traf mhitin qorunmasnda dvltin rolu.

lkmizd ekoloji siyastin sas istiqamtlri.Azrbaycan Respublikas zngin tbii srvtlr v inkiaf etmi snaye sahlrin malik olan bir dvltdir. Uzun illrdn bri mstqil Azrbaycana miras qalm ekoloji problemlri hll etmk n kompleks tdbirlrin hyata keirilmsi mhm vzif olaraq qarda durur. ndiki dvrd traf mhitl bal mvcud vziyyt hr bir lkni ekoloji problemlri mumbri kontekst xarmaa mcbur etmidir. Hazrda traf mhitin mhafizsi msllri aparc beynlxalq tkilatlarn proqram sndlrind z ksini tapmdr. 1992-ci ild Birlmi Milltlr Tkilatnn tbbs il Rio-de-Janeyro hrind keirilmi beynlxalq konfransda qeyd edilmidir ki, dnyann glck inkiaf ilk nvbd ekoloji problemlrin nec hll olunmasndan asl olacaqdr. Bu konfransda dnyada mvcud olan traf mhit problemlrinin hlli yollar ox ciddi kild nzrdn keirilmi v mhm qrarlar, o cmldn artq btn beynlxalq ekoloji tkilatlarn proqram sndin evrilmi Dayanql inkiaf konsepsiyas qbul edilmidir.Azrbaycan Respublikas mstqillik ld etdikdn sonra dnyada gedn proseslrdn knarda qalmam v 1992-ci ilin iyun aynda qeyd olunan riv Konvensiyasna qoulmudur, 1995-ci ilin yanvarnda is onu ratifikasiya edrk Konvensiyann Trfda olmudur. 1997-ci ilin aprelind lk Prezidentinin Srncam il iqlim dyimsi zr Dvlt komissiyas yaradlmdr. lkmiz 2000-ci ild Kioto Protokoluna qoulmudur Son dvrd lkmizd traf mhitin mhafizsi sahsind ekoloji siyast yeni vst alm v formalamaa balamdr. Bu hm d ekoloji msllrin mumbri bir problem kimi qbul edilmsi il d izah edilir. lknin ekoloji strategiyas, traf mhitin qorunmas sahsind faliyytin koordinasiyasnn gclndirilmsi yolu il milli, beynlxalq v regional sviyylrd tbii ehtiyatlarn mhafizsi, elm saslanan inkiaf prinsiplrinin ttbiqi, indiki v glck nsillrin maraqlarm tmin edn lknin iqtisadi v insan resurslarnn istifadsind davamlln tminatna ynlmidir. Son yzillikd iqtisadiyyatn btn sahlrinin srtli inkiaf insan faliyytinin traf mhit mnfi tsirinin artmas v tbii srvtlrin hddindn artq istismar il nticlnmidir. Azrbaycan Respublikasnda yrdln ekoloji siyastin sas mqsdi indiki v glck nsillrin ehtiyaclarnn tmin edilmsi namin mvcud ekoloji sistemlrin, iqtisadi potensialn qorunmas v tbii ehtiyatlardan smrli istifad edilmsi il davaml inkiafn tmin edilmsindn ibartdir. nkiafn ekoloji baxmdan davaml olmasn tmin etmk n iqtisadi faliyyt zaman meydana xan ciddi ekoloji problemlri aradan qaldrmaq, onlarn traf mhit mnfi tsirinin minimuma endirilmsi tlb olunur. Masir dvrd ekoloji durumu v sosial-iqtisadi vziyyti nzr alaraq respublikamzn ekoloji siyastinin aadak sas istiqamtlrini myynldirmk olar: - ekoloji thlksizliyin tmin olunmasn sas gtrrk, traf mhitin irklnmsinin minimuma endirilmsi v mhafizsinin tnzimlnmsi mqsdil davaml inkiaf prinsiplri zr mtrqqi sullarn ttbiq edilmsi; - indiki v glck nsillrin tlbatn dmk mqsdil tbii srvtlrdn smrli istifad etmk, alternativ, qeyri-nnvi metodlar vasitsil tknmyn enerji mnblrindn yararlanmaq v enerji effektivliyin nail olunmas; - qlobal ekoloji problemlr zr milli sviyyd tlbatlarn qiymtlndirilmsi, hlli yollarnn myynldirilmsi, beynlxalq tkilatlarla laqlrin genilndirilmsi, elc d milli potensial imkanlardan istifad etmkl hyata keirilmsinin tmin edilmsi. . Ekoloji siyastin prioritet istiqamtlrdn biri d zngin tbii v mk ehtiyatlar olan Azrbaycanda insan potensialndan dzgn istifad edrk halinin salamln tmin edn ekoloji mhit yaratmaqla dayanql inkiaf tmin etmkdn ibartdir. Lakin snaye v knd tsrrfatnn inkiaf tmin edilrkn, ekoloji amillrin nzr alnmamas il laqdar lkmizin ciddi problemlrl zlmsi, respublika razisinin byk bir hisssinin ial altnda qalmas v insanlarn yaay yerlrindn didrgin dmsi traf mhitin mhafizsi sahlrindki problemlri daha da drinldirmidir. Hazrda problemlrin hll edilmsi v lknin traf mhitinin mhafizsi sahsind idaretm qabiliyytini gclndirmk mqsdil oxsayl faliyyt proqramlar hyata keirilir. ay sularnn irklnmsinin qarsnn alnmas, atmosfer havasna atlan zrrli maddlrin azaldlmas, Xzr dnizinin ekoloji vziyytinin yaxladrlmas, ozon qatnn, biomxtlifliyin qorunub saxlanmas kimi son drc mhm hmiyytli ekoloji problemlrin uurlu hlli n regional v beynlxalq mkdalq olduqca zruridir. traf mhitin keyfiyytinin yaxladrlmas il brabr, iqtisadiyyatn mxtlif sahlrind alan halinin i raitinin yksldilmsi btvlkd halinin mumi salamlna xidmt edn balca amillrdndir. Lakin lkd mvcud olan snaye sahlrininin sasn tkil edn bir ox mssislrdki i raiti ekoloji, sanitar-gigiyenik baxmdan mvafiq tlblr cavab vermdiyindn, orada alan insanlarn salaml thlk qarsnda durur. Bel vziyyt xsusil neft-kimya, manqayrma mssislrind daha qabarq kild tzahr edir. Uzun illrdn bri mssislrin baxmsz vziyytd olmas, khnlmi avadanlqlarn masir texnoloji avadanlqlarla, elc d qaz-toz tutucu filtrasiya sistemlrinin yenilri il vz edilmmsi problemin hllini qeyri-mmkn edir. halinin salamln tmin etmk n is i raitinin yaxladrlmas sas rtlrdn biridir.Hazrk dvrd mvcud vziyytdn x yolu, khn mssislrin rekonstruksiya olunmas yolu il hm iqtisadi, hm d ekoloji baxmdan masir tlblr cavab vern mssislrin yaradlmasndan ibartdir. Azrbaycan ekoloji siyastin hyata keirilmsind respublikamzda beynlxalq standartlara uyun mvafiq qanunvericilik bazasnn yaradlmas, traf mhit zr dvlt idaretm sisteminin tkmilldirilmsi, beynlxalq tkilatlarla laqlrin genilndirilmsi yolu il prioritet layihlrin tdricn realiz olunmas mhm hmiyyt ksb edir. Son illr Azrbaycan Respublikasnn Milli Mclisi trfindn qbul olunmu traf mhitl bal bir sra qanunlar bu sahd uurlu faliyyt n byk imkanlar ar.traf mhit sahsind beynlxalq mqavillr qoulmaa da byk diqqt yetirilir. Bel ki, Azrbaycan Respublikas bu gn kimi 20 konvensiyaya qoulmu, mvafiq protokollar imzalamdr. Ekoloji vziyytin salamladrlmas mqsdil lky vvlki illrdn miras qalm mvcud olan su ehtiyatlarnn irklnmsinin qarsnn alnmas, biomxtlifliyin qorunmas, yallqlarn artrlmas, neft v digr tullantlarla irklnmi torpaqlarn tmizlnmsi, brk snaye v mit tullantlarnn, o cmldn thlkli tullantlarn tlb olunan sviyyd utiliz olunmasnn tmin edilmsi istiqamtlrd mvafiq ilr grlmdr. lkmiz n aktual olan ekoloji problemlrin davaml inkiaf prinsiplri sasnda mvafiq dvlt proqramlar rivsind hll edilmsi istiqamtd tdbirlr grlr. 2003-c ild Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti trfindn tsdiq olunmu Ekoloji chtdn dayanql sosial-iqtisadi inkiafa dair v Melrin brpa edilmsi v artrlmasna dair milli proqramlar, hminin Azrbaycan Respublikasnda hidrometeorologiyann inkiafna dair Dvlt Proqramna daxil edilmi tdbirlr ardcl hyata keirilir. Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti trfindn imzalanm 2007-ci il 20 iyun tarixli Xzr dnizinin irklnmdn qorunmas zr bzi tdbirlr haqqnda Srncamdan irli gln msllrin hlli istiqamtind beynlxalq standartlara cavab vern modul tipli lokal tmizlyici qurular alnaraq Aberon yarmadasnn imal hisssinin 67 km-lik sahil zolanda quradrlb baa atdrlm v istismara buraxlmdr. Azrbaycan Respublikas Prezidentinin 2007-ci il 20 iyun tarixd halinin ekoloji chtdn tmiz su il tminatnn yaxladrlmas il laqdar bzi tdbirlr haqqnda imzalad srncama sasn Kr v Araz aylarnn suyundan istifad edn yaay mntqlrinin ekoloji chtdn tmiz su il tmin edilmsi mqsdil qsa mddt rzind konkret tdbirlr grlmdr. Bel ki, indiydk illr rzind 120-dn artq tmizlyici quru lky gtirilrk Kr v Araz aylarnn knarnda yerln kndlrd quradrlmdr. Respublikamzn tbii rtynn qorunmas problemi d diqqt mrkzinddir. Son dvrlrd xsusi mhafiz olunan tbit razilrinin genilndirilmsi istiqamtind ciddi nticlr ld olunmudur. 2003-2008-ci illr rzind Azrbaycan Respublikas Prezidenti trfindn tsdiqlnmi mvafiq srncamlarn icras il laqdar Respublikada xsusi mhafiz olunan tbit razilrinin mumi sahsi qsa mddt rzind 478 000 ha-dan 748402,7 ha-a atdrlmdr ki, bu da lk razisinin tqribn 8,7 %-ni tkil edir. traf mhitin mhafizsi v tbii srvtlrdn smrli istifad sahsind tsdiq edilmi frman v srncamlarn, els d qbul edilmi Milli v Dvlt proqramlarnn icras Azrbaycanda glckd d bu istiqamtd yeni uurlarn qazanlmasna tminat verir. hali arasnda ekoloji mdniyytin formaladrlmas mqsdil tbliatn gclndirilmsi, orta mumthsil mktblrind ekologiya v traf mhitin mhafizsi il bal tdris saatlarnn artrlmas da ekoloji siyastin trkib hisssidir. Son zamanlar Azrbaycan Respublikas Prezidentinin sdrliyi il ekoloji problemlrin mzakirsin hsr olunmu mavirlrin keirilmsi bu sahnin lkmizd prioritet msllr srasna qaldrlmasma yani misaldr. 2010-cu il fevraln 18-d Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti lham liyevin yannda keiriln ekoloji problemlr hsr olunmu mavird dvlt bas bu gn hllini gzlyn sas msllrdn biri kimi ekoloji vziyytin yaxladrlmas probleminin durduunu qeyd etmidir. lknin iqtisadi potensial artdqca, maliyy qaynaqlar yarandqca ekoloji msllrin hllin byk diqqt yetirdiyini bildirmi v ekoloji vziyytin salamladrlmas istiqamtind daha da ciddi addmlar atlmas n oxaxli proqramn hyata keirildiyini vurulamdr. Dvlt bas hazrda 6 sas istiqamtd - imli su probleminin kkl surtd hlli, hr v rayonlarn kanalizasiya sistemlrinin n masir sviyyd qurulmas, ekosistemin tarazlnn qorunmas mqsdil yalladrmann genilndirilmsi v me zolaqlarnn salnmas, atmosferin irklnmsinin qarsnn alnmas, Aberon yarmadasnda torpaqlarn neft tullantlarnda tmizlnmsi v mit tullantlarnn utilizasiyas kimi ekoloji problemlrin hlli istiqamtind konkret proqramlarn hyata keirildiyini bildirmidir. lknin ekoloji strategiyasnn sasn tkil edn proqramlarn qbul edilmsi, mvafiq frman v srncamlarn imzalanmas, traf mhitin mhafizsi, insanlarn salam tbii raitd yaamas v tbii srvtlrdn smrli istifad sahsind hyata keiriln siyast Azrbaycanda mvcud olan ekoloji problemlrin aradan qaldrlmasna xidmt edir.Ekologiya v Tbii Srvtlr Nazirliyinin traf mhitin mhafizsini hyata keirn qurumlar trfindn 2014-c il rzind hquqi v fiziki xslr trfindn yol verilmi qanun pozuntularna gr 3338 akt v 1127 protokol trtib olunub, akar edilmi nqsanlarn aradan qaldrlmas n icras mcburi olan 1472 mddtlimcburi/gstriverilib.mumilikd 1105 i zr tqsirkarlar 4846688 manat mblind inzibati qaydada crim olunub, traf mhit dymi ziyana gr 497 i zr 1694802,43 manat mblind iddia qaldrlb, traf mhit tullantlarn atlmasna v axdlmasna gr hquqi v fiziki xslr qar 5448 i zr 1862652,66 manat mblind dm ttbiq edilib. Tdbir grlmsi n hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 304 idn 49-na, icra qruplarna gndrilmi 625 idn 258-n, mhkmlr gndrilmi 203 idn 68-n baxlaraq mvafiq tdbirlr grlb. cra qruplarna gndrilmi 3 i, mhkmlr gndrilmi 18 i lv edilib, qalan ilr is hazrda icraatdadr.Su ehtiyatlarnn mhafizsi zr253 akt, 84 protokol trtib olunub v icras mcburi olan 163 mddtli mcburi gstri verilib. 88 i zr 108160 manat mblind crim, 975 i zr 706009,99 manat mblind is dm ttbiq edilib. Tdbir grlmsi n mhkmlr gndrilmi 14 idn 1-n, icra qruplarna gndrilmi 35 idn 21-n baxlaraq mvafiq tdbirlr grlb. Hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 2 i baxlmayb, mhkmlr gndrilmi 1 i lv olunaraq geri qaytarlb.Atmosfer havasnn mhafizsi zr427 akt, 108 protokol trtib olunub v icras mcburi olan 293 mddtli mcburi gstri verilib. 100 i zr 139200 manat mblind crim, 1993 i zr 387758,16 manat mblind dm ttbiq edilib. cra qruplarna gndrilmi 37 idn 10-na, hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 8 idn 2-n baxlaraq mvafiq tdbir grlb. Mhkmy gndrilmi 1 i lv olunub.Torpan mhafizsi zr211 akt, 116 protokol trtib olunub v icras mcburi olan 121 mddtli mcburi gstri verilib. 117 i zr 71200 manat mblind crim, 498 i zr 52580 manat mblind dm ttbiq edilib, traf mhit dymi ziyana gr 18 i zr 83439,2 manat mblind iddia qaldrlb. Tdbir grlmsi n icra qruplarna gndrilmi 32 idn 21-n baxlb. Hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 3 i baxlmayb, mhkmlr gndrilmi 11 idn 4- lv olunub, icra blmlrin gndrilmi 1 i is geri qaytarlb.Yerin tkinin mhafizsi zr187 akt, 105 protokol trtib olunub v icras mcburi olan 96 mddtli mcburi gstri verilib. 114 i zr 253700 manat mblind crim ttbiq edilib, traf mhit dymi ziyana gr 57 i zr 1504786 manat mblind iddia qaldrlb v 55 i zr 15230 manat mblind dm ttbiq olunub. cra qruplarna gndrilmi 108 idn 49-na, mhkmlr gndrilmi 8 idn 1-n baxlaraq mvafiq tdbir grlb. Hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 5 i baxlmayb.Mit tullantlarnn mhafizsi zr461 akt v 195 protokol trtib olunub, myyn edilmi nqsanlarn aradan qaldrlmas n icras mcburi olan 278 mddtli mcburi gstri verilib. Qanun pozuntusuna yol verdiklrin gr hquqi v fiziki xslr qar mumilikd 136 i zr 176700 manat mblind crim ttbiq edilib. traf mhit dymi ziyanla bal 1 i zr 76 manat mblind iddia qaldrlb. 954 i zr 127353.4 manat mblind dm ttbiq edilib. Tdbir grlmsi n icra qruplarna gndrilmi 100 idn 35-n, mhkmlr gndrilmi 16 idn 1-n baxlb. Hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 39 i baxlmayb. Mhkmlr gndrilmi 6 i is lv olunub.stehsalat tullantlarnn mhafizsi zr564 akt v 64 protokol trtib olunub, myyn edilmi nqsanlarn aradan qaldrlmas n icras mcburi olan 463 mddtli mcburi gstri verilib. Qanun pozuntusuna yol verdiklrin gr hquqi v fiziki xslr qar, mumilikd 128 i zr 395400 manat mblind crim ttbiq edilib. Dymi ziyanla bal 6 i zr 16564,55 manat mblind iddia qaldrlb, 958 i zr 573541.86 manat mblind dm ttbiq edilib. Tdbir grlmsi n hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 8 idn 1-n, icra qruplarna gndrilmi 94 idn 8-n baxlb, mhkmlr gndrilmi 3 i is baxlmayb.Florann mhafizsi zr (me)211 akt v 17 protokol trtib olunub, myyn edilmi nqsanlarn aradan qaldrlmas n icras mcburi olan 2 mddtli mcburi gstri verilib. Qanun pozuntusuna yol verdiklrin gr hquqi v fiziki xslr qar mumilikd 13 i zr 5800 manat mblind crim ttbiq edilib. Dymi ziyanla bal 169 i zr 15966.99 manat mblind iddia qaldrlb. Tdbir grlmsi n icra qruplarna gndrilmi 7 idn 4-n v mhkmlr gndrilmi 39 idn 7-n baxlb. Hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 2 i baxlmayb.Florann mhafizsi zr (yallq)836 akt v 242 protokol trtib olunub, myyn edilmi nqsanlarn aradan qaldrlmas n icras mcburi olan 44 mddtli mcburi gstri verilib. Qanun pozuntusuna yol verdiklrin gr hquqi v fiziki xslr qar mumilikd 234 i zr 3549953 manat mblind crim ttbiq edilib. Dymi ziyanla bal 123 i zr 29879.29 manat mblind iddia qaldrlb. Tdbir grlmsi n hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 177 idn 23-n, icra qruplarna gndrilmi 139 idn 52-n v mhkmlr gndrilmi 20 idn 9-na baxlaraq mvafiq tdbir grlb. cra qruplarna gndrilmi 2 i v mhkmlr gndrilmi 4 i rdd edilib.Fauna ehtiyatlarnn mhafizsi zr157 akt v 162 protokol trtib olunub. Qanun pozuntusuna yol verdiklrin gr hquqi v fiziki xslr qar mumilikd 158 i zr 140775 manat mblind crim, 15 i zr 179,25 manat mblind dm ttbiq edilib. Dymi ziyanla bal 34 i zr 4256.4 manat mblind iddia qaldrlb. Tdbir grlmsi n hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 39 idn 11-n, icra qruplarna gndrilmi 73 idn 58-n baxlb. Mhkmlr gndrilmi 5 i baxlmayb.Balq ehtiyatlarnn mhafizsi zr31 akt v 34 protokol trtib olunub, myyn edilmi nqsanlarn aradan qaldrlmas n icras mcburi olan 12 mddtli mcburi gstri verilib. Qanun pozuntusuna yol verdiklrin gr hquqi v fiziki xslr qar mumilikd 17 i zr 5800 manat mblind crim ttbiq edilib. Dymi ziyanla bal 89 i zr 39834 manat mblind iddia qaldrlb. Tdbir grlmsi n hquq mhafiz orqanlarna gndrilmi 17 idn 12-n, mhkmlr gndrilmi 87 idn 49-na baxlaraq mvafiq tdbir grlb.Son illr lkmizd traf mhitin mhafizsi sahsind byk layihlr hyata keirilir. Ekoloji vziyytin salamladrlmas n hyata keiriln bu layihlr su ehtiyatlarnn irklnmsinin qarsnn alnmas, biomxtlifliyin qorunmas, yallqlarn artrlmas, atmosferin mhafizsi, torpaqlarn deqradasiyasnn qarsnn alnmas, o cmldn neft v digr tullantlarla irklnmi torpaqlarn tmizlnmsi, brk snaye v mit tullantlarnn, o cmldn, thlkli tullantlarn idar olunmasnn tkmilldirilmsi sahlrin ynldilmidir.tn mddt rzindAzrbaycan Respublikas Prezidentinin srncamlar il tsdiq olunan Ekoloji chtdn dayanql sosial-iqtisadi inkiafa dair, Azrbaycan Respublikasnda Hidrometeorologiyann nkiaf Proqram v digr proqramlarda nzrd tutulmu tdbirlr ardcllqla hyata keirilib.Dvlt basnn srncam il traf mhitl bal problemlrin hllin ynldiln mhm v ox qiymtli snd olan Azrbaycan Respublikasnda ekoloji vziyytin yaxladrlmasna dair 2006-2010-cu illr n Kompleks Tdbirlr Plannn icrasn tmin etmk mqsdil lknin grgin ekoloji vziyytd olan blglrinin, sasn d Bak hri v Aberon yarmadasnn traf mhitinin salamladrlmas istiqamtind mhm tdbirlr hyata keirilib.Kompleks Tdbirlr Planndan irli gln traf mhitin qorunmasna ynldilmi Bak Buxtasnn, Bibiheybt zonasnn,Heydr liyevadna Beynlxalq Hava Limannn trafnn, Aberon yarmadasndak gllrin, neftl irklnmi torpaqlarn, lay sular altnda qalm sahlrin v digr istehsal tullantlar il irklnmi razilrin ekoloji vziyytinin yaxladrlmas, brk mit tullantlarnn idar olunmasnn tkmilldirilmsi v s. tdbirlr uurla hyata keirilib.Azrbaycan traf mhitin mhafizsi sahsindki son on illik faliyytin gr dnyada ikinci yerd qrarlab. AB-n Yel v Kolumbiya universitetlri trfindn hazrlanan Beynlxalq Ekoloji Faliyytin Nticlrinin ndeksi (Environmental Performance Index) adl sndd Azrbaycann bu mvqeyi z ksini tapmdr. Snd sasn Azrbaycan traf mhitl bal xstliklrin azalmas sahsind birinci yerddir.Buna insan salamlna mnfi tsir edn ekoloji problemlrin aradan qaldrlmas istiqamtind grlm ilr zmin yaradb.Bel ki, thlkli tullantlarn idar olunmas sahsind dyiikliklr, o cmldn 300 min tona yaxn civ trkibli toksiki tullantlarn masir thlkli tullantlar poliqonunda tam zrrsizldirilmsi, halinin imli su il, o cmldnregionlarda 340 min yaxn halinin mumdnya Shiyy Tkilatnn tlblrin cavab vern imli su il tmin edilmsi, brk mit tullantlar v irkab sularn idar olunmasndak irlilyilr, neftl irklnmi razilrin reabilitasiyas v s. bel nticlrin ld olunmasna gtirib xarb.Azrbaycan, hminin, melrl bal qiymtlndirmd hr 3 komponent zr - me ehtiyatlarnn vziyyti, me rtynn dyimsi v me itkilri sahsind - hm traf mhitin vziyytinin indeksi, hm d ekoloji inkiafn gstricilrin gr n yksk ntic gstrrk 132 dvlt arasnda birinci yeri tutub.tn il d traf mhitin mhafizsi il bal bir sra tdbirlr hyata keirilmidir. Bel ki, Ekologiya v Tbii Srvtlr Nazirliyinin traf mhitin mhafizsini hyata keirn qurumlar trfindn 2013-c il rzind hquqi v fiziki xslr trfindn yol verilmi qanun pozuntularna gr 2995 akt v 774 protokol trtib olunub v akar edilmi, nqsanlarn aradan qaldrlmas n icras mcburi olan 1180 mddtli mcburi gstri verilib.Su ehtiyatlarnn mhafizsi zr grlm ilr d z nticsini vermidir. Bu sahd 304 akt v 70 protokol trtib olunub, myyn edilmi nqsanlarn aradan qaldrlmas n icras mcburi olan 160 mddtli mcburi gstri verilib.Atmosfer havasnn irklnmsi d traf mhit ox gcl tsir gstrir. Ona gr d ETSN havann irklnmsinin qarsn almaq n davaml tdbirlr hyata keirmidir. Bu sah zr 345 akt v 73 protokol trtib olunub, myyn edilmi nqsanlarn aradan qaldrlmas n icras mcburi olan 280 mddtli mcburi gstri verilib. Torpan mhafizsi zr 178 akt v 87 protokol, yerin tkinin mhafizsi zr 176 akt v 78 protokol, mit tullantlar zr 397 akt v 95 protokol , istehsalat tullantlar zr 479 akt v 56 protokol trtib olunmudur ki, onlarn da icras mvafiq orqanlar trfindn nzart gtrlmdr.Flora v fauna ehtiyatlarnn mhafizsi d nazirliyin daim diqqt mrkzind olmudur. Hazrda bu istiqamtd ilr uurla davam etdirilir.Ekoloji tarazln saxlanlmas v traf mhitin mhafizsi sahsind msbt nticlr ld edilmsi n masir tlblr uyun qanunvericilik bazasna malik olmaq tlb olunur. Qanunvericilik aktlarnn Avropa standartlarna cavab vern trzd ilnilmsi vacib rtlrdndir.Bu baxmdan son illr Azrbaycan Respublikasnda mhm hmiyyt malik olan bir sra normativ hquqi aktlar qbul edilmidir.Qbul olunmu qanunlarn hr birinin ttbiq edilmsi bard Azrbaycan Respublikas Prezidentinin mvafiq frmanlar imzalanm, aidiyyti dvlt orqanlarnn slahiyytlri v hmin normativ hquqi aktlarn icra mexanizmi myynldirilmidir.Mvcud qanunlara mvafiq olaraq laqdar tkilatlar trfindn bir sra normativ sndlr tsdiq edilmidir. Hazrda digr normativ hquqi aktlarn hazrlanmas zrind ilr davam etdirilir.lk halisinin tqribn 40%-i v snaye potensialnn 70%-i Aberon yarmadasnda cmldiyindn Respublikada hlli vacib olan ekoloji problemlrin ksr hisssi bu razid mvcuddur.Aberon yarmadasnn balca problemlrindn biri torpaqlarn irklnmsi il baldr. mumi sahsi 222 min hektar olan Aberon yarmadasnn yararsz torpaqlarnn mumi sahsi - 33 min ha, o cmldn neftl irklnmi torpaqlarn sahsi - 10,6 min ha tkil edir.Ekoloji problemlri yaradan sas sbblr neft-qaz hasilat v qazma ilri zaman torpaqlarn neft v lay sular il irklndirilmsi, uzun illr rzind lay sularnn idar olunmamas sbbindn neftl irklnmi sni gllrin v glmlrin ml glmsi, neft emal zaman ml gln tullantlarn razilrd toplanmasndan ibartdir.Digr ekoloji problem kanalizasiya sistemlrinin vziyyti il laqdardr. Bak hri razisind il rzind tqribn 560 mln m3 hcmind tullant sular formalar. Bu sularn 164 mln m3 bioloji, 23 mln m3mexaniki tmizlmdn kediyi halda, 373 mln m3 tullant sular is tmizlnmdn dniz v daxili su hvzlrin axdlr.Tullant sular il birlikd su hvzlrin neft mhsullar, asl maddlr, sulfat birlmlri, xlorid duzlar, sthi aktiv maddlr, fenol v mxtlif ar metallar atlr.Bak hri v Aberon yarmadasnn n ciddi ekoloji problemlrindn biri d brk tullantlarn idar olunmas il baldr. Yarmadada olan 5 mit tullantlar poliqonunun mumi sahsi- 232,5 ha-dr. Qeyri-qanuni zibilliklrin sahsi is 448,6 ha-dr ki, bunlarn da say 128-dir.Rsmi faliyyt gstrn poliqonlar ekoloji norma v standartlara cavab vermir. Bel ki, poliqonlarn razilri hasara alnmam v nzart tkil olunmamdr, tullantlar boaldlandan sonra torpaq qat il rtlrk basdrlmr. eidlnm aparlmadndan thlkli v bir sra snaye tullantlar mit tullantlar il birlikd poliqonda yerldirilir.Civ sulu il kaustik soda v xlor istehsal zaman ml gln thlkli tullantlar Sumqayt hrind v mumilikd Aberon yarmadasnda byk ekoloji problemlr yaradan amillrdndir.Atmosfer havasnn irklnmsi d Baknn sas ekoloji problemlrindn biridir. Son illr sasn khn avtomobillrin hesabna nqliyyat vasitlrinin saynn artmas, havaya atlan zrrli maddlrin tutulmas n qaz tmizlyici v toztutucu qurularn azl, poliqonlarda tullantlarn yandrlmas sbbindn atmosfer havasna atlan zrrli maddlrin miqdarnn artmas atmosfer havasnn irklndirmkl traf mhit v insanlarn salaml n ciddi thlk yaradr. Respublika zr 2006-c ild atmosfer 875,1 min ton zrrli maddlr atlmdr ki, bunun da 344,2 min tonu snayenin, 530,9 min tonu is avtonqliyyatn payna dr. Bak hri zr is atmosfer atlan tullantlarn 373,3 min tonu avtonqliyyatn payna 271,9 min tonu is stasionar mnblrin payna dr.Aberon yarmadasnda mumi sahsi 3325 ha qdr olan 200-dn artq gl mvcuddur. Bu gllr il rzind 41,5 mln. m3irkab sular axdlr. Bu gllrin traf mhit tsiri torpaqlarn deqradasiyaya uramas v oranlamasndan, sviyynin qalxmas nticsind lav torpaq sahlrinin su altnda qalmasndan, buxarlanma nticsind karbohidrogenlr v digr zrrli maddlrin atmosfer atlmasndan, yaay mntqlrin, mssislrin, yollar v digr kommunikasiya xtlrin xll yetirilmsindn ibartdir.Daha ox irklnmy mruz qalm gllr- Byk or, Blbl, Qrmzgl, Hac Hsn, v uxurdr gllriAberon yarmadasnn n byk gl olmaqla Binqdi, Sabunu v Nrimanov rayonlar razisind yerlir. lk dvrlrind gl sasn yeralt sularla qidalanrdsa, hazrda bura oxsayl irkab axnlar mvcuddur. Su sthi 1300 ha, uzunluu 10 km, eni-1,5-2,0 km, drinliyi 4-8 m olan bu gl axdlan irkab sularn gndlik hcmi-15,2 min m3tkil edir. Bu gn qdr gln qurudulmu razisi - 15 ha qdrdir.Sularn trkibind neft mhsullarnn, fenollarn, sthi-aktiv maddlrin, ar metallarn v digr zhrli maddlrin qatl yol veriln normadan dflrl oxalm, dib kntlrind radionuklidlrin artmas mahid olunur. Yaay massivlrind kanalizasiya sistemlri tikilmdiyindn tsrrfat-mit tullant sularnn gl v traf razilr axdlmas ekoloji vziyyti daha da kskinldirir.Aberonun neft v neft mhsullar il n ox irklnmi torpaq sahlri Qarada, Binqdi, Sabunu, Suraxan, zizbyov v Sbail rayonlarnn razilrinddir.Aberon yarmadasnn digr grgin ekoloji sahsi Bak buxtasdr. mumi sahsi 50 km2, sahil xttinini uzunluu 20 km, ora axdlan irkab sularn gndlik miqdar-937,0 min m3tkil edir ki, bunun da 750 min m3mit irkab sularnn payna dr.Buxtann irklnmsi z nvbsind dnizin irklnmsi, biomxtlifliyinin azalmas v antisanitar vziyytin yaranmas il nticlnir.Sumqayt Sthi Aktiv Maddlr zavodunda hazrda istismarda olan civ sulu il xlor istehsal texnologiyas fiziki v mnvi chtdn khnldiyindn razinin civ v xlor kimi ox zrrli maddlrl irklnmsin gtirib xarmdr.Suraxan rayonu razisindki yod-brom istehsal zaman ml glmi trkibind radioaktiv maddlr olan tullantlar (45 min ton kmr), hl d bu razid qalmaqdadr. Bak Yod Zavodunun razisind ylaraq qalaqlanm radioaktiv tullantlar da hasar vasitsil traf mhitdn tcrid olunsa da, bu tullantlarn zrrsizldirilmsi n xsusi mssis faliyyt gstrmdiyindn mvcud vziyyt radiasiyann myyn olunmu normativ hddn artq olmasna gtirib xarr.Bundan baqa neftqazxarma v neft emal mssislrind formalam 142300 ton neft trkibli lam mssislrin razilrind saxlanlr.Aberonun digr razilri is ekoloji chtdn qnabx hesab edilir.Regiondak mvcud ekoloji problemlrin planl surtd hll edilmsi mqsdil Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti trfindn 28 sentyabr tarixind Azrbaycan Respublikasnda ekoloji vziyytin yaxladrlmasna dair 2006-2010-cu illr n Kompleks Tdbirlr Plan tsdiq olunmudur. Bak v Aberon yarmadasnn ekoloji durumunun salamladrlmasnda bu tdbirlr plannn byk hmiyti vardr.Kompleks Tdbirlr Plannda traf mhitin mvcud vziyytinin brpasna ynldilmi btn sas faliyyt istiqamtlri z ksini tapmdr. Bel ki, Bak Buxtasnn, Bibi Heybt zonasnn, H. liyev adna Beynlxalq Hava Limannn trafnn, Aberon yarmadasnn gllrinin, neftl irklnmi torpaqlarn, lay sular altnda qalm sahlrin v digr istehsal tullantlar il irklnmi razilrin ekoloji vziyytinin yaxladrlmas, brk mit tullantlarnn idar olunmas sxemin uyun Bak v Sumqayt hrlrind formalaan tullantlarn idar olunmasnn tkmilldirilmsi v s. msllr tdbirlr plannda ks olunmudur.Bak hri v Aberon yarmadasndak yaay massivlrinin kanalzasiyaladrlmas, mvcud tmizlyici qurularn v yeni tmizlyici qurularn tikilmsi istiqamtind mvafiq tkilatlat trfindn tdbirlr grlr. Xzrin ekoloji vziyytinin yaxladrlmas mqsdil Azrbaycan Respublikasnn Prezidentinitrfindn 2007-ci il 20 iyun tarixind imzalanmXzr dnizinin irklnmdn qorunmas zr bzi tdbirlr haqqnda" Srncamdan irli gln msllrin hlli istiqamtind konkret tdbirlr hyata keirilir. Srncamda qeyd olunan sahil razilrindn tullant sularinn tmizlnmdn axdlmas Xzr dnizinin zrrli kimyvi maddlrl irklnmsin v bunun nticsi olaraq onun unikal bioloji mxtlifliyinin deqradasiyasna sbb olmudur. Mvafiq tdbirlrin hyata keirilmsi Xzr ekosistemin antropogen tsirlri azaltmaqla dnizin biomxtlifliyinin v istiraht-rekreasiya zolann brpasna qulluq edckdir.Bu Srncamdan irli gln msllrin hlli istiqamtind beynlxalq standartlara cavab vern modul tipli lokal rkab su tmizlyici qurular quradrlmdr. Hmin qurular taliya, AB, Almaniya, Tayvan, Trkiy, Fransa istehsal olan avadanlqlardan ibartdir v Trkiyd modulda komplektldirilmidir. Bu qurular nefttutucu avadanlii da nzr alsaq mumilikd gnd 4070 m3irkab su tmizlm gcn malikdir.Qurularn bir hisssi Aberon yarmadasnn Bilgh, Buzovna v Mrdkan qsblrind quradrlmdr v artq Xzr dnizinin ekoloji mhitinin mhafizsi sisteminin be stansiyas faliyyt gstrir. Bunun saysind irkab sular traf mhit v insan salamlna mnfi tsir gstrn inqrediyentlrdn (o cmldn bzi hallarda hr litrd 2,3 milyon dd olan barsaq p bakteriyalarndan v norman 100 df stlyn zvi irklndiricilrdn) tmizlnrk 250-300 metrdk dnizin drinliyin axdlr. Nticd aparlan monitorinq qsa zaman rzind Xzr dnizinin suyunun irklnm sviyysinin aa ddyn gstrir.Hazrda aparlan ilrin Sumqayta doru davamn tmin edrk tmizlyici qurularn bir hisssinin Pira qsbsindki irklnm sviyysi v mikrobioloji vziyyti son drc acnacaql olan iki axnt mnbyind quradrlmas ilri baa atdrlr.Eyni zamanda, Bilgh razisind dnizin tullant sular il irklnmsi probleminin tamamil hll edilmsi mqsdil Amburan istiraht mrkzi v trafdak razilrd formalaan v glckd xeyli artmas gzlniln tullant sularnn idar olunmas n burada tmizlyici qurularn qurulmas istiqamtind aparlan mvafiq ilrin 2008-ci ilin 1-ci rbnd baa atdrlmas planladrlr. Obyektin tlb olunan standartlara v yksk estetik tlblr cavab vermsini tmin etmk mqsdil btn texnoloji sistem yerin altnda ina edilir.Azrbaycan Respublikas Xzryan dvltlr arasnda yegan lkdir ki,dnizin v onun akvatoriyasnn irklnmdn tmizlnmsi zr kompleks tdbirlri hyata keirir. Bu tdbirlrin nvbti illrd d davam etdirilmsi Xzr akvatoriyasnn daha da tmizlnmsi il nticlnck v Aberon yarmadasnn Xzr dnizini irklndirn mnblr srasndan xarlmasna nail olunacaqdr.Sumqaytda yerln Sthi Aktiv Maddlr zavodunun civ il irklnmi razisinin 1000,0 m2hisssi civ tullantlarndan tmizlnmi v zavod razisind ylb qalm thlkli tullantlarn 40,0 min m3hisssi, Dnya Banknn Krediti hesabna tikilmi Thlkli Tullantlar Poliqonuna danaraqbasdrlmdr.Dnya Bank trfindn ayrlm kredit hesabna neftl irklnmi torpaqlarn tmizlnmsi istiqamtind pilot layihlr hyata keirilir.Aberon yarmadasnn ekoloji durumunun salamladrlmas mqsdil irklnmi v sradan xm torpaqlarn brpas il laqdar nazirlik trfindn Aberon yarmadasnn ekoloji vziyyti v onun yaxladrlmas n zruri Tdbirlr Proqram v Bibiheybt zonasnn ekoloji vziyyti v onun yaxladrlmas n zruri Tdbirlr Proqram hazrlanmdr v nzrd tutulmu tdbirlrin hyata keirilmsi istiqamtind ilr grlr.Bunlarla yana, qeyd olunmaldr ki, 2003-c ild Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti trfindn Ekoloji chtdn dayanql sosial-iqtisadi inkiafa dair v Melrin brpa edilmsi v artrlmasna dair 2 milli proqram, 2003-2004-c illrd Aberon yarmadasnda tbii da yataqlarnn smrli istifadsi v inkiaf, Yay-q otlaqlarnn, binklrin smrli istifad olunmas v shralamann qarsnn alnmasna dair v Azrbaycan Respublikasnda Hidrometeorologiyann inkiafna dair 3 Dvlt Proqramlar tsdiq olunmu v hyata keirilir.Bunlardan lav mvcud ekoloji problemlrin hll edilmsi mqsdil ETSN trfindn Aberon yarmadasnda yerln gllrin v digr sututarlarn ekoloji vziyytinin salamladrlmas layihsi ilnib hazrlanmdr.Bir ox dvlt qurumlarnn clb olunduu yuxarda qeyd olunmu Dvlt v Milli proqramlarda, Kompleks Tdbirlr Plannda nzrd tutulmu tdbirlr hyata keirildikc, yaxn glckd Bak v Aberon yarmadasnda ekoloji durumun yaxladrlmasna nail olunacaqdr.lkmizin sosial-iqtisadi, mdni v digr sahlrini hat edn srtli inkiaf masir dnyann mhm problemlrindn olan ekologiya problemin d xsusi diqqt artrmaq zrurtini ortaya xarmdr. Ekologiya problemlrinin hllin yksk dvlt qays v bu iin dvlt siyastin evrilmsi, Prezident lham liyevin Srncam il Azrbaycan Respublikasnda ekoloji vziyytin yaxladrlmasna dair 2006-2010-cu illr n kompleks tdbirlr plannn tsdiq edilmsi v bu Srncamn icras il laqdar olaraq lkmizin hr yerind ekoloji mhitin yaxladrlmas n oxaxli tdbirlr hyata keirilmsi artq yksk inkiafn, dvltin vtndana qaysnn v Azrbaycanda beynlxalq standartlarn mvcudluunun gstricisidir. Son illr Azrbaycanda ekoloji problemlrin hlli dvlt siyastinin prioritet istiqamtlrindn birin evrilmidir. lkmizin iqtisadi, sosial, mdni v digr sahlrin inkiaf, yeni i yerlrinin yaradlmas, elc d, traf mhitin salamladrlmas, xalqmzn rifahnn yaxladrlmas namin tbii srvtlrdn istifadmsllri lk vtndalarnn fal itirakna zmin yaratmdr. Nadir tbii rait, zngin srvtlr v inkiaf etmi snaye sahlrin malik lkmizd ekoloji vziyytin yaxladrlmas, traf mhitin mhafizsi msllrin daim xsusi diqqt v qay gstrilmi, sas mummilli lider Heydr liyev trfindn qoyulmudur. Ekoloji tdbirlrin gclndirilmsi iind artq lham liyev cnablar trfindn praktiki addmlar atlr. Azrbaycan Prezidenti lham liyev cnablarnn srncam il 2010-cu ilin Azrbaycanda "Ekologiya ili" elan olunmas Azrbaycan Prezidentinin ekologiya v traf mhitin mhafizsin, insanlarn salamlnn qorunmasna diqqt v qaynn bir daha bariz nmunsidir. Bu, o demkdir ki, il rzind ekoloji msllrin hllin byk diqqt gstrilck, bu istiqamtd hmiyytli ilrin grnmsin xsusi diqqt ayrlacaq. Ekoloji tarazln brpa edilmsi, ekoloji tdbirlrin grlmsi, traf mhitin qorunmas vacib msllrdndir. Neft tullantlar il irklnmi glmlr, mit tullantlarnn utilizasiyas msllri artq ekoloji mhitd myyn problemlrin yaranmas il nticlnib. 2010-cu il Azrbaycanda Ekologiya ili elan edilmsi btn insanlar trfindn msbt qarlanb v aackm kampaniyas v digr vacib msllr xalqn itirak il hyata keirilir.Ekoloji msllr srasnda olan havann irklnmsi Azrbaycanda Avropa standartlarna uyunladrmaldr. Havann irklnmsinin 70 faizi avtonqliyyatn payna dr ki, bu da insanlarn salaml, hm onlarn fiziki qabiliyytinin artrlmasnda mnfi tsirini gstrir.traf mhitin mhafizsi sahsind dvltin hquqlar v vziflri.halinin ekoloji chtdn tmiz su il tminatnn yaxladrlmas proqram zr faliyyt davam etdirilir. Artq 12 rayonun 122-dn ox kndind yekunladrlm ilr nticsind 224 min hali Dnya Shiyy Tkilatnn standartlarna cavab vern imli su il tmin olunmudur. Bunun n hm d 1300- qdr bulaqbldrc mntq, 600 kilometrdn ox su xtti ina edilmidir. Xzr dnizinin irklnmdn qorunmas il bal digr uurlu proqram rivsind Aberon yarmadasnda modul tipli irkab sutmizlyici qurulardan ibart 16 stansiya qurularaq Xzr dnizinin ekoloji mhitinin mhafizsi sistemi yaradlmdr.Melrin mhafizsi, brpas, yeni meliklrin salnmas sahsindki gstricilr durmadan artr. Tkc son ild 32 min 211 hektar razid mebrpa tdbirlri aparlmdr. Sevindirici haldr ki, son 15 ild me il rtl sahlr 989 min hektardan 1 milyon 21 min hektara qaldrlmdr ki, bu da respublikada me il rtl razilrin 11,4 faizdn 11,8 faiz qdr artmas demkdir. Bu gstricilr beynlxalq peykdn mahid tkilatlarnn thlillrind d tsdiqini tapmdr. Qabaqcl dnya tcrbsin v yeni texnologiyalarn ttbiqin diqqt nticsind lkd masir ekoloji monitorinq sistemi yaradlmdr. traf mhit komponentlrinin dqiq analizi v qiymtlndirilmsi mqsdi il respublikann mxtlif blglrind, o cmldn, lky daxil olan transsrhd aylarn zrind n masir cihazlarla tmin olunmu analitik tdqiqat laboratoriyalar tkil edilmidir. oxfunksiyal v avtomatik rejimd ilyn masir cihazlar havada, suda v torpaqda 3 mindn artq irklndiricini tyin etmy imkan verir. Nv istifad edn lklrl srhd rayonlarda v Pirallah adasnda radiasiya fonu zrind avtomatladrlm monitorinq nzarti sistemi quradrlmdr ki, hmin bkdn artq avtomatik rejimd mlumatlar hm Ekologiya v Tbii Srvtlr Nazirliyinin monitorinq xidmtin, bilavasit, mrkzin, hm d Fvqlad Hallar Nazirliyin trlr.traf mhitin qorunmasnda dvltin qanunlar. 1. traf mhitin mhafizsi sahsind dvltin hquqlar:1.1. dvlt siyastinin sas istiqamtlrini, onun hyata keirilmsi n strateji tdbirlri hazrlamaq;1.2. traf mhitin mhafizsi sahsind tsrrfat v baqa faliyytin ekoloji tarazla olan keyfiyyt normativlrini ilmk v tsdiq edilmsi qaydalarn myyn etmk; 1.3. traf mhitin mhafizsinin dvlt fondlar haqqnda sasnamlri tsdiq etmk; 1.4. qanunvericiliy mvafiq olaraq tbii resurslarn istifady verilmsi haqqnda qrarlar qbul etmk, tbitdn istifady gr limitlri v kvotalar myyn etmk, mqavillri (kontraktlar) balamaq;1.5. tbitdn istifadilr (sahibkarlq faliyyti il mul olan hquqi v fiziki xslr) lazmi xsusi icaznin verilmsi n tbitdn istifad formalarnn siyahsn v bu xsusi icazlrin verilmsi qaydalarn tsdiq etmk;1.6. tbitin mhafizsinin mxtlif hallarna dair konsepsiyalar, tbii resurslarn istifadsi, mhafizsi v brpasna dair kompleks proqramlar tsdiq etmk v hyata keirmk, tbii ehtiyatlarn dvlt kadastrnn v dvlt uotunun aparlmas qaydalarn myyn etmk; 1.7. traf mhitin v tbii ehtiyatlarn dvlt monitorinqinin aparlmas qaydalarn myyn etmk; 1.8. tsrrfat faliyytinin ekoloji chtdn thlkli formalarnn siyahsn, onlara xsusi icaz verilmsi qaydalarn, hminin traf mhitin mhafizsi sahsind mcburi standartladrlan v sertifikatladrlan oxar mhsullarn (ilrin, xidmtlrin) siyahsn tsdiq etmk;1.9. * xsusi elmi-ekoloji v bioloji hmiyytli traf mhitin mhafizsi obyektlrinin siyahsn tsdiq etmk, dvlt qoruqlarn, dvlt milli v tbit parklarn, baqa xsusi mhafiz tlb edn tbit razilrini v obyektlrini tkiletmk; 1.10. traf mhitin mhafizsi sahsind informasiyann verilmsi v dvlt statistikasnn aparlmas qaydalarn myyn etmk; 1.11. ekoloji auditor faliyytinin aparlmas qaydalarn myyn etmk;1.12. qanunvericilikl myyn edilmi qaydada thlkli tsrrfat nvlrin, tullantlara v traf mhit zrrli maddlrin atlmasna xsusi icazni vermk, mqavillri (kontraktlar) balamaq, limitlri v kvotalar myyn etmk, tbitdn istifady xsusi icaz vermk;1.13. traf mhitin mhafizsi v salamladrlmas sahsind xrclri tsdiq etmkdir.

2. traf mhitin mhafizsi sahsind dvltin vziflri: 2.1. traf mhitin ekoloji tarazlq v tbitdn istifadnin mxtlif sahlri zr proqramlar hazrlamaq; 2.2. dvlt ekoloji ekspertizasn tkil etmk; 2.3. traf mhitin, heyvanlar v bitki alminin mhafizsin, brpasna v istifadsin dvlt nzartini hyata keirmk; 2.4. heyvanlar v bitki alminin nadir v yer zndn yox olmas thlksin mruz qalm nvlrinin dvlt kadastrn aparmaq (Qrmz kitab nr etmk); 2.5. beynlxalq mkdal hyata keirmk; 2.6. Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyin uyun digr vziflri hyata keirmkdir.

3.traf mhitin mhafizsi sahsind yerli znidaretm orqanlarnn slahiyytlri:3.1.traf mhitin mhafizsi sahsind yerli znidaretm orqanlar mvafiq qanunvericilikl onlara verilmi slahiyytlri hyata keirirlr.

4.traf mhitin mhafizsi sahsind vtndalarn hquqlar v vziflri: 4.1. traf mhitin mhafizsi sahsind vtndalarn, vtndal olmayan xslrin v cnbilrin (bundan sonra vtndalarn) hquqlar: 4.2. hr bir vtnda hyat v salaml n lverili traf mhitin olmas, onun vziyyti v vziyytinin yaxladrlmas bard tdbirlr haqqnda dqiq mlumat almaq; 4.3. traf mhitin mhafizsi haqqnda qanunvericiliyin pozulmas nticsind onlarn salamlna v mlakna vurulan zrr gr dnc almaq; 4.4. salamlq v hyat n lverili olan traf tbii mhitd yaamaq; 4.5. myyn edilmi qaydada tbii resurslardan istifad etmk, onlarn mhafizsi v brpas zr tdbirlr hyata keirmk, traf mhitin mhafizsind v salamladrlmasnda itirak etmk; 4.6. qanunvericilikd myyn edilmi qaydada traf mhitin mhafizsin aid yncaqlarda, mitinqlrd, piketlrd, yrlrd v nmayilrd, referendumlarda itirak etmk; 4.7. traf mhitin mhafizsin dair dvlt hakimiyyt orqanlarna v tkilatlarna mracit etmk; 4.8. ictimai ekoloji ekspertiza haqqnda tkliflr vermk; 4.9. insan hyatna v traf mhit mnfi tsir gstrn mssislrin, qurularn v baqa ekoloji zrrli obyektlrin yerldirilmsi, tikintisi, yenidn qurulmas v istismara verilmsi haqqnda qrarlarn inzibati v ya mhkm qaydasnda lv edilmsini v hminin fiziki v hquqi xslrin faliyytinin mhdudladrlmasn, mvqqti dayandrlmasn v hquqi xslrin lv edilmsini tlb etmk; 4.10. traf mhitin mhafizsi haqqnda qanunvericiliyin pozulmas nticsind tqsirkar tkilatlarn, vzifli xslrin v vtndalarn msuliyyt clb edilmsi bard mvafiq orqanlar v mhkmlr qarsnda iddialar qaldrmaq; 4.11.qanunvericilikd nzrd tutulan baqa hquqlarn myyn edilmi qaydada hyata keirmk. 4.12. traf mhiti qorumaq hr bir ksin vzifsidir.5. traf mhitin mhafizsi sahsind ictimai birliklrin hquqlar v vziflri:5.1.ictimai birliklrin traf mhitin mhafizsi sahsind hquqlar: 5.2.znn ekoloji proqramlarn ilmk v tbli etmk, traf mhitin mhafizsi sahsind vtndalarn hquqlarn v maraqlarn mdafi etmk, onlar bu id faliyyt clb etmk; 5.3. traf mhitin mhafizsi sahsind ictimai nzarti hyata keirmk;5.4. dvlt orqanlarndan v tkilatlarndan traf mhitin vziyytin v onun brpasna dair tdbirlr bard vaxtnda, tam v dqiq mlumat almaq;5.5. myyn ilrin yerin yetirilmsi zr qanunvericilikl nzrd tutulmu traf mhitin mhafizsi sahsind dvlt orqanlar v beynlxalq tkilatlar il mqavil sasnda mkdalq etmk;5.6. traf mhitin mhafizsi sahsind qanun layihlrinin mzakirsind itirak etmk;5.7.inzibati v mhkm qaydasnda ekoloji chtdn zrrli mssislrin, tikililrin v qurularn yerldirilmsi, tikintisi, yenidn qurulmas v istismara verilmsi, o cmldn traf mhit v insanlarn salamlna mnfi tsir gstrn tsrrfat faliyytinin mhdudladrlmas, mvqqti v daimi dayandrlmasn tlb etmk; 5.8.tqsirkar tkilatlarn, vzifli xslrin v vtndalarn msuliyyt clb edilmsi bard msllri qaldrmaq; 5.9.traf mhitin mhafizsi haqqnda qanunvericiliyin pozulmas nticsind vtndalarn salamlna v mlakna vurulmu zrrin dnilmsi haqqnda iddialar mhkmy tqdim etmk. 5.10.ictimai birliklrin vziflri z faliyytini traf mhitin mhafizsi v ictimai birliklr haqqnda qanunlara uyun hyata keirmkdn ibartdir.

6.traf mhitin mhafizsi sahsind vtndalarn, vtndal olmayan xslrin v cnbilrin (bundan sonra - vtndalarn) hquqlar: 6.1. hyat v salaml n lverili traf mhitin olmas, onun vziyyti v vziyytinin yaxladrlmas bard tdbirlr haqqnda dqiq mlumat almaq; 6.2. traf mhitin mhafizsi haqqnda qanunvericiliyin pozulmas nticsind onlarn salamlna v mlakna vurulan zrr gr dnc almaq;6.3. salamlq v hyat n lverili olan traf tbii mhitd yaamaq;6.4. myyn edilmi qaydada tbii resurslardan istifad etmk, onlarn mhafizsi v brpas zr tdbirlri hyata keirmk, traf mhitin mhafizsind v salamladrlmasnda itirak etmk;6.5. qanunvericilikd myyn edilmi qaydada traf mhitin mhafizsin aid yncaqlarda, mitinqlrd, piketlrd, yrlrd v nmayilrd, referendumlarda itirak etmk;6.6. traf mhitin mhafizsin dair dvlt hakimiyyt orqanlarna v tkilatlarna mracit etmk;6.7. ictimai ekoloji ekspertiza haqqnda tkliflr vermk;6.8. insan hyatna v traf mhit mnfi tsir gstrn mssislrin, qurularn v baqa ekoloji zrrli obyektlrin yerldirilmsi, tikintisi, yenidn qurulmas v istismara verilmsi haqqnda qrarlarn inzibati v ya mhkm qaydasnda lv edilmsini v hminin fiziki v hquqi xslrin faliyytinin mhdudladrlmasn, mvqqti dayandrlmasn v hquqi xslrin lv edilmsini tlb etmk;6.9. traf mhitin mhafizsi haqqnda qanunvericiliyin pozulmas nticsind tqsirkar tkilatlarn, vzifli xslrin v vtndalarn msuliyyt clb edilmsi bard mvafiq orqanlar v mhkmlr qarsnda iddialar qaldrmaq;6.10. qanunvericilikd nzrd tutulan baqa hquqlarn myyn edilmi qaydada hyata keirmk;6.11.traf mhiti qorumaq hr bir ksin vzifsidir.

2