File: Presentatie Ronald Paans Vurore 2009 11 11 Elektronisch betalen© 2009
Ronald Paans
Vrije UniversiteitNoordbeek IT Audit
11 november 2009
Noordbeek [email protected]. 071 3416911
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 2
Agenda
AGENDA• Onze rol als Rx bij maatschappelijk vertrouwen
• Vertrouwen van de consument in de “front-end”, de betaalmiddelen
• Vertrouwen van ons allen in de “back-end”, het elektronisch betaalverkeer, bestaande uit
– Berichtenverkeer tussen banken (de betaalstromen)
– Clearing (aangeven dat een transactie is gedekt = ‘final’)
– Settlement (afrekenen)
• Wat brengt de toekomst voor de IT-auditor?
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 3
CNN Breaking News, 4 november 2009
FED MOVES SPARK NEW BUBBLE FEARS
FED risks inflating asset and commodity prices and sinking the dollar
• The FED keeps its ultra-low rates for “an extended period”. It is hard to see how avoiding bubbles -- and the crashes that accompany them – should not be central to the FED’s mission
• Alan Greenspan claimed it was impossible to recognize a bubble in progress. It does not preclude FED’s responsibility to prevent them from developing
• Stock prices are up 50%, oil prices above $80 and gold surged to $1,100
• All of which suggests a substantial probability of a new bubble developing.Its bursting, at a time of large global budget deficits, is highly destructive to economic growth and employment
• So the FED’s lack of action seems incautious. However, raising interest rates would abort the U.S. economic recovery and removing quantitative easing could cause a liquidity crisis given the huge U.S. budget deficit
NEWS
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 4
Consumentenvertrouwen
Consumenten vertrouwen
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0jan-
08
feb-
08
mrt-
08
apr-
08
mei-
08
jun-
08
jul-
08
aug-
08
sep-
08
okt-
08
nov-
08
dec-
08
jan-
09
feb-
09
mrt-
09
apr-
09
mei-
09
jun-
09
jul-
09
aug-
09
sep-
09
okt-
09
maand
procent
VERTROUWEN IN DE NEDERLANDSE ECONOMIE
Bron: CBS
MAART2009- 34 %
- 18 %
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 5
Consumentenvertrouwen: De bankrun
KLASSIEKE BANKRUN
(Nu: elektronisch)
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 6
Vertrouwen in financiële sector nog lang niet hersteld
VERTROUWEN IN FINANCIËLE SECTOR NOG LANG NIET HERSTELD
BANKEN MOETEN RELATIE MET HUN KLANTEN VERBETEREN
28 mei 2009 - De moeilijkheden in de banksector hebben overduidelijk negatieve gevolgen gehad voor de relatie tussen klanten en financiële instellingen. Dat blijkt uit een enquête van S1Enterprise
• 9% van de Europese en Amerikaanse consumenten hebben op dit moment vertrouwen in financiële instellingen
• 14% van de Europese consumenten gelooft dat de situatie in de komende twaalf maanden zal verbeteren (86% denkt er anders over)
• 37% blijft waarschijnlijk bij de huidige bank (63% liever niet)
• 27 % zegt dat ze de eigen bank zouden aanbevelen aan een ander (73% niet)
• 43 % zou anderen zelfs ontraden klant te worden bij dezelfde bank
Banken dienen meer openheid te geven over hun financiële gezondheidhttp://www.managersonline.nl/nieuws/8429/vertrouwen-in-financile-sector-nog-lang-niet-hersteld.html
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 7
Bankvergunning en gecertificeerde jaarrekeningen
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 8
DSB website, 18 oktober 2009
www.dsbbank.nl Q&AQ: Kan DSB Bank garanderen dat ik geen enkel risico loop?A: DSB Bank heeft veel ervaring met het verstrekken van
kredieten aan consumenten en is zeer terughoudend in het nemen van risico’s. In combinatie met het aanhouden van een ruime solvabiliteit en liquiditeit, waarop ook DNB toezicht houdt, is de kans dat uw spaargeld verloren gaat vrijwel afwezig. Het feit dat de bestuursvoorzitter van DSB Bank ook de enige aandeelhouder is van de bank, geeft een extra zekerheid dat er goed wordt opgelet. Zijn vermogen staat immers als eerste op het spel.
Q: Bestaat bij DSB Bank enig risico dat grote afboekingen gedaan moeten worden?
A: DSB Bank heeft geen enkele belegging in Amerikaanse hypotheken of andere Amerikaanse kredieten. Er hoeven dus vanwege de ontwikkelingen in de Verenigde Staten geen afboekingen te worden gedaan.
(kopie van website)
(nu uit de lucht)
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 9
Minister van Financiën: Fortis is weer solvabel – 29/9/2008
Volkskrant, 4 oktober 2008NEDERLANDSE STAAT KOOPT FORTIS‘Buitengewoon spannende en zorgwekkende week voor Fortis’De Nederlandse staat koopt voor 16.800.000.000 euro alle Nederlandse activiteiten van Fortis Bank NL, ASR en deels ABN AmroDeze deal vervangt het akkoord van 4.000.000.000 euro van afgelopen weekend, toen Fortis NL voor 49% eigendom werd van de Staat
Let op de gezichten
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 10
Governance en toezicht (na schandalen)
Raad van Bestuur
ToezichtToezicht
BesturenBesturen
BewakenBewaken
Bedrijfsprocessen(Voortbrengingsproces)
Bedrijfsprocessen(Voortbrengingsproces)
GOVERNANCE
Toezicht omvat onder andere• Raad van Commissarissen• Toezichthouders: SEC, DNB, AFM, OPTA etc. met hun RA, RE, RO (of US variant)• Externe accountant (RA)• Externe IT-auditor (RE) etc.
Bewaken omvat onder andere• Interne + externe auditors (RA, RE, RO)• Controllers (RC) etc.
i = A
R-letterRx = i
Spaarbanken failliet (1987)COSO model (1992)Cie Peters (1996)Tabaksblat (2003) etc.
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 11
TOEZICHT Commissarissen
Rx
Onze rol als Rx voor de crash
WERELD I (zichtbaar)• Klassieke spaarbank• Verzekeraar• PensioenfondsLage risico’s, redelijke winst
WERELD II (niet transparant)• Investment banks, hedge funds• Mandjes met garbage tegen fantasieprijzen• Ponzi en zich volpompende BUBBLE• Off-balance, frontrunning etc.Hoge risico’s, hoge winst, geen toezicht
Crash 1929 ���� Glass-Steagall Act (scheiding commerciële banken van investment banksClinton 1999 ���� Gramm-Leach-Bliley Act (combineer deze twee werelden)+ Vertical integration = debt securization���� De “mandjes” of CDO’s
“plat geaudit door Rx”
Veel rapporten
Redelijke mate van zekerheid
Dankzij elektronisch betaalverkeer ontwikkelde de bubble zich razendsnel en kreeg een gigantische omvang
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 12
Een bubble = een ballon gevuld met lucht
Zonder de juiste controls, kunnen de gevolgen catastrofaal zijn
of een zeppelin met explosief waterstof, doordat USA geen helium wilde leveren…
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 13
Systeemrisico
RISICO FACTOREN• Internationale politiek en wetgevers zijn “verdeel en heers” overeengekomen, en hebben gezorgd dat er geen overkoepelend toezicht is
• Plus: elektronisch betalen is te snel volwassen geworden, waardoor volumes enorm zijn toegenomen
• Plus: echt geld is veranderd in cijfers in spreadsheets
• Plus: toezicht en de Rx moeten binnen hun (veel te beperkte) scope werken
Hierdoor is onze wereld te kwetsbaar voor
SYSTEEMRISICO’sen
voor CRASHES
+
+
+
+
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 14
Maatschappelijk vertrouwen
ROL VAN DE AUDITOR
• De auditor geeft assurance, namelijk de redelijke mate van zekerheid dat iets goed is
• Vooral bij financiële instellingen lopen veel auditors rond, voor toezicht, interne beheersing, certificering van de jaarrekening etc.
• Wanneer het maatschappelijk vertrouwen afneemt tot 9%, doen deze auditors blijkbaar voor 91% iets verkeerd
• Hoe kunnen wij deze beeldvorming over de auditors verbeteren?
• Antwoord: Help te voorkomen dat een faillissement onverwachts komt voor de consument
– Dit impliceert een politieke discussie over de plicht tot geheimhouding voor de toezichthouders en auditors
– Plus een discussie over wanneer instellingen “too big to fail” zijn (en willen wij wel monster conglomeraten?)
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 15
Ontwikkeling vertrouwen tussen 1999 en 2009
Vertrouwen van de consument
9%
Vertrouwen consument in financiële instellingen
Vertrouwen consument in toezicht en Rx
-??%1999 2008Wie meet dit?
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 16
Elektronisch betalen: drie lagen
EquensAutomated Clearing House
Bank A
Bank C
DNB
Internationaal betalingsverkeer
Nationaal betalingsverkeer
Bank – klant relatie
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 17
Front-end van elektronisch betalen
FRONT-END
VAN
ELEKTRONISCH BETALEN
(zie andere sprekers vanmiddag)
FRONT-END
VAN
ELEKTRONISCH BETALEN
(zie andere sprekers vanmiddag) NFC
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 18
Front-end
VERTROUWEN IN FRONT-END• Overgang van echt geld en papier naar elektronica• Reeks aan nieuwe betaalmiddelen. Sommige slagen, andere floppen• Zolang schade door fraude beperkt is, wordt dat geaccepteerd door instellingen
• Consument– Wil zekerheid dat een transactie wordt uitgevoerd zoals die is bedoeld
– En dat het geld veilig is• Anders– Afkeer van het betaalmiddel– Of (elektronische) bankrun(wat niemand meer voor mogelijkhield in 2009, kreeg onstragikomisch trio voor elkaar…)
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 19
Back-end van elektronisch betalen
BACK-END
VAN
ELEKTRONISCH BETALEN
BACK-END
VAN
ELEKTRONISCH BETALEN
BANKROET
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 20
Back-end
VERTROUWEN IN BACK-END
• Bij de bank verdwijnen de transacties buiten het zicht van de consument en het zakenleven
• Transacties gaan in grote stromen naar andere “instanties”
– Het betaalverkeer is een grote stroom berichtenverkeer
• Clearing en settlement wordt door vrijwel niemand overzien
• Er is beperkt inzicht in
– Systeemrisico (nationaal en internationaal)
– Domino-effect
• Daardoor kunnen calamiteiten optreden, waarbij de consument compleet wordt overvallen
• Risico: Het betalingsverkeer stagneert, instanties vallen om en rekeninghouders raken hun geld kwijt
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 21
SWIFT koppeling tussen banken
BANK ASWIFTBerichtenverkeer
BANK B
BANK C
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 22
SWIFT koppeling tussen banken …
Betaalverkeer =Elektronischberichtenverkeer
In feite de versleutelde telex machine, maar nu via Internet
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 23
Clearing & Settlement: definities
Uit de studieboeken:CLEARING“Het proces van doorgeven, reconciliëren, en bevestigen van verschillende soorten betalingen en het vaststellen van een finale positie voor settlement, op basis van individuele transacties of op een periodieke basis voor geaggregeerde of netto posities”
SETTLEMENT“De activiteit die de schulden tussen deelnemende banken aflost die door het clearingproces zijn gecreëerd, uit te voeren in een centrale of commerciële bank”
(Saaie definities uit de studieboeken, maar hoe werkt het nu echt?)
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 24
CB
Proces van Clearing & Settlement
AutomatedClearing House
(ACH)
SettlementAgent
A
B
C REKENING-COURANT
A
ACCOUNT
Mutatie
Saldo
Opdracht
OK
Basisregel: Een bank mag nooit “rood” staanDoel: Clearing bevestigt dat transacties “final”zijn, oftewel gedekt
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 25
Handouts: Clearinghuis
CLEARINGHUIS
• Verantwoordelijk voor interbancaire betalingsverkeer
• Een nationaal clearinghuis, zoals Equens, vergelijkt transacties, legt ze vast, bevestigt deze en bewaakt de volledigheid hiervan
• Als een transactie is bevestigd, is deze definitief
• Een clearinghuis werkt op basis van transacties via berichtenverkeer en saldeert de plussen en minnen van transacties tussen banken
• Aan het einde van een handelsperiode worden eindsaldi doorgegeven aan de centrale bank ten behoeve van settlement
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 26
Clearinghuis in Nederland
Bank A Bank B Bank C Bank X
EQUENSAutomated Clearing House
DNB
• Saldi•Mutaties
• Account• Transactie• OK
…Settlement Agent =Centrale bank
Fully automatedclearing
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 27
Clearingproces
5
SaldoTransactie
Bank C
Bank C
Bank B
Bank C
+ 9Eindsaldo
+ 9- 1
+ 10+ 6
+ 4+ 4
0- 5
5
SaldoTransactie
Bank A
Bank A
Bank B
Bank B
Bank B
Bank A
+ 3Eindsaldo
+ 3+ 1
+ 2- 6
+ 8+ 4
+ 4- 1
+ 5- 5
+ 10+ 5
Bank A Bank B Bank C
+ 7- 4Bank A
5
SaldoTransactie
Bank B
Bank C
Bank C
+ 3Eindsaldo
+ 3- 4
+ 11+ 1
+ 10+ 5
TIJD
• Transacties doet de bank namens de klanten• Een handelsperiode is een handelsdag, of een kortere periode
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 28
Clearingproces
5
SaldoTransactie
Bank C
Bank C
Bank B
Bank C
+ 9Eindsaldo
+ 9- 1
+ 10+ 6
+ 4+ 4
0- 5
5
SaldoTransactie
Bank A
Bank A
Bank B
Bank B
Bank B
Bank A
+ 3Eindsaldo
+ 3+ 1
+ 2- 6
+ 8+ 4
+ 4- 1
+ 5- 5
+ 10+ 5
Bank A Bank B Bank C
+ 7- 4Bank A
5
SaldoTransactie
Bank B
Bank C
Bank C
+ 3Eindsaldo
+ 3- 4
+ 11+ 1
+ 10+ 5
TIJD
Start: 15
Eindstand voor settlement: 15Som der saldi is constant:
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 29
Clearingproces: Hefboom
5
SaldoTransactie
Bank C
Bank C
Bank B
Bank C
+ 9Eindsaldo
+ 9- 1
+ 10+ 6
+ 4+ 4
0- 5
5
SaldoTransactie
Bank A
Bank A
Bank B
Bank B
Bank B
Bank A
+ 3Eindsaldo
+ 3+ 1+ 2- 6
+ 8+ 4
+ 4- 1
+ 5- 5
+ 10+ 5
Bank A Bank B Bank C
+ 7- 4Bank A
5
SaldoTransactie
Bank B
Bank C
Bank C
+ 3Eindsaldo
+ 3- 4
+ 11+ 1
+ 10+ 5
TIJD
IN DIT VOORBEELDBegin- en eindsaldo: 15Verhandeld in waarde: 26
• In de praktijk: Een effectieve hefboom van 95%.• Bij storting van 50 miljard kan men handelen ter waarde van 1 biljoen
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 30
Clearing & settlement: Netting
Bank A Bank B
+ 1,2 M- 1,2 M
+ 0,8 M - 0,8 M
- 0,4 M + 0,4 M
Transacties namens klanten
Gesaldeerde transacties
REDUCTIE AANTAL TRANSACTIES EN KOSTENEFFICIENCY• Gegevens van clearing worden geconsolideerd door netting: het salderen van plussen en minnen
• Dit saldo gaat naar de centrale bank, die de finale posities viasettlement verrekent
• Salderen is een reductie in het aantal transacties
NETTING
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 31
Settlementproces
CLS Bank
Bank ASaldo€ …...
De Nederlandsche Bank
Bank BSaldo€ …...
Bank CSaldo€ …...
Bank A Bank B Bank C
EquensAutomated Clearing House
DNB
CLS Bank
Bank ASaldo€ …...
De Nederlandsche Bank
Bank BSaldo€ …...
Bank CSaldo€ …...
SETTLEMENT
• DNB ontvangt cijfers van Equens en verrekent deze met de tegoeden die de commerciële banken bij DNB aanhouden
• DNB bepaalt elke periode of de bank het tegoed moet aanvullen of geld ontvangt
• Dit is bepalend voor het geldscheppende vermogen van een bank
+ 0,4- 0,40 0
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 32
Clearingproces: Pending transacties
Tegoed Bank B bij DNBTegoed Bank A bij DNB
1Eindsaldo
1- 4T2 executed
5+ 4Transactie 3
Pending- 4Transactie 2
1- 4Transactie 1
5Beginsaldo
12Eindsaldo
12+ 4T2 executed
8
Pending+ 4Transactie 2
8+ 4Transactie 1
4Beginsaldo
• Eigen geld = 2• Krediet DNB = 2• Bestedingsruimte = 4
• Eigen geld = 2• Krediet DNB = 3• Bestedingsruimte = 5
C
Saldo onvoldoende: transacties blijven hangen (pending)
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 33
Clearingproces: Bankroet
1- 3Bank C
5
SaldoTransactie
Bank B
Bank C
Bank C
Bank B
Bank B
Bank B
Bank C
0Eindsaldo
Pending- 4
0- 1
Pending- 6
Pending- 6
4- 1
5- 5
10+ 5
Bank A • Een bank wordt illiquide bij een bankrun als gevolg van het verdwijnen van vertrouwen in de bank
• Als Bank A haar saldo niet meer kan aanvullen, geeft de Settlement Agent geen krediet
• Alle transacties worden “pending”
• Bank A is failliet
HOE GAAT EEN BANK FAILLIET ?
Pending: - 16 BANKROET
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 34
Domino effect
1- 3Bank C
5
SaldoTransactie
Bank B
Bank C
Bank C
Bank B
Bank B
Bank B
Bank C
0Eindsaldo
Pending- 4
0- 1
Pending- 6
Pending- 6
4- 1
5- 5
10+ 5
Bank A• Bank B en bank C krijgen geen geld
• Soms geen probleem, zolang zij handelen namens hun klanten
• Klanten krijgen geen geld���� die hebben wel een probleem
• Als banken handelen namens zichzelf ���� dan hebben Bank B en C wel een probleem
• DOMINO EFFECT
HOE TUIMELEN DE PARTNERS OM ?
Pending: - 16BANK ABANKROET
B & C BANKROET
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 35
Domino effect
De Rx wil nooit zeggen: “Ik stond er bij en keek er naar” ☺☺☺☺
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 36
Assurance over Back-end systemen
ASSURANCE OVER BACK-END SYSTEMEN• Het bedrijfsproces moet voor de Rx helder en inzichtelijk zijn
– Wat is assurance over de individuele systemen anders dan nog waard?
• De Rx hoort inzicht te hebben in het systeemrisico en waakt voor omvallende instanties en het domino-effect
Probleem 1: Wij, als Rx, zien steeds maar kleine stukjes van de hele keten, zodat de domino geheel buiten ons zicht valt
Probleem 2: Een echte Rx plaatst dit helaas zelf al “buiten de scope”
Probleem 3: De audit-instrumenten zijn niet afdoende
Probleem 4: Wie neemt wereldwijd het voortouw en hoe kan men op dat land vertrouwen? Timothy Geitner namens USA?
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 37
Hoe proactief zijn onze politieke leiders?
PLAN TO CREATE FUND FOR BAILOUTS HITS HURDLES
CNN, November 8, 2009 -- Updated 1540 GMT
• St. Andrews, Scotland - Key players at G-20 refused tosupport a plan to create an insurance fund for bailouts to save giant businesses on the brink of collapse
• Treasury Secretary Timothy Geithner indicated U.S. would not back it, despite Gordon Brown’s (and Wouter Bos) support
• “If we put the brakes on too quickly, we will weaken the economy and the financial system, unemployment will rise, more businesses will fail and budget deficits will rise” he said
• The “basic principle” of the Obama administrationis that “if the government has to step in to put out afinancial fire, it should not put the burden ontaxpayers” ���� OFTEWEL, WIJ WACHTEN
Breaking
NEWS
(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 38
De toekomstige rol van Rx
ToEKOMST VOOR DE Rx• Wij als Rx verhogen onze toegevoegde waardeals wij systeemrisico’s overzien en realistischinschatten
• Dit houdt in– Een bredere scope voor onze onderzoeken bij financiële instellingen
– Ons inzicht in de financiële markten, geldstromen en systeemrisico’s verbeteren
– Onze risicoanalyses voor systeembedreigingen verbeteren, zoals afnemend vertrouwen van de consument, politieke struisvogels, duikende verantwoordelijken, domino-effecten etc.
TOEKOMST: Wij als Rx zetten niet onze handtekening als de door ons beoordeelde organisatie niet voldoende robuust is tegen de systeembedreigingen vanuit de keten