In dit nummer:
Kansen op de arbeidsmarkt
Ontwikkeling WW-uitkeringen, Fryslân en Nederland
Nummer 2 Februari 2016
NIeuWsbrIeFArbeidsmarkt regio Fryslân
De visie van de werkgevers
Fryslân, Groot in Landbouw en Visserij
Samen werken en samenwerken staan centraal in onze
arbeidsmarktregio. Elkaar weten te vinden, praktische
afspraken maken en elkaar durven en kunnen aanspre-
ken, zijn leidende principes in Fryslân. Meer dan ooit
hebben we elkaar nodig in een steeds complexere en
mondialere samenleving. Terwijl het tempo van
ontwikkelingen omhoog gaat, lijkt de onvoorspelbaar-
heid toe te nemen. Het besef dat we het (in de breed-
ste zin des woords) niet meer alleen kunnen is in alle
lagen van onze samenleving doorgedrongen. En
uiteraard biedt dit andere en nieuwe kansen…
Het Werkbedrijf Fryslan Werkt! is sinds 2015 operatio-
neel en heeft als taak 730 baan afspraak banen, in het
kader van het Sociaal Akkoord, te realiseren tot en met
2016. In 2015 hebben we meer dan 500 plaatsingen
gedaan en liggen we dus ruim op schema om de
doelstellingen te realiseren. In 2016 staat onder andere
verdere integratie van IT systemen en werkwijzen op
het programma. Hiermee zijn we nog slagvaardiger
naar onze doelgroep en onze werkgevers.
Deze nieuwsbrief informeert periodiek over de belang-
rijkste trends en ontwikkelingen in de arbeidsmarkt.
Naast de vaste monitoring van arbeidsmarktgegevens
en economische cijfers is de nieuwsbrief thematisch
van opzet. Elke editie kent een apart thema en
wordt door een deskundige ingeleid. Daarnaast
speelt de nieuwsbrief zoveel mogelijk in op de
actualiteit en worden landelijke trends vertaald naar
het Friese. Tenslotte is er veel ruimte voor de mensen
uit de praktijk.
In deze tweede editie schetsen de werkgevers een
beeld uit de praktijk over werk, maatschappelijk
ondernemen en het Sociaal Akkoord. Daarnaast
worden weer een paar economische trends en
ontwikkelingen beschreven en maakt de monitor Baan
Afspraak Banen onderdeel uit van deze nieuwsbrief.
De nieuwsbrief is zowel in hardcopy als digitaal
beschikbaar.
Voorwoord
Onze nationale economie zit weer in de lift: althans als men economen, het CPB en politici mag geloven.
Merken we deze effecten ook in Fryslân? Zo ja, waar en voor wie? En hoe verhouden de demografische
ontwikkelingen zich tot het aantal arbeidsplaatsen nu en in de toekomst? En hoe zit het ook alweer met het
Sociaal Akkoord; specifiek bedoeld om voor mensen met een arbeidsbeperking. En hoe staan we er in Fryslân
voor in relatie tot bovenstaande vragen?
nieu
wsb
rief arb
eidsm
arktreg
io fryslâ
n
De visie van de werkgevers
Voorzitter Sjoerd Galema van VNO-NCW Noord en
bestuurslid VNO-NCW Friesland Han Mulder kunnen zich
helemaal vinden in de doelstellingen van de Participatie-
wet. “Ik sprak laatst met een Duitse ondernemer en die
vond het opmerkelijk dat wij in Nederland zoiets per wet
hebben geregeld. Hij vond het eerder een vanzelfspre-
kendheid en kon zich dus ook helemaal niets voorstellen
bij een quotumregeling. Een natuurlijke welwillende en
positieve benadering verdient het toch niet een dwin-
gende aansporing op de achtergrond te krijgen? We
doen het gewoon, punt uit. Bij onze leden bemerk ik dat
er ook duidelijk sprake is van een intrinsieke motivatie
om mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt
aan een baan te helpen. De tijd dat er puur door een
economische bril werd gekeken naar de personeelsvoor-
ziening ligt ver achter ons. Het is allang niet meer alleen
een kwestie van harde cijfers naast elkaar leggen en zien
wat het beste resultaat oplevert, juist maatschappelijk
verantwoord ondernemen is een sterk groeiend feno-
meen geworden en mag inmiddels tot gemeengoed
worden gerekend onder ondernemers. Het is dan ook
geen toeval dat de private sector zowel in Nederland als
in Fryslân op cruisesnelheid ligt wat betreft de aantallen
banen die gerealiseerd zouden moeten worden volgens
het Sociaal Akkoord. Daar zou de publieke sector een
voorbeeld aan kunnen nemen, want zover ik dat kan
overzien loopt die nog achter op de doelstelling. Dat het
bedrijfsleven wel in de pas loopt heeft ook alles te
maken met de rijke ervaring die met name de grotere
ondernemingen al hebben met het in dienst nemen van
mensen met een beperking. Het is niet iets nieuws, het is
slechts een onderwerp dat op dit moment wat meer
aandacht verdient dan normaal. Ook de publieke sector
heeft natuurlijk al langer met het bijltje gehakt en dus
verwacht ik dat de inhaalslag tijdig gemaakt gaat
worden”, aldus Sjoerd Galema.
Volgens het Sociaal Akkoord worden de komende jaren
125.000 mensen met een arbeidsbeperking bij een
reguliere werkgever geplaatst. Er komen 100.000 extra
gegarandeerde banen in het bedrijfsleven en 25.000 bij
de overheid. Han Mulder, in het dagelijks leven directeur
van Wasserij de Blinde te Heerenveen: “Het begrip baan
verdient mijns inziens enige nuancering. Een eenmalige
overeenkomst dat iemand uit het doelgroepenregister
een half jaar lang op contract 30 uur per week kan
werken, mag dan meetellen voor de banenafspraken,
maar als dezelfde persoon na een half jaar weer op
straat staat, ben je er natuurlijk weinig mee opgescho-
ten. Ik vind dus dat de contracten een duurzaam karakter
zouden moeten hebben. Aanvullend vind ik dat banen
die gecreëerd worden via insourcing niet meegeteld
zouden mogen worden. Als een gemeente een schoon-
maker in vaste dienst neemt die eerder via een schoon-
maakbedrijf werkzaam was bij dezelfde gemeente, dan
wordt er mijns inziens geen extra baan beschikbaar
gesteld, maar wordt iemand slechts vanuit het private
domein overgeheveld naar het publieke domein. Met
toegevoegde werkgelegenheid heeft dat niets te maken.
Wel kan de gemeente in de aanbestedingsvoorwaarden
opnemen om mensen uit de doelgroep bij hen werk-
zaamheden te laten verrichten. Deze plaatsing wordt
door de publieke sector gecreëerd en meegeteld.
Toetsing hiervan is echter lastig.”
Met het Regionaal Werkbedrijf Fryslân Werkt! hebben de
beide werkgevers wisselende ervaringen. “De samenwer-
king tussen gemeenten, sociale partners, UWV, SW-
bedrijven en onderwijs binnen een netwerkorganisatie is
natuurlijk a priori een goede zaak. Samen kom je tot
betere oplossingen dan wanneer je onafhankelijk van
elkaar op de markt zou opereren. We weten elkaar nu
duidelijker te vinden en zoeken elkaar waar nodig op.
Tegelijkertijd moet me van het hart dat ik vind dat er
vooralsnog teveel wordt gepraat en overlegd. Ik zou
graag wat meer tempo in de ontwikkelingen willen zien.
Natuurlijk, het werkbedrijf in deze vorm zit nog in de
startfase en moet nog groeien naar volwassenheid.
In de lente van 2013 is een Sociaal Akkoord gesloten tussen sociale partners en kabinet. Een van de voordelen van
dit akkoord is dat werkgevers en werknemersorganisaties (sociale partners) daarmee verbonden zijn aan de
doelstellingen van de Participatiewet. Het is niet alleen de overheid die de klus moet klaren, er wordt in gezamen-
lijkheid met de sociale partners gewerkt aan een optimale uitvoering van het akkoord. Die coproductie van
publiek en privaat kan bijna niet anders dan resulteren in een duidelijke synergetische meerwaarde.
nieu
wsb
rief arb
eidsm
arktreg
io fryslâ
n
3
We monitoren de inbreng van Fryslân Werkt! voortdu-
rend en constateren progressie, maar zoals reeds
gezegd, van ons mag het wel wat sneller. Een opvallend
aspect is trouwens dat de SW-bedrijven stevig aan de
weg timmeren. Ze gaan actief de markt op met hun
aanbod, weten bij de juiste ondernemers aan tafel te
komen en hun verhaal goed te vertellen. Hulde daarvoor.
Het dwingt respect af en dan kan een goed gevolg bijna
niet uitblijven”, aldus Sjoerd Galema. Han Mulder vult
aan: “Met de toolkit waar het werkbedrijf over beschikt,
kunnen ze ook heel goed commercieel de markt op. Als
werkgever bij een wasserijbedrijf heb ik bijvoorbeeld de
keus om washandjes machinaal te laten vouwen of
handmatig. Een robot zou wel eens goedkoper kunnen
uitvallen, maar die robot kan ook maar één ding:
washandjes vouwen. Bij een personele bezetting is er
sprake van meer flexibiliteit en dus hebben we daar in
eerste instantie voor gekozen. Het is een werkplek die
uitermate geschikt is voor mensen met een beperking,
maar dat wordt voor ons pas echt interessant wanneer
zij kunnen werken op loonwaarde. Dat is een effectief
systeem en maakt het echt mogelijk dat mensen met een
beperking toch volwaardig meedraaien in de reguliere
arbeidsmarkt. Dit geldt niet alleen voor Rentex Floron,
maar voor meerdere grotere bedrijven die Fryslân rijk is.
De welwillendheid is in ieder geval in ruime mate
aanwezig.”
De te verwachten economische groei gaat Regionaal
Werkbedrijf Fryslân Werkt! uiteraard meehelpen de
doelstellingen te halen. Maar overbodig zal het werkbe-
drijf daardoor niet worden. Galema: “De economische
crisis heeft verhuld dat de arbeidsmarkt een moeilijke
tijd te wachten staat. De demografische ontwikkelingen
laten al langer zien dat de druk op de arbeidsmarkt in de
toekomst alleen maar zal toenemen. Ook nu is er al
sprake van schaarste in sommige sectoren, met name in
de techniek. Vele vacatures blijven daar onvervuld bij
gebrek aan goede kandidaten. Mutinationals kopen
daarom nu al juistgeschoolde talenten in, want op een
later tijdstip zullen ze niet meer beschikbaar zijn of zijn
ze onbetaalbaar geworden. Voor de onderkant van de
arbeidsmarkt gaat deze schaarste minder gelden. Er is
juist een duidelijke tendens merkbaar naar steeds hoger
geschoold personeel, dat voortdurend bij de tijd moet
blijven door scholing en training te volgen. Die vraag
gaat steeds meer toenemen, de vraag naar lager
geschoold personeel stagneert en mensen met een
afstand tot de arbeidsmarkt zullen ook in de toekomst
een steuntje in de rug nodig blijven hebben. Het
regionaal werkbedrijf blijft daardoor ook voor de langere
termijn een onmisbare schakel tussen vraag en aanbod
op de arbeidsmarkt.”
Trickle down-effectLeeuwarden wordt steeds aantrekkelijker voor hoger
opgeleiden. Dit is gunstig. Het aantrekken van hoogop-
geleiden leidt tot meer werk voor laagopgeleiden in de
stad. Op plekken waar meer hoogopgeleiden wonen
neemt de vraag naar consumentendiensten toe, we
noemen dit het “trickle down-effect”. Dit gaat in
principe ook op voor Leeuwarden: hoogopgeleiden
creëren banen voor laagopgeleiden.
Toch is de werkloosheid onder laagopgeleiden in
Leeuwarden hoog. Dit komt onder andere door een
gebrek aan laaggeschoold werk in de regio. Forenzen uit
de regio doen vaak laaggeschoold werk in Leeuwarden.
Daar komt bij dat in Leeuwarden woonachtige hoger-
en middelbaar opgeleiden onder hun niveau werken.
Veel hoogopgeleiden nemen de banen van middelbaar
opgeleiden in en op hun beurt de middelbaar opgelei-
den de banen van laagopgeleiden.
Om dit op te lossen hebben we meer laaggeschoold
werk in de regio en meer hooggeschoold werk in
Leeuwarden nodig. We halen laaggeschoold werk
terug, onder andere doormiddel van reshoring.
Daarnaast zetten we in Leeuwarden in op topsectoren
en hoogwaardige werkgelegenheid gerelateerd aan
‘water, melk en innovatie’. Ten slotte maken we ons
sterk voor het koppelen van laaggeschoold werk aan
laaggeschoolden. We proberen werkgevers zover te
krijgen dat ze geen hoogopgeleiden aannemen voor
lager geschoold werk om op deze manier de verdrin-
ging op de arbeidsmarkt te beperken.
We halen laag
geschoold werk
terug, onder andere
door middel van
reshoring.
“
Kwartaal rapportageFryslân groot in Landbouw en Visserij en klein in Informatie en CommunicatieZoals ook in de eerste editie aangegeven van het kwartaalbericht is Fryslân goed voor 3,5% van
alle banen in Nederland (banen van 15 uur per week en meer). Sommige sectoren zijn daarbij
relatief groot, van alle banen in de landbouw en visserij in Nederland bevindt 6,4% zich in
Fryslân. Ook de sectoren Industrie, 4,4%; Nutsbedrijven, Bouw, Financiële instellingen, Onderwijs
en Zorg (allen 4% of meer) tellen relatief veel banen. Informatie en Communicatie 1,7%, Vervoer
en opslag 2,9% en Zakelijke diensten 2,8% zijn ondervertegenwoordigde sectoren.
Interessant is om te zien welke sectoren in Nederlands perspectief in belang afnamen en welke
relatief groter werden. Industrie, Nutsbedrijven, ICT en Zakelijke dienstverlening namen in ‘landelijk
banenaandeel’ duidelijk toe in belang, Landbouw en Visserij, Horeca, Financiële instellingen en
Onderwijs namen duidelijk af in belang. De afname van Friese onderwijsbanen in het aandeel
landelijke onderwijsbanen kan (deels) verklaard worden doordat het aantal jongeren (leeftijd 0 tot
en meer 14 jaar gekozen) de afgelopen 10 jaar duidelijk sneller dan landelijk afnam, van 121.600
jongeren in Fryslân in 2005 naar 112.500 in 2014, een afname van 7,5% tegen een landelijke
afname van 0 tot en met 14 jarigen van 5,3%. Het Planbureau voor de Leefomgeving voorspelt voor
Fryslân een verdere afname naar 98.000 0 tot en met 14 jarigen in 2025.
Grafiek 1. Aandeel sectoren Fryslân in totaal aantal banen in sectoren in Nederland, 2014
(rode lijn: gemiddeld is aandeel totaal aantal banen in Fryslân 3,5%)
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
3,0%
20,%
1,0%
0,0%
6,4%
4,4%4,0% 4,0% 4,0%
3,3% 3,3% 3,3% 3,5%3,7% 3,7%3,2%
2,9%
1,7%
2,8%
Landbouw e
n Viss
erij
Industr
ie
Nutsbed
rijve
nBo
uwHan
del
Verv
oer e
n Opsla
gHore
ca
Info
rmat
ie e
n Com
munica
tie
Finan
ciële
inste
llingen
Zake
lijke
die
nsten
Overh
eid
OnderwijsZo
rg
Overig
e die
nsten
Tota
al
Bron: LISA, bewerking Statistiek en Onderzoek gemeente Leeuwarden
Toekomstige ontwikkelingen met betrekking tot banen en beroepsbevolking in Fryslân en aandeel in NederlandVolgens de PBL- prognose gepubliceerd op de site van het CBS (www.cbs.nl) zal de Friese
bevolking voorlopig niet meer toenemen. Dit heeft zijn effect op de groei van de werkgelegen-
heid. Volgens de UWV Arbeidsmarktprognose 2015-2016 wordt de regionale prognose van de
werkgelegenheidsontwikkeling door drie factoren bepaald: sectorstructuur, bevolkingsontwikke-
ling en overige factoren. Voor Fryslân geldt dat groei van de bevolkingsomvang dus geen
bijdrage levert aan de groei van de werkgelegenheid. Op korte termijn neemt wel de Friese
beroepsbevolking 15 tot en 74 jaar (internationale definitie beroepsbevolking) nog licht toe,
daarentegen daalt de leeftijdsgroep 15-64 jaar.
nieu
wsb
rief arb
eidsm
arktreg
io fryslâ
n
5
Grafiek 2. Ontwikkeling bevolking Fryslân en Nederland in leeftijdsgroep 15 tot en met
64 respectievelijk 15 tot en met 74 (2014=100)106
104
102
100
98
96
94
92
90
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030
Ned. bev.
Ned. 15-64 jr
Ned. 15-74 jr
Frl. bev.
Frl. 15-64 jr
Frl. 15-74 jr
Bron: Regionale prognose 2014-2040, CBS/PBL.
Het UWV voorspelt in haar publicatie van juni 2015 voor de jaren 2015 en 2016 voor Fryslân een
kleine krimp in aantal banen in de Industriële sector en een wat forsere krimp in aantal banen in
de Landbouw en Collectieve sector. Groei wordt voorzien bij Bouw, Distributie, Consumenten
diensten en Zakelijke diensten. In tabel 1 is voor Nederland een overzicht opgenomen welke
sectoren tot en met 2020 groei laten zien dan wel krimp.
Bron: UWV Arbeidsmarktprognose 2015-2016
Zie ook: https://www.werk.nl/xpsimage/wdo213568
Tabel 1. Ontwikkeling aantal banen van werknemers naar sector in Nederland tot en met 2020,
indicatieve voorspelling UWV
sector (Gemiddelde) groei aantal banen per jaar (x 1.000)
2015 2016 2017-2020
UItzendbureaus en arbeidsbemiddeling 28 23 18
Specialistische zakelijke diensten 13 14 10
Bouwnijverheid 2 6 7
Zorg en welzijn -29 -7 6
Groothandel 9 9 5
Detailhandel (incl. auto’s) 10 10 4
Informatie en communicatie 2 3 2
Vervoer en opslag 5 5 2
Horeca 6 4 2
Verhuur en overige zakelijke diensten 2 2 2
Cultuur, sport en recreatie 0 1 1
Schoonmaakbedrijven, hoveniers 1 2 1
Overige diensten (incl. huishoudens) 0 1 1
Onderwijs 5 0 0
Verhuur en handel van onroerend goed -1 0 0
Openbaar bestuur -3 -5 -1
Landbouw, bosbouw en visserij -1 -1 -1
Financiële dienstverlening -6 -6 -3
Industrie -5 -6 -9
Totaal 38 54 46
Bron: UWV Arbeidsmarktprognose 2015-2016, https://www.werk.nl/xpsimage/wdo213568
VacaturesHet aantal openstaande vacatures in Fryslân lag in 2015 over het geheel genomen wat hoger
dan een jaar eerder, het aantal nieuwe vacatures lag alle maanden van 2015 beduidend hoger
dan de maanden in 2014.
Grafiek 3: Ontwikkeling nieuwe en openstaande vacatures Fryslân naar maand4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
jan
-14
feb
-14
mrt
-14
apr-
14
mei
-14
jun
-14
jul-1
4
aug
-14
sep
-14
okt
-14
no
v-14
dec
-14
jan
-15
feb
-15
mrt
-15
apr-
15
mei
-15
jun
-15
jul-1
5
aug
-15
sep
-15
okt
-15
no
v-15
nieuw
openstaand
Bron: UWV, bewerking Statistiek en Onderzoek gemeente Leeuwarden
Kansen op de arbeidsmarktVolgens Regio in Beeld 2014 Fryslân geldt met betrekking tot kansen op de arbeidsmarkt het
volgende: “In Friesland overtreffen voor de opleidingen mbo-gezondheidszorg en hbo-onderwijs en
hbo-techniek en sommige wetenschappelijke opleidingen de baanopeningen de instroom van
schoolverlaters en zijn de toekomstperspectieven goed. Dit is vooral het gevolg van een grote vervan-
gingsvraag. Voor de sociaal-culturele en economische studierichtingen zijn de toekomstperspectie-
ven matig tot slecht omdat de instroom van schoolverlaters veel groter is dan de verwachte baan-
openingen. De verwachte tekorten voor de technische studierichtingen lijken de komende jaren mee
te vallen. De oproep om vooral technische studies te volgen lijkt zijn vruchten af te werpen in de
vorm van een groeiend aantal schoolverlaters. De vraag - is evenwel, onder meer als gevolg van de
beperkte economische groei en verdergaande automatisering, beperkt. Overigens is het beeld
binnen de technische opleidingscategorieën genuanceerd. De verwachte tekorten variëren van zeer
groot voor elektrotechniek en werktuigbouwkunde tot vrijwel geen voor bouwkunde en grafische
techniek”.
Bron: Regio in Beeld 2014 Friesland
Zie ook: https://www.werk.nl/xpsitem/wdo_012998
Ontwikkeling WW-uitkeringen, Fryslân en NederlandHet aantal WW-uitkeringen in Fryslân ligt per november 2015 lager dan in januari 2014. Ten opzichte
van november 2014 is er vrij weinig verschil. Het aantal ww-uitkeringen in Fryslân is sneller gedaald
dan in Nederland sinds begin 2014, al is dit deels te verklaren door seizoenseffecten. De hoogte van
het aantal ww-uitkeringen in Fryslân heeft, sterker dan in Nederland, een seizoenspatroon.
Grafiek 4: Ontwikkeling ww-uitkeringen per maand, Fryslân en Nederland, index, jan. 2014=100120
100
80
60
40
20
0
jan
-14
feb
-14
mrt
-14
apr-
14
mei
-14
jun
-14
jul-1
4
aug
-14
sep
-14
okt
-14
no
v-14
dec
-14
jan
-15
feb
-15
mrt
-15
apr-
15
mei
-15
jun
-15
jul-1
5
aug
-15
sep
-15
okt
-15
no
v-15
Nederland
Friesland
Bron: UWV, bewerking Statistiek en Onderzoek gemeente Leeuwarden
nieu
wsb
rief arb
eidsm
arktreg
io fryslâ
n
7
ColofonHet Friese werkbedrijf is een samenwerkingsverband van de Friese
gemeenten, UWV, SW-bedrijven, werkgevers, vakbonden en onderwijs.
Contact?
Heeft u vragen over Werkbedrijf Fryslân Werkt of deze nieuwsbrief
dan kunt u bellen met: 14 058 (contactpersonen: Evert Bossema en
Marianne Poelman).
Februari – 2016