İPRAGAZ LNG TANK SAHASI EKİPMAN VE KURULUM ÖZELLİKLERİ

1. LNG Tank ve Ekipmanları : LNG depolanması için kullanılan silindirik, perlit+vakum izolasyonlu tanklar, müşteri ihtiyaçlarına göre dikey ya da yatay olarak, İpragaz tarafından AD2000 ve EN13458 standardına uygun imal ettirilmektedir. İpragaz’ın LNG tankları 97/23/CEE sabit basınçlı kaplar direktifi doğrultusunda CE işareti taşımaktadır. Yine tank üzerindeki vana v.b. ekipmanlar da tamamen ithal kreyojenik özelliklere sahip olup CE işaretlidir. - İç Tank : • Tasarım Kodu : EN 13458-2 ve AD 2000 • Tasarım Sıcaklığı : -196 ºC / + 50 ºC • Malzeme : Paslanmaz Çelik SA 240 Tip 304L • Maksimum çalışma basıncı : 5 barg • Tasarım basıncı : 6 barg • Test Basıncı : 10.1 barg - Dış tank : • Tasarım Kodu : EN 13458-2 ve AD 2000 • Tasarım Sıcaklığı : -10 ºC / + 50 ºC • Malzeme : Karbon çelik EN 10025-2 S235JR veya eşdeğeri • Tasarım basıncı : -1 barg İpragaz standart olarak, 14m³ dik, 22m³-dik/yatay, 32m³-dik/yatay ve 62 m³ dik LNG tank seçeneklerinin yanısıra müşteri ihtiyacına göre farklı kapasite ve tipte (dik/yatay) tankları da teklif edebilmektedir. Söz konusu LNG tankları İPRAGAZ tarafından ARITAŞ ve ISISAN gibi konusunda yetkin basınçlı kap imalatçısı firmalara yaptırılmaktadır. 2. LNG Tesisatları : LNG tank sahasında yer alan vana, emniyet valfi, boru, fittings v.b. ekipmanlar kreyojenik şartlarda çalışacak uygun malzemeden imal edilmiştir. Tesisat montajları sırasında sertifikalı argon kaynakçıları kullanılmakta, sahada yapılan tüm paslanmaz boru kaynakları radyografik kontrolden geçerek kayıt altına alınmaktadır. Tesisat azot gazı ile test edilmekte, herhangi bir problemle karşılaşılmadığı takdirde sistem LNG ile devreye alınmaktadır. Söz konusu tank sahası LNG tesisatlarının imalatı, montajı, test ve devreye alınması İPRAGAZ ‘ın yükümlülüğündedir.

3. İş- Zaman Programı : Müşteri, İpragaz ve Doğal gaz dahili tesisatı yapımcı Firması arasındaki eşgüdümü ve hedef birlikteliğini sağlayacak olan iş-zaman programı müşterinin de görüşü alındıktan sonra hazırlanarak taraflara bildirilir. Böylece LNG tesisinin istenilen süre içinde, aksaklık yaşanmadan kurulması için en önemli adım olan planlama adımı sahada henüz çalışmalar başalamadan müşteri ve müteahhit ile paylaşılır.

Tesis Bilgileri Müteahhit BilgileriTesisin Yeri Riva Delta LNG Tesisatı San - TeknikTank Kapasitesi - Tank No 14m³ Doğalgaz Tesisatı San - TeknikTank Tipi Dikey Müşavir Palmeİmalatçı Isısan Elektrik Tesisatı Ekol Müh.Buharlaştırıcı Kapasitesi 2x300 Nm³/h Radyografik Kontrol Palme

16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

A LNG Tesis İşleri

A.1 Tesis aplikasyonu ve proje teslimi İPR.A.2 Hafriyat ve kontrollu dolgu zemin iyileştirme GTIA.3 Topraklama tesisatı alt yapısı (bakır kazıklar) İPR.A.4 Grobeton, temel kalıbı, demir, beton dökümü GTIA.5 Tank temel betonunun prizlenmesi GTIA.6 Tank sahası küvet betonun kalıp ve beton işleri GTIA.7 Tank ve buharlaştırıcıların Antalya'ya sevki İPR.A.8 Tankın ve buharlaştırıcıların yerine montajı İPR.A.9 LNG tesisat montajı İPR.

A.10 LNG tesisi elektrik tesisat montajları İPR.A.11 LNG tesisatı radyografik kontrol (varsa tamirat) İPR.A.12 Küvet üstü tel örgü ve giriş kapılarının montajı GTIA.13 LNG-LPG Tesisleri ve Yangın Eğitimi İPR.A.14 Tanka LNG alınması İPR.

B Doğalgaz İç Tesisat Montaj İşleri İPR.

C Diğer İşler

C.1 Tank ankraj, ankraj şablonu ve süzgeç teslimi İPR.C.2 Yangın söndürücü tedariği GTIC.3 Hidrant hattı ve hidrant kulesi yapılması GTIC.4 Paratoner sisteminin kurulması GTI

DOĞALGAZ'A GEÇİŞ ve DEVREYE ALMA

KASIM - 2005CLUB-N İŞ-ZAMAN PROGRAMI ARALIK - 2005Sorumluİş No

12-Ara-2005 4. LNG Tank Temel İnşaat Projeleri ve Statik Hesapları : İpragaz LNG tankı temel inşaatı tip projelerini yetkin bir statik bürosuna yaptırmış olup, temel inşaat projeleri hazırlanırken 1. deprem bölgesi ve Z4 zemin sınıfı dikkate alınmıştır. Temel uygulama projeleri ile birlikte statik hesaplarının bir kopyası istenildiğinde müşteriye verilmektedir. Z4 zemin sınıfına karşılık gelen 1 kg/cm² zemin emniyet gerilmesinin altındaki müşteri lokasyonlarında, projeler üzerlerinde gerekli tadilatlar yapılarak müşteriye teslim edilmektedir. Söz konusu proje ve statik hesapların yaptırılması ve müşteriye teslim edilmesi İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir. 5. LNG Tank Ankraj Bulon ve Şablonu : LNG tankının temel ankrajında kullanılan, tank hacmi ve tipine göre hesaplanmış çap ve adetlerdeki ankraj bulonları ve somunları, ankrajların temel içindeki yerleşimini sağlayacak ankraj şablonu ile birlikte müşteriye teslim edilmektedir. Temel betonu dökülmesi öncesi ankraj yerleşimi ve temel betonu demir donatısı, yetkili İpragaz personeli tarafından kontrol edildikten sonra temel betonunun dökülmesi önerilmektedir. Söz konusu ankraj bulonları, somunları ve ankraj şablonlarının tedariği ve müşteriye teslimi İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir.

6. Topraklama Tesisatı : LNG tank ve buharlaştırıcıları topraklanmalıdır. Ayrıca LNG tankeri topraklama pensesi ve tank sahası kapılarının yanında yer alacak topraklama tutamakları için de topraklama tesisatı kurulmalıdır. Bu amaçla hafriyat sonrası temel betonu kalıp yapımı öncesi, İpragaz yetkililerine haber verilmelidir. İpragaz’ın yetkilendiridiği elektrik tesisatçısı tank sahasında gerekli bakır kazık çakma ve bakır tel ile ilikleme işlemlerini yaparak, tank ve buharlaştırıcılara bağlanacak bakır topraklama tellerini hazırlayacaktır. Beton atılması sırasında bu tellerin beton içinde kalmamasına özellikle dikkat edilmelidir. Söz konusu topraklama tesisatı için gerekli malzemelerin tedariği ve uygulamanın yaptırılması İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir. 7. LNG Tank Sahası Küvet Betonu, Sifonlu Rogar, Tel Örgü : NFPA-59A (Standard for the Production, Storage and Handling of LNG) standardı gereği LNG tank ve tesisatının çevresinde, en az LNG tank hacmi kadar bir beton havuz (küvet) inşa etmek gerekmektedir. Bu havuzda en az bir adet sifonlu rogar ile drenaj sağlanmalıdır. Beton havuzdaki sifonlu rogardaki su, olası LNG kaçağında (likit faz) donacak ve tıkaç vazifesi görerek LNG’nin drenaj kanalına gitmesine engel olacaktır. Böylece LNG kaçağı sınırlandırılmış bir alanda kontrol altına alınmış olacaktır. Beton küvet üzerine, küvet betonu ile beraber toplam yüksekliği en az 180 cm olacak şekilde tel örgü tesis edilmeli ve bu sahaya giriş çıkış için en az iki adet dışarıya açılan kapı yapılmalıdır. Tel örgü üzerine gerekli uyarı levhaları asılmalıdır. Söz konusu sifonlu rogarın ve Uyarı Levhalarının tedariği ve müşteriye teslimi İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir.

8. LNG Tankı Likit Çıkış Hatları Acil Kapatma Vanaları : NFPA-59A’ya göre LNG tankı üzerindeki likit çıkışları uzaktan kumanda edilebilen acil kapatma vanaları (ESD) ile tesis edilmelidir. Tank üzerindeki pnömatik kontrollu kreyojenik vanaları açma kapatma işlemi için basınçlı hava kullanılmaktadır. Basınçlı hava mini hava kompresörü (bakımsız-yağsız) tarafından sağlanmaktadır. Söz konusu acil kapatma vanalarının ve bu vanaları çalıştıracak mini kompresörün temini ve tesisi İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir. 9. Gaz Kaçağı Algılama Sistemi : LNG tank sahasında ve özellikle tank vana gurubunda oluşabilecek herhangi bir gaz kaçağını algılayacak kaçak sensörü vana mahali üzerine yerleştirilmiştir. Kumanda panosu aracılığıyla alarm verecek olan gaz kaçağı algılama sistemi, yine NFPA-59A standardı gereği sistemde kurulması gereken vazgeçilmez bir emniyet ve güvenlik ögesidir. Söz konusu gaz kaçağı algılama sisteminin temini ve montajı İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir. 10. Gaz Sıcaklığı Takip ve Kontrol Sistemi :

Gaz Sıcaklığı

NFPA-59A’ya göre LNG tank sahasında bulunan buharlaştırıcıların çıkışında yer alan bir PT100 sıcaklık transmiteri aracılığıyla, likit halden gaz haline geçen doğalgazın sıcaklığı sürekli olarak takip ve kontrol edilmelidir. Gaz sıcaklığının -10°C’a düşmesi durumunda sistem önce alarm vermekte, sıcaklığın -18°C’a düşmesi durumunda ise doğalgaz dış ve iç tesisatta yer alan ekipmanların zarar görmemesi için tank çıkışındaki likit vanaları otomatik olarak kapatılmaktadır. Hava sıcaklığının -20°C’ın altına düşme ihtimali olan müşteri tesilerinde, ex-proof (patlama korumalı) doğalgaz ısıtıcıları kullanılarak gaz sıcaklığı uygun seviyeye çıkarılır. Söz konusu gaz sıcaklığı takip ve kontrol sistemi ile gaz ısıtıcısı temini ve montajı İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir.

Ana Kumanda Panosu İçi

Deprem Sensörü

11. Deprem İzleme Sistemi : LNG tesisi kumanda panosu içinde yer alan bir deprem sensörü ile müşteri lokasyonunda olabilecek herhangi bir yer sarsıntısının büyüklüğüne bağlı olarak sistem alarm vermekte ve ardından depremin büyüklüğünün artması halinde LNG tank çıkışındaki likit vanaları kapatılmaktadır. Ana Kumanda Panosu İçi Söz konusu deprem izleme sisteminin temini ve montajı İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir. 12. LNG Tesisi Ana Kumanda Panosu ve Paralel İkaz Panosu : Sıcaklık, gaz kaçağı algılama, deprem izleme sistemlerinden gelen ikazları sesli ve ışıklı alarma çeviren ve tank çıkışındaki likit vanalarının otomatik olarak kapanmasını sağlayan LNG Tesisi Ana Kumanda panosudur. Ayrıca pano üzerinden de vanalar manuel olarak açılıp kapatılabilir ya da acil stop butonu aracılığıyla vanalar kapatılıp alarm verilebilir. Bu panonun üzerindeki ikazların aynısını bulunduran paralel ikaz panosu müşterinin talebi doğrultusunda güvenlik binası v.b. bir noktaya konulmaktadır. Söz konusu panoların temini ve montajı İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir. 13. Ex-Proof Aydınlatma : LNG tank sahası içi tehlikeli bölge olduğundan, bu saha içindeki elektrikli cihaz ve ekipmanların ex-proof (patlama korumalı) özellikte olması gereklidir. Bu nedenle LNG tesis sahasının aydınlatılması için kullanılacak armatür de ex-proof nitelikte olmalıdır. Aydınlatma LNG Tesisi Ana Kumanda panosu üzerinden açılıp kapatılır. Söz konusu ex-proof aydınlatma sisteminin kurularak devreye alınması İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir. 14. Kazan Dairesi Gaz Kaçağı Alarm Sistemi :

Doğalgazın kullanım noktasındaki (kazan dairesi, mutfak v.b.) kaçaklarını algılayıp, kullanıcıları sesli ve ışıklı olarak uyaran sistemdir. Söz konusu gaz kaçağı algılama ve alarm sisteminin kurularak devreye alınması İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir.

15. Kokulandırma Sistemi : LNG kokusuz bir yakıttır. Ancak kullanım noktalarındaki kaçaklara karşın kokulandırılması gerekmektedir. LNG tankı içindeki çok düşük sıcaklıklar nedeniyle herhangi bir kokulandırıcı kimyasal maddenin LNG içine katılması mümkün değildir. Bu nedenle LNG sıvı halden gaz hale geçtikten sonra THT (Tetrahidrotiofen) denilen özel bir kimyasal madde ile kokulandılır. Söz konusu kokulandırıcı THT’nin muhafaza edildiği paslanmaz tüp, bağlantı elemanlarının tedarik ve montajı ile THT’nin ikmali İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir. 16. LNG-Telemetri Sistemi : LNG tedariğinde şu an için ülkemizde tek bir tedarik kaynağının bulunması nedeniyle müşterilerin LNG kesintisi yaşamadan faaliyetlerini sürdürebilmeleri ancak etkin bir müşteri stok takibi ile sağlanabilir. Bu amaçla İpragaz kurduğu her müşteri tesisinde, tank içindeki LNG miktarını her gün düzenli olarak LNG lojistik birimine aktaran “ LNG-Telemetri ” sistemini kurmuştur. Sistem her gün aynı saatte müşteri tankındaki LNG miktarını istenirse müşterinin belirleyeceği herhangi bir cep numarasına SMS olarak iletebilmektedir. LNG-Telemetri sistemi sayesinde müşteriye zaman ve işgücü kazanımı sağlanmıştır. Söz konusu “ LNG-Telemetri ” sisteminin kurulumu ve devreye alınması İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir.

17. Alt ve Üst Basınç Alarmları : LNG sistemindeki en kritik noktalardan biri, tank basıncının istenilen işletme basınç aralığında tutulmasıdır. Normal koşullarda tank basıncı, regülatör ve tank buharlaştırıcı aracılığıyla 2-3 bar aralığında sabit kalmaktadır. Ancak tüketimdeki dalgalanmalar ya da duruşlar sırasında tank basıncının yükselmesi beklenebilir. İşte bu nedenle tank basıncının 4.5 bara kadar yükseldiğinde LNG tesisi ana kumanada panosu ve paralel pano üzerindeki yüksek basınç alarmı devreye girerek, tank likit fazı yerine gaz fazının kullanıma sokulmasını müşteri operatörüne ikaz eder. Gaz fazı kullanımına geçilen tankta basınç yavaş yavaş azalır. Bu durumda basınç 2 bara düşütüğünde sistem tekrar operatöre ikaz verir ve gaz fazı kullanımından normal koşullardaki likit kullanıma geçilir. Böylece tankın basıncı sürekli kontrol altında tutularak, tank basıncının tasarım basıncının üstüne çıkmasına, tank emniyet valflerinin devreye girmesine ve dolayısıyla gaz kaybına engel olunur. Söz konusu tank basınç takip sisteminin kurulması İPRAGAZ’ın yükümlülüğündedir. 18. LNG Tanker Filosu : İpragaz ADR mevzuatına (Tehlikeli Maddelerin Karayolları İle Taşınması) ve Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar Direktifine uygun, π (pi) işareti taşıyan LNG tanker tanklarına sahiptir. 25m³, 28m³, 45m³ ve 50m³ gibi değişik kapasitede LNG tankerleri ile İpragaz müşterilerin tank sahası erişebilirlik problemlerini en aza indirgeyecek esnek bir tanker ikmal olanağı sunmaktadır. Keza devreye alınan sayaçlı ve pompalı tankerler ile kısa sürede, düşük miktardaki LNG teslimatları da artık mümkün olmaktadır. 19. 7/24 Teknik Destek Garantisi ve Yıllık Periyodik Bakım : İpragaz ülke genelindeki, mevcut 12 adet dökmegaz bölge teşkilatında yer alan 25 adet teknik destek personeli ve toplam 70 adet saha personeli ile LNG satış ve dağıtım hizmeti vermektedir. Ayrıca 12 bölgede toplam 18 adet yetkili servis ile müşteri taleplerini en kısa sürede giderecek alt yapıya da sahiptir. 7 gün 24 saat müşterilerine cevap verecek ücretsiz tüketici danışma hattı aracılığıyla müşterilerden gelecek her türlü şikayet, öneri ve talebi değerlendirmekte ve en kısa zamanda yanıtlamaktadır Ayrıca LNG Tesisleri İpragaz tarafından yıllık olarak periyodik bakıma tabi tutulmakta ve müşteriler periyodik bakım hakkında her yıl bilgilendirilmektedir.