Eυρώπης.

T� B�υλευτήρι�

H ελληνική κ�ιν�τητα λειτ�ύργη-σε με τ� Kαταστατικ� τ�υ 1786, π�υδεν άλλα�ε �υσιαστικά, παρά τιςμεταγενέστερες μικρές αλλαγέςκαι επαναδημ�σιεύσεις τ�υ. T� δω-δεκαμελές B�υλευτήρι� (Capitolo),π�υ εκλεγ�ταν κάθε δύ� �ρ�νια α-π� τη Γενική Συνέλευση των Eλλή-νων μελών της K�ιν�τητας, εί�ε τηγενική συμ!�υλευτική αρμ�δι�τη-τα στη δι�ίκηση των κ�ιν�τικών θε-μάτων· την εκτελεστική ε��υσίαμετα!ί!α�ε και μετα!ι!ά�ει στ�υςτρεις Eπιτρ�π�υς π�υ εκλέγει απ�τα μέλη τ�υ. Στην �ργάνωση τηςκ�ιν�τητας μπ�ρεί να ανα�ητήσει �ερευνητής στ�ι�εία της κ�ιν�τικής�ργάνωσης των Eλλήνων απ� τ�υςτ�π�υς α�ετηρίας τ�υς (π�υ ήτανκυρίως � νησιώτικ�ς �ώρ�ς τ�υ I�-νί�υ και τ�υ Aιγαί�υ, τα παράλιατης Πελ�π�ννήσ�υ και της MικράςAσίας) αλλά και την τ�πική παράδ�-ση των εκκλησιαστικών κ�ιν�τήτωνκαι εν�ριών της Kαθ�λικής Aυ-στρίας.

Λίγα �ρ�νια αργ�τερα, τ� 1801, ί-δρυσαν κ�ιν�τικ� σ��λεί� υπακ�ύ-�ντας και στις επιταγές τ�υ κρά-τ�υς για τη μ�ρ�ωση των κατ�ίκωντ�υ αλλά και στις απαιτήσεις τωνσυνειδητ�π�ιημένων παρ�ίκων.M�ν�θέσι� σ��λεί� των «κ�ινώνγραμμάτων» στην αρ�ή, ε�έλι�ε,σύντ�μα, πρ�γραμμα μαθημάτωνγια να καλυ�θ�ύν �ι μ�ρ�ωτικές α-νάγκες στ��ειώδ�υς και μέσης εκ-παίδευσης, θα λέγαμε με τα σημε-ρινά δεδ�μένα, των παιδιών των ε-μπ�ρων.

T� επάγγελμα τ�υ εμπ�ρ�υ θα α-κ�λ�υθ�ύσαν και τα ίδια κατά πλει-�ψη�ία και τ� είδ�ς των μαθημά-των (αριθμητική, εμπ�ρική αλληλ�-γρα�ία, καλλιγρα�ία, γεωγρα�ία, ι-στ�ρία, �υσική ιστ�ρία) επρ�κειτ�να καλύψει αυτές τις πρ�σδ�κίες.Kατή�ηση και �ένες γλώσσες (ιταλι-κά και γερμανικά) πρ�σθέτ�ντανως απαραίτητα μαθήματα πρ�κει-μέν�υ τα παιδιά να παραμείν�υν πι-στά στην �ρθ�δ��η θρησκεία αλλάκαι να εντα�θ�ύν �ωρίς πρ�!λημαστην τ�πική κ�ινωνία.

Aπ� τα μέσα τ�υ 19�υ αι. θα μπ�-ρ�ύσαμε να μιλήσ�υμε και για μιατάση α��μ�ίωσης, αν και η κ�σμ�-

π�λίτικη Tεργέστη επέτρεπε τηδιατήρηση των ιδιαιτερ�τήτων των«�ένων» –δικών της κατ�ίκων. Δά-σκαλ�ι, �πως � Kωνσταντίν�ς Aσώ-πι�ς, Xριστ��ρ�ς Φιλητάς, Mι-σαήλ Aπ�στ�λίδης, Θεαγένης Λι!α-δάς, Eυστάθι�ς Πασ�άλης δίδα�αν,ανάμεσα σ’ άλλ�υς, στ� σ��λεί�π�υ λειτ�ύργησε ώς τ� 1936 μεπλήρες δωδεκαετές πρ�γραμμα.Mετά τ�ν A΄ Παγκ�σμι� Π�λεμ� ηπαρ�ικία ακ�λ�ύθησε τη �θίν�υσαπ�ρεία της Tεργέστης.

H διάλυση της Aυστρ��υγγαρίαςαπ�τέλεσε για την Tεργέστη τ� ση-

μεί� της παρακμής της και της πλη-θυσμιακής της στασιμ�τητας. Mετάτη συρρίκνωση π�υ της πρ�κάλεσεκαι � B΄ Παγκ�σμι�ς Π�λεμ�ς, ηTεργέστη και μα�ί της �ι λίγ�ι Eλλη-νες πάρ�ικ�ι πρ�σπαθ�ύν να εντα-�θ�ύν στ�υς νέ�υς πρ�σανατ�λι-σμ�ύς της π�λης: λιμάνι στ� σταυ-ρ�δρ�μι πρ�ς της N�τι�ανατ�λικήEυρώπη ή και ως πύλη της Eνωμέ-νης Eυρώπης.

Oι Eλληνες, π�υ επιμέν�υν ναδιατηρ�ύν �ωντανή την κ�ιν�τικήτ�υς παράδ�ση, �ρ�ντί��υν καιστ�ν εκπαιδευτικ� τ�μέα να πρ�-

σ�έρ�υν τις γνώσεις της ελληνικήςστα παιδιά τ�υς πρ�κειμέν�υ ναδιατηρείται � δεσμ�ς τ�υς με τημητρική γλώσσα.

Συνε�ές ενδια�έρ�ν

T�υς δεσμ�ύς με την Eλλάδα ε-πεδίωκαν να διατηρ�ύν πάντ�τε α-κ�μη και �σ�ι απ� αυτ�ύς παρέμει-ναν μ�νιμα στην Tεργέστη. Mέλητης παρ�ικίας �ρηματ�δ�τησαν(και για επι�ειρηματικ�ύς λ�γ�υς)τ�ν Λάμπρ� Kατσώνη κατά τ� ρω-

KYPIAKH 17 ΔEKEMBPIOY 1995 - H KAΘHMEPINH 5Συνέ�εια στην 6η σελίδα

Tεργέστη. Aπ�ψη τ�υ «Kάπ� ντι Πιάτσα».



H Tεργέστη. Aπ�ψη απ� τ� λιμάνι με τ� #άρ�.

T� M�υσεί� Revoltella. Iδρύθηκε απ� τ�ν #ιλέλληνα Pascuale Revoltella.

σ�τ�υρκικ� π�λεμ� τ�υ 1787-1791/2, ενδια�έρθηκαν για τ� έργ�τ�υ Pήγα Bελεστινλή (αν και απ�τ�υς κ�λπ�υς των Eλλήνων τηςTεργέστης πρ�ήλθε εκείν�ς � Δη-μήτρι�ς Oικ�ν�μ�υ π�υ τ�ν κατέ-δωσε τ� 1796 στις αυστριακές αρ-�ές για να !ρει �ικτρ� θάνατ� ύ-στερα απ� λίγ�υς μήνες), εντά-�θηκε στην Eταιρεία των Φιλ�μ�ύ-σων (1813) και στη Φιλική Eταιρεία,ενίσ�υσαν �ρηματικά τ�ν Aγώνατ�υ 1821, περιέθαλψαν πρ�σ�υγεςαπ� την Kωνσταντιν�ύπ�λη, Σμύρ-νη, τα Iωάννινα, την Kύπρ� και κυ-ρίως απ� τη Xί�.

Συγκέντρωσαν �ρήματα για τ�υςαγωνι��μεν�υς Kρήτες τ� 1866-1869 αλλά και, �σ�ι απ� αυτ�ύςδιαπνέ�νταν απ� �ιλελεύθερη ή ε-παναστατική ιδε�λ�γία, συναγωνί-στηκαν με τ�υς Tεργεστίν�υς π�υμά��νταν τ� δεύτερ� μισ� τ�υ19�υ αι. για την italianita της π�ληςτ�υς.

O ιταλικ�ς irredentismo εί�ε συ-γκλ�νίσει και την Tεργέστη, παράτα σα�ή συμ�έρ�ντα π�υ απεκ�μι-�ε η �ικ�ν�μία της απ� την πρ�σ-δεση της π�λης στ� αυστριακ� άρ-μα. H συνθήκη τ�υ Osimo τ� 1976θα επεδίκα�ε την Tεργέστη �ριστι-κά στην Iταλία αλλά η π�λη - πύλητης Mεσευρώπης δεν έ�ει ακ�μη!ρει τ� σταθερ� πρ�σανατ�λισμ�της. Iσως είναι αυτ� π�υ την κάνειελκυστική σ’ �σ�υς την αγαπ�ύμεσαν πατρίδα μας.


Eντ�νη �ικ�ν�μική δραστηρι τηταOι Eλληνες της Tεργέστης διέπρεψαν με επιτυ�ία στ� εμπ�ρι�, τη �ι�μη�ανία και τις ασ�άλειες

H �ημισμένη στά Tερτ εστέ της Tεργέστης. Δε�ιά διακρίνεται η είσδς τυ Aναγνωστηρίυ των Λ�υντς.

Tης Oλγας Kατσιαρδή-Hering

Eπίκ. Kαθηγήτριας Iστ�ρίας τ�υ Nέ�υ Eλληνισμ�ύστ� Πανεπιστήμι� Aθηνών

TEPΓEΣTH: π�λη ελεύθερ λιμάνιτων Aψ� ύργων στη Mεσ�γει τ 18 αι., κύρι ς ναυτεμπ ρικ�ς σταθ-μ�ς στην Aδριατική μετά την πτώσητης Bενετίας (1797)· καίρι ς ικ ν -μικ�ς κ�μ� ς τ υ διεθν ύς θαλάσσι- υ εμπ ρί υ τ 19 αι.· απ� τ 1719,σ�εδ�ν πάντ τε τ κ σμ π λίτικ κέντρ της συμ�ίωσης των λαών, κα-λύτερα των εθνικών ή θρησκευτικών μάδων π υ συναπ τελ ύν τ μικτ��αρακτηριστικ� πληθυσμ� της.

H Tεργέστη σήμερα: μια π�λη-λι-μάνι της � ρει ανατ λικής Iταλίας�ωρίς ενδ �ώρα, �ωρίς τη δραστη-ρι�τητα τ υ παρελθ�ντ ς, στα �ριατης πρώην Aνατ λικής κ μμ υνιστι-κής και της Δυτικής Eυρώπης. Aπ�τη διάλυση της Aυστρ υγγαρίας σεμια συνε�ή ανα"ήτηση ταυτ�τητας

και πρ σανατ λισμ ύ, η ίδια και ικάτ ικ ί της.

O πρ σανατ λισμ�ς τ υ εμπ ρί υτης Tεργέστης πρ ς τ Levante, ήδηαπ� τη γένεση τ υ λιμανι ύ της, ή-ταν και η αιτία π υ κέντρισε τ εν-δια#έρ ν των Eλλήνων αλλά και τωνΣέρ�ων («Iλλυριών»), E�ραίων και ενμέρει των Aρμενίων εμπ�ρων απ� τ 18 αι., να μετα#έρ υν σ’ αυτή τις ε-μπ ρικές τ υς επι�ειρήσεις. Ως με-σίτες, εμπ�ρ υς λιανικής και � νδρι-κής πώλησης γνωρί" υμε τ υς Eλλη-νες ώς τα τέλη τ υ 18 υ αι. Bαθμιαίαε%έλι%αν τις μ�ρρυθμες και ετε-ρ�ρρυθμες εταιρίες τ υς. Hταν κυ-ρίως πρ σωπικές ικ γενειακές ε-ταιρίες π υ έδρευαν στη Σμύρνη,Kωνσταντιν ύπ λη, Xί , Kρήτη, Πε-λ π�ννησ , Hπειρ ή και τη Bιέννη,Oδησσ�, τ Λι��ρν , τη Mασσαλία,τ Λ νδίν και αργ�τερα τη NέαY�ρκη. Tις συναλλαγές ε%έτειναν


T ελληνικ� πλί «Aλέ�ανδρς Γ΄» ιδικτησίας αδελ�ών Aνατσίτυ πυ ναυπη-γήθηκε στην Tεργέστη τ 1866. (Mυσεί Γαλα�ειδίυ).



Xάρτης της Tεργέστης στα 1650. (Aπ� τ έργ τυ G. Caprin «T ’300 στην Tεργέστη», 1897).

O Παύλς Pάλλης (1845-1907) πίςαπέκτησε και τν τίτλ &αρ�νυ, εί�εαναπτύ�ει σπυδαία επι�ειρηματικήδραστηρι�τητα, ενώ &ήθησε πικιλ-τρ�πως την Kιν�τητα.

Aριστερά: Aναμνηστικ� γραμματ�σημ για τα εκατ� �ρ�νια απ� τη γέννηση τυ καθηγητή Kωνσταντίνυ Oικν�μυ. Δε�ιά:H πλατεία τυ Xρηματιστηρίυ στην Tεργέστη κατά τ 1838.

στ Levante, στις π�λεις της ιταλι-κής �ερσ νήσ υ, Aυστρίας, Oυγγα-ρίας, Tρανσυλ�ανίας αλλά και Πρω-σίας, Pωσίας, Aγγλίας. Συμμετεί�ανενεργά στη δι ίκηση της Borsa(Xρηματιστηρί υ και Eμπ ρικ ύ Eπι-μελητηρί υ).

Oι δραστηρι�τητες

H πλ ι κτητική τ υς δραστηρι�τη-τα απ δείκνυε άλλ ένα τ μέα συ-νεργασίας των Eλλήνων μετα%ύτ υς αλλά και με άλλ υς παρ ίκ υςιδίως Σέρ� υς και E�ραί υς, για νααντιμετωπί" υν τ υς κινδύν υς τωνμακρών θαλάσσιων τα%ιδιών.

Mικρή ήταν η συμ� λή των Eλλή-νων στη υπ τυπώδη άλλωστε ως ταμέσα τ υ 19 υ αι., �ι μη�ανική "ωήτης Tεργέστης. Bι τε�νίες ερυθρ -�α#ής νημάτων κατά τη λε�αντίνικητέ�νη, σαπων π ιίες, εργαστήριαπαραγωγής τ υ π τ ύ rosoglio ήταντα μ ναδικά δείγματα της �ι μη�ανι-κής τ υς ενασ��λησης ως τ �΄ μισ�τ υ 19 υ αι. �ταν ατμ�μυλ ς της ικ γένειας των Oικ ν�μ υ έ#τασεστ ακμαί σημεί να απασ� λεί τ 1875 ως και 350 εργάτες. Tην ίδια πε-ρί δ Eλληνες έμπ ρ ι εμ#ανί" -νται και ως μέτ � ι σε �αμ�ακ κλω-στήρια, διυλιστήρια, εργ στάσιασμύριδας μεταλλ υργεία κ.ά.

Aλλά τ μέας στ ν π ί διέπρε-ψαν και ε%ακ λ υθ ύν ακ�μη καισήμερα να δραστηρι π ι ύνται ιEλληνες υπήρ%ε ασ#αλιστικ�ς. T 1789 ιδρύθηκε η πρώτη ελληνική α-σ#αλιστική εταιρία (Società GrecadiAssicurazioni), ακ λ ύθησαν άλλεςστις π ίες μετεί�αν Eλληνες κατάπλει ψη#ία ή με σημαντικά κε#ά-λαια (Compagnia d’ AssicuratoriParticolari/1801, Stabilimento d’Assicurazioni/1804). Σ’ άλλες (AmiciAssicuratori/1801, Nuova Compa-gnia d’ Assicurazioni/1822) ήταν σα-#ής η συνεργασία με «Iλλυρι ύς».Στ ν επι�ειρησιακ� τ μέα δεν #αί-ν νταν τα εμπ�δια π υ εί�αν πρ -

H έπαυλη Xατ ηκώσταΣυνέ�εια στην 10η σελίδα


T κτίρι της εταιρίας των Γενικών Aσ�αλειών.

Aριστερά: H αυτκράτειρα Mαρία-Θηρεσία, η πία ε�έδωσε (1751) τ διάταγμα των πρνμίων γιατυς ρθ�δ�υς της π�λεως. Δε�ιά: H ανακήρυ�η της Tεργέστης ως ελεύθερυ λιμανιύ τ 1890.

καλέσει τ ν κ ιν τικ� �ωρισμ� τ υ1782, �πως άλλωστε θρησκευτικ ίλ�γ ι δεν ανέστελλαν τη συνεργα-σία με τ υς E�ραί υς π υ είναι ρα-τή στ ν ασ#αλιστικ� και τ ν τραπε-"ικ� τ μέα.

T� μέλλ�ν

T 1826 Zακυνθιν�ς Aγγελ ςΓιαννικέσης ίδρυε τ AdriaticoBanco d’ Assicurazioni, ενώ τ 1838�άρη και στις πρ σπάθειές τ υ ιδρύ-θηκε η περί#ημη ασ#αλιστική εται-ρία Riunione Adriatica di Siturtà μεσημαντικά ελληνικά κε#άλαια και μεε%έ� υσα συμμετ �ή των Eλλήνωναλλά και των E�ραίων, Iταλών, Aυ-στριακών ως και μετά τ ν A΄ Παγκ�-σμι Π�λεμ . Aνάλ γη εικ�να πα-ρ υσιά"ει και η άλλη δυναμμική α-σ#αλιστική εταιρία των Assicu-razioni Generali. Σ’ αυτήν συνεργά-" νταν E�ραί ι απ� την Tεργέστηκαι την περι �ή της Bενετίας, Aυ-στριακ ί και Γερμαν ί, Iταλ ί απ� τ Trento Eλληνες (ανάμεσά τ υς ιPάλλης, Σκαραμαγκάς, Σταμάτης)και Σέρ� ι απ� τη Δαλματία.

Στις παραμ νές τ υ 21 υ αιώναέ� υν ακ�μη στην Tεργέστη την έ-δρα τ υς ι Riunione Adriatica diSicurtà ι Γενικές Aσ#άλειες τηςTεργέστης αλλά και εταιρίες ασ#α-λιστικές και εμπ ρικές των Eλλή-νων. Στ λιμάνι #τάν υν μερικά πε-τρελαι #�ρα και containers-πλ ία,καθώς και μερικά επι�ατηγά ή # ρ-τηγά πλ ία επω#ελ ύμενα απ� τηνκρίση των �ερσαίων δρ�μων σταBαλκάνια. Aλλά τ λιμάνι της Bενε-τίας και η ακραία για τ ιταλικ� κρά-

τ ς γεωπ λιτική θέση της Tεργέ-στης δεν της επιτρέπ υν ακ�μη με-γάλη αισι δ %ία ανάπτυ%ης, έτσιπ υ η παράδ ση να διατηρεί στην α-νάμνηση των παλιών και στις πρ σ-δ κίες των νέων ελπίδες για ανα"ω- γ�νηση τ υ ένδ % υ παρελθ�ντ ςυπ� την Aυστρ υγγαρία.

O σύγ�ρ ν ς μελετητής της Tερ-γέστης Elio Apin έγρα#ε τ 1968: «HTεργέστη υπήρ%ε ίσως –περισσ�τε-ρ απ� �σ η Bιέννη– η π�λη π υ �-λ ι ι λα ί της μ ναρ�ίας την αισθά-ν νταν σαν δική τ υς».

H Tεργέστη είναι η π�λη π υ αγά-πησε James Joyce π υ σύ�να"εστις αρ�ές τ υ αιώνα μας στη γρα#ι-κή παλιά π�λη και πρ σπάθησε ναμάθει ελληνικά απ� έναν απλ� Eλλη-να π υ άκ υγε στ �ν μα Σάντ ς.

Eίναι η π�λη �π υ η π λυγλωσσίακαι η π λυεθνικ�τητα είναι καν�-νας, ι μικτ ί γάμ ι η συνήθης λύσηγια τα νεαρά "ευγάρια και συ�νά εμ-#ανής η ανεκτικ�τητα (με κάπ ιες�έ�αια ε%αιρέσεις στ σλ �ενικ�"ήτημα) απέναντι στη δια# ρετικήκ υλτ ύρα.

Σ’ αυτήν την triestinita είναι π υ -#είλ υμε την πλ ύσια τεργεστίνικηλ γ τε�νική παραγωγή, για να πε-ρι ριστ ύμε να μνημ νεύσ υμε έ-ναν Italo Svevo ή έναν UmbertoSaba. Aς ευ�ηθ ύμε τα �νειρα και ιπρ σπάθειες να γίνει η Tεργέστη λι-μάνι της Eνωμένης Eυρώπης και μά-λιστα των μεσευρωπαϊκών �ωρών ναγίν υν πραγματικ�τητα για να μη�αθεί η π λλαπλή κ υλτ ύρα αυτήςτης π�λης και τ�τε και η ελληνικήπαρ ικία θα ε%ακ λ υθεί να υπάρ�εικαι να ακμά"ει.



Oι εγκαταστάσεις τυ σιδηρδρμικύ σταθμύ της Tεργέστης �ταν εγκαινιάσθηκε τ 1857.

O Aγγελς Γιαννικέ ης. Iδρυτής της Aδριατικής Tράπε ας Aσ�αλειών και τηςAδριατικής Eνωσης Aσ�αλειών.


H ελληνική παρ�υσία συνε�ί�εται...H κ�ιν�τητα ε�ακ�λ�υθεί πάντα να συμμετέ�ει ενεργά στην π�ρεία της ιστ�ρικής π�λιτείας

T�υ Mι�άλη Xατάκη

τ. Πρ�έδρ�υ της EλληνικήςK�ιν�τητ�ς Tεργέστης

TO ENΔIAΦEPON των Eλλήνωνγια την Tεργέστη παρ�υσιάστηκεστις αρ�ές τ�υ 1700.

H π�λη της Tεργέστης εί�ε λι-γ�τερ�υς απ� 10.000 κατ�ίκ�υςκαι πρ� των πυλών της αρ�ί��υνήδη να δια�αίν�νται μεγάλα γεγ�-ν�τα.

T� 1717 η Aυτ�κρατ�ρία της Aυ-στρίας απ��άσισε την ελεύθερηναυσιπλ�ΐα στην Aδριατική Θά-λασσα σε ανταγωνισμ� με την ήδη�θίν�υσα Bενετία. Aυτ� σε συν-δυασμ� με την ανακήρυ#η τ� 1719σαν ελεύθερης �ώνης τ�υ λιμανι-�ύ της Tεργέστης σήμανε την α-παρ�ή τ�υ ελεύθερ�υ εμπ�ρί�υ.Oι Eλληνες δεν έ�ασαν καιρ�, πα-ρ�υσιάστηκαν τα πρώτα εμπ�ριαστα�ίδας, σύκων, κρασι�ύ, σα-π�υνι�ύ κ.λπ., ενώ άν�ιγε � δρ�-μ�ς για την ιστ�ρική στιγμή. H Aυ-τ�κράτειρα της Aυστρίας MαρίαΘηρεσία, αντιλαμ$αν�μενη τ� δυ-ναμισμ� των Eλλήνων σαν ενδιά-μεσων στ� εμπ�ρι� της Aυστρίαςμε τις �ώρες της Aνατ�λής τ�1751 τ�υς ενθαρρύνει αναγνωρί-��ντάς τ�υς τ� δικαίωμα να κτί-σ�υν δική τ�υς εκκλησία και να α-σκ�ύν ελεύθερα τα θρησκευτικάκαθήκ�ντά τ�υς.

Eκτ�τε, �πως συμ$αίνει σε �λατα μέρη τ�υ κ�σμ�υ, �π�υ υπάρ-�ει πυρήνας τ�υ Eλληνισμ�ύ, ηEκκλησία απ�τέλεσε τ�ν συνδετι-κ� κρίκ� και σημεί� ανα��ράς με-τα#ύ των Eλλήνων.

Aπ��ασιστικ� $ήμα αμέσως με-τά υπήρ#ε η δημι�υργία τ�υ ελλη-νικ�ύ σ��λεί�υ τ� 1801 και της Bι-$λι�θήκης π�υ ακ�μη και σήμεραείναι η πι� σπ�υδαία π�υ έ�ει δη-μι�υργήσει � Eλληνισμ�ς στ� ε-#ωτερικ�. Στην $ι$λι�θήκη $ρί-σκει κανείς τα τεύ�η της ε�ημερί-δας «Nέα Hμέρα» π�υ εκδιδ�τανστην Tεργέστη, απ� τ� 1855.

Eν τω μετα#ύ η Tεργέστη απ�τ�υς 10.000 κατ�ίκ�υς π�υ εί�ε τ�1700 �θάνει τις 24.000 τ� 1800, εκτων �π�ίων τ� 4% είναι Eλληνες.

H Tεργέστη πέρασε μέσα απ�τις δυσκ�λίες τριών γαλλικών κα-τ��ών (1797, 1805 και 1809). OιEλληνες κάτ�ικ�ί της κατά�εραννα δημι�υργήσ�υν την πρώτη ε-ταιρία Aσ�αλειών. Eκτ�τε και μέ-�ρι τις ημέρες μας η Tεργέστη πα-ρέμεινε κέντρ� των Aσ�αλειών.Tην περί�δ� 1805-1807 υπήρ�αν15 ασ�αλιστικές εταιρίες εκ των�π�ίων 4 ήταν σε ελληνικά �έρια.

Φλ�γα ελευθερίας

Bρισκ�μαστε στ� 1821, η έκρη-#η τ�υ Aγώνα και η καταπίεση τωνT�ύρκων ύστερα απ� κάθε επανα-στατική κίνηση �δηγ�ύν �ιλιάδες

Eλληνες στην #ενιτιά και η Tεργέ-στη με τ�υς �ιλελεύθερ�υς ν�-μ�υς της και την γενναι�δωρίατων ήδη εγκατεστημένων Eλλή-νων δέ�εται πάνω απ� 3.000 πρ�-σ�υγες.

H �λ�γα της Eλευθερίας τηςμητέρας πατρίδας διατηρ�ύντανπάντα αναμένη και τ� πέρασματ�υ Pήγα και αργ�τερα τ�υ Yψη-λάντη ρί�ωσε ακ�μη περισσ�τερ�τις ιδέες της Φιλικής Eταιρίας σ’αυτή την π�λη.

Mετά τ� 1850 δημι�υργείται μιαπραγματική «αριστ�κρατία» Eλλή-νων εμπ�ρων π�υ παίρνει στα �έ-ρια της τ� εμπ�ρι� και την $ι�μη-�ανία της Tεργέστης, ενώ � ελλη-νικ�ς πληθυσμ�ς �θάνει τις5.000.

O Eλληνας Kυριάκ�ς Kατράρ�ςεί�ε την πρωτ�$�υλία για την δη-μι�υργία τ�υ �ρηματιστηρί�υ τηςTεργέστης τ�υ �π�ί�υ γίνεται και� πρώτ�ς πρ�εδρ�ς. Oι Eλληνες–π�υ κάλυψαν τ� 28% τ�υ κε�α-λαί�υ– θα δώσ�υν άλλ�υς δύ�πρ�έδρ�υς στ� Xρηματιστήρι�της Tεργέστης τ�ν Aντώνι� Δημη-τρί�υ τ� 1905-11 και τ�ν IωάννηΣκαραμαγκά τ� 1914-16. Aλλ�ι α-ναρίθμητ�ι Eλληνες διέπρεψανκαι ά�ησαν ανε#ίτηλα τα σημάδιατ�υ περάσματ�ς τ�υς στην Tερ-γέστη ως άτ�μα και ως K�ιν�τητα,την αίγλη της �π�ίας εδραίωσανμε τις πρά#εις τ�υς δίδ�ντάς τηςτη δύναμη να αντέ#ει την κατάρ-ρευση της Aυστρ��υγγρικής Aυ-τ�κρατ�ρίας και να δια�υλά#ει,μέσω των δύ� Παγκ�σμίων Π�λέ-μων, μέ�ρι τις ημέρες μας �λ� τ�

Πρ σωπ γρα�ία τ υ Kυριάκ υ Kατράρ υ, με τα σ�έδια για την κατασκευή τ υMεγάρ υ τ υ Xρηματιστηρί υ. O πίνακας με τ ν 90�ρ ν �ρηματιστή είναι έργ τ υ Tι υέπε T�μιν, τ 1836, με δαπάνη τ υ Xρηματιστηρί υ «σε ένδει�η ευ-γνωμ σύνης για τη συνεισ� ρά τ υ στην κατασκευή τ υ Xρηματιστηρί υ και τηδι ίκησή τ υ μέ�ρι τ 1820». (M υσεί Eλληνικής K ιν�τητ ς Tεργέστης).

T �ι�λι πωλεί Minerva, π υ διέθετε πάντα ελληνικά �ι�λία, απ� έργ τ υ ωγρά� υ Kαίσαρα Σ �ιαν�π υλ υ.




$άρ�ς της ιστ�ρίας της και τηςμεγάλης κληρ�ν�μιάς.

T� «νέ� αίμα»Oι γεωπ�λιτικές αλλαγές τ�υ

Πρώτ�υ Παγκ�σμί�υ Π�λέμ�υ άλ-λα#αν την τύ�η της Tεργέστης π�υέπαυσε να είναι λιμάνι/πνεύμ�ναςμιας αυτ�κρατ�ρίας.

Παρ’ �λα αυτά η �ιλ�#ενη γη τηςTεργέστης πάντα γ�ήτευε τ� ελ-ληνικ� στ�ι�εί� και τ� νέ� αίμα π�-τέ δεν έλλειψε. Oταν �ρειάστηκε,εμπλ�ύτισε την ελληνική κ�ιν�τη-τα με «νέ� αίμα» π�υ δεν ήλθεπλέ�ν σαν #ενιτεμέν� ή πρ�σ�υγι-κ� αλλά για μ�ρ�ωση και πρ�κ�πή.

H αίγλη της ιστ�ρικής κληρ�ν�-μιάς συναρπά�ει και εμπνέει τ�υςνέ�υς π�υ έρ��νται.

Oι Eλληνες π�υ έ�θασαν τις τε-λευταίες δεκαετίες –απ� τ�υς ση-μεριν�ύς Eλληνες σ�εδ�ν �ι μισ�ίδεν έ��υν γεννηθεί στην Tεργέ-στη– συνέδραμαν απ��ασιστικάστην «ανακαίνιση» της ιστ�ρικήςκαι υλικής κληρ�ν�μιάς.

M�υσεί� και Bι$λι�θήκη $ρίσκ�-νται σε άριστη κατάσταση αν�ικτάστ� κ�ιν�, ενώ τ� αρ�εί� και τ� ελ-ληνικ� νεκρ�τα�εί� της Tεργέ-στης έ��υν δια�υλα�θεί με ευλά-$εια, περιμέν�ντας τ�υς μελετη-τές π�υ θα καταγράψ�υν τα ιστ�-ρικά στ�ι�εία. T� Eλληνικ� Σ��λεί�λειτ�υργεί και πάλι με τριάντα πε-ρίπ�υ Eλλην�π�υλα και η απ�στ�-λή δασκάλ�υ π�υ αναμένεται απ�την Eλλάδα θα τ� «επισημ�π�ιή-σει» και θα τ� καθιερώσει. Nα ση-μειωθεί �τι πλήθ�ς Iταλών παρα-κ�λ�υθ�ύν μαθήματα ελληνικήςγλώσσας τα �π�ία πρ�σ�έρει η ελ-ληνική κ�ιν�τητα.

Tέλ�ς, η εκκλησία τ�υ Aγί�υ Nι-κ�λά�υ δίπλα στη θάλασσα π�τέδεν έκλεισε τις π�ρτες της, στ�λί-δι για τ�ν Eλληνισμ� και για την ί-δια την π�λη της Tεργέστης.

Oπως ανα�έρθηκε απ� τις μεγά-λες στιγμές της μέ�ρι σήμερα ηK�ιν�τητα της Tεργέστης λει-τ�υργεί καν�νικά, �ωρίς διακ�πή,παρακ�λ�υθώντας και συμμετέ-��ντας στις μεγάλες αλλά και άτυ-�ες στιγμές της ιστ�ρίας αυτήςτης π�λης. T� 1982 γι�ρτασε ταδιακ�σια �ρ�νια παρ�υσίας τηςστ�ν ιστ�ρικ� μυ�� της Aδριατι-κής, ανανεών�ντας τις ελπίδες γιατ� μέλλ�ν.

Π�λιτιστική ��ήθειαO �ώρ�ς παραμένει � ίδι�ς, η θά-

λασσα π�υ �ωρί�ει και ενώνει δύ�κ�σμ�υς ε#ακ�λ�υθεί να έ�ει τηνίδια σημασία. Aυτ�ς � τ�π�ς συνε-τέλεσε στην επικ�ινωνία των λα-ών. Eπειτα είναι και �ι ανάγκες, �ισυνθήκες και � �αρακτήρας τ�υEλληνα π�υ κατά κάπ�ι� τρ�π�τ�ν υπ��ρεών�υν να διακρίνεταιπέρα απ� τ�ν τ�π� τ�υ. Z�ύμε σεμια περί�δ� μετά$ασης, �π�υ �λααναθεωρ�ύνται, δ�κιμά��νται καιεπαναπρ�σδι�ρί��νται.

E�ει λ�ιπ�ν σημασία για μας ναμελετήσ�υμε τ� παρελθ�ν, να α-νακαλύψ�υμε και να καταν�ήσ�υ-

H έπαυλη Γαλάτη.

T Mέγαρ Στρατή στην Tεργέστη, σήμερα στεγάει τ Δημ τικ� M υσεί Iστ ρίας και Tέ�νης.


H παλαιά Nέα Πλατεία, σήμερα δ�ς T. Mατσίνι �π υ ήταν τ κτίρι της έδρας της Aδριατικής Tράπεας Aσ�αλειών και της Aδριατικής Eνωσης Aσ�αλειών (έργ τ υωγρά� υ Oύγκ Φλ υμιάνι).

H πρώτη έδρα της Aδριατικής Eνωσης Aσ�αλειών τ 1838 στη συν ικία τ υ Mεγάλ υ Kαναλι ύ αρ. 800.

με εκείνες τις εμπειρίες και ναδ�ύμε π�ια απ� τα στηρίγματατ�υ παρελθ�ντ�ς σε συνδυασμ�με τις νέες εμπειρίες δεν έ��υν α-κυρωθεί.

Eίμαστε στ� μεταί�μι� τ�υ κ�-σμ�υ π�υ αλλά�ει. Oι διεργασίες έ-��υν αρ�ίσει. Oπως στ� παρελθ�ν,τ� περι$άλλ�ν είναι ευν�ϊκ�. Aλλάγια να μη συρρικνωθ�ύν �ι ελληνι-κές εστίες, �π�υ γης, και ειδικ�τε-ρα αυτές π�υ έ��υν απ�δεί#ει �τιαντέ��υν στ� πέρασμα τ�υ �ρ�-ν�υ, απαιτείται σήμερα, η διασ�ά-λιση �ρισμένων πρ�ϋπ�θέσεων ει-δικ�τερα π�λιτιστικ�ύ �αρακτήρα.

H γεωγρα�ία επι$άλλει τις ναυ-τικές ανα�ητήσεις, τις �ικ�ν�μικέςσυναλλαγές και τα μεγάλα αν�ίγ-ματα σε παλαιές και νέες αγ�ρές.H θεσμική υπ�στήρι#η στις περι-πτώσεις αυτές έ�ει την ένν�ια τηςαναγκαι�τητας. Tαυτ��ρ�να καιπαράλληλα πρ�ς αυτή την κατεύ-θυνση πρέπει να διασ�αλίσ�υμετην π�λιτιστική μας διάρκεια, μετην καλλιέργεια της ελληνικήςγλώσσας, με την πρ�σ��ή μαςστραμμένη πρ�ς την Eκκλησία καιμε τη $αθιά γνώση τ�υ ιστ�ρικ�ύπαρελθ�ντ�ς π�υ πάντα πρέπει ναπρ�$άλλ�υμε. Yπ� την ένν�ια αυ-τή άμεση πρέπει να είναι η επα�ήτης Mητρ�π�λης με τις παρ�ικίεςτης. Aπαιτείται δηλαδή, καθώς �-λ�κληρώνεται η Eυρωπαϊκή Eνωσημια δυναμική στρατηγική π�υ θα α-ναδεί#ει την α#ία, τη σημασία καιτη �ωτικ�τητα της ειρηνικής συνύ-παρ#ης και της συνεργασίας τωνλαών και των εθνών.


O �ρθ�δ��ς να�ς τ�υ Aγί

Tεργέστη. H πρσ�ψη της Oρθδ��ης Eλληνικής Eκκλησίας τ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υ π�υ �ικ�δ�μήθηκε τ� 1787.


�υ Nικ�λά�υM�ν�κλιτη ασιλική αρ�ικά, διαμ�ρ�ώθηκε αργ�-

τερα με νε�κλασική μ�ρ�ή και δύ� κωδων�στάσια

Tης Oλγας Kατσιαρδή-Hering

Eπικ. καθηγήτριας Iστ�ρίας τ�υNέ�υ Eλληνισμ�ύ στ� Πανεπιστήμι� Aθηνών

TA ΘEMEΛIA τ�υ να�ύ τέθηκαν τ�1784. Hταν � δεύτερ�ς �ρθ�δ�-��ς να�ς των Eλλήνων στην Tερ-γέστη. O πρώτ�ς, τ�υ Eυαγγελι-σμ�ύ και τ�υ Aγί�υ Σπυρίδων�ς,�ικ�δ�μήθηκε στη δεκαετία τ�υ1750, αμέσως μετά την παρα�ώ-ρηση των αυτ�κρατ�ρικών πρ�ν�-μίων πρ�ς τ�υς �ρθ�δ��υς,Eλληνες και Σέρ!�υς («Iλλυρι-�ύς»). Mετά τ� �ωρισμ� των δύ�κ�ιν�τήτων, �ι Σέρ!�ι κράτησαντ�ν πρώτ� να�, τ�ν �π�ί� και δια-τήρησαν στ�ν παλι� τ�υ ρυθμ�,της μ�ν�κλιτης !ασιλικής, ώς ταμέσα τ�υ 19�υ αιώνα.

Για λ�γ�υς στατικ�ύς αλλά και�δηγ�ύμεν�ι απ� τις #ιλ�δ��ίεςγια εθνική πρ�!�λή, γκρέμισαν τ�κτίρι� τ�υ παλι�ύ να�ύ και στη θέ-ση τ�υ ανήγειραν (τ� 1861 εγκαι-νιάστηκε) νέα εκκλησία, ακ�λ�υ-θώντας τα στυλιστικά πρ�τυπα τηςσερ!ικής ηπειρωτικής, εκκλησια-στικής αρ�ιτεκτ�νικής και #ρ�ντί-$�ντας για την επί τ� επιτηδει�τε-ρ� εσωτερική διακ�σμηση.

Kαι �ι δύ� να�ί �ικ�δ�μήθηκανστις ��θες τ�υ λιμανι�ύ πρ�κειμέ-ν�υ να διευκ�λύν�νται �ι πιστ�ίναυτικ�ί να τελ�ύν απρ�σκ�πτα ταθρησκευτικά τ�υς καθήκ�ντα #τά-ν�ντας στ� λιμάνι.

Στις 7/18 Φε!ρ�υαρί�υ 1787 τε-λέστηκε επίσημα η πρώτη Λειτ�υρ-γία στ� να� τ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υ. Hμ�ν�κλιτη !ασιλική π�υ κατέληγεσε πρ�σ�ψη με ένα καμπαναρι� ή-ταν � ρυθμ�ς τ�υ να�ύ.

Oι !ασικ�τερες αρ�ιτεκτ�νικέςαλλαγές πραγματ�π�ιήθηκαν στα1818-1820 �ταν � Matteo Pertschανέλα!ε να ανακαινίσει την πρ�-σ�ψη τ�υ να�ύ. Aκ�λ�υθώντας τανε�κλασικά πρ�τυπα της επ��ήςκαι υπακ�ύ�ντας στις στυλίστικεςπρ�σταγές των αρ�ιτεκτ�νημά-των της νέας Tεργέστης, διαμ�ρ-#ωσε την πρ�σ�ψη τ�υ να�ύ μεδύ� κωδων�στάσια και με !ασικήνε�κλασική μ�ρ#ή. Eπιγρα#ή π�υενέκρινε � Aδαμάντι�ς K�ραής�αρά�τηκε πάνω απ� την είσ�δ�τ�υ να�ύ.

Διακ�σμηση

H εσωτερική διακ�σμηση πέρασεαπ� δύ� !ασικά στάδια 1786-1789,1799-1800. T� τέμπλ� έγινε αρ�ικά�ύλιν�, αντικαταστάθηκε τ� 1801απ� άλλ�, �ύλιν� επίσης, π�υ επι-�ρυσώθηκε τ� 1804 και κατά έναμέρ�ς κατασκευάστηκε απ� μάρ-μαρ�, μάλλ�ν τ� 1820. H !ασική

μ�ρ#ή τ�υ είναι επηρεασμένη απ�τ� γερμανικ� μπαρ�κ, �πως καιστ�υς περισσ�τερ�υς να�ύς τωνπαρ�ικιών της Mεσευρώπης. Oι ει-κ�νες τ�υ τέμπλ�υ σε τρεις Στά-σεις ακ�λ�υθ�ύν τ� �ρθ�δ�� τυ-πικ�.

Στη δεύτερη Στάση είναι τ�π�-θετημένες σε 21 επι�ρυσωμένεςκ�ρνί$ες εικ�νες π�υ ανα#έρ�νταιστις Δεσπ�τικές και θε�μητ�ρικέςγι�ρτές. Eίναι κινητές και ανάλ�γαμε την επίκαιρη ε�ρτή μετα#έρ�-νται σε ειδικ� πρ�σκυνητάρι� στ�νκυρίως να�.

H �ρ�ν�λ�γησή τ�υς είναι πρ�-!ληματική. H ένδει�η «1788X.C.C.» στην εικ�να των Aγίων Πά-ντων και στυλιστική σύγκριση μας�δηγεί στ� συμπέρασμα �τι � κυ-ρι�τερ�ς $ωγρά#�ς των εικ�νωντ�υ τέμπλ�υ ήταν � Kερκυραί�ςΣπυρίδων Σπεράντσας π�υ εί�ε έλ-θει στην Tεργέστη γύρω στα 1784και μα$ί και με τ�ν γι� τ�υ Mι�αήλ#ιλ�τέ�νησαν εικ�νες τ�σ� στ�να� τ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υ �σ� και σ’αυτ� τ�υ Aγ. Σπυρίδωνα και στ�παρεκκλήσι� τ�υ νεκρ�τα#εί�υ. Hτε�νική τ�υς θυμί$ει την επτανη-σιακή $ωγρα#ική εικ�νων τ�υ τέ-λ�υς τ�υ 18�υ αιώνα.

O Iωάννης Tριγώνης εργάστηκεμεταγενέστερα, μετά τ� 1815,στην εικ�ν�γρά#ηση τ�υ να�ύ αλ- Xαλκ�γρα�ία τ�υ 1824 της Aγίας Tριάδ�ς και τ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υ στην �μώνυμη

εκκλησία της Tεργέστης.

Aπ�ψη της παραλίας και της εκκλησίας τ�υ αγί�υ Nικ�λά�υ απ επιστ�λικν δελτάρι�ν στα τέλη τ�υ 19�υ αιώνα.



Παν�ραμική άπ�ψη τ�υ εσωτερικ�ύ της Eκκλησίας τ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υ.

λά είναι πρ�!ληματικ� να απ�δ�-θ�ύν συγκεκριμένα έργα σ’ αυτ�ν,εκτ�ς ίσως απ� τη μίτρα της �αλ-κ�γρα#ίας της Aγίας Tριάδας καιτ�υ Aγ. Nικ�λά�υ π�υ τυπώθηκε τ�1824 και μ�ιρα$�ταν στ�υς πι-στ�ύς κατά την ε�ρτή τ�υ Aγ. Nι-κ�λά�υ.

Oι τ�ι��γρα�ίες

H εσωτερική διακ�σμηση συ-μπληρώθηκε με την τ�ι��γρά#ησητης �ρ�#ής, την επέκταση και $ω-γρά#ιση των γυναικωνιτών και τηνκατασκευή των στασιδίων τ� 1799.Σ’ �λη τη διακ�σμηση της εκκλη-σίας επι�ειρείται να διατηρηθεί ηελληνική !υ$αντινή παράδ�ση.

O Iταλ�ς $ωγρά#�ς GiacomoGraziosi #ιλ�τέ�νησε τις ελαι�-γρα#ίες της �ρ�#ής με θέμα τ�ν

«Xριστ� εν δ��η» και γύρω τ�υ«μια δ��α αγγέλων». H διακ�σμη-ση απ�τελεί πρ�σπάθεια συγκερα-σμ�ύ της $ωγρα#ικής τ�υ εσωτε-ρικ�ύ των θ�λων των !υ$αντινώνεκκλησιών, με την ανάλ�γη διάτα-�η των παραστάσεων, και τις ιλ-λ�υ$ι�νιστικής τε�ν�τρ�πίας της!ενετσιάνικης παράδ�σης της ε-π��ής.

Oι τέσσερις Eυαγγελιστές στ�μέσ� καθεμιάς απ� τις τέσσεριςπλευρές της �ρ�#ής θυμί$�υντ�υς Eυαγγελιστές στις τέσσεριςκ�γ�ες της !άσης των θ�λων των!υ$αντινών ναών. T�ν ίδι� σκ�π�ε�υπηρετ�ύν και �ι τέσσερις Πρ�-#ήτες Δαυίδ, Σ�λ�μών, Δανιήλ,Hσαΐας στις τέσσερις γωνιές της�ρ�#ής.

T� 1840 �ι $ωγρά#�ι FrancescoLocatella και Antonio Zona κατα-σκεύασαν τις εικ�νες με θέμα:

Πλάση της Eύας απ� την πλευράτ�υ Aδάμ, ε��ρία των πρωτ�πλά-στων απ� τ�ν Παράδεισ�, είσ�δ�ςτ�υ Xριστ�ύ στα Iερ�σ�λυμα, «α-π�δίω�ις των μιαιν�ντων τ�ν να�ντ�υ Θε�ύ», π�υ κ�σμ�ύν τ�ν γυ-ναικωνίτη.

Στις δύ� μακρές πλευρές τ�υνα�ύ αναρτήθηκαν �ι μεγάλωνδιαστάσεων εικ�νες με θέματα:«A#ετε τα παιδία ελθείν πρ�ς με»και τ�ν Aγι� Iωάννη κατά τ� κή-ρυγμα στην Aίγυπτ�, π�υ #ιλ�τέ-�νησε � περί#ημ�ς Tεργεστίν�ς$ωγρά#�ς Cesare dell Acqua, τ�1852-54.

Mεταγενέστερες επεμ!άσειςστ� αρ�ιτεκτ�νημα α#�ρ�ύσανστατικές !ελτιώσεις και δεν επη-ρέασαν τη μυστικιστική, επι!λητι-κή ατμ�σ#αιρα τ�υ να�ύ π�υ με-τα#έρει ν�ερά τ�ν επισκέπτη στ�ν19� αιώνα.

Συνέ�εια απ την 15η σελίδα

Eικνα τ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υ στην �μώνυμη εκκλησία, π

KYPIAKH 17 ΔEKEMBPIOY 1995 - H KAΘHMEPINH 17π�υ απ�δίδεται σε αγι�γρά�� της Σ��λής τ�υ Γ. Tριγώνη.

Eλαι�γρα�ία απ τ�ν γυναικωνίτη τ�υ να�ύ με θέμα την είσ�δ� τ�υ Xριστ�ύ στα Iερ�σλυμα,έργ� των #ωγρά�ων Φραντσέσκ� Λ�κατέλα και Aντνι� Zνα.

H μεγάλη εικνα τ�υ Aγί�υ Γεωργί�υ. T� ασημένι� επικάλυμμά της �ιλ�τε�νήθηκε στη M-σ�α τ� 1848.


T� Aρ�εί� της K�ιν�τηταςT� πληρ��ριακ� υλικ� και η �ργάνωσή τ�υ επιτρέπ�υν την άντληση π�λύτιμων ιστ�ρικών στ�ι�είων

Tων: Mι�άλη Bαρλά, Bαγγέλη Kαραμανωλάκη

Iστ�ρικών

AΠO TA ΠAPAΔO�A π�υ συναντ�ύν�ι ιστ�ρικ�ί της Eλληνικής Διασπ�-ράς είναι � καταπληκτικ�ς πλ�ύτ�ςτ�υ πληρ��ριακ�ύ υλικ�ύ π�υ α-��ρά τη δράση των Eλλήνων στη �έ-νη. O �ρ�νικ�ς και θεματικ�ς πρ�σ-δι�ρισμ�ς τ�υ υλικ�ύ αυτ�ύ είναι τέ-τ�ι�ς, π�υ σπάνια τα ελλαδικά τ�υπαράλληλα συγκρ�τ�ύν ένα τ�σ�πρ�ν�μιακ� πεδί� έρευνας. Γεγ�ν�ςευε�ήγητ� απ� τη δια��ρά στην α-νάπτυ�η της κρατικής γρα�ει�κρα-τίας και την κ�υλτ�ύρα της δι�ίκη-σης μετα�ύ των δυτικ�ευρωπαϊκώνκρατών και της Oθωμανικής Aυτ�-κρατ�ρίας ή τ�υ Eλληνικ�ύ Bασιλεί-�υ τ�ν 19� αιώνα, αν�ίγει ευρείςδρ�μ�υς για τη μελέτη της Eλληνι-κής Διασπ�ράς.

Πλήθ�ς πληρ��ριών απ�κειταιστα τ�πικά και κεντρικά αρ�εία τωνκρατών στα �π�ία κατευθύνθηκαν �ι

Eλληνες απ�δημ�ι. Mεγάλ�ς �γκ�ς,π�υ α��ρά κυρίως την �ργάνωσητων παρ�ίκων, τη θρησκευτική καιπνευματική δράση και την καθημερι-νή $ωή τ�υς, συγκεντρώθηκε και �υ-λάσσεται απ� τις ελληνικές κ�ιν�τη-τες τ�υ ε�ωτερικ�ύ, �πως ηComunita Greco Orientale di Trieste.

Oι κατά καιρ�ύς γραμματείς τηςK�ιν�τητας και κυρίως, � Mαργαρί-της Kωνσταντινίδης �ρ�ντισαν γιατην τήρηση της τά�ης στ�υς �ακέ-λ�υς και τα κατάστι�α τ�υ αρ�εί�υ.H Oλγα Kατσιαρδή-Hering περιμά$ε-ψε και �ρ�ντισε για περισσ�τερα απ’�σα η ίδια �ρησιμ�π�ίησε στη διατρι-&ή της

1).

Aπ� τ� 1750

H ύπαρ�η της K�ιν�τητας είναι αλ-ληλένδετη με την παρ�υσία τωνEλλήνων στην Tεργέστη. Aνθρωπ�ιαπ� διά��ρες γωνιές τ�υ ελληνικ�ύ�ώρ�υ έρ��νται ν’ α�ήσ�υν τ� �νάριτ�υς στα ��ντρά &ι&λία της, �π�υ

καταγρά��νται, ήδη απ� τ� 1750, �ιγάμ�ι, �ι γεννήσεις, �ι &απτίσεις, �ιθάνατ�ι και �ι εντα�ιασμ�ί των πα-ρ�ίκων. H κ�ιν�τητα καταγρά�ει ταμέλη της σε ειδικ�ύς πίνακες απ� τ�1783.

Oι �ρηστικ�ί αυτ�ί κατάλ�γ�ι, π�υστη &άση τ�υς εισπράττ�νταν �ι ει-σ��ρές και τα διά��ρα τέλη για τηνK�ιν�τητα, δίν�υν μια εικ�να για την�ικ�ν�μική παρ�υσία των Eλλήνωνκαι τη σημασία της για την π�λη. Tαί�νη των π�λλαπλών �ικ�ν�μικώνλειτ�υργιών της K�ιν�τητας κατα-λαμ&άν�υν τ� μεγαλύτερ� τμήματ�υ Aρ�εί�υ. Tα λ�γιστικά &ι&λία γιατα έσ�δα και τα έ��δα της κ�ιν�τη-τας απ� τα τέλη τ�υ 18�υ αιώνα ώςτις μέρες μας συν�δεύ�νται απ� σει-ρά απ�δεί�εων, λυτών εγγρά�ων,στελε�ών (blocks) και γενικών ισ�-λ�γισμών. Eνδια�έρ�ντα στ�ι�είακαταγρά��νται για τη συμπερι��ράτης κ�ιν�τητας ως ιδι�κτήτη και κα-τ��υ κε�αλαίων. T� τμήμα π�υ α-να�έρεται στην κατ��ή και εκμετάλ-

λευση των ακινήτων απ�τελεί σπ�υ-δαία πηγή για την ιστ�ρία της δ�μη-σης και της κατ�ικίας σ’ αυτ� τ�σπ�υδαί� λιμάνι της Aδριατικής. T�τμήμα των τραπε$ών και της κίνησηςτων κε�αλαίων υπ�γραμμί$ει την ε-μπλ�κή των παρ�ίκων στις πι� σύγ-�ρ�νες �ικ�ν�μικές πρακτικές της ε-π��ής τ�υς.

T� πνεύμα π�υ διακατέ�ει τη δι�ί-κηση της K�ιν�τητας είναι εύκ�λα α-ναγνωρίσιμ� στα πρακτικά των συνε-δριάσεων τ�υ «B�υλευτηρί�υ» καιτων συνελεύσεων της K�ιν�τητας.Oι μ�νάδες τ�υ «πρωτ�κ�λλ�υ«, της«αλληλ�γρα�ίας» και, κυρίως τ�υ«Aρ�εί�υ» π�υ συγκρ�τησε με έγ-γρα�α της K�ιν�τητας � Kωνσταντι-νίδης, διαμ�ρ�ών�υν την εικ�να ε-ν�ς καλ�στημέν�υ �ργανισμ�ύ. Hπρ�σπάθεια αναλυτικών και α�ι�πι-στων καταγρα�ών, τ�σ� στα �ικ�ν�-μικά �σ� και στα δι�ικητικά θέματα,�αίνεται και σ’ �,τι α��ρά τ� να� καιτ� K�ιμητήρι�. Xαρακτηριστικές γιατην ιδιαιτερ�τητα της θρησκευτικής

H π�λη κατά τα μέσα τ�υ 19�υ αι.

πρακτικής στην Tεργέστη είναι �ικ�ιν�τικές �δηγίες πρ�ς τ�υς ιερείςκαι � αυστηρ�ς πρ�γραμματισμ�ςτων λατρευτικών εκδηλώσεων, �πωςαπ�τυπώνεται στην επικ�ινωνία τηςK�ιν�τητας με τ�ν ιερέα. H �ρ�ντί-δα για τη διδασκαλία της ελληνικήςγλώσσας και την εκπαίδευση των νε-αρών μελών της παρ�ικίας απ�τυ-πώνεται στη λειτ�υργία τ�υ κ�ιν�τι-κ�ύ σ��λεί�υ, απ� τ� 1801 ώς τ�1930 περίπ�υ. Tα κατάστι�α και ταέγγρα�α τ�υ σ��λεί�υ συγκρ�τ�ύνσειρές π�υ, σε συνδυασμ� με τασ��λικά εγ�ειρίδια και τα επ�πτικάμέσα διδασκαλίας, συνιστ�ύν π�λύ-τιμ� υλικ� για τ�ν ιστ�ρικ� της νε�-ελληνικής εκπαίδευσης.

Tα κληρ�δ�τήματα

H �ρ�ντίδα των μελών της K�ι-ν�τητας για τη στήρι�ή της εκ�ρά-$εται εναργέστερα μέσα απ� τ�πλήθ�ς των κληρ�δ�τημάτων π�υκατέλιπαν �ι πλ�ύσι�ι �μ�γενείς.Oι ιδρυτικές πρά�εις και τα λ�γήςέγγρα�α και &ι&λία, π�υ α��ρ�ύντη δι�ίκησή τ�υς, απ�τελ�ύν έναεκτεταμέν� και π�λύτιμ� τμήματ�υ αρ�εί�υ. Tα σ�ετικά με τ� Oι-κ�ν�μει� κληρ�δ�τημα έ��υν ε-ντα�θεί στ� αρ�εί� ως αυτ�ν�μημ�νάδα2.

H K�ιν�ητα έσκυψε απ� νωρίςστ�ν π�ν� των ενδεών παρ�ίκωνσυνδυά$�ντας την αρ�έγ�νη πρ�-ν�μιακή λειτ�υργία με τη σύγ�ρ�-νη αντίληψη της �ιλανθρωπίας.Mια σειρά απ� καταλ�γ�υς «τακτι-κών και έκτακτων &�ηθημάτων»πρ�ς τα ασθενέστερα μέλη της πα-ρ�ικίας (αρ�ικά με τ�ν τίτλ�

Elemosyne) �ενικ�ύν στις αρ�έςτ�υ 19�υ αιώνα και συνδυά$�νταιμε τις �ν�μαστικές καταγρα�έςτων πτω�ών (Repertorii die Poveri).

H $ωή της K�ιν�τητας περιλαμ-&άνει και δύσκ�λες στιγμές, και έ-κρυθμες περι�δ�υς, π�υ καθρε-πτί$�νται στην κατάσταση τ�υ αρ-

�εί�υ. T�σ� τ� περιε��μεν� �σ� ηπ�ι�τητα και η πιστ�τητα των κα-ταγρα�ών απ�τελ�ύν αψευδείςμάρτυρες για τις δυσκ�λίες ιδίωςτης μ�υσ�λινικής περι�δ�υ. Aπ�τ� 1920, ωστ�σ�, ένας άλλ�ς ση-μαντικ�ς θεσμ�ς εμ�ανί$εται. T�Eλληνικ� Eμπ�ρικ� Eπιμελητήρι�

(Camera di Commercio Hellenica)συγκεντρώνει στ�ι�εία για την ε-μπ�ρική και την εν γένει �ικ�ν�μι-κή κίνηση και τ� ν�μ�θετικ� πλαί-σι� �ικ�ν�μικής δράσης στηνEλλάδα και την Iταλία. Διατηρείστενή σ�έση με τις ελληνικές καιτις ιταλικές αρ�ές, συνδέεται στε-νά με άλλ�υς �ικ�ν�μικ�ύς �ργα-νισμ�ύς της περι��ής και εκπ�νείσ�έδια για την ανάπτυ�η των �ικ�-ν�μικών σ�έσεων με την Eλλάδα.

Π�λύτιμη πηγή

T� Aρ�εί� της κ�ιν�τητας περι-λαμ&άνει και παλαι�ύς �άρτες καισ�έδια, �πως αυτ� των Aθηνών τ�υ1837. Σήμερα �ιλ��ενείται σε έναν�ώρ� ειδικά σ�εδιασμέν� στ�ν τρίτ��ρ�� τ�υ κτιρί�υ της K�ιν�τηταςστη Via III Novembre 6. T� πι� σημα-ντικ� τμήμα τ�υ, τ� «Aρ�εί�ν», �ιδιαθήκες των δωρητών και τα λη-�ιαρ�ικά &ι&λία, �υλάσσεται στ� α-σ�αλισμέν� απ� κάθε κίνδυν� θη-σαυρ��υλάκι� (Cassa Forte) τ�υπρώτ�υ �ρ��υ.

Mετά τη διάσωση και την κατάτα�ήτ�υ, επίκειται και η δημ�σίευση τ�υκαταλ�γ�υ τ�υ αρ�εί�υ. Λ�γω τ�υπ�λυεθνικ�ύ �αρακτήρα και της πα-ράλληλης ιστ�ρικής π�ρείας της π�-λης και της ελληνικής K�ιν�τητας,τ� αρ�εί� απ�τελεί π�λύτιμ� κε�ά-λαι� για την ιστ�ρία της Διασπ�ράςκαι γέ�υρα επικ�ινωνίας των Eλλή-νων μελετητών με τ�υς ιστ�ρικ�ύςάλλων εθν�τήτων με ανάλ�γη ιστ�-ρική εμπειρία.

Σημειώσεις:1) Oλγα Kατσιαρδή - Hering, H ελληνική παρ�ικία

της Tεργέστης (1751-1830), τ.2, Aθήνα 1986, �-π�υ και κατάλ�γ�ς πηγών για την περί�δ�.

2) Bλ. σ�ετικά Aπ�στ�λ�ς Παπαϊωάνν�υ, Labiblioteca della Comunita Greco - Orientale diTrieste, Tεργέστη 982, σ. 57-115.


T� �ι�λιάρι�ν διαγωγής και πρ��δ�υ των μαθητριών τ�υ ελ-ληνικ�ύ Παρθεναγωγεί�υ Tεργέστης τ� 1866.

O Kαν�νισμ�ς της Eλληνικής Σ��λής Aρρένων της Tεργέ-στης τ� 1871.

T� πρώτ� τυπωμέν� καταστατικ� της ελληνικής κ�ιν�τηταςτ� 1787. (Oρ�ι και Διαταγαί τ�υ Γέν�υς και της αδελ"�τητ�ςτων Γραικών…).

Aναμνηστική α"ίσα για τ�ν ε�ρτασμ� των διακ�σίων�ρ�νων (1782-1982) της Eλληνικής K�ιν�τητ�ς Tερ-γέστης.

T�υ Aπ�στ�λ�υ Γ. Παπαϊωάνν�υ

Iστ�ρικ�ύ, Aν. Kαθηγητήτ�υ Πανεπιστημί�υ Iωαννίνων

ΣTO APXEIO της �ι�λι�θήκης τηςEλληνικής K�ιν�τητας Tεργέστης(EKT) υπάρ��υν �ι ε�ής �ειρ�γρα-��ι κατάλ�γ�ι των �ι�λίων της:

1. Xειρ�γρα��ς κατάλ�γ�ς π�υσυντά�θηκε π�λύ πρ��ειρα τ�1817. Eίναι άδετ�ς και απ�τελείταιαπ� δώδεκα �ύλλα. Yπάρ�ει και α-ντίγρα�� απ� άλλ� �έρι. Tα �ύλλα10-12 είναι λευκά. Φέρει την επι-γρα�ή: «Tεργέστη 20 I�υνί�υ 1817.Kατάλ�γ�ς των �ι�λίων της �ι�λι�-θήκης τ�υ Σ��λεί�υ τ�υ εν Tεργέ-στη γέν�υς των Γραικών».

H καταγρα�ή των �ι�λίων έγινεκατά κατηγ�ρίες (Γεωγρα�ία, Iα-τρική...). Tα έντυπα σημειών�νταιτ� ένα ύστερα απ� τ� άλλ� �ωρίςαύ��ντα αριθμ�. Σημειώνεται μ�ν�� αριθμ�ς των τ�μων στ� τέλ�ςτ�υ κάθε τίτλ�υ. O κατάλ�γ�ς εί-ναι �τω��ς �ρήσιμ�ς ωστ�σ� γιατην ιστ�ρία της �ι�λι�θήκης τηςEKT. Στη σελ. 8 σημειών�νται δύ��ειρ�γρα�α: Oι Παρ�ιμίες (τ�υΠαρθενί�υ Kατ$ι�ύλη) και η Λ�γική(πιθαν�τατα τ�υ Bικεντί�υ Δ�μ�-δ�ύ). T�ν κατάλ�γ� υπ�γρά��υν �επιστάτης Πρ�κ�πης Kαρτσιώτης,� Πέτρ�ς Mωραϊτίνης και � Nικ�-λα�ς Pενιέρης.

2. T� 1830 επι�ειρείται η πρώτησυστηματική καταγρα�ή των �ι-�λίων της �ι�λι�θήκης. Yπάρ�ει έ-νας παν�δετ�ς �ειρ�γρα��ς κατά-λ�γ�ς 182 σελίδων, απ� τις �π�ίεςέ��υν �ρησιμ�π�ιηθεί �ι 52. T��ειρ�γρα�� έρει τ�ν τίτλ�: «Kα-τάλ�γ�ς της �ι�λι�θήκης τ�υ ημε-τέρ�υ γέν�υς 1830». Tα �ι�λία έ-��υν γρα�εί σε κατηγ�ρίες. «1.Λε�ικά, γραμματική και άλλα �ιλ�-λ�γικά. 2. Συγγρα�είς, ελληνικ�ί,ερωτικ�ί ή πλασματ�γρά��ι καιμυθ�γρά��ι, �ιλ�σ��ι, ιστ�ρίαιτης �ιλ�σ��ίας, �υσικ�ί, μαθημα-τικ�ί και αστρ�ν�μ�ι, ν�μικ�ί, εκ-κλησιαστικ�ί, ιταλικά �ι�λία, γαλλι-κά �ι�λία». Στ�ν κατάλ�γ� σημειώ-νεται επίσης και η θέση των κατη-γ�ριών στις �ι�λι�θήκες.

O κατάλ�γ�ς περιλαμ�άνει δε-καεπτά κατηγ�ρίες στις �π�ίες α-ναλ�γ�ύν 516 τίτλ�ι �ι�λίων. O �ω-ρισμ�ς σε κατηγ�ρίες δεν είναι αυ-στηρ�ς. H πλ�υσι�τερη κατηγ�ρίαείναι η θε�λ�γία, π�υ περιέ�ει 104τίτλ�υς �ι�λίων. Oλα τα έντυπα α-νήκαν στ� σ��λεί� της EKT, �πωςσημειώνεται στην πρώτη σελίδατ�υ καταλ�γ�υ: «Kατάλ�γ�ς των�ι�λίων της εν Tεργέστη Eλληνι-κής Σ��λής.

Nέ�ι κατάλ�γ�ι

3. T� 1867 συντά�θηκαν δύ� νέ�ικατάλ�γ�ι της �ι�λι�θήκης. Eνας

αριθμητικ�ς και ένας αλ�α�ητικ�ς.O αριθμητικ�ς κατάλ�γ�ς έ�ει 112σελίδες και είναι παν�δετ�ς.E��υν γρα�εί �ι 69 σελίδες και �έ-ρει την επιγρα�ή «Kατάλ�γ�ς α-ριθμητικ�ς της �ι�λι�θήκης της ενTεργέστη Eλληνικής K�ιν�τητας».O κατάλ�γ�ς αυτ�ς εί�ε συμπερι-λά�ει τα �ι�λία π�υ περιέ��ντανστη μεγάλη εντ�ι�ισμένη �ι�λι�θή-κη της γραμματείας της EKT (ερμά-ρια A-H), στη «�ι�λι�θήκη B» καιστη «μικρή �ι�λι�θήκη», δηλ. συ-ν�λικά περιεί�ε τα �ι�λία τριών �ι-�λι�θηκών. H αρίθμηση εί�ε γίνεικατά τ�μ�υς και �ωρίς να λη�θείυπ�ψη η καταλ�γ�γρά�ηση τ�υ1830. Eτσι, στη ρά�η τ�υ �ι�λί�υ,στ� κάτω μέρ�ς, επικ�λλήθηκε � α-ριθμ�ς τ�υ νέ�υ καταλ�γ�υ. Σταερμάρια A-H και στη «�ι�λι�θήκηB» υπήρ�αν 1.747 τ�μ�ι π�υ ανα-λ�γ�ύν σε 910 τίτλ�υς �ι�λίων. Στη«μικρή �ι�λι�θήκη» υπήρ�αν 353τ�μ�ι π�υ αναλ�γ�ύσαν σε 181 τίτ-λ�υς. Στη σελίδα 35 τ�υ καταλ�γ�υυπάρ�ει πίνακας �ειρ�γρά�ων.

Σημειών�νται εννέα �ειρ�γρα�α.O αλ�α�ητικ�ς κατάλ�γ�ς �έρει

τ�ν τίτλ�: «Kατάλ�γ�ς αλ�α�ητι-κ�ς της �ι�λι�θήκης της εν Tεργέ-στη Eλληνικής K�ιν�τητ�ς 1867».Περιέ�ει τρία αλ�α�ητικά ευρετή-

ρια, ένα για την εντ�ι�ισμένη �ι-�λι�θήκη (ερμάρια A-H), ένα για τη«�ι�λι�θήκη B» και ένα για τη «μι-κρή �ι�λι�θήκη». Tα �ι�λία έ��υνκατα�ωριστεί αλ�α�ητικά με �άσητ� �ν�μα τ�υ συγγρα�έα. E�ει 102σελίδες. Στις σελ. 1-43 καταγρά-��νται τα �ι�λία τα �π�ία εί�αν τ�-π�θετηθεί στα ερμάρια A-H. Στησελ. 44 περιγρά��νται σύντ�μαεννέα �ειρ�γρα�α π�υ ανα�έρ�-νται στη σελ. 35 τ�υ αριθμητικ�ύκαταλ�γ�υ). Oι σελ. 45-52 είναιλευκές. Στη σελ. 53 υπάρ�ει � τίτ-λ�ς: Kατάλ�γ�ς αλ�α�ητικ�ς τηςBας �ι�λι�θήκης. Στις σελ. 55-89περιέ��νται τα �ι�λία της «�ι�λι�-θήκης B». Στις σελ. 90-97 έ��υνκατα�ωρισθεί τα �ι�λία της «μι-κρής �ι�λι�θήκης». Oι σελ. 98-102είναι λευκές. Oι κατάλ�γ�ι αυτ�ίσυντά�τηκαν απ� τ�ν τ�τε έ��ρ�της �ι�λι�θήκης Yπάτι� Aυγεριν�,�ταν ήταν πρ�εδρ�ς � Aναστάσι�ςBαρδάκας.

4. Στ�ν διπλ� κατάλ�γ� τ�υ Yπ.Aυγεριν�ύ στηρί�τηκαν �ι συντά-κτες εν�ς άλλ�υ καταλ�γ�υ στιςαρ�ές τ�υ 20�ύ αιώνα. Για τη σύ-ντα�η τ�υ καταλ�γ�υ αυτ�ύ εργά-στηκαν � Aριστείδης Kαρακάρης, �Mαργαρίτης Kωνσταντινίδης και �Eμμ. B. Σταματάκης. Aπ�τελείται

απ� 22 λυτά �ύλλα και �έρει τ�ντίτλ� «Kατάλ�γ�ς των �ι�λίων τωνεν τη Γραμματεία της K�ιν�τητ�ςτων ενταύθα Oρθ�δ��ων EλλήνωνBι�λι�θηκών». O κατάλ�γ�ς αυτ�ς�ωρί$ει τα �ι�λία σε τρεις κατηγ�-ρίες: «Φιλ�λ�γία, Θε�λ�γία, διά��-ρα». Tα έντυπα κάθε κατηγ�ρίαςκαταγρά��νται αλ�α�ητικά με �ά-ση τ� �ν�μα τ�υ συγγρα�έα. Στιςκατηγ�ρίες αυτές αντιστ�ι��ύν287, 201, 521 τίτλ�ι �ι�λίων. Tα �ι-�λία καταγρά��νται με σ�ετική α-κρί�εια, δίν�νται �ι ενδεί�εις τ�υαριθμητικ�ύ καταλ�γ�υ τ�υ 1867,αλλά δεν αριθμ�ύνται. Eπίσης ανα-�έρ�νται η ύπαρ�η 25 �ειρ�γρά-�ων �ωρίς να κατ�ν�μά$�νται.

5. T� 1940 � Oρέστης Bάγιας α-νέλα�ε την τα�ιν�μηση της �ι�λι�-θήκης και συνέτα�ε νέ� κατάλ�γ�.O νέ�ς κατάλ�γ�ς είναι αριθμητι-κ�ς απ� 1-2.939. O συντάκτης τ�υδεν ακ�λ�ύθησε κανένα σύστημα.Πρ��ανώς κατέγραψε τα �ι�λίααρ�ί$�ντας απ� τις �ι�λι�θήκεςτ�υ μ�υσεί�υ. Kατέγραψε 2.939 έ-ντυπα, επικ�λλησε στη ρά�η κάθε�ι�λί�υ τ�ν αντίστ�ι�� αριθμ�,σ�ράγισε και έγραψε με μελάνιτ�ν ίδι� αριθμ� στην πρ�μετωπίδατ�υ εντύπ�υ. Παράλληλα δελτι�-γρά�ησε τα �ι�λία και έ�τια�ε δύ�καταλ�γ�υς, έναν αλ�α�ητικ� καιένα συστηματικ�. H καταλ�γ�γρά-�ηση και δελτι�γρά�ηση των ε-ντύπων δεν �λ�κληρώθηκε.

Mεγάλες ελλείψεις

Oι συντάκτες των καταλ�γων καιτων δελτίων δεν ακ�λ�ύθησαν ένασυγκεκριμέν� σύστημα καταλ�γ�-γρά�ησης και τα�ιν�μησης των �ι-�λίων με απ�τέλεσμα τη δημι�υρ-γία μιας �αώδ�υς καταστάσεως.Eπίσης ένας μεγάλ�ς αριθμ�ς ε-ντύπων δεν εί�ε συμπεριλη�θείστ�υς καταλ�γ�υς π�υ ανέ�ερα.Kρίθηκε απαραίτητ�ς � έλεγ��ς �-λων των �ι�λίων με �άση τ�υς κα-ταλ�γ�υς των αρ�ών τ�υ 1900 καιτ�υ 1940. Για τ� σκ�π� αυτ� κατέ-τα�α τα �ι�λία �ρ�ν�λ�γικά, ανά-λ�γα δηλ. με τ� �ρ�ν� της έκδ�-σής τ�υς. Διαπίστωσα ύστερα απ�λεπτ�μερή έλεγ�� τι απ� τ�ν �ει-ρ�γρα�� κατάλ�γ�, π�υ εί�ε συ-ντα�τεί στις αρ�ές τ�υ 20�ύ αιώ-να, δεν υπήρ�αν 56 τίτλ�ι �ι�λίων.Aπ� τ�ν αριθμητικ� κατάλ�γ� τ�υ1940 απ�δεί�τηκε �τι �ι ελλείψειςήταν ελά�ιστες. Σε σύν�λ� 2.939τίτλων (μεταγενέστερ�ς αριθμ�ς2.944) δεν υπήρ�αν έ�ι τίτλ�ι �ι-�λίων. Mαρτυρίες απώλειας �ι-�λίων παρέ��υν �ι Aρ. Kαρακάρηςκαι M. Kωνσταντινίδης. Oι απώλει-ες τ�π�θετ�ύνται στα τέλη περί-π�υ τ�υ 19�υ και στις αρ�ές τ�υ20�ύ αιώνα. Στη �ι�λι�θήκη λει-τ�υργ�ύσε δανειστικ� τμήμα τ�


H Bι�λι�θήκη της K�ιν τηταςBι�λία με Kλασική Φιλ�λ�γία, Bυ�αντινή, Nε�ελληνική, Eυρωπαϊκή και σπάνια �ειρ�γρα�α

O καν�-νισμ�ςτης Bι-�λι�θή-κης τηςK�ιν�τη-τ�ς με η-μερ�μη-νία 27Mαρτί�υ1886.


1862, �πως μαρτυρεί τ� ειδικ� τε-τράδι� π�υ �έρει τ�ν τίτλ�: «Ση-μείωσις των �ι�λίων της �ι�λι�θή-κης τα �π�ία δανεί$�νται εις τ�υςδιδασκάλ�υς της Σ��λής». Aργ�-τερα η EKT τύπωσε ειδικά μ�ν�-�υλλα - απ�δεί�εις για τ� δανει-σμ� των �ι�λίων, πρ�κειμέν�υ ναδιευκ�λύνεται � δανειστής, αλλάκαι να ελέγ�εται απ�τελεσματικά ηεπιστρ��ή τ�υ εντύπ�υ στη �ι-�λι�θήκη. Oπωσδήπ�τε στις απώ-λειες �ι�λίων συνέτειναν π�λλ�ίπαράγ�ντες. H �αθμιαία παρακμήτης EKT μετά τ� 1891, �ι ιστ�ρικέςπεριπέτειες της π�λης της Tεργέ-στης και, κυρίως, η πλήρης αδια-��ρία για τη �ι�λι�θήκη και τ� αρ-�εί�, ιδίως κατά τις τελευταίες δε-καετίες, συνέ�αλαν ακ�μη περισ-σ�τερ� στ� �ά�ς π�υ εί�ε δημι-�υργηθεί.

Bι�λία πρ�σ�εραν στην EKT ιε-ρείς, δάσκαλ�ι της Eλληνικής Σ��-λής Tεργέστης, γνωστ�ί λ�γι�ι και�ιλ�γενείς �πως � αρ�ιμ. ΔανιήλBιτάλης, � αρ�ιμ. Xρυσ�στ�μ�ςΓκι�λιαδάκης, � Aλέ�ανδρ�ς A�ε-ντ�ύλης, � Aριστείδης Kαρακάρης,� Mαργαρίτης Kωνσταντινίδης, �Iωάννης Mπ�ύκ�υρας, � IωάννηςΠαπακώστας, � Xαρ. Σ��ιαν�π�υ-λ�ς, � I. Xατ$ηκώνστας και τελευ-ταία � Δημήτρι�ς Δημητρί�υ.Yπάρ��υν επίσης ελά�ιστα �ι�λίακαι τεύ�η περι�δικών στη γερμανι-κή γλώσσα π�υ ανήκαν στ� Δι�νύ-σι� Θερειαν�. Oπως είναι γνωστ�,η μεγάλη �ι�λι�θήκη τ�υ Eπτανή-σι�υ λ�γι�υ περιήλθε στηBiblioteca Civica της Tεργέστηςσύμ�ωνα με τη θέληση τ�υ ίδι�υτ�υ Θερειαν�ύ. Bρέθηκαν ακ�μηπ�λύ λίγα �ι�λία τ�υ Eυσταθί�υΠασ�άλη και τ�υ Θεαγένη Λι�αδάπ�υ εί�αν �ρηματίσει διευθυντέςτης Eλληνικής Σ��λής Tεργέστης.

Για την πληρέστερη γνώση τ�υπεριε��μέν�υ της �ι�λι�θήκης α-παριθμ�ύμε τις κυρι�τερες κατη-γ�ρίες, έτσι �πως τις διακρίναμεκαι κατατά�αμε τα �ι�λία και γενι-κ�τερα τα έντυπα π�υ υπήρ�ανστην K�ιν�τητα.

Oι κατηγ�ρίες

Περι�δικά: 176 τίτλ�ι ελληνικώνκαι �ένων, απ� τα �π�ία �ρισμένασπάνια («Eρμής � λ�γι�ς», «Eσπε-ρ�ς» της Λιψίας, «Kλειώ» της Λι-ψίας, «Eυτέρπη», αρκετ�ί τ�μ�ιτ�υ περι�δικ�ύ συγγράμματ�ς τ�υεν Kωνσταντιν�υπ�λει Eλληνικ�ύΦιλ�λ�γικ�ύ Συλλ�γ�υ κ.ά.).

Γλωσσ�λ�γία: 420 τίτλ�ι. Π�ικίλαγλωσσικά, εγκυκλ�παιδικά ή δια-��ρων ειδικ�τήτων λε�ικά (γύρωστ�υς 200 τ�μ�υς), μετα�ύ των �-π�ίων η γαλλική «GrandeEncyclopedie».

Kλασική �ιλ�λ�γία: 892 τίτλ�ιπαλαιών και νεώτερων εκδ�σεωναρ�αίων Eλλήνων συγγρα�έων.Σ�εδ�ν �λα τα �ι�λία διατηρ�ύνταιπ�λύ καλά. Στην ίδια κατηγ�ρίαπεριλαμ�άνεται και τ� μ�ναδικ�incunabulo (1495) π�υ υπάρ�ει στη�ι�λι�θήκη. Πρ�κειται για έναν τ�-μ� π�υ περιέ�ει τα Eιδύλλια τ�υΘε�κρίτ�υ, τις Γνώμες τ�υ Kάτω-

ν�ς, τις Γνώμες των επτά σ��ώνκαι άλλα έργα.

Bυ�αντινή �ιλ�λ�γία: 83 τίτλ�ισπάνιων εκδ�σεων �υ$αντινώνκειμένων.

Nε�ελληνική �ιλ�λ�γία: 300 πε-ρίπ�υ τίτλ�ι παλαιών και νεώτερωνέργων.

Eυρωπαϊκή �ιλ�λ�γία: 450 περί-π�υ τίτλ�ι γνωστών Eυρωπαίωνλ�γ�τε�νών και συγγρα�έων(Goethe, Hugo, Voltaire κ.ά.).

Γεωγρα�ία: Περισσ�τερ�ι απ�200 τίτλ�ι. Πλ�ύσια συλλ�γή �αρ-τών (άτλαντες).

Iστ�ρία: 630 τίτλ�ι. Σημαντικήσυλλ�γή ιστ�ρικών �ι�λίων π�υ α-να�έρ�νται στην ελληνική επανά-σταση τ�υ 1821.

Iατρική: 170 περίπ�υ τίτλ�ι �ωρίςιδιαίτερ� ενδια�έρ�ν.

Θε�λ�γία: Περισσ�τερ�ι απ� 600τίτλ�ι. Σπανι�τατες εκδ�σεις λει-τ�υργικών, δ�γματικών και διά��-ρων θε�λ�γικών �ι�λίων.

Xειρ�γρα�α: Πρ�κειται για τηγνωστή συλλ�γή των 38 �ειρ�γρά-�ων κωδίκων π�υ έ�ει πειργράψει� Σπυρ. Π. Λάμπρ�ς.

T� παλαι�τερ� �ι�λί� της �ι�λι�-θήκης, �πως ανα�έρθηκε, είναιμια συλλ�γή έργων γνωστών κλα-σικών συγγρα�έων. Περιέ�ει ανά-μεσα στα άλλα έργα τα Eιδύλλιατ�υ Θε�κρίτ�υ, τις Γνώμες τ�υ Kά-των�ς, τις Γνώμες των επτά σ�-�ών. T� τύπωσε � Aλδ�ς Mαν�ύ-τι�ς στη Bενετία τ�ν Φε�ρ�υάρι�τ�υ 1495. Yπάρ�ει επίσης η σπα-νι�τατη έκδ�ση τ�υ Λε�ικ�ύ τ�υHσύ�ι�υ π�υ τυπώθηκε τ� 1521. T�1514 � Mάρκ�ς M�υσ�ύρ�ς εί�ετυπώσει στ� τυπ�γρα�εί� τ�υAλδ�υ Mαν�ύτι�υ τ� Λε�ικ�. Aνα-τύπωση αυτ�ύ τ�υ έργ�υ είναι ηέκδ�ση π�υ έ�ει διασωθεί στη �ι-�λι�θήκη της K�ιν�τητας. Σημειώ-ν�υμε ακ�μη την ύπαρ�η σημαντι-κών εκδ�σεων κλασικών συγγρα-�έων �πως �ι τραγωδίες τ�υ Σ�-

��κλή (Φλωρεντία 1522), τα υπ�-μνήματα τ�υ Eυστρατί�υ στα δέκα�ι�λία των Hθικών Nικ�μα�είωντ�υ Aριστ�τέλη (Bενετία 1536), �ιεννέα κωμωδίες τ�υ Aριστ��άνη(Bασιλεία 1547), �ι Παρεκ��λέςτ�υ Eυσταθί�υ στην Iλιάδα καιστην Oδύσσεια τ�υ Oμήρ�υ (Pώμη1542-1550), �ι Λ�γ�ι τ�υ Iσ�κράτημετα�ρασμέν�ι στα ιταλικά (Bενε-τία, 1555), �ι Λ�γ�ι τ�υ Δημ�σθένη(Παρίσι 1570), τ� Λε�ικ� Σ�υίδας(Γενεύη 1619), η Pητ�ρική Tέ�νητ�υ Φραγκίσκ�υ Σκ�ύ��υ (Bενετία1681), η Λ�γική τ�υ Aριστ�τέλη(Πάδ��α 1691), �ι Λ�γ�ι τ�υ Kικέ-ρωνα (Πάδ��α 1726), τα Eργα τ�υBιργιλί�υ (Mιλάν� 1736),Le rimeriscontrate τ�υ Petrarca (Bενετία1747), Iστ�ρίες τ�υ Rollin (Bενετία1758-1763), η Aινειάδα τ�υ Bιργιλί-�υ (Παρίσι 1760). E�άλλ�υ διασώ-$�νται �ι περισσ�τερες απ� τιςσπάνιες εκδ�σεις τ�υ Aδαμάντι�υK�ραή. H ύπαρ�ή της ε�ηγείται α-π� τις �ιλικές σ�έσεις π�υ εί�ε συ-νάψει � Eλληνας λ�γι�ς με π�λ-λ�ύς συμπατριώτες τ�υ π�υ εμπ�-ρεύ�νταν στην Tεργέστη �πως �Aλέ�ανδρ�ς Bασιλεί�υ (1740-1818).

Σπάνιες εκδ�σεις

M�ναδικά είναι �ρισμένα �ι�λίατυπωμένα στην Tεργέστη, παλαιέςεκδ�σεις καθώς και ελά�ιστα έ-ντυπα εκκλησιαστικ�ύ περιε��με-ν�υ. Eιδικ�τερα, σημειών�υμε ταAργ�ναυτικά τ�υ Aπ�λλωνί�υ τ�υP�δί�υ (Φραγκ��ύρτη 1546) και τηλανθάν�υσα έκδ�ση τ�υ Γεωπ�νι-κ�ύ Aγαπί�υ Λάνδ�υ (Bενετί�υ1686). Δυσεύρετα είναι τα συγ-γράμματα των Bυ$αντινών συγ-γρα�έων, θε�λ�γων, �ιλ�λ�γωνκα ιιστ�ρικών, �πως η Θεία Λει-τ�υργία τ�υ Iωάνν�υ τ�υ Xρυσ�-στ�μ�υ (Bενετία 1644), η Mυρι��ι-�λ�ς τ�υ Φωτί�υ (Mαγεντία 1653),

τ� Xρ�νικ� τ�υ Iωάννη Zωναρά(Bενετία 1729) και η E�ά�ι�λ�ς τ�υKωνσταντίν�υ Aρμεν�π�ύλ�υ (Bε-νετία 1766). Συμπληρωματικά ανα-�έρ�υμε τ� Συνταγμάτι�ν περίτων αγίων και ιερών Mυστηρίωντ�υ Γα�ριήλ Σε�ήρ�υ (Bενετία1691), τ�ν Θησαυρ� τετράγλωσσ�τ�υ Γεράσιμ�υ Bλά��υ (Bενετία1723), τη Γεωγρα�ία τ�υ Mελέτι�υMήτρ�υ (Bενετία 1728), την Iστ�-ρία τ�υ Bυ$αντί�υ τ�υ Iωάννη Στά-ν�υ (Bενετία 1767) και την Eκκλη-σιαστική Iστ�ρία τ�υ M. Mήτρ�υ(Bιέννη 1783-1795).

Στ�ν εμπλ�υτισμ� της �ι�λι�θή-κης συντέλεσε κυρίως τ� Oικ�ν�-μει� �ρα�εί�. Aπ� τ� 1882 και η �ι-�λι�θήκη εμπλ�υτι$�ταν συστημα-τικά απ� τα �ι�λία π�υ απ�στέλλ�-νταν στην Eπιτρ�πή τ�υ Oικ�ν�-μει�υ Kληρ�δ�τήματ�ς πρ�ς �ρά-�ευση ώς τις παραμ�νές της έκρη-�ης τ�υ B΄ Παγκ�σμί�υ Π�λέμ�υ. O�ρ�ν�ς 1940 μπ�ρεί να θεωρηθείτ�μή. H �ι�λι�θήκη παύει πλέ�ν νατρ��δ�τείται. Mετά τ� θάνατ�τ�υ Mαργαρίτη Kωνσταντινίδη(1933) σ��αρ� ενδια�έρ�ν για τη�ι�λι�θήκη επέδει�αν � IωάννηςΣκαραμαγκάς και � Kλε��υλ�ςKέδρ�ς. Eπίσης � Kωνσταντίν�ςΠι$άνης, � Eμμαν�υήλ Tρακάκης, �Γεώργι�ς Kωνσταντινίδης, � Σπυρ.Nικ�λαΐδης και � Eυάγγελ�ς Πα-νταρρώτας, π�υ πρ�θυμα δέ�τη-καν τη ��ήθεια π�υ μπ�ρ�ύσε ναπρ�σ�έρει η ελληνική π�λιτεία διάτ�υ Eλληνικ�ύ Iνστιτ�ύτ�υ Bενε-τίας. Aπ� τα νεώτερα μέλη τηςEKT ανα�έρω τ�ν Mι�άλη Xατ$άκηγια τ� θερμ� ενδια�έρ�ν τ�υ γιατις υπ�θέσεις γενικ�τερα της K�ι-ν�τητας.

Σημείωση «Eπτά Hμερών»: T� άρθρ� είναι απ�τ� δημ�σίευμα τ�υ A.Γ. Παπαϊωάνν�υ, «Eκθεσηγια την τα�ιν�μηση και καταλ�γ�γρά�ηση της �ι-�λι�θήκης της Eλληνικής K�ιν�τητας Tεργέστης,α�ιέρωμα «P�δωνιά», τιμή στ�ν M. I. Mαν�ύσακα,τ�μ�ς δεύτερ�ς, Pέθυμν� 1994, σ.σ. 415-424.

Eπιτ�μή Iταλικής Γραμματικής για τ�υς μαθητές τ�υ ελληνι-κ�ύ σ��λεί�υ της Tεργέστης.

Eντ�λές και �δηγίες πρ�ς τ�υς Eλληνες της K�ιν�τητ�ς.Tεργέστη 1784.


H π�λη της Tεργέστης κατά τ� 1830 (Συλλ�γή Σκαραμαγκά).

O Eλληνικ�ς Tύπ�ςΣημαντικί λ�γιι και δημσιγρά�ι κάλυψαν επά�ια την πρσ�ρά τυ στυς Eλληνες μγενείς

T�υ Aπ�στ�λ�υ Γ. Παπαϊωάνν�υ

Iστ�ρικ�ύ, αν. καθηγητήτ�υ Πανεπιστημί�υ Iωαννίνων

THN δημ�σι�γρα�ία εγκαινίασεστην Tεργέστη � Σμυρναί�ς λ�γι�ςκαι δημ�σι�γρά��ς Iωάννης Iσιδω-ρίδης Σκυλίτσης (1819-1890). Eί�εε�ασ�αλίσει την �ικ�ν�μική υπ�-στήρι�η τ�υ Aμ�ρ�σι�υ Pάλλη καιμε τη συνεργασία των δύ� νεαρώντ�τε λ�γίων της Tεργέστης, Θ. Λι-�αδά και Δ. Θερειαν�ύ, κατ�ρθω-σε να τυπώσει στ� τυπ�γρα�εί�τ�υ Aυστριακ�ύ Λ�ιδ την ε�ημερί-δα «Hμέρα». Eτσι � Eλληνισμ�ςτης Tεργέστης απέκτησε ένα ισ�υ-ρ� �ργαν� μέσα απ� τ� �π�ί� εκ-�ρα$�ταν και διέδιδε τις απ�ψειςτ�υ στην ελεύθερη και στην υπ�-δ�υλη Eλλάδα.

H διάδ�ση της ε�ημερίδας υ-πήρ�ε τα�ύτατη. Oπωσδήπ�τε συ-ντέλεσε σ’ αυτ� και η πλ�ύσια ε-μπειρία τ�υ Σκυλίτση. Σκ�π�ς τ�υεκδ�τη ήταν να ενημερώσει τ�υςEλληνες κατ�ίκ�υς των σημαντι-κ�τερων κέντρων της Aνατ�λήςγια τα ευρωπαϊκά πράγματα και νακαταστεί η ε�ημερίδα τ�υ τ� εθνι-κ� �ργαν� π�υ θα ήταν σε θέση ναδημ�σιεύει πληρ��ρίες σ�ετικέςμε τις τιμές των �ένων συναλλαγ-

μάτων καθώς και για τ� εμπ�ρι�και γενικ�τερα για την �ικ�ν�μικήανάπτυ�η της Eυρώπης. T� πρ�-γραμμά τ�υ τ� ανέπτυ�ε στ� πρώ-τ� �ύλλ� της ε�ημερίδας τ�υ π�υκυκλ��ρησε την 9/21 Σεπτεμ�ρί-�υ 1855.

T� μεγαλύτερ� μέρ�ς της ε�η-μερίδας κάλυπτε μια πλ�ύσια ειδη-σε�γρα�ία απ� �λες τις �ώρες τηςEυρώπης. H ε�ημερίδα έδινε ιδιαί-τερη σημασία στα εθνικά πρ��λή-ματα τ�υ Eλληνισμ�ύ και ασ��λή-θηκε π�λλές ��ρές με τ� Aνατ�λι-κ� $ήτημα. Eιδικ�τερα, �ι αδελ��ίBυ$άντι�ι, Aλέ�ανδρ�ς και Aνα-στάσι�ς, καθώς και � Δι�νύσι�ςΘερειαν�ς, έδει�αν μεγάλ� ενδια-�έρ�ν για την επίλυση τ�υ Kρητι-κ�ύ $ητήματ�ς.

H ε�ημερίδα δημ�σίευε συνερ-γασίες ��ι μ�ν� των λ�γίων τηςTεργέστης αλλά και γνωστών συγ-γρα�έων και λ�γ�τε�νών απ� τ�νελλαδικ� �ώρ�. Eτσι συναντ�ύμεστις σελίδες της μελετήματα τ�υΔημητρί�υ και τ�υ Γρηγ�ρί�υ Bερ-ναρδάκη, τ�υ Kωνσταντίν�υ K�-ντ�υ, τ�υ Σπυρίδων�ς Παπαγεωρ-γί�υ, τ�υ Iωάννη Σκαλτσ�ύνη, τ�υAντωνί�υ Mηλιαράκη κ.ά. Παρέ��-νται επίσης π�λλές πληρ��ρίες�ι�λι�γρα�ικές και κατα�ωρί$�-

νται π�λλές �ι�λι�κρισίες. E�άλ-λ�υ, η ε�ημερίδα δεν παρέλειψενα $ητήσει άρθρα και μελετήματαεπι�ανών Eυρωπαίων λ�γίων, κυ-ρίως Γερμανών, τα �π�ία παρ�υ-σία$ε μετα�ρασμένα απ� τις στή-λες της, �πως τ�υ Ernst Gurtius,τ�υ K. Krumbacher, τ�υ H. Diels,τ�υ Telfy και π�λλών άλλων. Hταν,δηλαδή, ε�ημερίδα γενικ�ύ περιε-��μέν�υ, π�υ κάλυπτε �λα σ�εδ�ντα ενδια�έρ�ντα. Ωστ�σ�, απευ-θυν�ταν σε καλλιεργημέν� και α-παιτητικ� κ�ιν�. Eί�ε �ανατικ�ύςαναγνώστες και επέδρασε θετικάστα ελληνικά πράγματα.

Πλύτιμη �ήθεια

Xωρίς υπερ��λή, η ε�ημερίδααυτή ��ήθησε π�λύ την ε�ωτερικήπ�λιτική της Eλλάδας με τη δημ�-σίευση ευρωπαϊκών π�λιτικών ει-δήσεων. H ιδιά$�υσα καθαρεύ�υσαγλώσσα της δεν απ�τέλεσε �ραγ-μ� στη διάδ�σή της. Aπλ�ί άνθρω-π�ι τ�υ λα�ύ τη διά�α$αν πρ�σε-κτικά και μάλιστα αντέγρα�αν τηνπ�λύτιμη αρθρ�γρα�ία της. A�ί$εινα μελετηθεί η περίπτωση των κα-θαρευ�υσιάνων λ�γίων της Tεργέ-στης π�υ αρθρ�γρα��ύσαν στην«Hμέρα» και στην «Kλειώ», �ι �-

π�ί�ι, ενώ δεν ήταν δημ�τικιστές ή�παδ�ί τ�υ λεγ�μεν�υ κινήματ�ςτ�υ δημ�τικισμ�ύ, εί�αν εκ�ράσεισκέψεις και ιδέες περισσ�τερ�πρ�ωθημένες, δηλαδή πρ��δευτι-κές και εθνικά συμ�έρ�υσες απ�τις απ�ψεις των δημ�τικιστών τηςεπ��ής τ�υς, �πως για παράδειγματ�υ Γιάννη Ψυ�άρη (1854-1929).Eί�αν δηλαδή απ�δεί�ει �τι είναιάλλ� πράγμα η π�λιτική τ�π�θέτη-ση ή η πρ��δευτική ιδε�λ�γία. Hαυ�ημένη κ�ινωνική τ�υς επιρρ�ήείναι �λ��άνερη σε �λες τις �ά-σεις κυκλ��ρίας της ε�ημερίδας.Mέγιστη επιτυ�ία μπ�ρεί να θεω-ρηθεί τ� γεγ�ν�ς �τι � Λύσανδρ�ςXατ$ηκώνστας θα πρ�τιμήσει τ�«τεργεσταί�ν ύ��ς» της «NέαςHμέρας» για τις μετα�ράσεις καιγενικ�τερα για τις εκδ�σεις τηςBι�λι�θήκης Mαρασλή. Πρέπει α-κ�μη να τ�νιστεί �τι η ε�ημερίδαπαράλληλα με τα ευρωπαϊκά γεγ�-ν�τα, τα �π�ία παρακ�λ�υθ�ύσεανελλιπώς, δημ�σίευε ειδήσεις α-π� την Eλλάδα και ενημέρωνε μετ�ν τρ�π� αυτ� τ�ν Eλληνα κάτ�ι-κ� τ�υ ε�ωτερικ�ύ.

Φαίνεται επίσης �τι η επικρατ�ύ-σα π�λιτική κατάσταση στην Tερ-γέστη επέτρεπε την κυκλ��ρίατης ε�ημερίδας και �ι Tριεστίν�ι,


�ωρίς αμ�ι��λία πρέπει να εί�ανεκτιμήσει αυτή την πρ�σπάθεια.Aλλά και �ι αρθρ�γρά��ι της ε�η-μερίδας δεν παρέλειπαν να εκ�ρά-σ�υν την αγάπη τ�υς πρ�ς την π�-λη της Tεργέστης π�υ τ�σ� πρ�-θυμα και �ιλ��ενα δέ�τηκε τ� ελ-ληνικ� στ�ι�εί� και τ� περιέ�αλεμε την εκτίμησή της. Aπ� την άλλημεριά, � ιταλικ�ς τύπ�ς της Tεργέ-στης επανειλημμένα υπ�στήρι�ετα ελληνικά δίκαια, ακ�λ�υθώνταςτην π�λιτική γραμμή της «Hμέρας»και της «Nέας Hμέρας» και έδωσεμέσα απ� τις στήλες τ�υ ευρείαδημ�σι�τητα στα θέματα της ελλη-νικής κ�ιν�τητας της Tεργέστης.

H ε�ημερίδα «Hμέρα» ήταν ε-�δ�μαδιαία και κυκλ��ρησε μ’αυτ�ν τ�ν τίτλ� ως τ� 1866. Aπ� τ�1866 ως τις αρ�ές τ�υ 1912 συνέ�ι-σε την κυκλ��ρία της στην Tερ-γέστη με τ�ν τίτλ� «Nέα Hμέρα».Eπειτα μετα�έρθηκε στην Aθήνακαι κυκλ��ρησε για πρώτη ��ράτην 8 I�υλί�υ 1913 σε μικρ� σ�ήμα4� και συνήθως δωδεκασέλιδη.

E�άλλ�υ απ� τ� 1877 η διεύθυν-ση της «Nέας Hμέρας» κυκλ��-ρ�ύσε ειδικές τετρασέλιδες αυτ�-τελείς εκδ�σεις για τις ανατ�λικές�ώρες, παραρτήματα θα λέγαμεσήμερα ή συμπληρώματα, με δια-��ρετικ�ύς τίτλ�υς, �πως: «E�δ�-μάς» (1877 - 1880), «EυρωπαϊκαίEιδήσεις» (1881 - 1882, 1883 - 1885,1887 - 1898), «Eσπερία» (1882),«H�ώ» (1882 - 1883), «Aγγελι��-ρ�ς» (1885 - 1887 - 1898), «Eσπε-ρία» (1882), «H�ώ» (1882 - 1883),«Aγγελι��ρ�ς» (1885 - 1886),

«Aστήρ» (1886 - 1888), «Xρ�νικά»(1888 - 1890) «Aδριατικαί Eιδή-σεις» (1890 - 1893).

Oι δύ� συνεργάτες τ�υ Σκυλί-τση, � Θ. Λι�αδάς και � Δ. Θερεια-ν�ς, ιδρύ�υν τ� 1861 στην Tεργέ-στη την ε�ημερίδα «Kλειώ» π�υσυναγωνί$�νταν την «Hμέρα».

H ε�ημερίδα αυτή, με πλήρη τίτ-λ� «Kλειώ ε�ημερίς των π�λιτικών- �ιλ�λ�γικών και εμπ�ρικών ειδή-σεων» (μετέπειτα «Kλειώ ε�ημε-ρίς π�λιτική, �ιλ�λ�γική και εμπ�-ρική») κυκλ��ρησε απ� τα μέσατ�υ 1861 ώς τ� τέλ�ς τ�υ 1883 καιήταν ε�δ�μαδιαία. Γνώρισε μεγά-λη διάδ�ση και εί�ε περίπ�υ τ�υςίδι�υς στ��υς με την «Hμέρα» καιτη «Nέα Hμέρα». Eκτ�ς απ� τ�υς

δύ� εκδ�τες, συνεργάστηκαν στην«Kλειώ» αρκετ�ί Eλληνες λ�γι�ι �-πως � Kωνσταντίν�ς K�ντ�ς, � Γε-ώργι�ς Xατ$ιδάκις, � Γεώργι�ς Mι-στριώτης, � Π. Περ�άν�γλ�υ, � Iω-άννης Oικ�ν�μίδης, � Σπυρ. Λά-μπρ�ς, καθώς και Eυρωπαί�ι συγ-γρα�είς, ιδίως Γερμαν�ί π�υ ήτανστενά συνδεδεμέν�ι με τ�υς δύ�συνδιευθυντές της ε�ημερίδας.

Iσ�υρ�ς Tύπς

Πρέπει να ανα�έρ�υμε �τι, σε α-ντίθεση με τις άλλες ελληνικέςκ�ιν�τητες τ�υ ε�ωτερικ�ύ, η αυ-τ�ν�μη ελληνική κ�ιν�τητα τηςTεργέστης στ� δεύτερ� μισ� τ�υ19�υ αιώνα είναι ακ�μη ισ�υρή. Oι

Eλληνες έμπ�ρ�ι της Tεργέστης,ως τ� 1891 τ�υλά�ιστ�ν, ε�ακ�-λ�υθ�ύν να είναι σ��αρ�ί ανταγω-νιστές των εμπ�ρων της Δύσης.Eτσι δικαι�λ�γείται και η άνθησητ�υ ελληνικ�ύ Tύπ�υ στ� �ώρ� αυ-τ�. Γιατί, εκτ�ς απ� τις δύ� ε�ημε-ρίδες π�υ ανα�έραμε, τ� 1882 �Kωνσταντίν�ς Tαπ�ύρ�ς ε�έδωσεε�ημερίδα �ικ�ν�μικ�ύ καθαράπεριε��μέν�υ με τίτλ� «Eμπ�ρι-κ�ς Tα�υδρ�μ�ς Tεργέστης. Πα-νελλήνι�ν �ργαν�ν, εμπ�ρικ�ν, �ι-κ�ν�μικ�ν και ναυτιλιακ�ν». Aπ�τ� Mάι� τ�υ 1883 � τίτλ�ς διαμ�ρ-�ώθηκε ως ε�ής: «Eμπ�ρικ�ς Tα-�υδρ�μ�ς Tεργέστης. E�ημερίς ε-μπ�ρική, �ικ�ν�μική και ναυτιλια-κή». H ε�ημερίδα τυπων�ταν στ�τυπ�γρα�εί� Morterra, ήταν ε�δ�-μαδιαία, τετρασέλιδη, σε μεγάλ�4� σ�ήμα. Kυκλ��ρησε απ� τη 20Mαΐ�υ 1882 ως την 3 Φε�ρ�υαρί�υ1884. Hταν π�λύ καλά ενημερωμέ-νη στα �ικ�ν�μικά θέματα, έδινεπ�λλές ενδια�έρ�υσες ειδήσειςκαι πληρ��ρίες για την εμπ�ρικήκίνηση της Tεργέστης, δημ�σίευετις τιμές των �ένων συναλλαγμά-των και παρακ�λ�υθ�ύσε με ακρί-�εια τη ναυτιλιακή κίνηση και γενι-κ�τερα τ� εμπ�ρι�. Π�λλές ��ρές�ιλ��εν�ύσε κείμενα π�υ εί�αν ά-μεση σ�έση με τα π�λιτικά πράγ-ματα της Eλλάδας.

Σημειών�υμε ακ�μη �τι � K. Tα-π�ύρ�ς επι�είρησε τ� 1880 να εκ-δώσει την ε�ημερίδα «Eρμής» �ι-κ�ν�μικ�ύ και εμπ�ρικ�ύ περιε��-μέν�υ, αλλά �ωρίς επιτυ�ία.

H ε�ημερίδα θα έδινε έμ�ασηστ� Aνατ�λικ� Zήτημα και θα πρ�-�αλλε τα ελληνικά δίκαια. Kυκλ�-��ρησε με αυτ� τ�ν τίτλ� μ�ν� τ�πρώτ� �ύλλ� την 14 Mαρτί�υ 1868π�υ τυπώθηκε στ� τυπ�γρα�εί�τ�υ Weiss. Aπ� τ� Mάρτι� ως τ�νI�ύνι� 1868 �ι δυ� εκδ�τες κυκλ�-��ρησαν τ� περι�δικ� «Παλλάς»κυρίως π�λιτικ��ικ�ν�μικ�ύ πε-ριε��μέν�υ, π�υ μπ�ρεί να θεωρη-θεί συνέ�εια τ�υ πρ�ηγ�υμέν�υ.

Eντιμη ενημέρωση

>ε�ωριστ� ενδια�έρ�ν παρ�υ-σιά$ει η δημ�σι�γρα�ία και συγ-γρα�ική δραστηρι�τητα τ�υ Δημη-τρί�υ Λει�αδίτη (1833 - 1897). T�νAπρίλι� τ�υ 1858 ε�έδωσε τη σατι-ρική και �ιλ�λ�γική ε�ημερίδα «LaCiarla giornale enciclopedico». OΛει�αδίτης ήταν π�λύ γνωστ�ς γιατ�υς αγώνες τ�υ εναντί�ν των Aυ-στριακών.

H θαρραλέα συμμετ��ή τ�υ στ�ιταλικ� Risorgimento (1848 - 1849)τ�ν εί�ε κάνει κ�σμαγάπητ�. H ε-�ημερίδα τ�υ πρ��ένησε εντύπω-ση στ�ν κ�σμ� και πρ��λημάτισετην αυστριακή αστυν�μία.

O υπ�τιτλ�ς τ�υ υπ’ αριθμ. 10�ύλλ�υ της ε�ημερίδας (29 Mαΐ�υ1858) είναι απ�δεικτικ�ς για τιςπιέσεις π�υ εί�ε υπ�στεί � εκδ�-της «La Ciarla giornale ebdo-madario, non politico». Tελικά τ�Σεπτέμ�ρι� τ�υ 1858 η αυστριακήαστυν�μία απαγ�ρευσε την κυκλ�-��ρία της ε�ημερίδας.

T� πρώτ� �ύλλ� της ε�ημερίδας «H Hμέρα» π�υ κυκλ��ρησε στην Tεργέστηστις 9/21 Σεπτεμ�ρί�υ 1855.

T� υπ’ αριθμ�ν 444 �ύλλ� της ε�ημερίδας με τ�ν νέ� τίτλ� «Nέα Hμέρα» π�υ εδ�θη �ταν τη διεύθυνση ανέλα�ε, τ� 1866, �Aναστάσι�ς Bυ"άντι�ς. Aς σημειωθεί �τι η ε�ημερίδα μετε�έρθη, τ� 1912, στην Aθήνα με τίτλ� «Nέα Hμέρα της Tεργέστης». Συνέ#εια στην 24η σελίδα


O Δι�νύσι�ς Θερειαν�ς (1834-1897) λ�γι�ς και δημ�σι�γρά��ς στις ε�ημερίδες«Kλειώ» και «Nέα Hμέρα» της Tεργέστης. Eγινε γνωστ�ς κυρίως απ� τ� τρίτ�μ�έργ� τ�υ «Aδαμάντι�ς K�ραής».

T� �ν�μαστ� Caffe Greco της Tεργέστης.

Ωστ�σ� � Λει�αδίτης δεν παραι-τήθηκε απ� τις πρ�σπάθειές τ�υ.Eπι�ειρεί τ� Mάρτι� τ�υ 1859 να ε-πανεκδώσει την ε�ημερίδα τ�υ (μετίτλ� «La Ciarla giornale nonpolitico illustraco»).

Hταν μια ε�ημερίδα κυρίως �ι-λ�λ�γική με καλλιτε�νικές ειδή-σεις και πλ�ύσια εικ�ν�γρά�ηση,με άρθρα �ιλελεύθερα π�υ κέντρι-$αν τ� ενδια�έρ�ν και π�υ έδει-�ναν ��ι μ�ν� την π�λιτική τ�π�-θέτηση αλλά και τις π�λιτικές πρ�-θέσεις τ�υ εκδ�τη. Oπως ήταν ε-π�μεν�, αυτή τη ��ρά η ε�ημερί-δα έκλεισε �ριστικά τ�ν Aπρίλι�τ�υ 1859 (τελευταί� �ύλλ� 7/23Aπριλί�υ).

O Λει�αδίτης αναγκάστηκε να ε-γκαταλείψει την Tεργέστη, �πωςεί�ε κάνει πρ�ηγ�υμένως � στε-ν�ς συνεργάτης τ�υ στην έκδ�σητης «Cliarla» Leone Fortis, πιε$�-μεν�ς απ� την αστυν�μία.

H ελληνική δημ�σι�γρα�ία στηνTεργέστη απέ�λεπε στην ενημέ-ρωση εν�ς ευρύτατ�υ κ�ιν�ύ �-π�υ υπήρ�αν ελληνικές εστίες,

τ�σ� στη δύση, �σ� και στην ανα-τ�λή. T� πλήθ�ς των συνεργατών,τ� μεγάλ� μετα�ραστικ� έργ�, �μεγάλ�ς αριθμ�ς των ανταπ�κρι-τών ε�ασ�άλισαν στα δημ�σι�-γρα�ικά �ργανα, την «Hμέρα»,την «Nέα Hμέρα», την «Kλειώ»,τ�ν «Eμπ�ρικ� Tα�υδρ�μ�», τημεγαλύτερη δυνατή εμ�έλεια.Aμεσες �σ� και καθ�ριστικές ήταν�ι επιδράσεις τ�υς στ�ν τύπ� τ�υελλαδικ�ύ κέντρ�υ.

Eτσι η επικ�ινωνία λειτ�ύργησεστην περι��ή αυτή, ��ι τ�σ� ως ε-παγγελματική ενασ��ληση, �σ�κυρίως ως κ�ινωνική υπ��ρέωση,ως πρ��λή των εθνικών δικαίων,ως ακρι�ής ενημέρωση και ελεύ-θερη διαμ�ρ�ωση της κ�ινής γνώ-μης. O τύπ�ς της Tεργέστης για μι-σ� αιώνα, �σ� έ$ησε, σε�άστηκε έ-να απ� τα σημαντικ�τερα δικαιώ-ματα τ�υ π�λίτη.

Σημείωση «Eπτά Hμερών»: Aπ�σπασμα απ� τ�άρθρ� Apostolos Papaioannu, Un importantecentro di cultura ellenica, La biblioteca e levicende del giornalismo greco a Trieste, τ�μ�ς «I1Nuovo Giorno, La Comunita Greco - orientale diTrieste: Storia e patrimonio artistico - culturale»,Udine 1982, σ.σ. 50-62).

O Kε�αλ�νίτης Θεαγένης Λι�αδάς (1827-1903) καθηγητής της Eλληνικής Σ#�λήςTεργέστης. Eκδ�της της ε�ημερίδας «Kλειώ» (1861). Eπίσης στεν�ς συνεργάτηςτης ε�ημερίδας «Nέα Hμέρα».

Συνέ#εια απ� την 23η σελίδα

T�υ Aπ�στ�λ�υ Παπαϊωάνν�υ

Iστ�ρικ�ύ, αναπλ. καθηγητή στ� Πανεπιστήμι� Iωαννίνων

H NOMIKH αντίληψη της κ�ινωνικήςπρ�ν�ιας, της αλληλεγγύης και τηςσυμμετ��ής τ�υ π�λίτη στα αγαθάτης τέ�νης και τ�υ π�λιτισμ�ύ εμ�α-νίστηκε στην Eυρώπη των νε�τερων�ρ�νων. Aπ�ψεις σ�ετικές με την �ι-κ�ν�μική, την π�λιτιστική και τηνκ�ινωνική αλληλεγγύη, συναντά κα-νείς για πρώτη ��ρά στη ν�μ�θεσίατης επαναστατημένης Γαλλίας. Tις ι-δέες αυτές μετέ�ερε αργ�τερα �Nαπ�λέων στην κατε��μενη Eυρώ-πη. Aλλά η ν�μ�θετική ρύθμιση, η �-π�ία ως σήμερα έ�ει τη σημασία της,έγινε στην Iταλία απ� τ�ν Crispi τ�1890. Στ�ν ν�μ� αυτ� καθ�ρί!�νταν�ι σκ�π�ί �λων των ιδρυμάτων κ�ι-νής ω�έλειας.

Στη ν�μ�θεσία αυτή περιλαμ"άν�-νται �ι δωρεές και τα κληρ�δ�τήμα-τα γνωστών διακεκριμένων Eλλή-νων. Aυτ�ί, � καθένας για δια��ρετι-κ�ύς λ�γ�υς, διέθεσαν μέρ�ς ή τ�

σύν�λ� της περι�υσίας τ�υς στηντ�πική κ�ινωνία, �πως αυτή εκ�ρα-!�ταν απ� επίσημ�υς αυτ�ν�μ�υς��ρείς.

Eνδεικτική είναι η περίπτωση τ�υZακυνθιν�ύ λ�γι�υ και δημ�σι�γρά-��υ Δι�νύσι�υ Θερειαν�ύ (1834 -1897) � �π�ί�ς με διαθήκη εί�ε πρ�-σ�έρει τη μεγάλη "ι"λι�θήκη τ�υστην Biblioteca Civica της Tεργέ-στης.

Mεγάλες δωρεές

H ελληνική κ�ιν�τητα με την πά-ρ�δ� των �ρ�νων δε��ταν δωρεέςα%ι�λ�γων �σ� και π�λύτιμων έργωντέ�νης, κυρίως !ωγρα�ικών πινά-κων. Tα αντικείμενα αυτά απ�τέλε-σαν τ� μ�υσεί� της κ�ιν�τητας, τ� �-π�ί� συνε�ώς εμπλ�υτι!�ταν και λει-τ�υργεί μέ�ρι σήμερα. E��υν διασω-θεί και �υλάσσ�νται τα π�ρτρέτα ε-πι�ανών μελών της ελληνικής κ�ιν�-τητας της Tεργέστης. Πρ�κειται γιασυνθέσεις γνωστών, Iταλών κυρίως,καλλιτε�νών. Σε ειδική αίθ�υσα, π�υ

έ�ει διαμ�ρ�ωθεί σε μ�υσεί�, τ�υ ι-στ�ρικ�ύ κτιρί�υ της κ�ιν�τητας καισε περί�πτη θέση έ��υν αναρτηθείτα π�ρτρέτα τ�υ Aμ"ρ�σι�υ Pάλλη,τ�υ Aλέ%ανδρ�υ Mαν�ύση, τ�υ Kων-σταντίν�υ Xατ!ηκώνστα, τ�υ Παύ-λ�υ Pάλλη και τ�υ Γεωργί�υ A�ε-ντ�ύλη. Στις αρ�ές τ�υ αιώνα έ�ει�ιλ�τε�νηθεί επίσης η πρ�σωπ�-γρ�ία τ�υ Iωάννη Oικ�ν�μ�υ. Eντύ-πωση πρ�καλ�ύν η ελαι�γρα�ία τηςMαγδαληνής, π�υ �ιλ�τέ�νησε � Bε-νετ�ς !ωγρά��ς Natalo Sciavoni και� μεγάλ�ς ιστ�ρικ�ς πίνακας επί-σηςς ελαι�γρα�ία, της δ�λ��νίαςτ�υ Kαπ�δίστρια π�υ συνέθεσε �γνωστ�ς Zακυνθιν�ς !ωγρά��ς Δι�-νύσι�ς Tσώκ�ς. E��υν δωρηθεί καιδιασωθεί αρκετ�ί !ωγρα�ικ�ί πίνα-κες με θρησκευτικ� περιε��μεν�.

H ύπαρ%η των καλλιτε�νικών αυ-τών έργων απ� τ� ένα μέρ�ς απ�τε-λεί συμ"�λή στη γνώση της ιστ�ρι-κής διαδρ�μής της κ�ιν�τητας και α-π� την άλλη μεριά μπ�ρεί να θεωρη-θεί �αρακτηριστικ� καλλιτε�νικώνκαι άλλων τάσεων �πως αυτές εμ�α-

νίστηκαν την επ��ή π�υ ε%ετά!�υμε.Mα!ί δηλαδή με τα έργα αυτά κληρ�-δ�τήθηκαν και �ι αρ�ές π�υ ήτανσύμ�ωνες με την ιδε�λ�γία της K�ι-ν�τητας και π�υ επι"ε"αίωναν τηναισθητική αντίληψη της επ��ής.

Aλλη σημασία εί�ε και άλλες ανά-γκες επρ�κειτ� να καλύψει η ίδρυσητ�υ M�υσεί�υ τ�υ Iωάννη Σκαραμα-γκά (1872-1960). Oι �ικ�γένειες Σκα-ραμαγκά κατάγ�νταν απ� τη Xί�, καιεί�αν επιδεί%ει ιδιαίτερες ικαν�τη-τες στη δια�είριση επι�ειρησιακώνυπ�θέσεων. Oι δραστηρι�τητες τ�υςγεωγρα�ικά εντ�πί!�νται στην Aυ-στρ��υγγαρία και στη Pωσία. Στα μέ-σα περίπ�υ τ�υ 19�υ αι. ένας κλάδ�ςτ�υ Σκαραμαγκά εγκαθίσταται στηνTεργέστη εισέρ�εται στ�ν κύκλ�των ευγενών της Aυστρίας και απ�-κτά τ�ν τίτλ� τ�υ Altomante.

Π�λυσ�ιδής δράση

Aπ� τ�ν κλάδ� αυτ� γεννήθηκετ� 1872 � Iωάννης Σκαραμαγκάς

KYPIAKH 17 ΔEKEMBPIOY 1995 - H KAΘHMEPINH 25Συνέ�εια στην 26η σελίδα

Tα τρία ελληνικά μ υσείαΠεριλαμ�άν�υν α�ι�λ�γα έργα τέ�νης, �ωγρα�ικ�ύς πίνακες, �άρτες, �ειρ�γρα�α και γλυπτά

Aριστερά: Πρ�σωπ�γρα�ία τ�υ Iωάννη Σκαραμαγκά (1872-1960). Eκτ�ς απ� τις επι�ειρηματικές τ�υ δραστηρι�τητες, ασ��λήθηκε με τη συλλ�γή έργων τέ�νης η �-π�ία κατέλη�ε στη δημι�υργία μ�υσεί�υ. Δε�ιά: Πρ�σωπ�γρα�ία τ�υ Aντωνί�υ τ�υ Δημητρί�υ.

π�υ έδωσε νέα πν�ή στις επι�ειρη-σιακές δραστηρι�τητες της �ικ�-γένειας και έγινε γνωστ�ς για τηνπ�λιτική, την π�λιτιστική και γενι-κ�τερα την κ�ινωνική τ�υ δράση.Aπ� τ� 1892 ανέλα"ε την ευθύνητων επι�ειρήσεων (Ditta GiovanniScaramanga), ενώ ταυτ��ρ�να δενέπαψε να δεί�νει πραγματικ� εν-δια�έρ�ν για τα κ�ινά.

O I. Σκαραμαγκάς έ!ησε σε επ��ή�υσιαστικών μετα"�λών π�υ συνε-τελέστηκαν ��ι μ�ν� στην π�ληπ�υ διέμενε, αλλά και στην ευρύ-τερη περι��ή π�υ διασταυρών�-νταν τα επι�ειρησιακά τ�υ συμ�έ-ρ�ντα.

Eλα"ε ενεργ� μέρ�ς στην π�λιτι-κή !ωή και τ� 1905 εκλέ�τηκε "�υ-λευτής τ�υ Eθνικ�ύ Φιλελεύθερ�υK�μματ�ς. Yπ��ρεώθηκε �μως ναπερι�ρίσει την π�λιτική τ�υ δρα-στηρι�τητα, ε%αιτίας των επι�ειρη-σιακών τ�υ ενασ��λήσεων. Διετέ-λεσε πρ�εδρ�ς απ� τ� 1914 τ�υEμπ�ρικ�ύ και Bι�μη�ανικ�ύ Eπι-μελητηρί�υ.

Mετά τη λή%η τ�υ πρώτ�υ π�λέ-μ�υ � I. Σ. εκπρ�σώπησε π�λλές��ρές την ιταλική κυ"έρνηση σε�ικ�ν�μικά θέματα. Διηύθυνε επί-σης π�λλές εταιρίες και επι�ειρή-σεις και διετέλεσε πρ�εδρ�ς τηςEμπ�ρικής Tράπε!ας της Tεργέ-στης.

Aπ� την άλλη μεριά εί�ε π�λύγρήγ�ρα �ανερώσει τα πνευματικάτ�υ ενδια�έρ�ντα π�υ έ"ρισκανδιέ%�δ� μέσα απ� τις εκδηλώσειςτης Φιλ�λ�γικής Eταιρείας «Mi-nerva», της �π�ίας υπήρ%ε μέλ�ςως τ� τέλ�ς της !ωής τ�υ.

Tα ειδικά ενδια�έρ�ντά τ�υ γιατη διάσωση και τη διατήρηση μ�υ-σειακών αντικειμένων, έργων τέ-�νης και π�λιτισμ�ύ, "ρήκαν π�ικί-λες διε%�δ�υς. Mε επιτυ�ία κατηύ-θυνε ως πρ�εδρ�ς τις εργασίεςτης Eπιτρ�πείας τ�υ Δημ�τικ�ύM�υσεί�υ Revoltella και παράλλη-λα συμμετεί�ε στ� Συμ"�ύλι� της

Δημ�τικής Bι"λι�θήκης της Tεργέ-στης.

Στην κυρι�λε%ία, �μως τ�ν απ�ρ-ρ��ησε τ� Φιλανθρωπικ� IδρυμαΘηλέων π�υ εί�ε ιδρυθεί απ� τ�νπρ�πάππ� τ�υ. T� Iδρυμα αυτ� �-ν�μάστηκε «Pia Fondazione Gio-venni Scaramanga». O I.Σ. απ� π�-λύ νωρίς άρ�ισε να συγκεντρώνειπαλαιά αντικείμενα, π�λύτιμα έργατέ�νης και γενικά �,τι σ�ετι!�τανμε την ιστ�ρία της Tεργέστης. Hσυλλ�γή τ�υ έγινε γρήγ�ρα γνω-στή καθώς συνε�ώς εμπλ�υτι!�τανκαι η «Fondajione» μετατράπηκε α-

π� τα πράγματα σε μ�υσεί� π�υδιατηρείται ως σήμερα.

Eύρυθμη τα�ιν�μηση

Πληρ��ριακά ανα�έρ�υμε �τι ησυλλ�γή περιέ�ει αντικείμενα κα-θημερινής !ωής της Tεργέστης απ�τ� 1700 και τις πρώτες δεκαετίεςτ�υ 19�υ αι. Tην τα%ιν�μηση και κα-ταλ�γ�γρά�ηση της π�λύτιμηςσυλλ�γής εί�ε αναλά"ει � γνωστ�ςπαλαι�γρά��ς, ιστ�ρικ�ς και "ι-"λι�θηκ�ν�μ�ς Camilo deFranceschi. Xώρισε τα σπάνια ευρή-

ματα σε κατηγ�ρίες, γεγ�ν�ς π�υκαθιστά εύκ�λη την πρ�σέγγιση καιτην τυ��ν μελέτη τ�υς απ� τ�υς εν-δια�ερ�μέν�υς. H συλλ�γή ανάμε-σα σε άλλα, περιέ�ει �ειρ�γρα�α,γεωγρα�ικ�ύς �άρτες, κυρίως τηςTεργέστης και της περι��ής, γκρα-"�ύρες, σπάνια "ι"λία, άγνωστα πε-ρι�δικά και ε�ημερίδες, αυθεντικάδιατάγματα μ�ν��υλλα και δί�υλλακαι γαμήλιες εκδ�σεις, �ι �π�ίες έ-��υν ειδικ� ενδια�έρ�ν για τ�ν ε-ρευνητή, ιστ�ρικ� και �ιλ�λ�γ�.

T� M�υσεί� Σκαραμαγκά διευθύ-νεται απ� ειδική Eπιτρ�πή τ�υ Δή-μ�υ Tεργέστης. Σε αυτή μετέ�ει ωςαντιπρ�σωπ�ς μέλ�ς τ�υ Συμ"�υλί-�υ της Eλληνικής K�ιν�τητας τηςTεργέστης. T� μέλ�ς αυτ� �ρί!εταιαπ� τ� Συμ"�ύλι� της K�ιν�τητας.

T� πρ�σωπικ� πάθ�ς τ�υ Σωκρά-τη Σταυρ�π�υλ�υ για την τέ�νη καιτ�ν π�λιτισμ� �δήγησε στη συγκρ�-τηση μιας άλλης μεγάλης συλλ�γής,π�υ και αυτή στη συνέ�εια έλα"ετις διαστάσεις απαιτητικ�ύ μ�υσεί-�υ, π�υ στεγά!εται σήμερα στη viaImbriani.

O Σ. Σταυρ�π�υλ�ς γεννήθηκεστην Tεργέστη τ� 1882 απ� πατέραΠατριν� και μητέρα Tριεστίνα.Σπ�ύδασε �ικ�ν�μικά στη Bιέννηκαι άρ�ισε να δημ�σιεύει άρθρα καιμελέτες σε περι�δικά και ε�ημερί-δες της Tεργέστης. O Σ.Σ. μετέ�ερετα επι�ειρησιακά τ�υ ενδια�έρ�νταστη B�υδαπέστη, π�υ ίδρυσε εται-ρία παραγωγής �άρτ�υ, την �π�ίαδιατήρησε ώς τ� 1945, �ρ�ν�ς κα-τάληψης της π�λης απ� τ�υς Pώ-σ�υς. Aπ� τις αρ�ές τ�υ αιώνα άρ�ι-σε να συγκεντρώνει π�λύτιμα "ι-"λία και αντικείμενα τέ�νης.

H συλλ�γή τ�υ έγινε γρήγ�ρα



T� Mέγαρ� Besenghi degli Ughi. Eργ� (λάδι, 1929) τ�υ Kαίσαρα Σ��ιαν�π�υλ�υ.

O Γεώργι�ς A�εντ�ύλης. Πρ�σωπ�γρα�ία άγνωστ�υ $ωγρά��υ. (M�υσεί� τηςEλληνικής K�ιν�τητ�ς)

Π�ρτρέτ� τ�υ Aμ%ρ�σι�υ Pάλλη στ�M�υσεί� της Eλληνικής K�ιν�τητ�ς.


γνωστή ��ι μ�ν�ν στ�ν ευρύ κύκλ�των �ίλων τ�υ και των �ιλ�τε�νων,αλλά και απ� τις δωρεές τ�υ σε μ�υ-σεία της Tεργέστης. O Δήμ�ς τηςπ�λης επέδει%ε αμέσως ενδια�έρ�νγια τη διάσωση και τη διάρκεια τηςσυλλ�γής, πράγμα π�υ έγινε τ�1952. Eτσι δημι�υργήθηκε τ� μ�υ-σεί� Σταυρ�π�υλ�υ (Collezione) π�υπεριλαμ"άνει !ωγρα�ικ�ύς πίνακες,γλυπτά και σ�έδια Eυρωπαίων καλλι-τε�νών, κυρίως Oυγγαρέ!ων, τ�υ αι-ώνα μας. E�ει διασωθεί πλ�ύσι� αρ-�εί� εγγρά�ων, αλληλ�γρα�ίας καλ-λιτε�νών και �ωτ�γρα�ίας.

Σπάνια "ι"λία, κριτικά σημειώματακαι άλλες �ειρ�γρα�ες μαρτυρίες γιατη σύγ�ρ�νη τέ�νη υπάρ��υν στη "ί-λα τ�υ στ� Grignano π�υ με τη διαθή-κη π�υ σύντα%ε τ� 1960 ά�ησε στ�Δήμ� Tεργέστης. E%άλλ�υ ως τ� τέ-

λ�ς της !ωής τ�υ δεν έπαψε να ε-μπλ�υτί!ει και να διευρύνει τη συλλ�-γή τ�υ κυρίως με έργα τέ�νης μεγά-λης α%ίας. Aπε"ίωσε στην Tεργέστητ�ν Oκτώ"ρι� τ�υ 1960 με την ικαν�-π�ίηση �τι �ι επιλ�γές τ�υ "ρήκαν α-νταπ�κριση απ� την π�λη στην �π�ίαεγκαταστάθηκε, �τι ε%ασ�άλισε τηδιάρκεια της συλλ�γής τ�υ και �τι η�λη πρ�σ��ρά τ�υ μπ�ρεί να συντε-λέσει στην ενίσ�υση της τέ�νης.

A%ί!ει να σημειωθεί �τι στις συλλ�-γές ή στα μ�υσεία π�υ ανα�έρθηκανυπάρ��υν έργα γνωστών Eλλήνωνκαι Eλλην�ϊταλών καλλιτε�νών π�υέ!ησαν και διακρίθηκαν στην παρ�ι-κία και στην π�λη της Tεργέστης.Eπισημαίν�υμε τ� π�λυσήμαντ� έρ-γ� τ�υ !ωγρά��υ και π�ιητή Kαίσα-ρα Σ��ιαν�π�υλ�υ (1889-1968), τ��π�ί� γνώρισε π�λλές διακρίσεις.

Mε την παρ�υσία τ�υ στην Biennaleτης Bενετίας τ� 1924 τ� έργ� τ�υ α-ναγνωρίστηκε και η �ήμη τ�υ διαδ�-θηκε π�λύ γρήγ�ρα.

Π�λυσυ!ητημέν� είναι επίσης καιτ� !ωγρα�ικ� έργ� εν�ς άλλ�υ με-γάλ�υ καλλιτέ�νη τ�υ Nικ�λα�υSponza γεννημέν�υ στην Kέρκυρατ� 1914. Oπως και � Σ��ιαν�π�υλ�ςτ� ίδι� και � Sponza ασ��λήθηκε τ�-σ� με τις τέ�νες, �σ� και με τα γράμ-ματα. T� έργ� τ�υ έγινε γρήγ�ρα α-ντικείμεν� θετικής κριτικής και υπ�-γραμμίστηκε � γνήσι�ς ιμπρεσι�νι-σμ�ς τ�υ και η μεγάλη ικαν�τητα τ�υκαλλιτέ�νη στη σύνθεση των ελαι�-γρα�ιών και των σ�εδίων.

Πηγές:1. Giuseppe Caprin, I nostri nonni, Trieste 1888.2. T�υ ίδι�υ, Tempi andati, Trieste 1891.

3. T�μ�ς «Arte e Pieta, I patrimoni culturali delleopere pie» (Catalogo della Mostra), Bologna1980.

4. T�μ�ς «Il Nuovo Giorno, La ComunitaGreco-Orientale di Trieste: Storia epatrimonio artistico-culturale», Udine 1982.

5. Cesare Pagnini, Giovanni Scaramanga diAltomonte, Trieste (�.�.).

6. Adriano Dugulin, Uno straordinario mecenate:Socrato Stavropulos, Trieste (ανάτυπ�, �.�.).

7. Franco Firmani, Sergio Molesi (επιμ.)Catalogo della Galleria d’ arte moderna delCivico Museo Revoltella, Trieste 1970.

8. Claudio Martelli, Artisti triestini conte-mporanei, Trieste 1973.

Στ�ν παν�σι�λ�γιώτατ� Aρ�ιμανδρίτη τ�υIερ�ύ Nα�ύ San Nicolo της Eλλην�ρθ�δ��ηςK�ιν�τητας της Tεργέστης κ. Tιμ�θε� Eλευθε-ρί�υ εκ�ρά!ω τις θερμές μ�υ ευ�αριστίες, γιατίέθεσε στη διάθεσή μ�υ απρ�σιτ� σε μένα υλικ�σ�ετικ� με την π�λιτιστική !ωή της Tεργέστης.

Aυτ�πρ�σωπ�γρα�ία τ�υ Eλλην�ϊταλ�ύ $ωγρά-��υ Nικ�λά�υ Σπ�ντ$α, τ� έργ� τ�υ �π�ί�υ �α-ρακτηρί$ει ένας γνήσι�ς ιμπρεσι�νισμ�ς. Eργ� τ�υ Kαίσαρα Σ��ιαν�π�υλ�υ, L’ Altaretto, λάδι, 1939.

Aσημένι� δισκ�π�τηρ�. E�ει κατασκευασθεί πι-θαν�ν στην Tεργέστη στις αρ�ές τ�υ 19�υ αιώνα.(M�υσεί� Eλληνικής K�ιν�τητ�ς).


Oι Eλληνες και T�έιμς T� ιςH Tεργέστη και �ι άνθρωπ�ι της ελληνικής παρ�ικίας επέδρασαν στ� έργ� τ�υ Iρλανδ�ύ συγγρα�έα

T�υ Aρη Mαραγκ�πυλυ

Συγγρα�έα - Iστ�ρικ�ύ Tέ�νης

OTAN μελετάμε τη ωή τ�υ T�ιςπρέπει να έ��υμε �εκάθαρ� πωςωή και έργ� σ’ αυτ�ν τ�ν άνθρω-π� απάρτιαν μια α�ε�ώριστη ωι-κή ενέργεια. H ωή τ�υ, �ι πρά�ειςτ�υ, πρ�εκτείν�νταν, ��ι μετα��-ρικά, αλλά π�λύ συγκεκριμένα στ�έργ� τ�υ και εκείν� με τη σειράτ�υ, δια τ�υ λ�γ�υ, επανερ��τανπραγματών�ντας την Eπιθυμία τ�υΔημι�υργ�ύ τ�υ. Iσως μέσα απ�αυτ� τ� πρίσμα να μπ�ρέσ�υμε νακαταλά!�υμε τη σημασία π�υ έ-παι�ε η Tεργέστη α�εν�ς, αλλά καιτ� ελληνικ� της στ�ι�εί� α�ετέ-ρ�υ, στ� έργ� τ�υ μεγάλ�υ Iρλαν-δ�ύ.

H Tεργέστη υπήρ�ε για τ�νT�ις � τ�π�ς της γνώσης: � τ�π�ςτης �αμένης αθω�τητας αλλά καιτης ανεκπλήρωτης επιθυμίας. Kε-ντρικ� στ�ι�εί� αυτ�ύ τ�υ τ�π�υείναι η λανθάν�υσα εθνικ�τητα.

Στην παλιά ιταλική π�λη με τ� έ-ντ�ν� εθνικιστικ� στ�ι�εί� τωνirredantista και τ�υ Γκαριμπάλδι,πέ�τει !αριά η σκιά της αυστρια-κής κατ��ής, ενώ παράλληλα ακ-μά�υν �ι ελληνικές και �ι ε!ραϊ-κές μει�ν�τητες. (T� Δ�υ!λίν� μετ� έντ�ν� εθνικιστικ� στ�ι�εί� τωνSinnfeiners �ύσε επίσης υπ� τηνσκιά της Aγγλικής Aυτ�κρατ�ρίας).

H Tεργέστη είναι ακ�μα τ� τ�πί�π�υ με τ�υς λ��υς, τ�ν ήλι�, τακαΐκια, τα πεύκα και τη θάλασσα,με μικρή υπέρ!αση μπ�ρεί να απ�-τελέσει τ�π� αρ�αί�, ελληνικ�, γιατην καταν�ηση της Oδύσσειας κα-τά τ�ν τρ�π� τ�υ Γκαίτε π�υ απ�τη Nεάπ�λη της Iταλίας ανα�ώνη-σε: τώρα μ�λις η Oδύσσεια είναιγια μένα ωντανή λέ�η.

H Tεργέστη, �π�υ � T�ις απ�-κτά τα δυ� τ�υ παιδιά και πασ�ίει

να ήσει την �ικ�γένειά τ�υ, απ�-τελεί για τ�ν Oδυσσέα T�ις �,τικαι για τ�υς Oδυσσείς Eλληνες κα-τ�ίκ�υς της: αν�μ�λ�γητη Πατρί-δα. Δεν είναι τυ�αί� π�υ στην �ι-κ�γένειά τ�υ ακ�μα και αργ�τερα,

στ� Παρίσι, η κυρίαρ�η γλώσσα θαείναι τα Tριεστίνικα.

Oι Eλληνες �ίλ�ι

Σ’ αυτ�ν τ�ν π�λύσημ� τ�π� �T�ις θα !ρει �,τι �ρειάεται για ναήσει, δηλαδή για να γράψει. Eησεστην Tεργέστη (με μικρά διαλείμ-ματα) απ� τ� 1905 ώς τ� 1915 καιύστερα ένα ακ�μα �ρ�ν� στα 1919,πριν �ύγει �ριστικά για τ� Παρίσι.Στα 1905 θα εκδώσει τη συλλ�γήπ�ιημάτων τ�υ M�υσική Δωματί-�υ, μέ�ρι τ� 1907 θα �λ�κληρώσειεδώ τη συλλ�γή διηγημάτων τ�υ,τ�υς Δ�υ!λινέ�υς, στα 1914 τε-λειώνει τ� Π�ρτρέτ� τ�υ Kαλλιτέ-�νη ως Nεαρ�ύ Aνδρ�ς και στα1915 τ� θεατρικ� τ�υ E��ριστ�ι.Oλ�ς αυτ�ς � δημι�υργικ�ς �ργα-σμ�ς θεμελιώνει την �ντ�τητά τ�υστην σκληρή απώλεια: της νε�τη-τας, της πατρίδας, τ�υ έρωτα.

H Tεργέστη τ�ν �δηγεί !αθμιαίααπ� την απώλεια στην ωριμ�τητα.T�υ επιτρέπει να κάνει ένα μεγάλ�τα�ίδι γύρω απ� τ�ν εαυτ� τ�υ καιτη ωή, τ� ίδι� τα�ίδι π�υ περιγρά-

�ει για τ�ν ήρωά τ�υ στ�ν Ulysses.H ένδεια των μίερων εν�ικιασμέ-νων διαμερισμάτων τ�ν �έρνει σεσυνά�εια με τ� λαϊκ� στ�ι�εί�, α-ναγκαί� εισιτήρι� για να εισ�ωρή-σει σ’ έναν κ�σμ� ριικά δια��ρε-τικ� απ� εκείν�ν των νεαρών δια-ν��υμένων π�υ γνώριε: τ�ν κ�-σμ� τ�υ K�υ Mπλ�υμ.

O Kερκυραί�ς Nικ�λας Σάντας �-πωρ�πώλης της γειτ�νιάς, αγράμ-ματ�ς Eλληνας, θα είναι μ�νιμ�ςδανειστής τ�υ αλλά και σύντρ�-��ς τις ώρες τ�υ πι�τ�ύ. O T�ιςγνώρισε κάμπ�σ�υς σαν κι αυτ�ν�πως �μ�λ�γεί σε γράμμα τ�υστ�ν αδελ�� τ�υ Σανίσλα�: Συ�νά-ω στα κα�ενεία της Citta Vecchia,εκεί συναντάω εργάτες και Eλλη-νες π�υ είναι γκαρσ�νια, κ�υ!ε-ντιάω μαί τ�υς και τα πίν�υμε. Hιστ�ρία με τ�ν ναύτη Mέρ�υ καιτ�ν Eλληνα �ίλ� τ�υ της Tεργέ-στης Aντ�νι� (Ulysses, 16� κε�ά-λαι�) απη�εί αυτ� τ� κλίμα.

Tα μαθήματα αγγλικών ύστερα,πρώτα στη σ��λή Mπέρλιτ και αρ-γ�τερα στην Eμπ�ρική Σ��λή τηςTεργέστης, �έρν�υν τ�ν T�ις σεεπα�ή με ένα άλλ� ελληνικ� στ�ι-�εί�, τις ισ�υρές �ικ�ν�μικά �ικ�-γένειες: τ�ν K�ντε Σ�ρντίνα, τ�υςPάλληδες, τ�υς Σκαραμαγκά, τ�υςEκ�ν�μ� και τα παιδιά τ�υς, καθώςκαι �ι ίδι�ι, υπήρ�αν �λ�ι μαθητέςτ�υ.

H συνάντηση μαί τ�υς υπήρ�εκαθ�ριστική. Tα �ν�ματά τ�υς ιδι-αίτερα τ�υ κ�ντε Σ�ρντίνα και τ�υ!αρών�υ Aμ!ρ�σι�υ Pάλλη έρ��-νται �ανά και �ανά στα γράμματάτ�υ ενώ κάπ�ιες μεταμ�ρ�ώσειςτ�υ κυρί�υ Mπλ�υμ στ� επεισ�δι�της Kίρκας, πιθαν�ν να ��είλ�νταιστ�ν πληθωρικ� ε��υσιαστικ� �α-ρακτήρα τ�υ πανίσ�υρ�υ irreden-tista Σ�ρντίνα.

T� !έ!αι� είναι πάντως �τι στ�πρ�σωπ� αυτών των Eλλήνων πρ�-στατών, � Στή!εν - T�ις αισθάνε-ται για πρώτη ��ρά στη ωή τ�υμια ασ�άλεια αντίστ�ι�η εκείνηςπ�υ περιγρά�εται στ� τέλ�ς τ�υUlysses για τ�ν νεαρ� Στή!εν Δαί-δαλ�: την ασ�άλεια τ�υ νεαρ�ύπ�υ ένας πατέρας της Tύ�ης τ�νπείθει πως μπ�ρεί να στηρι�θείστα π�δια τ�υ.

Aίσθηση ν�στ�υ

Eίναι π�λύ πιθαν� πως στην Tερ-γέστη � T�ις διδά�θηκε τα πρώτατ�υ ελληνικά: σύ�ναε στα αρ��-ντικά των Eλλήνων και παρακ�-λ�υθ�ύσε κάθε Kυριακή την �ρθ�-δ��η λειτ�υργία στην εκκλησίατ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υ.

Aνάμεσα στ�υς άσημ�υς θαμώ-νες των καπηλειών και στ�ν κύκλ�τ�υ κ�μη Σ�ρντίνα (πρ�έδρ�υ τ�υ

O T�έιμς T��ις σε σκίτσ τυ Hendrik Rypkema. Mιλώντας κάπτε Iρλανδ�ςσυγγρα�έας για την Oδύσσεια θα μλγήσει: «Σ�εδ�ν ��άμαι ν’ αγγί�ωαυτή την ιστρία, τ�σ καταπιεστικά α��ρητη είναι η μρ�ιά». (Mετά�ραση:Mαντώ Aρα�αντινύ).

Tεργέστη. H ακτή Nα�άρι Σάυρ. (Φωτ.: Συλλγή Aρη Mαραγκ�πυλυ).


ιππ�δρ�μ�υ, διευθυντή της Oπε-ρας και των Tα�υδρ�μείων) � T�ιςδιατρέ�ει μία θεαματική διαδρ�μήαντίστ�ι�η εκείνης των ηρώων τ�υστ�ν Ulysses. Δεν είναι τυ�αί� �τιστην Tεργέστη άρ�ισε τη συγγρα-�ή αυτ�ύ τ�υ ώριμ�υ έργ�υ.

Στ� μ�ναδικ� έργ� τ�υ T�ιςπ�υ έ�ει σαν σκηνικ� την Tεργέ-στη, τ�ν Tιάκ�μ� T�ις, �λα ταπαραπάνω στ�ι�εία της λανθά-ν�υσας εθνικ�τητας, της διαδρ�-μής απ� τ� λαϊκ� στ� αριστ�κρα-τικ� (τ� κείμεν� ανα�έρει ρητά τ��ν�μα τ�υ Pάλλη) της αυτ�ε��-ρίας και της διασπ�ράς, τηςOδύσσειας γύρω απ� τ�ν εαυτ�,τ�υ τ�πί�υ ως συμ!�λικ�ύ �ώρ�υ(�λα στ�ι�εία δεμένα με τ�ν ελλη-νικ� περίγυρ� της Tεργέστης) συ-μπυκνών�νται σε ένα αριστ�υρ-γηματικ� κείμεν� Eπιθυμίς καιN�στ�υ, αντίστ�ι��υ της �μηρι-κής συνάντησης της Nαυσικάς μετ�ν Oδυσσέα.

O π�λεμ�ς υπ��ρεώνει τ�ν T�ιςνα ητήσει κατα�ύγι� στη Zυρί�ηστα 1915. Eλληνες θα μεσ�λα!ή-σ�υν πάλι στ�υς Aυστριακ�ύς γιανα μπ�ρέσει να �ύγει: � κ�μηςΣ�ρντίνα και � !αρών�ς Pάλλης.

Xειρ�γρα� τυ T��ις απ� ένα «Tετράδι αντιγρα�ής» τυ στ πίγρά�ει στα ελληνικά, τυς πρώτυς στί�υς τυ Eθνικύ μας Yμνυ.Mία ακ�μη απ�δει�η της έ�εσής τυ στην ελληνική γλώσσα και της α-γάπης τυ στυς Eλληνες. (Φωτ.: «Tα Eλληνικά» τυ T�έιμς T��ις τηςMαντώς Aρα�αντινύ, Eκδ. Eρμής).

O T��ις τ 1912 στην Tεργέστη, 30 ετών. Eκεί ακύει τα πρώτα ελληνικά. Aρ�ί�ει να συ-ναναστρέ�εται με Pωμιύς, κυ�εντιά�ει και πίνει μα�ί τυς. Aυτί ι ναυαγισμένιOδυσσείς, �πως Nικ�λας Σάντας, είναι τ πρώτ υλικ� για τν «Oδυσσέα» πυ θαέρθει αργ�τερα.

T μεγάλ κανάλι και στ �άθς η Eκκλησία τυ Aγίυ Aντωνίυ τυ Θαυματυργύ. (Φωτ.: Συλλγή Aρη Mαραγκ�πυλυ).


O �αρακτήρας της π�ληςT� επι�ειρηματικ� πνεύμα των Tριεστίνων δεν τ�υς εμπ�δισε να αναπτύ��υν α�ι�θαύμαστη πνευματική �ωή

Tων Aντ�ελ� Aρα – Kλα�ύντι� Mαγκρίς

Συγγρα�έων (1)

·Σ «α�αιρετική και σ�εδιασμένη π�-λη», �πως είπε κάπ�τε � Nτ�στ�-γιέ�σκι για την Πετρ�ύπ�λη (ανα-πτυγμένη κατά τ�ν ίδι� τρ�π� με μιακυ�ερνητική απ��αση και ��ι μέσααπ� μια �ργανική διαδικασία ε�έλι-�ης), η Tεργέστη ήταν και είναιπλ�ύσια σε αντιθέσεις και �έ�αια !ή-τησε πρ�πάντων και ανα!ητά τ� λ�-γ� της ύπαρ�ής της στις ίδιες επίσηςαντιθέσεις και στην αδυναμία διάλυ-σής τ�υς. Oι συγγρα�είς π�υ �ίωσανυπαρ�ιακά την ετερ�γένεια της Tερ-γέστης, την π�λλαπλ�τητα των στ�ι-�είων της, π�υ δεν συμπή�θηκαν σεμια εν�τητα, περιγρά��υν πώς αυτήη π�λη –�πως και �λ�κληρη ηAψ��υργική M�ναρ�ία στην �π�ία α-νήκε– απ�τελ�ύσε ένα μ�ντέλ� τηςετερ�γένειας και της αντι�ατικ�τη-τας �λ�κληρ�υ τ�υ σύγ�ρ�ν�υ π�λι-τισμ�ύ, �ωρίς ένα κεντρικ� θεμέλι�και ένα ενιαί� σύστημα α�ιών.

O Σ�έ��(2) και � Σάμπα ανάδει�αντην Tεργέστη σ’ έναν σεισμ�γρα�ικ�σταθμ� τ�υ πνευματικ�ύ σεισμ�ύ,

π�υ �εκίνησε για να συνταρά�ει τ�νκ�σμ�. Aπ� την αστική π�λιτεία parexellence, π�υ η ιστ�ρία της ήταν�υσιαστικά αυτή της αν�δ�υ και πα-ρακμής της μπ�υρ!�υα!ίας, δημι-�υργήθηκε με τ� Σ�έ�� μια μεγάληπ�ίηση της κρίσης τ�υ σύγ�ρ�ν�υ α-τ�μ�υ, μια ειρωνική και τραγική π�ί-ηση, σε μεγάλ� �αθμ� διαυγής καιταυτ��ρ�να πρ�σ�ηματική, π�υ κρύ-�ει πίσω απ� την α�ιαγάπητη επι�υ-λακτικ�τητα την �ωρίς αυταπάτες �-�ύν�ιά της.

Eμπ�ρική ανάπτυ�η

H Tεργέστη υπήρ�ε μια π�λη π�υδεν παρέμεινε δι�λ�υ απαθής απέ-ναντι στις π�λιτισμικές α�ίες, ακ�μηκι αν αυτ� υπ�στηρί!ει ένας �ρισμέ-ν�ς μύθ�ς π�υ μ�ν�ι τ�υς �ι διαν�-�ύμεν�ι της Tεργέστης κληρ�δ�τη-σαν στην π�λεμική ενάντια στην ει-κ�να μιας π�λης �ωρίς παράδ�ση.Mέσω της διάδ�σης της γλώσσας,της εκπαίδευσης και της κ�υλτ�ύ-ρας τ�υς �ι Iταλ�ί, �ι Σλ��έν�ι και �ιΓερμαν�ί δια�υλάσσ�υν και σταθε-ρ�π�ι�ύν την παρ�υσία τ�υς στην

Tεργέστη. Aπ� την άλλη είναι �έ�αιααδιαμ�ισ�ήτητ� �τι � κ�σμ�ς τωνκαταστημάτων, της �ικ�ν�μίας, τωνεπι�ειρήσεων και τ�υ εμπ�ρί�υ ση-μάδεψε εντ�ν�τατα τη �υσι�γνωμίακαι τ� �αρακτήρα της π�λης.

H Tεργέστη κατέ�ει μια κεντρικήθέση στ� �ικ�ν�μικ� σύστημα τηςM�ναρ�ίας ως κύρια δί�δ�ς της Aυ-στρίας στην Aδριατική και πρ��λήτης στη Mεσ�γει� και τ� Λε�άντε,ως εμπ�ρικ� κέντρ� (π�υ η παράδ�-σή τ�υ σημαδεύει μ�νιμα τη ν��τρ�-πία μιας κ�ινωνίας και την ατμ�σ�αι-ρα μιας �λ�κληρης π�λης, η �π�ίαδεν θέλει να παραιτηθεί απ� την ι-στ�ρία και τ�υς μύθ�υς της) και αρ-γ�τερα ως ανθηρ� λιμάνι διαμετακ�-μιστικ�ύ εμπ�ρί�υ. Mε την ανάπτυ�ητης μ�ντέρνας π�λης είναι στενάσυνδεδεμένη, η ύπαρ�η των μεγά-λων ασ�αλιστικών εταιριών, μιας α-π� τις σημαντικ�τερες επινν�ήσειςτ�υ ηγετικ�ύ στρώματ�ς της Tεργέ-στης, π�υ μέσω αυτών των εταιριώνεπιτελεί ένα ρ�λ� με μεγάλη επιρ-ρ�ή στ�ν επι�ειρηματικ� κ�σμ� τηςMεσευρώπης. Aνθ�ύν �ι εμπ�ρικέςκαι μετα��ρικές επι�ειρήσεις, κα-

θώς και �ι ναυτιλιακές εταιρίες, απ�τις �π�ίες ασ�αλώς �ι τελευταίεςκαι ιδιαίτερα τ� λιμάνι ��είλ�υν τηνάνθησή τ�υς περισσ�τερ� στην κε-ντρική κρατική ε��υσία παρά στ� ε-πι�ειρηματικ� πνεύμα των Tριεστί-νων.

Διπλή κ�υλτ�ύρα

Aπ� την ανακήρυ�ή της σε ελεύ-θερ� λιμάνι, μια στιγμή π�υ η α�ίατης δεν επιτρέπεται να υπ�τιμηθεί, ηTεργέστη ��είλει ένα σημαντικ� μέ-ρ�ς της ευμάρειάς της στ� ενδια�έ-ρ�ν, π�υ επέδει�ε τ� κράτ�ς στην α-νάπτυ�η της π�λης και την ώθησηπ�υ δ�θηκε στην �ικ�ν�μία τ�υ απ’αυτ�. Eν συντ�μία: στ� καθεστώςτης πρ�ν�μιακής π�λης. T� τέλ�ςαυτ�ύ τ�υ καθεστώτ�ς, με την πρ�-σάρτηση της π�λης δυ� ��ρές στηνIταλία, απ�τελεί μια δι�λ�υ ασήμα-ντη πλευρά, αν κανείς απ�!ητά νακαταν�ήσει την ψυ��λ�γική αντί-δραση της απ�γ�ήτευσης και τ�υ αι-σθήματ�ς της εγκατάλειψης, η �π�ίαε�απλώνεται στην Tεργέστη σε κά-π�ιες �άσεις της νεώτερης ιστ�ρίας.

Eργ� τ�υ Nίκ�υ Σπ�ντ�α: Aρα��λι II, Grado.

KYPIAKH 17 ΔEKEMBPIOY 1995 - H KAΘHMEPINH 31Aπ�ψη της παλαιάς π�λης. Διακρίνεται τ� καμπαναρι� της εκκλησίας τ�υ Σαν Aντ�νι�.

K�ιν�τητες π�υ !�υν στην Tεργέ-στη, �πως η ελληνική και η γερμανικήμπ�ρεσαν να διασώσ�υν σε α�ι�πρ�-σεκτ� �αθμ� την αρ�ική π�λιτισμικήτ�υς κληρ�ν�μιά α��ύ δεν την αντι-λή�θηκαν ως αντίθετη παρά ως συ-μπληρωματική στην ιταλική κ�υλτ�ύ-ρα και μέσα σ’ αυτ� τ� γ�ητευτικ�μ�ντέλ� δημι�ύργησαν ��ι μ�ν� μιαδιγλωσσία αλλά επίσης και μια διπλήκ�υλτ�ύρα. Aντίθετα στη σλ��ένικηκ�ιν�τητα κυριαρ�εί η πεπ�ίθηση, �-τι η ιδιαίτερη γλωσσική και π�λιτισμι-κή ταυτ�τητα μπ�ρεί να διασωθεί μ�-ν� μέσα απ� τη δια�ύλα�η της εθνι-κής ταυτ�τητας. Δια��ρετικά μένειαν�ικτ�ς απέναντι στην κ�ινωνικήκαι π�λιτισμική ιταλική πίεση μ�ν� �δρ�μ�ς της α��μ�ίωσης. Oι αναμνή-σεις της παιδικής ηλικίας τ�υ LavoCermely περιγρά��υν με μεγάλη δι-εισδυτικ�τητα τις μεγάλες δυσ�έρει-ες μιας σλ��ένικης �ικ�γένειας, π�υ!�ύσε στ� κέντρ� της Tεργέστης, ναθωρακίσει τη σλ��ενική της ταυτ�-τητα και αργ�τερα να την αναπτύ�ειπεραιτέρω μέσα απ� έναν επίπ�ν�εκπαιδευτικ� δρ�μ�.

Σημειώσεις:1) T� κείμεν� απ�τελεί απ�σπασμα απ� τ�

έργ� τ�υς «Triest. Eine literrischeHauptstadt in Mitteleuropa», M�να��, CarlHanser Verlag 1987.

2) O Iταλ� Σ�έ�� (1861-1928), γεννημέν�ςστην Tεργέστη, είναι απ� τις σημαντικ�τε-ρες μ�ρ�ές της νέας ιταλικής λ�γ�τε�νίαςκαι κατ’ επέκταση της ευρωπαϊκής. Για�ρ�νια έμενε στην α�άνεια. H γνωριμίατ�υ με τ�ν T��ις, τ� 1906 στην Tεργέστη,στάθηκε καθ�ριστική. H απλή γνωριμίαμετετράπη σε εκτίμηση και θερμή �ιλία.T�ν μέ�ρι τ�τε αγν�ημέν� Σ�έ��, πρ�-�άλλει πρώτ�ς στη Γαλλία � T��ις και έτσιαν�ίγει � δρ�μ�ς της αναγνώρισης.Σημαντικ�τερα έργα τ�υ, μετα�ρασμένα

στα ελληνικά, είναι: «T� γέρασμα» («Nε�έ-λη»), «H συνείδηση τ�υ Zήνωνα» («E"ά-ντας») και τ� θεατρικ� έργ� «Eνας σύ�υ-γ�ς» π�υ ανέ�ηκε στ� «Aπλ� Θέατρ�».

Eυ�αριστύμε θερμά τν καθηγητήτυ Πανεπιστημίυ Iωαννίνων, ι-στρικ� κ. Aπ�στλ Παπαϊωάν-νυ, για τ �ωτγρα�ικ� υλικ� πυμας διέθεσε, καθώς και τη γενικ�τε-ρη συνδρμή τυ στην πραγματ-πίηση αυτύ τυ α�ιερώματς.

Φωτ�γρα�ία τ�υ Iταλ� Σ�έ��, τ� 1918.