ภัยพิบัติจากการระบาดของ
โรคอุบัติใหม่ อุบัติซ้้า
พ.ญ.นฤมล สวรรค์ปัญญาเลิศ
กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข
เนื้อหา:
- ความหมายและนิยามศัพท์
- ปัจจัยที่ท้าให้เกิด โรคอุบัติใหม่ อุบัติซ้้า
และผลกระทบ
- ตัวอย่างโรคอุบัติใหม่ อุบัติซ้้า
- การเตรียมรับการระบาดของผู้ป่วย ณ
ห้องฉุกเฉิน
โรคติดต่ออบุัติใหม่ คือ โรคติดต่อที่
เกิดจากเชื้อใหม่ หรือ โรคติดตอ่ที่
พบในพื้นท่ีใหม่ เปน็โรคท่ีมาจาก
ประเทศหนึ่งไปอีกประเทศหน่ึง
โรคติดต่ออุบตัิซ้า้ คือ โรคติดต่อที่เคย
ระบาดในอดีตและสงบแล้วกลับมา
ระบาดอีก รวมถึง เชือ้โรคดื้อยา และ
อาวุธชีวภาพ
ปัจจัยที่ท้าให้เกิดโรคติดเชือ้อบุัติใหม่และอบุัติซ้้า
การเปลี่ยนแปลง วถิีชีวิต /พฤติกรรม
อาหารจานด่วนแบบตะวันตก
ระบบนิเวศน์ ถูกรบกวน
ใช้สารก าจัดศัตรูพชืมากเกนิไป สารเคมีตกคา้ง
แมลงดื้อต่อสารเคมีหลายชนิด
ภัยธรรมชาติ
ตัดไม้ท าลายป่า ปลูกป่า
โลกร้อน
น ำ้ท่วมฉับพลัน โคลนถล่ม
• โรคโบทลูสิซัม
• โรคไข้สมองอกัเสบจากเวสต์ไนล์
• โรคไข้สมองอักเสบนิปาห์
• โรคไข้หวัดใหญ ่H1N1 2009
• โรคไข้หวัดนก (H5N1)
• โรคมือ เท้า ปาก
• โรคไข้ปวดขอ้ยุงลาย
โรคติดต่ออุบตัิใหม่ทีพ่บใน ประเทศไทย
โรคอุบตัิใหม-่อบุัตซิ้้าอื่นๆ
• Diphtheria
• Cholera
• Malaria ชายแดนประเทศไทย
• Filariasis : กลุ่มแรงงานต่างด้าว
• Meningococal meningitis W135:
• Tuberculosis (MDR):
• Leptospirosis
• Acinobactor
• โรคสมองฝอ่/โรคววับา้
โรคอาหารเป็นพิษโบทูลิสซัม
• โรคโบทูลิสซัม เป็นโรคอัมพาตรุนแรง ที่ มี ส า เหตุ จ ากสารชี วพิษ (biological toxin) ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาท • สารพิษนี้ส่วนมากผลิตโดยแบคทีเรีย Clostridium botulinum
• เกดิจากเชือ้ไวรัสล้าไสห้รอืเอนเทอโรไวรสัหลาย
ชนิด พบไดบ้่อยในกลุ่มเดก็ทารกและเดก็เลก็อายุ
ต่า้กวา่ 5 ปี โรคเกดิประปรายตลอดป ีแต่จะเพิม่
มากขึน้ในหนา้ฝน ซึ่งอากาศมกัเยน็และชืน้
โรคมือ เท้า ปาก
ไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์
ไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์
สหรัฐอเมริกา แคนาดา แมกซิโก ปี 2543 - ปัจจบุัน
ม้า
คน
นก
ยุง
วงจรหลัก
นก ยงุ
ยงุแพรไ่วรัสมายงั
นกขณะดดูเลอืด
นกท่ีติดเชื้อแพร่เชื้อกลับไปให้ยุงได้
นกบางชนิดป่วยและตาย บางชนดิไม่ป่วย
คนและสัตว์เลีย้งลกูด้วยน้า้นม
ติดเชื้อจากการถกูยงุกดั
สตัว์เลี้ยงลูกดว้ยน้้านมทีต่ดิเชื้อ
ส่วนใหญไ่ม่ปว่ย บางตวัอาจมี
สมองอกัเสบ กล้ามเนื้อออ่นแรง
และตายได้
คน สัตว์เลี้ยงลูก
ด้วยน้้านม ไม่มี
viremia สูงพอ ที่
จะแพร่เชื้อกลับไป
ให้ยุงDead-end
ไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์
ปัจจัยเสี่ยงของไทย •นกอพยพย้ายถิ่น
•นกน้าเข้าจาก ตปท.
•ยุง ที่มากับเครื่องบินหรือเรือจาก
พื้นที่เสีย่ง
โรคไข้เลอืดออกอีโบลา (Ebola hemorrhagic fever)
ไข้เลือดออก
แหล่งเพาะพันธุ์ของยุงลาย
การป้องกันส่วนบุคคล
Emerging Infectious Disease
SEVERE ACUTE RESPIRATORY SYNDROME
(SARS: ซาร์ส)
การระบาดของโรคซารส์, 2546:
ปจัจัยเสีย่งที่พบ
• การเดินทาง แหล่งท่องเที่ยว
• สัตว์ป่าบางชนิด 21 Aug 07
ไข้หวัดนก
การระบาดของโรคไข้หวัดนก (2548)
• พบการระบาดของโรคไข้หวัดนกที่จังหวัดกาญจนบุรี นครนายก นนทบุรี และกรุงเทพมหานคร
ไข้หวดัใหญ ่H1N1 2009
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
Figure 1 : Numbers of confirmed cases of Influenza A (H1N1)2009 in Thailand, by week, April 2009 - April 2010
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
Figure 1 : Numbers of confirmed cases of Influenza A (H1N1)2009 in Thailand, by week, April 2009 - April 2010
1st Wave 2nd Wave
การเตรียมความพร้อม
เตรียมการอย่างไร
• นโยบายของผู้บริหาร
• Checklist ในการด้าเนินการ(ด้านบุคลากร
, จ้านวนเตียง, ระบบสนับสนุน)
• การประสานงานในโรงพยาบาล และ
ระหว่างโรงพยาบาล
• แนวทางเวชปฏิบัติ และ การสนับสนุน
• การควบคุมป้องกันโรคติดเชื้อใน
โรงพยาบาล
Hospital Transmission
Healthcare personnel
Patients
Healthcare personnel
Household members
PatientsHousehold members
Emergency Room
Ward : ICU
• การสัมผัส
• ทางอากาศ
• การปนเปื้อนของ
เวชภัณฑ์
• สัตว์พาหะ
ปัจจัย
• ผู้ป่วย
• เชื้อก่อโรค
• สิ่งแวดล้อม
ระยะก่อนการระบาด
(Pre-epidemic phase)
เราต้องเตรียมการอย่างไร
• เตรียมตัว
• เตรียมคน
• เตรียมของ
• เตรียมสถานที่
ระยะกอ่นการระบาด (Pre-epidemic phase)
• ด้านบคุลากร (Human resource)
– การพัฒนา ศกัยภาพทีมงาน
–การจดัทีมงานส้ารอง
– การเตรยีมทีมบุคลากรแต่ละระดบั
• บุคลากรด้านการรกัษา/บุคลากรสนบัสนนุ
อืน่ๆ รวมถงึ contact out personal
– การติดอาวธุทางปญัญา
ระยะกอ่นการระบาด (Pre-epidemic phase)
• ด้านการสนับสนุน
–เวชภณัฑ์
–อุปกรณ์ปอ้งกันตนเอง
–ประสานงานกับหน่วยต่างๆ ทั้งใน
รพ และ หน่วยงานอื่น เช่น สสจ
ส่วนกลาง
ด้านเวชภัณฑ ์
• ควรมี checklists
• มีแนวทางการด้าเนินงานที่เคยตก
ลงกัน รวมถึงแบบฟอร์มต่างๆ
• ควรท้าการซ้อมร่วมกับทีมงาน/
ผู้เกี่ยวข้อง เป็นระยะ
ระยะก่อนการระบาด (1)
• การวางแผน (planning)
• ระบบข้อมูลข่าวสาร (Information)
• เครือข่ายในการด้าเนินงาน (networking)
• การสื่อสารกับสาธารณะ (public
communication)
• การซ้อมแผน (table top exercise)
ระบบการท้างานด้านอื่นๆ
• ระบบไฟฟ้า
• ระบบน้้า อาหาร
• การจัดการขยะมูลฝอย และสภาพแวดล้อม
• ระบบการสื่อสาร
• ระบบการสนับสนุน
• Checklists และ มาตรฐาน / แนวทางการ
ปฏิบัติงาน
เราจะทราบได้อย่างไร ว่าเกิดการ
ระบาดของโรค......ในโรงพยาบาล/
สถานพยาบาลของเรา-.....
/ท้องถิ่นของเรา
การระบาดของโรคหดั ในนักศกึษามหาวทิยาลัย
แห่งหนึง่ มิถนุายน 2551
• ผู้ป่วย 42 ราย
• หญิง 28 ราย
ชาย 14 ราย
• อายุ 18-22 ปี
• ผู้ป่วย 11 ราย
• ผู้ป่วยใน 4 ราย
• ชายอายุ 21 ปี
(พิสัย 20-22 ปี)
การระบาดของโรคหัดในทหารเกณฑ์ กทม.
ธันวาคม 2551
การระบาดของไขห้วัดใหญ่ใน
บุคลากรทางการแพทย์ใน
โรงพยาบาล
• โรงพยาบาลในภาคเหนือ มกราคม 2553
• โรงพยาบาลในกรุงเทพ มกราคม 2553
• โรงพยาบาลในจังหวัดภาคใต้ กุมภาพันธ์
2553
• การระบาดในกระทรวงสาธารณสุข สิงหาคม
2553
• ...............................
• ผู้ป่วยและเจ้าหน้าที่ในward nursery กันยายน
2553
ระยะหลังการระบาด
• ทบทวนการด้าเนินงาน รวบรวมปัญหา
อุปสรรคที่พบเพื่อเป็นบทเรียนในการ
เตรียมรับการระบาดครั้งต่อไป ด้าน คน
เงิน ของ สถานที่
• เฝ้าระวังการระบาดของโรคอย่างต่อเนื่อง
แนวทางปฏบิัติส้าหรับบุคลากรทาง
การแพทย์
• การป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อ
ไวรัสโดยการสัมผัส
• การป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อ
ไวรัสผ่านทางละอองฝอย
• การใส่เครื่องป้องกันตนเอง (Personal
protective equipment)
Hospital Transmission
Healthcare personnel
Patients
Healthcare personnel
Household members
PatientsHousehold members
Recommended
